Spiegel historiael. Tweede partie (fragmenten) [alleen brontekst]

[p. 202]

[Fragment 5]

⁺Dat wi di sacrificie doen’.
Alstie afgod ute gaf gheen soen,
Bonden si dat beilde ende ander met;
Met haren gordelen onghelet
Hebbensise ter erde ghetrect,
Ende als in pulvere berect,

+ |1ra|

[p. 203]

 

Ende seiden ghelike deser talen

 

Ten hedinen: ‘doet aersateren halen

 

Die u gancsen uwe gode’.

10

Die coninc wart in groter node

 

Van gramscepen, ende sprac ten wiven:

 

‘Ic en hiet u niet dit bedriven!

 

Ic sweert u, bi der gode cracht,

 

Met allen sinne, met alre macht

15

Sal ic mi wreken ende u verderven,

 

Met misseliken tormente doen sterven’.

 

Die wive andworden sonder sparen:

 

‘Sot! ende oft gode waren,

 

Twi lietse hem van cranken wiven

20

Aldus alte nieute bedriven?’

 

Die ene, die Aquiline hiet,

 

Also als die coninc ghebiet,

 

An een hout gehanghen wort,

 

So swaer een steen ghecoppelt vort

25

An die voete, dat al die lede

 

Sceurden alte hant ter stede,

 

Ende gaf Gode also den gheest.

 

Nicheta, hebbic vereest,

 

Haer suster, die wart sciere

30

Gheworpen in enen viere,

 

Hande ende voete ghebonden,

 

Die daer ute in corter stonde

 

Ginc blidelike ende al ghesont;

 

Onthovet so wart soe ter stont.

Van den selven. xiij.

Als dese dinc dus was gedaen,
Was Kerstoffers vort doen gaen,
Die menich mensce quam besien,
Ende hi bekeerder vele van dien.
Ende daer die coninc af heift verstaen,
Dedi hem allen thooft of slaen.
Sente Kerstofferse hi dede
Met ysere binden alle die lede,
Ende met roeden slaen langhe ure;
Met yserinnen banden sure

[p. 204]

 

Dedine noch binden omme quellen;

 

Onder ene yserinen cellen

 

Al vul viers was hi ghedaen,

 

Met pecke ghemanc, dat hi so zaen

15

Al tasschen si verbrant.

 

⁺Als was smalt die celle te hant,

 

Entie sant bleef al gesont,

 

Ende maecte den lieden de Gods wet cont,

 

Daer die menighe bi bekeerde.

20

Des coninx gramscap noch al meerde,

 

Ende heift te bindene bevolen

 

Enen steen van ere molen

 

Hem an den hals so menighen man,

 

Ende so sleeptemenne achter straten dan.

25

Als gedaen was dese sake,

 

Dedine binden an enen stake,

 

Ende dede sinen rudders na hem tesen

 

Met scichten, dat niet in vresen

 

Den sant brochte no in scaden,

30

Maer met heligher predicaden

 

Was hi levende al teen.

 

Aldus an hem gheen pinen sceen,

 

Doe was hem thooft ghesleghen af,

 

Bi hetene dattie coninc gaf.

35

Maer eer dat men hem dat dede,

 

Dedi te Gode ene salighe bede,

 

Die ons moete in staden staen.

 

Aldus was hi met Gode ontfaen!’

+ |1rb|

[p. 206]

Van sente Juliane. xvi.

Juliaen was wel gheboren
In Averne, maer te voren
Ginc sijn kerstinlike leven.
Ferreoluse was hi beneven
Gherne, enen groten here.
Dese twee waren in enen kere
Gode dienende menighe tijt
In haer rudderlijc habijt.
Sodattie jacht onder die hedine
Sware quam uptie kerstine,
Ende mense ontlivede waermen mochte,
Juliaen die mertelie sochte
Ende es comen te Viane,
Gereet mertelie tontfane.
Maer dat Ferreolus heift benomen.
Tote Arumpnen sijn si comen
⁺...........
...........
...........

+ |2va|

[p. 207]

20

Ende sende de cnapen sijn

 

Datsi Juliane vaen.

