Spiegel historiael. Tweede partie (fragmenten) [alleen brontekst]

verantwoording

gebruikt exemplaar

Voor de digitale editie van Spiegel historiael in de dbnl is gebruik gemaakt van de Cd-rom Middelnederlands die in 1998 werd uitgebracht door het Instituut voor Nederlandse Lexicologie.

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van zeven fragmenten van de tweede partie van Spiegel historiael van de Cd-rom Middelnederlands welke berust op diverse uitgaven.

Fragment 1 berust op N. de Pauw (ed.), Middelnederlandsche gedichten en fragmenten. Deel 2. Gent 1903, p. 153-171.

Fragment 2 berust op A. Nelis (ed.), ‘Fragment inédit du Spiegel historiael’. In: Annales de la société d'émulation pour l'étude de l'histoire et des antiquités de la Flandre. 4e série, t. 4 (1880), 170-205 (174-205).

Fragment 3 berust op F. Von Hellwald, M. de Vries en E. Verwijs (ed.), Jacob van Maerlant's Spiegel historiael. Tweede partie, bewerkt door Philip Utenbroeke. Leiden 1879, p. 27-29.

Fragment 4 berust op H.-Fr. Rosenfeld (ed.), ‘Neues aus der zweiten Partie des Spiegel Historiael des Philipp Utenbroeke’. In: Studia Neophilologica 21 (1948-1949), 178-189.

Fragment 5 berust op W. de Vreese (ed.), ‘Nieuwe Middelnederlandsche fragmenten. IX. Drie nieuwe fragmenten van den Spieghel Historiael’. In: TNTL 17 (1898), 200-222 (202-204 en 206-209) en op F. Von Hellwald, M. de Vries en E. Verwijs (ed.), Jacob van Maerlant's Spiegel historiael. Tweede Partie, bewerkt door Philip Utenbroeke.. Leiden 1879, p. 278-280.

Fragment 6 berust op J.W.E. Klein (ed.), ‘Nogmaals de Sinterklaasfragmenten uit Utenbroekes Spiegel historiael: niet Chicago maar Leiden’. In: Leuvense bijdragen 86 (1997), p. 81-88 (83-88).

Fragment 7 berust op G. Croenen (ed.), ‘Twee onbekende fragmenten van de Spiegel historiael’. In: Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 1992, p. 271-287 (281-287).

 

redactionele ingrepen

In de lopende tekst zijn tussen vierkante haken koppen toegevoegd met verwijzingen naar de fragmentnummers.

 

Op de Cd-rom Middelnederlands wordt van elk fragment afzonderlijk een beschrijving gegeven. Hieronder volgen per fragment deze gegevens. Fragmenten met een bibliografie door de verzen heen zijn hier niet opgenomen.

 

Voor alle fragmenten geldt het volgende:

Bronnen: De tekst van de Spiegel historiael (tweede partie) is, voor het grootste gedeelte, alleen te vinden in Wenen, Österreichische Nationalbibliothek, 13708; tekstgedeelten van deze Tweede Partie die in dit Weense handschrift nog ontbreken, bevinden zich in Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,7 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,8 (fragm.), Frankfurt am Main, Stadt- und Universitätsbibliothek, Ms. Germ. Qu. 35 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 1374, Brugge, Stadsarchief, Oud archief, reeks 538,7 (fragm.), Düsseldorf, Universitätsbibliothek, Dauerleihgabe der Stadt Düsseldorf, Z 15,9 (fragm.), Anholt, Fürstlich Salm-Salm'sche Bibliothek, Fragment in AD Nr. 460 (fragm.), Brussel, Koninklijke Bibliotheek, II 553,1 (fragm.), Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, B.P.L. 3069 (fragm.) en Antwerpen, Rijksarchief, Verzameling Handschriften, nr. 147 (fragm.).

 

Fragment 1

 

Bron: Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,8 (fragm.)

Datum: 1390-1410

Omvang: 605 verzen

Opm.: Een blad, 4 kolommen per bladzijde, 76 regels per kolom; foliëring (lxvj) weggesneden. Het fragment bevat een aantal kapittels uit de Tweede Partie, boek 1 van de Spiegel historiael: kap. 64 (laatste 40 verzen) - kap. 68 (1-160); de op dit fragment aan te treffen kapittels 64, 65 en 66, alsook het grootste gedeelte van kap. 68, ontbreken in de editie Von Hellwald. Van het handschrift waar dit fragment deel van uitmaakte, bleven 32 fragmenten bewaard; de oorspronkelijke codex bevatte waarschijnlijk alle partieën van de Spiegel historiael (zie verder J.A.A.M. Biemans: Onsen Speghele Ystoriale in Vlaemsche. Codicologisch onderzoek naar de overlevering van de ‘Spiegel historiael’ van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, met een beschrijving van de handschriften en fragmenten. Deel 2: Catalogus, registers, bibliografie, platen. Leuven 1997, 355-359).

