De geskidenis van ons land, in di taal van ons volk

[p. 21]

Sewende hoofstuk.
Gouwerneur van Noodt en syn tyd.

Simonsbaai. - Willem Helot. - Mauritz Pasquess. - Jan de la Fontaine. - Pieter Gysbert van Noodt. - Wreedheid. Samenswering. Doodstraf. - Vreselike Uiteinde.

In April 1708 het Gouwerneur Van Assenburg 'n proklamasi uitgevaardig, waarin hy reg en vryheid terug gé an almal wat Van der Stell so onregvêrdig vervolg het.

In 1709 het di regering Simonsbaai laat ondersoek, en toen verklaar dat dit 'n veiliger hawe is ver di skepe in di winter as di Tafelbaai. Want hulle het al dikwils ondervinde dat di Tafelbaai in di winter, as di noordewind sterk waai, mar regte gevaarlik is. Dit moes hulle veral ondervinde op di 20ste Mei 1737. Toen is daar 8 skepe gestrand, en 207 mense verdrink. Van toen af het di Gouwerment orders gegé, dat di skepe in vervolg van tyd in Simonsbaai moet o'er winter, en daarom het hulle groot gebouwe daar op gerig.

Van Assenburg was mar kort an di Kaap. In 1711 kom syn opvolger Willem Helot an. In di jaar het hulle begin om di ou tronk te bou en in di vollende jaar sterf di ou Van der Stell, en word met alle eer en prag begrawe.

Gouwerneur Chavonnes.

Mauritz Pasquess, Marquis de Chavonnes, 'n Franse Hugenoot, word tot Gouwerneur benoem in 1714. Hij gebiid dat di wette van di Hollanse Gouwerment in Indië oek hiir geldig moet wees. An opvoeding en onderwys was tot nog toe mar min gedoen. Hy begin met vas te stel: dat di Onse Vader, Tiin Gebode, Geloofs Artikels, Gebede, ver smorrens en saans voor en na di ete, en di Kategismus moes geleer worde. En om te sorre dat di Bybel ni verdraai word deur di skoolmeesters ni, was idereen wat onderwyser wil wees, verplig om plegtig verklaring af te lê van syn geloof in di cinge en in di Leerregels van di Synode van Dordrecht.

Dit was mooi van di Gouwerneur dat hy gesorg het ver di onderwys en veral daarvoor dat godsdiins en onderwys same gaan. Want kyk! jy kan mos ni 'n mens syn hoof en syn hart, syn verstand en syn gevoel, van makaar skei ni Daardeur het di man getoon dat hy 'n regte Gristen was.

Gouwerneur Noodt, 1727-1729.

Jan de la Fontaine het di bestiir o'er di Koloni gehad na di vertrek van Mauritz Pasguess tot di aankoms van Gouwernéur Pieter Gysbert Noodt in 1727. Hy het glad ni gedeug ni en onderdruk syn onderdane op di skandelikste maniir, en behandel di soldate so sleg, dat party 'n komplot gemaak het om te ontvlug.

In di tyd was daar twe soorte van mense in diins van di Gouwerment hiir: O'erlamse en Bare. O'erlam is 'n verkorting van di Slamse woord ‘Oranglame,’

[p. 22]

en beteken: ‘'n ou bekende.’ En Bare is weer van di Slamse woord: ‘Orangbaru,’ en beteken: ‘'n nuwe persoon.’ Di Oerlamse was dus mense wat al jare in diins was, di Bare was nog mar kort hiir. Di Oorlamse wis al di paatjiis en kan by di Boere wat verdiin, en het dus di onderdrukking ni so erg gevoel as di Bare ni, wat nog heeltemal vreemd was; so dat di ontevredenheid onder di Bare di ergste was.

Mar ni alleen di soldate ni, mar di arme Boere moes oek di onderdrukking voel. Byvoorbeeld, as 'n man kom te sterwe wat 'n plaas in Erfpag gehad het en syn seun of erfgenaam vraag daarom, dan word hom eenvoudig vertel, dat hy di gebouwe wat op di plaas staan mar kan wegneem; di grond moet verkoop word. Dan word di plaas an di hoogste bider verkoop, en is so'n seun of erfgenaam ni in staat om di plaas self te koop ni dan moet hy mar danki bly wees as di koper hom iits wil gé ver di gebouwe, anders kan hy di mar kom afbreek; en so is daar meer sulke dinge. 'n Gouwerneur wat sleg is kan duisend kansé kry om syn onderdane te verdruk.

Deur di arme soldate hulle traktement te onthou, ontstaan daar 'n samenswering onder hulle. Dertig of veertig meeste Bare, maak 'n plan om 'n party kruid en lood te neem en o'er di kasteelmuur ver hulle te laat afsak met 'n tou en dan weg te loop, al langs di sê af, totdat hulle by 'n Portugese of ander Koloni ankom, om dan daarvandaar af na Europa te gaan. Byna alles was al klaar, toen 'n verraaier alles an Gouwerneur Noodt gaat vertel. Hy laat di samensweerders dadelik pak en gé di Fiskaal las om di saak streng te ondersoek. Ag persone word ver di opmakers gehou en opgesluit in di tronk in 'n kamer waar anders di mense opgesluit word, wat moet gehang worde. Een van di ag is ontvlug. Hy het syn lyf siik gehou en word toen na di Hospitaal gebreng en van daar is hy gevlug. O'er di ander 7 spreek di Raad di vonnis uit om tiinmaal di spitsroede te loop en dan as matrose na Batawië gestuur te worde. Mar di vonnis was ni streng genoeg na Noodt syn sin ni. Hy roep toen as 'n duiwel: ‘Nè hulle moet hang, di beeste! hulle moet almal hang!’

