Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 39]

Cap. VIII.

Hoe de heeren vander wet van Ghendt (zeer bevreest zijnde) de edelmannen ende notable vander stadt bij haer ontboden, ooc de hooftmannen ende ghezwoornen vande neeringhen; wat men haer voren hilt, ende wat daer gheresolveert wart, ende hoe tghemeene volck niet vele en hilt van dees ravisementen.

Gheduerende desen trouble was heere ende wet zeer bezurcht ende bevreest, ende bijsonder in die groote edele stadt van Ghendt, die een hooftstadt van dat ghoede vruchtbare landt van Vlaenderen es, daer zoo vele ghoede ende machtighe steden in gheleghen zijn, naer zijn grootte, als in eenich landt van christenrijcke, ende zeer overvloedich bepuepelt van volcke die niet vele en weten van zulcker armoeden te spreken, alsmen in sommighe ander landen vint; ende omdat mijn heeren vander wet, als wijse discrete heeren, die gheerne de welvaert van hare onderzaten zaghen daer zij vander coninclicken maj. weghen, de zurghe, tregiment ende tbevel af ontfanghen hadden, ende om dat zulc een groote, aude, treffelicke stadt, niet en zoude duer dese nieuwe manniere van doene, eenighe meerckelicke quetse oft schade lijden, daer terstont ander smale steden, durpen ende casteelen van Vlaenderen, haer naer zouden moghen schicken ende regulen; want meest gheheel Vlaenderen hadde die ooghe up die van Ghendt, als haren patroon, overhooft ende exemplaer wesende, zoo hebben zij niet willende alleenlic up haer zelven rusten, in zulcken odiuesen ende periculuesen tijt, (zoo dat vele niet en wisten wat beter ghedaen oft ghelaten ware) up den xxvi^en in hoijmaent (1566) bij haer ontboden sommighe poorters ende notable vander stadt, die ghezeijt was te vergharen ten ix hueren voor den noene,

[p. 40]

int schepenhuus, in de nieu camere, ende voor den xj hueren waren zij ontboden binnen te commen in de vierschare ende camere daer mijn heere den hoochbaliu ende mijn heeren schepenen vander Kuere zaten, met schepenen van Ghedeele, daertoe gheroupen zijnde. Daer wart bij meester Joos Borluut, deerste pencionaris, reverentelic te kennen ghegheven hoe dat den tijt jeghen woordich zeer trouble ende campelic stont, zoo elcken wel kenlic was, ende dat daer omme elc wel stont zurghe te draghen voor zijn huijsghezinne, wijf ende kinderen, ende hem zou willen bereet hauden, in hulde van heere ende wet, alst van noode zoude wesen, ende ooc ten ghemeenen proffijte vander stadt, ende wart ooc alsdoe bij hem ghevraecht uuten name vander wet, oft ooc niet ghoet ende expedient en ware dat men zoude willen ontbieden, als protectuer vander stadt ende der inzetenen van diere, mijn heere den gouvernuer van Vlaenderen, den grave van Egmont, oft zijnder excellencie niet en zoude willen believen die stadt onder zijn protectie ende bescheermenesse tontfane, ende oft men ooc dinzetenen van Ghendt, daer de wet macht ende kennesse up hadde, die ter veltpredicatie ghijnghen niet en zoude moghen, bij eenighen doenlicken middele, daeraf trecken oft vervremden, de sommighe int vriendelicke adverterende ende ander met strafheden vermanende daer niet meer te ghane, elcken naer dat hij best te winnen oft te trecken ware, ende oft ooc niet ghoet en ware dat men an die poorten der stadt, daertoe een wachte ende beschut stelde, om dat mense alzoo beletten zoude ter predicatie te ghane. Daer wart ooc ghelesen eenen brief in walsche, vande ducesse van Parma ende Plaijsance, gouvernante van dese Nederlanden, ghenouch tot zelve tenderende. Ooc hadde den grave van Egmont daer eenen brief ghezonden, daer bij te kennen ghevende hoe dat de sommighe hem