Verwijzing: Brugge, Stadsarchief, Oud archief, reeks 538,7 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,7 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,9 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,10 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,11 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,13 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,14 (fragm.) en Brussel, Koninklijke Bibliotheek, IV 827,1 (fragm.).

Editie: N. de Pauw (ed.): Middelnederlandsche gedichten en fragmenten. Dl. 2. Gent, 1903, 153-171.

Status: Kritisch

MNW-nr: 695 (ander handschrift), 914.B.IX.1

 

Fragment 2

 

Bron: Brugge, Stadsarchief, Oud archief, reeks 538,7 (fragm.)

Datum: 1390-1410

Omvang: 594 verzen

Opm.: Een blad, 4 kolommen per bladzijde, 76 regels per kolom; het blad draagt de foliëring lxxx. Het fragment bevat een aantal kapittels uit de Tweede Partie, boek 3 van de Spiegel historiael: kap. 10 (slot) tot kap. 20 (vs. 20) en het opschrift van kap. 21 (het eerste vers van kap. 21 als custode); het op dit fragment aan te treffen kap. 20 ontbreekt in de editie Von Hellwald. Van het handschrift waar dit fragment deel van uitmaakte, bleven 32 fragmenten bewaard; de oorspronkelijke codex bevatte waarschijnlijk alle partieën van de Spiegel historiael (zie verder J.A.A.M. Biemans: Onsen Speghele Ystoriale in Vlaemsche. Codicologisch onderzoek naar de overlevering van de ‘Spiegel historiael’ van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, met een beschrijving van de handschriften en fragmenten. Deel 2: Catalogus, registers, bibliografie, platen. Leuven 1997, 355-359).

Verwijzing: Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,7 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,8 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,9 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,10 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,11 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,13 (fragm.), Gent, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 2541,14 (fragm.) en Brussel, Koninklijke Bibliotheek, IV 827,1 (fragm.).

Editie: A. Nelis (ed.): ‘Fragment inédit du Spiegel historiael’. In: Annales de la société d'émulation pour l'étude de l'histoire et des antiquités de la Flandre. 4e série, t. 4 (1880), 170-205 (174-205).

Status: Kritisch

MNW-nr: 25.110, 695 (ander handschrift), 1191 (andere editie)

 

Fragment 3

 

Bron: Düsseldorf, Universitätsbibliothek, Dauerleihgabe der Stadt Düsseldorf, Z 15,9 (fragm.)

Datum: 1350-1400

Omvang: 129 verzen

Opm.: Een blad, 2 kolommen per bladzijde, oorspronkelijk 49 regels per kolom, thans nog 46 of 47 ten gevolge van forse besnoeiing aan de onderrand; ook van de buitenrand is een strook afgesneden waardoor van kol. rb bij sommige regels de laatste letters, en van kol. va van alle regels de eerste letters ontbreken. Het fragment bevat een aantal kapittels uit de Tweede Partie, boek 1 van de Spiegel historiael: kap. 35 (laatste 68 verzen) - kap. 37 (vs. 1-60); kap. 35 en 36 ontbreken in de hoofdtekst van de editie Von Hellwald. Van het handschrift waar dit fragment deel van uitmaakte, bleven 3 fragmenten bewaard; de oorspronkelijke codex bevatte hoogstwaarschijnlijk enkele gedeelten uit Jan van Boendales Der leken spieghel, de geschiedenis van Barlaam en Josaphat, ontleend aan de Tweede Partie van de Spiegel historiael, en enkele heiligenlevens uit dezelfde partie (zie verder J.A.A.M. Biemans: Onsen Speghele Ystoriale in Vlaemsche. Codicologisch onderzoek naar de overlevering van de ‘Spiegel historiael’ van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, met een beschrijving van de handschriften en fragmenten. Deel 2: Catalogus, registers, bibliografie, platen. Leuven 1997, 441-444).

Editie: F. Von Hellwald, M. de Vries en E. Verwijs (eds.): Jacob van Maerlant's Spiegel historiael. Tweede Partie, bewerkt door Philip Utenbroeke. Leiden 1879, 27-29.

Status: Kritisch

MNW-nr: 1197.1a

Opm.: De tekst van kap. 35 en 36 werd in de editie Von Hellwald in het notenapparaat afgedrukt; kap. 37 werd niet opgenomen, omdat dit kapittel wel aanwezig was in de legger van de editie (Wenen, Österreichische Nationalbibliothek, 13708), zij het pas achterin, t.w. op fol. 246r en volgende. Bij het nummeren van de verzen werd door de editeur geen rekening gehouden met het feit dat aan de onderrand van het fragment enkele regels ontbreken.

