Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. II.

Van Nicasius Van der Schuere, die eene vande nieuwe predicanten gheworden es, ende zoe afdraghende dat veel lieden worden spreken van melcanderen duer dese nieuwe predicatie.

Tes ooc waerachtich dat eene van dese predicanten es een jonck persoon, cleene ende teer van lichame, ende, soo sommighe catolijcque zegghen die hem wel kennen, een ghoet kindt van herten, eersaem van levene ende zeer sober van teere, in een maeltijt nauwelic een rumerkin wijns drijnckende, gheboren te Ghendt, ghenaemt Nicasius Van der Schuere, onlancx ghehuwet an een schoon rijcke dochtere ghenaemt. . . (sic) Sbucx, Lievins dochtere, die van onghenouchten zieck wart, als zij vernam dat hij hem met zulcke dijnghen ghijnck melleren, dwelc zijn officie niet en was; was ooc van zijnent weghe tamelic rijcke,zone wesende van Willem Van der Schuere, overleden der weerelt, die men plach te heeten Willekin Van der Schuere oft Schuerkin, om zijne jonghelueringhen ende wonderlicke vremde troengien ende belachelicke sticken die hij voort stelde. Hij plach te Ghendt, in den Pauwinnen Steen in de Langhe

[p. 7]

Munte, wijn te vercoopen, ende was eens ghecalaingiert om dat hij rijnsch wijn ende petau¹ tsamen vercochte, dwelc verboden was, ende liet den wijn vercoopen, ende men zeijde dat hij redelicken wel gheleert was, te Lueven een lettel tijts ghestudeert hebbende in medecijnen; daer naer heeft hij in Vrancrijck gheweest, daer hij desolutelic leefde, zoo veel jonghers pleghen, tot dat hij daer in een pedagoghe wat ghestudeert hadde in de gheestelicke zaken, waer uut hij gheschicter geworden es, ende, wederom te Ghent commende, cochte tot sommighe boucbinders een groot ghedeel boucken van de aude keerckelike doctueren, als van Augustinus ende andere. Zijn dwase moedere, in dese zijnen nieuwen staet van predicacie, es hem zelve ghaen hooren predicken, als duer groote devocie verwect zijnde, de leeringhe van Calvinus die hij in Vrancrijcke oft elder ghesoghen hadde.

Desen nieuwen predicant ghijnck onder die broeders ende zusters ontrent Audenaerde predicken, ende eenen quijdam van Audenaerde oft daar ontrent quam bij Ghendt de nieuwe religie preken, moghelic omdat zij alzoo van meerdere estijme zouden zijn, want gheen propheet in zijn eijghen landt verheven es, ofte om eenighe andere zaken mij onbekent; want t' Audenaerde es een groot gheloop daer af gheweest, want zij warender zeer af ghequelt ende ghetranvilliert², ende predicten daer eerst bij nachte, beghinnende tsavonts ten ix of x hueren, ende dat duerde al den nacht up tvelt, hebbende kerssen bij haer ende eenen bouc voor den predicant. Men hoorde ooc, dat in dese Nederlanden, in vele diveersche quartieren, tzelve geschiede,

1 Wijn van Poitou.

2 Getravailleerd, ongerust.

[p. 8]

want tontstack aestelic overal, als een vier dat, in stroo ende stoppelen onsteken zijnde, metten winden herwaert ende ghinswaert ghedreven wert, ende aldaer voetsel vindende, voorder ende voorder onsteect.