 

Als dat verhorde Juliaen,

 

Ginc hi hem stoutelike tjeghen.

 

Daer hebbensi hem thooft of ghesleghen,

25

Datsi in die naeste fonteyne

 

Hebben ghemaect van bloede reine,

 

Ende droeghent daer Ferreolus was,

 

Diensi oec ghewaghe[n] das,

 

Dat hi also sterven moet,

30

Of hi den goden geen ere doet.

 

Dus waert Ferreolus onthovet

 

Als die haer secghen niet georlovet.

 

Ende na minen verstane

 

Wart dat hovet van Juliane

35

Met Ferreoluse ghemene

 

Begraven metten lichame allene

 

Hier na over menich jaer

 

Die biscop sente Mauviaer,

 

Die te Viane hilt biscops stede,

40

Als hi in groter waerdichede

 

Dese mertelaren verheffen woude,

 

Heifti vonden in der moude

 

Ferreolus hebben in handen

 

Juliaens hooft, oft te handen

45

Daer adde begraven gewesen.

 

Nu hort miracle meer van desen.

 

Een lantman die beteren rochte

 

An een couter, dat hem goet dochte

 

Daer hi ene aex toe wit,

50

Up enen sondach so was dit,

 

Hem crompen die vingher in sulker nosen,

[p. 208]

 

Dat hi des staels niet conde ghelosen,

 

Ende bleef also twee jaer dan.

 

Eens sondaghes quam die man

55

In sente Juliaens kerke.

 

Den mertelare bat hi sterke

 

Met gelove omme sijn genesen,

 

Ende hi ghenas te hant na desen.

 

Vander kerken daer wi af spraken

60

Nam een edel man enighe saken,

 

Die niet ne wilde keren dat.

 

Nochtan dats hem die pape bat

 

Bi sinen clerken, dien die here

 

Tonrechte dede onnere.

65

In sente Juliaens daghe

 

Hilt waerscap onder siae maghe

 

⁺..........

 

..........

 

..........

70

Donrende wart .e. en[de] blexemen ...

 

Daer hevetene ene blexeme verbrant,

 

Allen den andren onghescant.

 

Een clerc, was een dyaken,

 

Die liet alle gheestelike saken

75

Ende diende den here vanden lande,

 

Ende vorderde onrecht menegherande,

 

Dat over hem wart menighe claghe.

 

Dese quam in enen daghe

 

Tere stede daermen scaep hoet,

80

Ende sente Juliaens kerken waest goet.

 

Die clerc nam daer sijn ghevouch,

 

Ende als men hem vor waer ghewouch

 

Dattie scape, die hi vinc ane,

 

Horden toe sente Juliane,

85

Doe andwordi dus den knape:

 

‘Juliaen en heift ghene scape’.

 

Dus voerdi dane dat hi woude

+ |2vb|

[p. 209]

 

Ende helt over tsine boude.

 

Te sente Juliaens grave

90

Quam hi hier na, die niewer ave

 

Peinsde; ende hem quam alte hant

 

Van cortse an een swaer b[r]ant,

 

Dat hi ne mochte spreken no gaen.

 

In ene celle droechmenne zaen.

95

Die corts minderde also;

 

Dat dochte dien kaytijf onvro,

 

Dattene verbrant die mertelare.

 

Omme water bat bi daer nare,

 

Dat menne vercoele der mede.

100

Ende als men cortelike dat dede

 

Ginc van hem sulc rooc ende stanc,

 

Dat wie daer was, vlo; - eer iets lanc

 

Heveti sinen gheest ghegeven,

 

Ende liet dit kaytivelic leven.

5

Sente Genesius, na mijn verstaen,

 

Was in herscepien gedaen

 

Eer hi quam tsire oudthede,

 

Te Harelblanke in die stede.

 

Een kerstin waest van goeder zede.

10

Sodat boven ginc die quaethede

 

Ende men vele pointe sette

 

Die ginghen jeghen kerstine wette.

 

Als dat Genesius verstaet

 

Sine herscepie hi laet

15

Ende vlo den verwoeden here.

 

Niet dat hi scuwen wilde te sere ...