Di hele Raad protesteer toen daarteen, en sê dat di mense wel 'n plan gemaak het om te ontvlug, mar dit nog ni gedoen het ni, en dat hulle daarom ni tot di dood kan veroordeel worde ni. Mar Noodt val hulle in di rede en skre:

‘Ek neem dit op mij!’ en di Raad moes mar stilbly. Daarop word hulle vonnis toen verander in 'n ander, namelik, dat hulle sou opgehang worde an di galg. Di Gouwerneur teken toen dadelik di doodvonnis en skryf di woorde Fiat Executio!

Nadat di doodvonnis an di 7 skuldige voorgelees was, begin hulle klaar te maak om te sterwe, en breng hulle laaste dag deur met bidde, en bybellees, en sing en makaar te vermaan en te vertroos. Op di vollende morre, om 9 uur, word hulle na di galg gebreng. Vollens gebruik van di da'e moes di Raad elke strafoefening bywoon; en daar was oek nou, ni vêr van di galg af ni, 'n groot tent opgeslaan, en daarin sit al di Raadshere te kyk wat gebeur. Rondom di geregsplaas staan di sol late, en agter hulle duisende toekykers. Di een na di ander, word al 7 opgehang. Vele van di toekykers, en van di soldate, en selfs van di Raadshere, kon ni help om te huil ni. Daar klim di laaste een op di galg. Di laksman wil di tou om syn nek knoop. Hy roep: ‘Geef my nog één o'enblik.’ Nou draai hy syn gesig na di kasteel toe, waar di Gouwerneur in di tyd woon, en roep so hard as hy kan: ‘Gouwerneur Noodt! ek daag jou binnen een uur tyd voor di reg[e]erstoel van di Alwetende

[p. 23]

God, om daar rekenskap te gè van myn siil en di sile van myn vrinde!’ Toen draai hy hom na di laksman toe en sê: ‘Nou, in Gods naam!’ En kort daarna hang hy dood an di galg. Mar syn laaste woorde het almal laat béwe.

Di strafoefening is nou verby. Almal keer te rug na di stad. Di lede van di Raad gaat, na gewoonte, na di Gouwerneur om ver hom te vertel dat di straf voltrokke is. Toen hulle daar kom, sit hy in syn leuningstoel an di end van di kamer, waar hy altyd sulke besoeke ontvang. Hulle kom in, en wat sal hulle siin? Daar sit di Gouwerneur dood in syn stoel! Syn gesig is so vreselik, dat hulle hom ni kon ankyk ni.

Toen di gerug in di kasteel rondgaan, wou nimand dit eers glo ni. Een uur voor di tyd het hulle nog di Gouwerneur fris en gesond gesiin rondloop. En nou is syn siil voor God om rekenskap te gé van syn dade.

Di Raad gaan toen na di huis van La Fontaine om planne te maak, wat nou di beste te doen,

Een van di ander gevangene, Winkelman, hoor toen skré: ‘Di Gouwerneur is dood!’ en hy skré toen oek: ‘Geen nood! Noodt is dood!’ Dit was 'n téken ver di ander gevangene; hulle begin toen almal te skré: ‘Geen nood! Noodt is dood!’ Ja om dit so uit te druk, al wat kon roep, skré uit. Idereen was bly dat di wreedaard dood was.

Toen di Raad enigsins tot hulle selwers gekom was, en di saak in o' erweging geneem het, het hulle 'n geméne doodkis laat maak, en in di Gouwerneur syn huis gebreng, en syn slawe georder om di lyk daarin te sit net soos dit was. Di nag om 12 uur word daar 'n kleine deur van di kasteel wat in di ope veld uitkom, oopgemaak, en di slawe moes di lyk gaan begrawe op di plek wat ver hulle angewys word. Hulle word belet, en met di dood gedreig, dat hulle nooit an enig een mag vertel waar di lyk begrawe is ni. So is di saak verborge gebly, en dis mar 'n gissing, dat hy begrawe is op Pêrdeëiland ('n klein eilandtji in di Tafelbaai, naby di mond van Soutriviir).

Daarna moes di Timmermans 'n deftige kis maak van Indise hout, en soos dit klaar was, het hulle 'n prachtige begrafenis gehou met 'n lege kis. Mar gen mens het dit geweet ni, as net di Raad en di slawe. Naderhand toen dit uitkom, dat dit 'n lege kis is wat hulle begrawe het, sê di mense, dat di duiwel syn lyk uit di kis gehaal het; want hulle het van di eintlike begrawing niks geweet ni. Met di grootste eer word di lege kis in di kerk begrawe, onder gelui van klokke en gebulder van kanonne.

In di Museum an di Kaap kan 'n mens non nog di leuningstoel siin waarin Gouwerneur Noodt an syn einde gekom het.

So word di geskiedenis van Noodt verhaal in di meeste boeke, mar latere skrywers, soos mnr. Theal, beskou dit ver ni waar ni.