De geskidenis van ons land, in di taal van ons volk

[p. 4]

Twede hoofstuk.
Di anleg van di maatskappy.

Ankoms van Van Riebeek. - Proklamasi. - Kasteel. - Tuine. - Dagboek. - Teenspoed en Voorspoed. - Herry.

Di regeering van Van Riebeek an di Kaap begin eintlik op di 9de April 1652. Want op di dag het hy 'n proklamasi uitgeskrywe, waarin hy besit neem van di land ver di maatskappy en 'n party wette vasstel. Een van di wette was, om met di nasiis in vrede te lewe. Hy het daarin di Hollanders angesê om ver twe dinge op te pas. An di een kant moet hulle oplet dat di nasiis ni hulle goed steel ni. As dit gebeur, dan sal hy ver hulle straf, ni ver di volk wat steel ni. An di ander kant moet hulle di nasiis ni sleg behandel ni. Hy sê daarvan:-

‘Ende zoo wie derhalve ymand van de Inwoonders qualyck bejegent, slaet off stoot, 'tzy hy gelyck off ongelyck heeft, zal in 't aenzien van dezelve met 50 slagen gelaerst worden, opdat zy luyden daeraen mogen bespeuren sulcx tegen onzen wil, en dat wij genegen zijn, omme met haer in alle minne ende vriendelyckheyt te corresponderen, volgenst den last en de oogmercq van onze heeren principalen,’

Om nog verder alle onenigheid voor te kom, het hy syn volk belet om met di nasiis te handel, buiten syn orders.

Op di deselde dag, toen hy di proklamasi uitgeskrywe het, het hulle somar met di werk oek begin, Hulle was regte ywerig. Di eerste het hulle 'n houthuis gemaak om vereers in te woon en di gereedskap in te berre. Toen begin hulle di kasteel te bou an di Soutriviir. So het hulle toen di riviir genoem wat di Kaapse mense nou gebruik ver drinkwater. Di kasteel het hulle gemaak omtrent op di plek waar di kasteel nou staan, groot genoeg om 70 of 80 man in te laat woon. Toen dit klaar was het hulle begin tuine an te lê en vé an te teel. En daar was regte mooi kans oek; want di grond was vrugbaar ver tuine en di veld was goed ver vé.

Mar di koloni het daarom ni gou vooruit gekom ni. Di eerste tyd het dit mar amper gebly soos dit was. En naderhand het party (soos Regter Watermeyer in syn voorlesings) di skuld op di Hollanders gepak, dat hulle dit ni goed bestiir het ni. Mar hulle het vergeet, dat di Hollanders ni hiir gekom het om 'n koloni te kom stig ni. Hulle plan was mar, soos ons al gesê het om hiir 'n anleg te maak, dat di skepe hiir kan krij wat hulle nodig het. Dis dan oek ni di Hollanse regering wat ver Van Riebeek hiernatoe gestuur het ni; mar di Oost-Indise Compagnié. En dat dit mar di plan van di maatskappy was, dit kan 'n mens gemakkelik siin uit di orders wat hulle ver Van Riebeek gegé het.

Van Riebeek het van di dag af toen hy hiir gekom het 'n Dagboek gehou van alles wat gebeur. Ons sal dikwils uit di dagboek anhaal, want 'n mens kan gaan op wat hy geskrywe het. Op 13 April, 1652, het hulle, soos in di dagboek staan, 'n koei en 'n kalf gekoop van di Hottentots ver 4 plat stukke koper en 3 stukke koperdraad, albei 3 voet lank. Op di vollende Sondag het hulle godsdiins gehou en verder al Sonda 'e.

[p. 5]

Klompiis mense het gedurig uitgegaan om di land verder te gaan beskou, en twé man, Van der Helson en Verburg, het 18 myle van di Kaap af gegaan, om di Tafelberg, en kom toen vertel dat daar grote bosse en baing wild is.

In di maand Mei kom daar weer twé skepe van Holland af, met 50 emigrante en di predikant Boukerius. Hy het toen somar in di kasteel gepreek en nagmaal uitgedeel di eerste Sondag na hy angekom het. Dri da'e daarna het hulle di kasteel di naam gege van: ‘De Goede Hoop.’

Teen di einde van Mei kry party van di Hollanders di bloedpersi, en voor di maand uit was, was daar al 5 dood. In Juni word dit nog erger. Toen kom di koorssiikte oek daarby. Voor di vyfde van di maand het alweer 3 gesterwe, en 'n menigte was nog siik, Van di 116 man lê 54 toen siik, waaronder Van Riebeek, syn vrou, di 2 dokters albei, en di krankbesoeker oek. Daarby kom nog kou'e re'en en ha'el en sware-weer, en hulle het toen nog ni behoorlike huise gehad ni, so dat hulle kos oek bederwe het en van di nasiis kon hulle niks kry ni. In di tyd het Van Riebeek in syn dagboek geskrywe: ‘As onse liwe Hére nou ni di pla'e lat ophou ni, dan sal ons dit mar swaar kry. Mar ek hoop nog, dat onse liwe Here ver ons sal genadig wees.’ En syn hoop is oek ni beskaam geworde ni; want di Here het naderhand uitkoms gegé.