 

Fragment 4

 

Bron: Anholt, Fürstlich Salm-Salm'sche Bibliothek, Fragment in AD Nr. 460 (fragm.)

Datum: 1300-1350

Omvang: 132 verzen

Opm.: Onderste helft van een blad, 3 kolommen per bladzijde, oorspronkelijk 56 regels per kolom, thans nog 24. Het fragment bevat een aantal kapittels uit de Tweede Partie, boek 5 van de Spiegel historiael: kap. 12 en 13 (gedeelten), kap. 14 (vs. 19-42 en 74-97); kap. 12 en 13 ontbreken in de editie Von Hellwald. Van het handschrift waar dit fragment deel van uitmaakte, bleef 1 fragment bewaard; de oorspronkelijke codex bevatte hoogstwaarschijnlijk alleen de Tweede Partie van de Spiegel historiael (zie verder J.A.A.M. Biemans: Onsen Speghele Ystoriale in Vlaemsche. Codicologisch onderzoek naar de overlevering van de ‘Spiegel historiael’ van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, met een beschrijving van de handschriften en fragmenten. Deel 2: Catalogus, registers, bibliografie, platen. Leuven 1997, 376-377).

Editie: H.-Fr. Rosenfeld (ed.): ‘Neues aus der zweiten Partie des Spiegel Historiael des Philipp Utenbroeke’. In: Studia Neophilologica 21 (1948-1949), 178-189 (182-189).

Status: Kritisch

MNW-nr: 695 (ander handschrift)

Opm.: De editeur vulde de tekst die in zijn fragment ontbrak aan met passages uit Willem de Vreeses editie van Brussel, Koninklijke Bibliotheek, II 553,1 (fragm.); deze passages werden hier niet overgenomen.

 

Fragment 5

 

Bron: Brussel, Koninklijke Bibliotheek, II 553,1 (fragm.)

Datum: 1315-1350

Omvang: 388 verzen

Opm.: Twee opeenvolgende bladen, 2 kolommen per bladzijde, 50 regels per kolom; bij het tweede blad ontbreken de eerste drie regels van de kolommen, ten gevolge van besnoeiing. Het fragment bevat een aantal kapittels uit de Tweede Partie, boek 5 van de Spiegel historiael: kap. 12 (laatste 34 verzen), 13 (vs.1-38) en 14 - 16 (vs. 1-16, 20-66 en 70-117); kap. 12, 13 en 16 ontbreken in de editie Von Hellwald. Van het handschrift waar dit fragment deel van uitmaakte, bleven 3 fragmenten bewaard; de oorspronkelijke codex bevatte in elk geval de Tweede en de Vierde Partie van de Spiegel historiael (zie verder J.A.A.M. Biemans: Onsen Speghele Ystoriale in Vlaemsche. Codicologisch onderzoek naar de overlevering van de ‘Spiegel historiael’ van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, met een beschrijving van de handschriften en fragmenten. Deel 2: Catalogus, registers, bibliografie, platen. Leuven 1997, 377-380).

Verwijzing: Berlijn, Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz, XX. HA StA. Königsberg, Hs. 33,20 en Wroclaw, Biblioteka Uniwersytecka, Hs. IV F 88e-II.

Editie: 1. W. de Vreese (ed.): ‘Nieuwe Middelnederlandsche fragmenten. IX. Drie nieuwe fragmenten van den Spieghel Historiael’. In: TNTL 17 (1898), 200-222 (202-204 en 206-209);

2. F. Von Hellwald, M. de Vries en E. Verwijs (eds.): Jacob van Maerlant's Spiegel historiael. Tweede Partie, bewerkt door Philip Utenbroeke. Leiden 1879, (278-280).

Status: Kritisch

MNW-nr: 56.7 (ander handschrift), 1188.II.4 (ander handschrift), 1197.1e (ander handschrift), 1276.24a

Opm.: In de editie Von Hellwald werd de tekst van de kapittels 14 en 15 uit dit fragment in de hoofdtekst ingevoegd; voor de tekst van deze kapittels zie men dan ook Wenen, Österreichische Nationalbibliothek, 13708. De Vreese gaf in 1898 het fragment eveneens uit; hij gaf daarbij in extenso de tekst van de kapittels die nog in de editie Von Hellwald ontbraken: (gedeelten van) kap. 12-13 en 16; van de kapittels die wel al in die editie te vinden waren (kap. 14-15) deelde hij alleen de varianten of de gecorrigeerde lezing mee; hieronder wordt uit De Vreeses editie uiteraard alleen de in extenso aanwezige tekst gegeven.