[p. 41]

in zijn fame ghequetst hadden, als datter ghezeijt zoude zijn van zijnen persoon dat hij vander zijde van de ghues zoude zijn, ofte dat hij de nieuwe predicanten assistencie dede, in welcke maren hij niet wel te vreden en was, ende begheerde dat men hem daer af onschuldich hauden zoude ende tzelve al Vlaenderen duere te kennen doen gheven, up dat hij van zulcken name, onder tvolck, ghezuvert ende onsleghen mocht wesen. Hier up, ende met meer ander anhanghende redenen, waren de notable gheheeten vertreck, ende ghedelibereert hebbende, haer advijs ende resolucie te scepenen waerts over te willen brijnghen, ende ghijnghen alzoo, heere ende wet reverencie doende naer costume, in de vertreck camere, alwaer zij in grooter stilte ende met zeer lettel woorden (want elc scheen beschaemt ende perplecx zijnde), in haer advijs ghesloten hebben dat men volghende tvertooch van schepenen, de presencie vanden grave begheeren zoude ende voort accorderen in alle die ander pointen die den pencionaris, vertoocht hadde, welcke resolucie gheuut was bij dher Lievin Van Secleers, baliu vander Auderburch, heere van Gotthem; ende dat ghedaen wesende, zijn zij vanden pencionaris voornoemd uuten name van schepenen bedanct ende zijn alzoo vertrocken. Aldus werden up diveersche daghen zeker quantiteijt van edelen ende gheghoedde lieden ontboden om haerlier ghoetdijncken ende advijsen te horen ende uut allen tbeste te kiesen, maer in dese voornoemde verghaderijnghe was ic present, ende was tvertoocht ende de resolucie vande ander notablen al eenderande.

De lieden van neeringhen werden tsanderdaechs ontboden, te weten de hooftmannen ende ghezwoornen, ende haer wart vorenghehauden dat zij zouden haren natuerlicken heere ende prince de coninclicke maj., ooc heere ende wet, ghoet ende ghetrauwe zijn ende bijstandicheijt doen, alst van

[p. 42]

noode zoude wesen, dat zij ooc zouden willen vermanen hare supposten, onderzaten ende kinderen, van elcker neeringhe, dat zij niet meer en zouden ghaen ter veltpredicatie oft eenighe nieuwicheden helpen voortstellen, die zelve bedwijnghende ende constringierende bij alle doenlicke ende behoorlicke middelen om van zulcx af te stane ende cesseren, up dat zij ter contrarien doende, den coninc gheen occasie en ghaven van te verbitteren up haer; dat zij ooc zouden willen ghedijncken ende voor haer ooghen legghen, wat zij, om zeker abusen, int jaer xl gheleden hadden. Waer up zij vertrocken zijnde ende up de zake delibererende, haer andtwoorden tot schepenen waerts overbrochten, maer sommighe een lettel diveersche ofte wat daer an hanghende, den meesten deel spraken zeer eerlic ende redelic, presenterende lijf ende ghoet ter eeren ende ten dienste vanden coninc ende heere ende wet, als mense daertoe verzoucken zoude, wilden ooc hare onderzaten ende supposten gheerne vermanen ende raviseren vander veltpredicatie, ten besten dat zij mochten ende conden; eenighe, maer zeer weijnich, vouchden daer bij dat zij voor den coninc ende der wet bereet waren bij nachte ende bij daghe lijf en ghoet te waghen, maer niet voor de papen, want zijt an haer niet verdient en hadden; wilden zij bevrijt zijn ofte zurchden zij voor eenighen overlast, dat zij haer zelven besceermen zouden, ten ghebrake haer an ghoet noch an ghelt, dat hadden zij ghenouch om knechten up te nemen, ende dierghelijcke propoosten; ander stakent up dat zij gheen ghemeen husen, de neeringhen toebehoorende, en hadden, daer zij up verghaderen ende haer vertreck hauden mochten, mits dat zij haer, int voornoemde jaer xl, met meer ander dijnghen ende haer gheweere, ooc al ghenomen was bijden keijser Carolus de v^e saligher ghedachtenesse.

[p. 43]

Niet jeghenstaende dees wettelicke ravisementen, es tvolc wederomme den xxviij^en hoijmaent (1566), zondach wesende, buten der Hueverpoorte, in veel meerderen ghetale dan zij oijnt te voren ghedaen hadden, ter veltpredicacie gheloopen, zoo dat onder andere die gheheel Langhemunte, de Vrindachmaerct ende de Leertauwersgracht van volcke scheen gheruumt ende ghehijdelt zijnde, dit zijn al meest cooplieden die in dese drije plaetsen wonen. Ende wederom den eersten augustij (1566), wesende St Pietersbandendach, want doe preecte men up den voornoemden driesch, buten der Hueverpoorte, in twee steden, ende waren die plaetsen daer die predicanten stonden oft zaten met tappijtserie ende carpetten behanghen, ende daer waren veel bancken ghestelt om de mans, daer zij up zaten, ende de vrauwen zaten alleene, som met ghauden ketenen anden hals, twee of drij dobbel. Daer was ooc an alle canten gheweere ende bussen gheleijt, als in eenen leghere. Aldus vloeijde dees vloet hoe lancx hoe hooghere, want de ziecte was noch al int wassen.