Op di sesde Juni is di eerste wit kind an di Kaap gebore, van di krankbesoeker syn vrou.

Di tuingoed van di Hollanders begin toen al mooi te groei, en Van Riebeek syn huis was al klaar. In Juli begin di eerste graan wat hulle hiir gesaai het op te kom. Hulle was toen regte bly en begin somar groter tuine te maak. Op di derde Augus was di kasteel so vêr klaar, dat hulle almal daarin gaan woon het.

Harry.

Om met di Hotentots te kan handel, het Van Riebeek een van hulle ver tolk gehad. Syn naam was Harry. Hy was 'n skelm, soos ons anstons sal siin. Van Riebeek het dit gou gemerk; mar hy het ver hom mar gehou of hy van niks weet ni. Harry het di Hollanders baing vertel van di nasiis, wat hiir gewoon het. Hy noem 3 stamme; Watermans, Saldanhas, en Kaapmans.

Na reen kom sonskyn, sê di spreekwoord. En so was dit oek met di Hollanders an di kaap. In September en Oktober was daar weer 100 man in di werk - vlees volop - en alles voorspoedig.

Maar di wiil draai weer gou om. In November kom di Suidoostewind so geweldig op en waai di dakke van hulle huise en hulle tuine en alles an stukkend. En 24 man lê toen al weer siik in di hospitaal. Di enigste net wat hulle nog gehad het om mé vis te vang begin oek al te breek. En di Saldanhas, wat altyd ver hulle vé gebreng het, kom toen ni uit ni. In di tyd skrywe Van Riebeek in syn dagboek: ‘As onse liwe Here nou ni gou uitkoms gé ni, dat di Saldanhas ver ons vé breng, of dat daar weer skepe van Holland af kom ni, dan kan ons ni vortgaan met ons werk ni.’

Kort daarna kom di Saldanhas oek regtig weer met vé an. Di Hollanders ontvang hulle weer regte vrindelik en handel hulle vé. En hulle gé toen ver Van Riebeek 12 eende en 42 ander mooi vo'els persent.

Van Riebeek het daarom ni 'n alte plisirige lewe gehad an di Kaap ni. An al di kante het hy moeilikheid gehad. An di een kant moes hy oppas ver di wilde nasiis, an di ander kant ver syn ei'e mense. Hy het baing werk en moeite en sorg gehad, en min voordeel daarvan getrek.

[p. 6]

En tog onder al di teenspoed, toen di jaar om was, het hulle al 'n heel party gevorder. In Van Riebeek syn dagboek lees ons: ‘Onse liwe Here sy gedank! ons is tog so vêr al, dat ons di sike kan versorre met melk en botter en eiers, en ons pluimvé broei al.’ Di kool begin al te krop en di wortels word al eetbaar. Skaapvlees het hulle nou al dag en botter volop. Di skepe kan nou kry wat hulle nodig het. Di doel van di maatskappy het hulle nou al verkry. En di Hollanders was op so 'n goeje voet met di nasiis, dat daar kans was om voordelig handel te drywe met hulle; 500 Saldanhas, met groot troppe vé, was altyd digteby. Van Riebeek dag toen dat dit 'n goeje ding sal wees om ekspres 'n maatskappy op te rig om olifantstande en vo'elstruisvere en velle en sulke goed van di nasiis te handel.

Mar di nasiis begin nou al te merk dat di Hollanders ni sonder hulle kan klaar kom ni en stel toen ver hulle parmantig an. Hulle het di Hollanders dikwils gemoveer. Mar di Hollanders wou ni ver hulle doodskiit ni, en het mar altyd ver hulle bang gemaak met di geweer. Dan vlug hulle en laat somar al di vé staan. Mar di Hollanders wou nooit hulle vé hou ni en gé dit dan weer ver hulle terug. Dit was orders wat Van Riebeek van di maatskappy gekry het. En di nasi het mar net baing vé gehad oek. Een kaptein alleen het 5,000 beeste en 2,000 skape gehad. Di handel met di nasiis het dan oek altyd groter geworde.

Na di godsdiins, op di 9de October 1653, merk di Hollanders, dat di tolk, Harry, en 'n party ander Hottentots gevlug het met hulle vé. Een van di wagters het hulle vermoor an di voet van Leeuwkop. Van Riebeek stuur 'n kommando agterna. Mar dit was verniit. Hulle was weg, Dit het di Hollanders 'n bitji slimmer gemaak. Van Riebeek gé orders om verder goed op te pas. Mar di diwe wat al gesteel het moes hulle ni vervolg of straf ni. Hy wou mar altyd perbeer om goeje vrinde met hulle te bly. En so het hy hulle altyd weer gewen.

Daar is verder baing dinge gebeur in Van Riebeek syn tyd, wat di moeite wêrd is om te vertel. Mar dan word ons geskidenis te lank. Daarom moet ons di meeste o'erslaan.