De geskidenis van ons land, in di taal van ons volk

[p. 34]

Elfde hoofstuk.
Planne van verbetering.

Van De Graaff, - voer di uitspraak van di Maatskappy uit, - bou batterye, - vind teenwerking. - Slegte toestand van di Maatskappy. - V.D. Graaff teruggeroep. - 'n Kommissi benoem. - Sluysken.

Teen di einde van 1783 moes di Maatskappy 'n ander Gouwerneur anstel in di plek van Van Plettenberg. Dit was nog in hulle gedagte hoe min dit geskeel het of hulle was di Koloni kwyt. Daarom het hulle hulle, bes gedaan om 'n man te kry wat di Koloni in 'n beter toestand van verdediging kon breng. Di man was Cornelis Jacob van de Graaff, ‘Luitenant Kolonel Ingenieur ten dienste van den staat, en Controleur-Generaal van de Hollandsche fortificatien.’ Omdat di laaste Gouwerneur geklâ het, dat syn traktement te klein was, besluit di Maatskappy om by di gewone traktement (£1,150), nog net so veul by te gé as ‘extraordinaire gratificatie;’ daarby gé hulle hom nog di belofte, as hy wil terug kom na Holland, dat hy weer as Luitenant Kolonel Ingenieur sal angestel worde.

In di begin van Fewerwari 1785 het hy syn betrekking as Gouwerneur van di Kaap anvaar. Hy was deur en deur 'n knap man en hy het syn bes gedaan om di koloni te verbeter. Mar di arm man het baing moeilikhede gehad.

Eers het hy te doen gehad met di Boere. Hulle was mar nog al di tyd ontevrede. Hy begin toen eers om di onvergenoegdheid weg te neem, en di boere gelyk te gé, vollens di uitspraak van di Maatskappy. Di uitspraak het hy oek mar eers ontvang teen di einde van 1785. Toen was di boere tevrede. Mar nou was di ambtenare weer almal opstandig teen hom, omdat hy ni langer ver hulle di vrye teu'el wil gé, om te maak soos hulle wil ni. Mar daar het hy ni om gegé ni, ofskoon dit gemaak het dat hulle naderhand slegte rapporte van hom na Holland toe gestuur het, soos ons later sal siin.

Mar waar hy hom veral op toegeleg het was, om di koloni te versterk, as daar mag oorlog kom. Daarin het di Kolonel Gordon hom goed gehelp. So het hy dadelik begin om di oue batterije te verbeter en nuwe te bouw an di Tafelbaai en Simonsbaai.

‘Al di nuwighede,’ soos hulle dit genoem het, was mar min na di sin van di ambtenare. En dadelik begin hulle te skrijwe na di Maatskappy in Holland, dat Van de Graaff onnodig 'n menigte geld verkwis. Ongelukkig staan dit toen oek net so sleg met di geld-sake van di Maatskappy, so dat hulle hom ni genoeg geld kon stuur (of wou stuur) ver di nodige, mar kostbare werke wat hy begin het ni. Di woelinge in 1786 en 1787 in Holland maak dit oek ni beter ni.

Van de Graaff syn toestand word al moeiliker. Di Maatskappy was ni voor hom ni, omdat hy te veul geld opmaak; di ambtenare is almal te'en hom, omdat hy di Boere gelijk gegé het; en di koloniste self het hom oek ni genoeg ondersteun ni.

[p. 35]

Di bevolking neem ondertussen fluks toe - di Boere trek al diper land in, en di distrik Graaff-Reinet word nou angeleg. Dit heet na Van de Graaff en syn vrouw Reinet.

Met di geld-sake van di Maatskappy gaan dit mar nog al slegter. 'n Commissi in Holland wat di sake moes ondersoek gé di raad om di uitgaaf van di Koloni twéderdes minder te maak. Van de Graaff het toen al grote onkoste gemaak met di batterye wat hy gebou het en meer soldate wat hy laat kom het. Dit keur di Maatskappy af. Dit lyk of hulle regte gou vergeet het dat di Koloni 'n paar jaar gelede al amper in di hande van di Engelse was. En ongelukkig ver ons Koloni, di man wat so veul gedaan het om di Kaap en Simonsbaai te versterk di man wat order en reg in di land herstel het, di man word deur di nydige ambtenare gedurig onskuldig angeklaag van verkwisting, en deur di (verkeerd) suinige Maatskappy teruggeroep op di 2de Oktober, 1790, onder voorgewing ‘om van hem de noodige informatien en ophelderingen te ontvangen, omtrent de gesteldheid van zaken aan de Kaap en de Direktie aldaar sedert zijne aankomst.’

Pas was Van de Graaff weg uit di Koloni uit of hulle begin weer op di on voet. Di tydelike Gouwerneur Rhenius het mar laat loop soos dit wou. Om di uitgaaf minder te maak, stuur hulle di meeste soldate weg hiir vandaan af na Java en Ceylon toe. Di ambtenare begin weer di ou slag om te'en di wette van di Maatskappy, op alle manire hulle sakke te vul en di Boere te verdruk.

Di Maatskappy neem toen 'n besluit om 'n Commissi van twé ‘Commissarissen-Generaal’ te benoem, om in di Koloni en in Indië di uitgaaf minder te maak deur besuiniging, en di ontrouwe ambtenare te straf. Daartoe het hulle ver Nederburgh en Frykenius uitgestuur. Op di 18 Juli, 1792, kom hulle hiir an, en bly hiir ontrent 'n jaar om alles te ondersoek, en vertrek toen na Java. Mar omdat hulle werk nog ni afgedaan was ni, het hulle ver Sluysken hiir laat bly as gevolmagtigde in hulle plek.

Om en om beskou lyk dit of hulle mar min uitgevoer het. Di ambtenare en di Boere was gen een te vrede met hulle handelwijs ni.