Tori di switi foe leisi

[p. 26]

[De verhalen in het Nederlands]

Kaartspel
(Uit de oude doos)

Wat ik nu ga vertellen is heel lang geleden gebeurd. 't Is een verhaal uit de slaventijd.

Volwassenen en kinderen van deze tijd kennen wel het grote gebouw, hoek Noorderkerk en Lim A Postraat. Dat is nu een betaalkantoor van de E.B.S. Daar moet je je stroom betalen en je kan er ook zijn voor andere zaken van de E.B.S.

Vroeger zag 't gebouw er heel anders uit. Het had een lange stenen stoep met een houten omrastering er langs. 't Werd huis Juda genoemd omdat 't aan die familie toebehoorde.

In die tijd waren er aan de Commewijnerivier veel koffie en cacaoplantages. Van verscheidene zijn alleen de namen overgebleven, maar plaatsen als Montresor, Katwijk, Alkmaar, Leliëndaal zijn nu nog erg bekend.

Er waren ook enkele grote suikerplantages zoals Mariënburg, Rust en Werk, verder Alliance en in Nickerie: Waterloo, Hassard... Van dit alles is alleen Mariënburg nog over. Voor al deze plantages had je veel arbeiders nodig en daarom waren er veel slaven. De plantagedirecteuren moesten het werk controleren. Ze werden bijgestaan door basja's en andere hoofden. Met z'n allen bepaalden ze dan het loon van de slaven. Op zaterdagmiddag werd er niet gewerkt. De arbeiders gingen het karige loon, een paar dubbeltjes ontvangen. Meestal kregen ze levensmiddelen in plaats van geld.

Wanneer iedereen: directeuren, basja's en alle anderen, waaronder ook de zogenaamde blanke-officiers, het salaris binnen had, maakte men zich klaar om naar de stad te gaan. Daar kon je echt pret maken.

[p. 27]

Men vertelt dat de roeiers van iedere plantage hun eigen uniform hadden. Daardoor was 't een prachtig gezicht op de rivier wanneer ze in de grote tentboten aankwamen. 't Was een zwaar karwei om bijvoorbeeld, van Katwijk of Mariënburg naar Paramaribo te roeien. Maar de slaven deden het. Je begrijpt dat ze er laat aankwamen en doodmoe waren.

Maar er was ontspanning in Misie Griki Koleisi (een soort societeit). Daar kon men kaarten, dobbelen, een borrel pakken en gezellig samen zijn. Dat deden de directeuren en hun gelijken dan ook.

De slaven hadden ergens anders een onderkomen. Waar dat was, weten we niet precies. Wanneer de tentboten aan de oever waren gingen zij daar naar toe.

Zodra de heren directeuren binnenwaren op zaterdagavond begonnen ze te kaarten. Ze speelden de hele nacht door tot de dag aanbrak. Even onderbreken voor een opfrissertje, een kopje koffie, een boterhammetje en dan weer de kaarten schudden. De inzetten waren hoog. Je begrijpt wel wat dat betekende. De verliezers hadden het zwaar te verduren. Maar men ging door tot het tijd was om op te breken en dat was ver na twaalf uur. De slaven kenden de tijd ongeveer, zodat ze op tijd klaar waren met de boten. Men ging dan aan boord om naar de verschillende plantages terug te keren. Zo ging het elk weekend.

Op een zaterdag nacht waren ze weer druk aan 't kaarten. Het werd laat en de een won, de ander verloor, je weet wel hoe dat gaat. Er werd gespeeld om een flinke slaaf die veel geld waard was. De arme slaven hadden niets te vertellen. Als hun meesters niet genoeg geld hadden werden ze gewoon verdobbeld. En zo kon 't gebeuren dat een slaaf plotseling te horen kreeg dat hij voor een andere meester op een andere plantage moest gaan werken. Zo ging dat.

[p. 28]

Maar, zoals ik al zei, op die avond, toen de mannen op het heetst van hun spel waren, werd er plotseling geklopt. Eén van de spelers ging kijken wat er aan de hand was en zag een man staan die vroeg of hij ook mocht meespelen. Hij had van de club gehoord.

De man kwam binnen - het was wat donker, want er brandde maar één olielamp - en ging zitten. De anderen keken elkaar veelbetekend aan. Immers, wanneer er een vreemde kwam, speelden ze oneerlijk; met dubbele kaarten en zo. Ze verheugden zich al van te voren hoe ze hem zouden plukken. Ze hadden al flink wat geborreld en boden de vreemdeling een glaasje aan. Maar hij weigerde en zei: ‘Ik drink alleen bronwater’ (zoals wij hier zeggen: putwater). Ze lachten hartelijk. Dit hadden ze nog nooit gehoord.

Toch kreeg de vreemdeling zijn bronwater, want er was een grote put midden op het erf. Ze speelden verder, het spel werd spannend. De gast kende het spel goed. Hem bedriegen was uitgesloten. In tegendeel, zijn stapel geld werd steeds hoger. Niemand won meer, en de verbazing werd steeds groter. Het werd later, de ochtend brak al aan en ze begrepen er niets van.

Toen gebeurde het. Eén van de heren die de kaarten moest schudden, liet er per ongeluk één vallen. Degene die naast hem zat wilde hem oprapen. Maar toen hij onder de tafel keek, viel hij flauw. Hij zag lijkbleek. De anderen dachten dat hij al dood was. Met de rest van het putwater in de emmer, brachten ze hem bij. Dat was een schrik. Ze gingen weer aan tafel zitten, maar toen ze om zich heen keken zagen ze de vreemde speler niet meer. Hij was verdwenen. Niemand had hem zien weggaan. Toen kwamen de vragen los: Wat is er met je gebeurd, hoe voel je je nu, wil je iets eten of een borrel pakken?

Maar de man had zin in niets. Met bevende stem zei hij: ‘Weet je wie onze gast was? De duivel. Toen ik de kaart wilde oprapen zag ik zijn bokspoten onder de tafel.

[p. 29]

Er wordt toch verteld dat de duivel bokspoten heeft. Omdat we met de duivel speelden verloren we. Wie met de duivel speelt, hetzij voor geld, hetzij voor je ziel, of voor wat ook maar, die zal verliezen.’

Voortaan speelden de heren in een andere societeit, niet meer bij Mis' Griki. Ook speelden ze niet meer tot diep in de nacht. Ze waren bang dat de duivel daar dan ook zou komen.

De mensen die dit verhaal gehoord hebben, wil ik deze raad geven: Speel liefst helemaal geen kaart, maar als je speelt, speel dan niet met het doel anderen te bedriegen. Want dan zal de duivel het altijd van je winnen. Tot zover dan dit verhaal.