De geskidenis van ons land, in di taal van ons volk

[p. 11]

Viirde hoofstuk.
Di anleg word 'n koloni.

Plan om 'n Kanaal te maak. - ‘Vrye Burgers.’ - Ewa. - Bevolking in 1657. - Kwelling an twé kante. - Grond gekoop. - Van Riebeek vertrek.

‘Di mens o'erdenk syn weg, mar di Hére bestiir syn gang,’ sê di spreekwoord. En so het dit oek hiir gegaan met ons Koloni. Di maatskappy wou mar 'n anleg hiir gemaak hê, en dis naderhand 'n koloni geworde. En dit was mar goed oek; want dit sou tog jammer wees om di goeje grond somar woes te laat lê. En di Hottentots was mos te lui om dit te bewerk.

Di maatskappy het eenslag plan gehad om van di Kaap 'n eiland te maak. Hulle wou 'n kanaal gemaak hê van Tafelbaai af na di Hottentots Hollanse sé toe, en so di twé baaie inmakaar gelei hê. In di tyd van gouwerneur Van der Stell het hulle weer daaro'er gepraat, en toen het hulle oek daarmé begin, mar di waaisand het hulle so gehinder dat hulle verplig was om dit op te gé.

Vrye burgers.

Toen party van di mense wat by di maatskappy in diins was, hulle tyd uitgediin het, het hulle ver di maatskappy gevra om hiir an di Kaap te kan bly woon as ‘Vrye Burgers’ (soos ons Boere nou,) en om 'n stuk grond om op te boer. Di maatskappy was dadelik gewillig en het ver hulle toen stukke grond gegé of ver 'n goedkoop prys verhuur. Saad, bome, plantjiis, en wat hulle wou hê, kon hulle uit di Kompiniis-tuin (di tuin van di maatskappy) kry. Op di maniir het hulle toen begin plase an te lê, altyd verder en verder. Mar daaro'er is di Hottentots 'n bitji opstandig geworde; want hulle was bang, dat hulle op di maniir hulle land sal kwytraak. Mar later, sal ons siin, het di onenigheid eers reg uitgebreek.

Van Riebeek het naderhand weer 'n ander tolk gehad (Harry het mos weggeloop) en haar naam was Ewa. Deur haar het di Hollanders toen meer van di nasiis gehoor. Di Saldanhas vertel van 'n groot Kaptein, wat diper in di land in woon. Hulle noem ver hom ‘Chobona’ Hy was Groot-kaptein o'er al di ander. Wonderlike geskidenisse het hulle oek vertel (en hulle glo dit vas) van lande waar goud in di sand gekry is, en waar grote kliphuise nog staan en wit rys groei.

Bevolking van di anleg.

In di jaar 1657 is di eerste slawe hiir ingevoer. Op di 30st. Mei was hiir vollens opgaaf:-

Soldate	80
Sike	15
Wit vrouens en kinders	20
Slawe van di Maatskappy	98
Vrye Burgers	51
Slawe van di Vrye Burgers	89
Bandite	7

Te same 360.

[p. 12]

As 'n mens nou di sike, di slawe, di bandite, en di vrouens en kinders aftrek, dan bly daar mar 131 man o'er om di héle anleg te verdedig.

Van Riebeek het tedanig kwelling gehad van di weglopery van di slawe en di nasiis het hom so baing gefop, dat hy naderhand ronduit moes verklaar dat hulle algar diwe en skelms is, mar Harry di grootste van almal. Op laas het hulle di skurk tog in di hand gekry, en 10 Juli 1658 met twé van syn maters saam na Robben Eiland gestuur.

Abraham Gabbema.

Di Maatskappy was mar in di tyd in groot moeilikheid. An di een kant was di Vrye Burgers (ons noem hulle nou verder mar di Boere) ontevrede, dat hulle ni met di nasiis vry kan handel ni. En an di ander kant wil di Hottentots oek ni deug ni. Di gevaar word toen so groot aan di kant van di Hottentots, dat di Gouwerneur verplig was op di eerste Mei 1659 'n besluit te neem, om 'n Kommande op te maak. Abraham Gabbema was Kommadant, en syn manskap was 150 man sterk. Di Kaapmans en party van di ander stamme word toen oek opstandig. Een van di Kaapmans het hulle gevang, en toen hulle ver hom vra waarom hulle almal nou so-mar-so vyandig is, sê hy, omdat di Hollanders al hulle beste veld, waar hulle vé moet wei, in besit neem. En dit is so vér waar oek. Mar di Hollanders kon daar niks an doen ni. En an di ander kant, di Hottentots kon nooit teen di Hollanders veg ni.

Grondverkoop.

Toen di maatskappy hoor dat di Hottentots ontevrede is o'er hulle grond, gé hulle las om 'n stuk grond te koop, so dat hulle hiir 'n vaste eiendom het. In 1672 het hulle toen di Kaapse distrik gekoop van Kaptein Schacher, van Leeuwkop tot an Saldanha Baai; en kort daarna weer di distrik van Hottentots Holland van Kaptein Dhouw. So het di Hollanders op laas vaste eiendom an di Kaap gehad; toen kon hulle vry werk en boer en handel. Ver elk een van di kapiteins het hulle £800 belowe, mar hulle het skaars £10 an klerasi ontvang.

In di tyd van Van Riebeek word oek poginge gedaan om di land te ondek, want hulle was mar net so vér as Tafelberg bekend met di Suid-deel van Afrika.

So word Jan Wintervogel in 1655 uitgestuur ver 'n ondekkings tog. Hy het 3 weke weg gebly en mar min uitgevoer

In 1657 het Abraham Gabbema di Paarl berg, Drakenstein en andere plekke in di nabyheid ondek.

Op laas het di maatskappy ver Van Riebeek syn ontslag gegé, en in 1662 is hy van di Kaap na Batavia gegaan. Hy was 'n vroom en deugsaam man en onder al di teenspoed verdiin hy tog di eer van Stigter van di Kaap Koloni. Tien jare was hy hiir, van 1652 tot 1662. Toen hy hiir gekom het was hiir niks. Nou is hiir 'n Kasteel, huise, tuine, en plase. Di Anleg is 'n Koloni geworde.