 

Fragment 6

 

Bron: Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, B.P.L. 3069 (fragm.)

Datum: 1325-1350

Omvang: 204 verzen

Opm.: Twee aaneensluitende stroken die horizontaal uit een dubbelblad gesneden zijn, en twee kleinere reepjes die naar beneden aansluiten aan wat in de tekstvolgorde het tweede folium is; op die manier bleven, op de resten van 8 kolommen, 24 tekstblokjes bewaard, elk van 8 of 9 regels. De vier fragmentjes bevatten gedeelten uit de levensbeschrijving van de H. Nicolaas en horen hoogstwaarschijnlijk thuis in de kapittels 39 - 41 uit de Tweede Partie, boek 5 van de Spiegel historiael; deze kapittels ontbreken in de editie Von Hellwald. Het handschrift waar dit fragment deel van uitmaakte, telde twee kolommen per bladzijde, elk van 48 tot 51 regels; van dit handschrift bleven nog 8 fragmenten bewaard; de codex bevatte - voor zover kan worden vastgesteld - alleen heiligenlevens, alle ontleend aan de Spiegel historiael, Eerste tot Vierde Partie (zie verder J.A.A.M. Biemans: Onsen Speghele Ystoriale in Vlaemsche. Codicologisch onderzoek naar de overlevering van de ‘Spiegel historiael’ van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, met een beschrijving van de handschriften en fragmenten. Deel 2: Catalogus, registers, bibliografie, platen. Leuven 1997, 418-423).

Verwijzing: Frankfurt am Main, Stadt- und Universitätsbibliothek, Ms. Germ. Qu. 35 (fragm.)

Editie: J.W.E. Klein (ed.): ‘Nogmaals de Sinterklaasfragmenten uit Utenbroekes Spiegel historiael: niet Chicago maar Leiden’. In: Leuvense bijdragen 86 (1997), p. 81-88 (83-88).

Status: Diplomatisch

Opm.: De dubbele punt in de editie vervangt de punctus elevatus waarmee in het handschrift aangegeven werd dat de versregel met de volgende enjambeert. De editeur gaf elk tekstblokje een nummer, dit nummer staat hier tussen ronde haken voor de tekst. De regeltelling werd om de vier verzen aangebracht.

 

Fragment 7

 

Bron: Antwerpen, Rijksarchief, Verzameling Handschriften, nr. 147 (fragm.)

Datum: 1300-1325

Omvang: 196 verzen

Opm.: Onderste helft van een dubbelblad, dat horizontaal doormidden is gesneden; het fragment heeft behoord tot een codex in vier kolommen met de Tweede Partie van de Spiegel historiael. Van het eerste blad is alleen een strook langs de vouw met het tweede blad van het bifolium bewaard, met de eerste woorden van de onderste 41 regels van kolom ra, en de laatste woorden van de onderste 42 regels van kolom vd; van het tweede blad zijn aan de rectozijde van alle vier de kolommen de onderste 42 regels bewaard; van het verso was vermoedelijk slechts anderhalve kolom beschreven, met daarin het slot van de Tweede Partie; de rest van de bladzijde was onbeschreven. Het fragment bevat een aantal kapittels uit de Tweede Partie, boek 7 van de Spiegel historiael: kap. 12 (129-166), kap. 17 (112132) - 18 (1-19), kap. 63 (laatste 31 vs.), kap. 64 (1-10 en 51-72), kap. 65 (119), kap. 66 (laatste 32 vs.), kap. 67 (19) 42 vs. van kap. 67 of 68, kap. 68 (laatste 10 vs.) en kap. 69 (1-31). De tekst op het tweede blad van het bifolium was tot 1992 onbekend. Van het handschrift waar dit fragment deel van uitmaakte, bleven 2 fragmenten bewaard (zie verder J.A.A.M. Biemans: Onsen Speghele Ystoriale in Vlaemsche. Codicologisch onderzoek naar de overlevering van de ‘Spiegel historiael’ van Jacob van Maerlant, Philip Utenbroeke en Lodewijk van Velthem, met een beschrijving van de handschriften en fragmenten. Deel 2: Catalogus, registers, bibliografie, platen. Leuven 1997, 381-383).

Editie: G. Croenen (ed.): ‘Twee onbekende fragmenten van de Spiegel historiael’. In: Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 1992, p. 271-287 (281-287).

Status: Diplomatisch

Opm.: In de editie wordt alleen het nieuwe Spiegel historiael-materiaal (de tekst van het tweede blad) uitgegeven. Tussen de verschillende kapittels is door ons een witregel ingevoegd; de kapitteltitels worden cursief weergegeven.