Den derden in hoijmaent, preecte tot Stalendriesche, bij Ghendt, Nicasius Van der Schuere voornoemt, beghinnende ooc curts naer den ix hueren vanden avonde, ende daer waren joncheeren te peerde, die tgemeen volc meenden dat zij onder hemlien hadden den grave van Batenburch. Dese leedden den predicant mede, trocken ooc ontrent Audenaerde om die predicanten ende leeddense (alzoo men zeijde) naer haerlier landt, moghelic ghehoort hebbende dat stranghe mandement up tfaijt van deser predicatie, dat van mij vrauwe de regente zoude ghepublieert zijn. Niemant en was dese manniere van doene wijs. Tvolc welfde daerwaert niet met honderden maer met duysenden, maer almeest ghemeen puepel die lettel te verbueren hadde; waer af dat sommighe van hemlieden spraken menigheranden ongheschaefden caut achter straten, ghelijc dat onder eenen grooten hoop volcx altijts eenighe quaetwillige zijn. Deen schiet van zijn wijf omdat zij hem hier inne niet volghen en wilde; dander sprack tot eenige joncvrauwe: ghij zult curts wel weten hoe schamel lieden te moede es; ander zeijden (ziende eenighe rijcke lieden passeren): ic en wilde niet dat ic zoo rijcke ware als dien man; waer up een ander vraechde: waerom dat? Omdat ic, zeijde hij, om mijns ghoets wille niet doot gesmeten en zoude werden. Ander noumdem broeder Pieter De Backere ende broeder Lievin Van den Bossche, predikheeren, met eenen fremenuer oft twee die jeghen dheretijcquen pleghen te predicken ende qualic ghemint met sommighe zijn, dat zij zouden duer de spijssen ghejaecht werden, Andere, hoorende dat men jeghen eeni-

[p. 9]

ghen priester heere zeijde, sprack: en noumt de papen gheen heeren maer heetse liever catten, waer up hij de cause zeijde, die ic om beters wille zwijghe. Ander spraken: men zoude de papen de zenuwen afsnijden, zij zouden haer crunen met coestront moeten decken; den name priesters en wart vande zulcke niet ghenoumt; elc sprack alzoot hem ghoet dochte ende te voren quam, duer toesteken vande veltpredicanten, die tvolck zeere up de gheestelicke persoonen verhaet ende verbittert maecten; nochtans wisten zij ondertusschen een seemkin te strijcken ende deden bidden voor hare vervolghers, als bijsonder meester Pieter Titelmanus, deken van Ronche¹, die van sconincx weghen ghecommitteert was om inquisicie te doene over dheretijcquen, waer inne hij zeer neerstich was, hebbende zeer groote macht ende auctoriteijt, hemlieden vervolghende al Vlaenderen duere, zoo datter een groote ontellicke menichte gheexecuteert wart metten viere, stroppe, zweerde ende watere, ende ander penen van banissementen, kaerkers, amenden, boeten ende andersins. Hier duere wart ghetrocken veel volcxkin van quaden lichten leven, als vrauwen die, ghehuwet zijnde, haer qualic gheregiert hadden, lieden die bijstier gheworden waren bij haren quaden regimente ende dierghelicke; ende up dat men ooc de waerheijt zegghe, vele ander ghoede lieden van name ende van fame, godtvreesende ende onberespelic van levene, zach men ooc int vervolch dees predicatie zeer volghen, zoo dat menich onmoghelic dochte dat zulcke persoon daer ghijnghen. Tes ooc te noteren dat die de catolijcque wilden ghenaemt zijn, zeer verhaet ende verbittert waren up dese die ter predicatie ghijnghen,

1 P. Titelman, deken van Ronse.

[p. 10]

verachtense en versmaeddense in alle mannieren, ende hadden som¹ den mont vul bloets, weinschten som om den bast te coopen daer men den laetsten an hanghen zoude, ende lieten haer meercken, an vele ander afdraghende woorden, hoe wraeck ende bloetghierich een herte dat zij ooc hadden. Zoo dat zij deen den anderen in dat cas niet vele te verwijten en hadden; ende bijsondere waren hier inne meest bekent sommighe die thabbijt van gheestelicke persoonen droughen, ende coloreerden haer bloetghiericheijt met een phineeusche jaloursie des gheloofs, dwelc meer een tijrannie dan een jaloursie mocht ghenaemt zijn; alzoo ooc die ghuesghezinde, haer onghebacken woorden stroijende, ghaven ooc wel te kennen hoe fenijnich dat zij int herte waren. Dwelc hem aldus, over beede zijden, zeer wel ghereede om een groote rasende bloetsturtijnghe daer uut te rijsen ende een deerlicke onverdraghelicke desolacie over alle dese Nederlanden.

1 Somtijds of sommige.