De navolging van Christus

[p. 25]

Aanteekeningen.

I.

Toen ik dit geschreven had, kwam mij onder handen: Over de Navolging Christi door Matthys Acket (Breda, P.B. Nieuwenhuys, 1898). Dit is een innemend boekje, waarvan ik de lezing aan ieder kan aanbevelen. De schrijver is blijkbaar goed doorgedrongen in het intiemere karakter der Imitatio, zóó zelfs dat zijn zegging, niet slechts uiterlijk in haar beweging, maar ook eenigszins in haar daarmeê gelijkloopende, innerlijke gevoelssoort, aan dien van Th. à Kempis denken doet.

Alleen zou ik een zeer kleine restrictie op den inhoud willen maken. Zooals ongetwijfeld ieder moet doen, die zonder vooroordeel de ‘Navolging’ doorleest, houdt ook de heer Acket zeer véél van zijn schrijver, maar toch vindt hij het noodig, uitdrukkelijk te verklaren, dat deze niet is wat men noemt ‘een groot man.’ Daartegenover echter stel ik de vriendelijke vraag: ‘Is deze opvatting van Thomas à Kempis wel heelemaal juist?’ Want de schrijver der Imitatio was zeker niet groot in den zin, waarin Napoleon, de daadkrachtige, Goethe, de universeele, Kant, de diepzinnig-wijze, zoo genoemd mogen worden, maar wel verdient hij zoo te heeten om de, zoodra hij tot bezinning was gekomen, zuiver volgehouden kracht van zijn godsdienstig voelen, die zóó sterk-prachtig en harmonisch-zuiver, bijna zijn heele leven door, in hem voortleefde, dat zij hem o.a. in staat stelde, een vlekkeloos

[p. 26]

algemeen-christelijk gedachte-gedicht te schrijven, als de ongebroken-schoone hoog-godsdienstig gehoudene en toch tevens vaak innig-menschelijke meditatie, die ‘De Imitatione Christi’ heet. Wie dat vermocht heeft, en wel op zoo'n wijze, dat, nog een halfduizend jaren later, zelfs een andersdenkende zijn boek met bewondring en vaak met instemming moet lezen, zoo iemand verdient naar mijn vaste overtuiging, indien er dan van ‘groot’ moet gesproken worden, dien eere-naam, boven allen twijfel, wèl.

Maar omdat de gemoedlijk-hooge Thomas zelf, die geheel opging in zijn godsdienstig gevoel, zoo'n betiteling zijner essentie, indien hij haar vernam, met een licht verbaasden glimlach zou afgewezen hebben, geloof ik wezenlijk, dat het nog beter zou zijn, indien men het vraagpunt in 't geheel niet aanroerde, en Thomas à Kempis eenvoudig opvatte als wat hij wou wezen: een enkelvoudig mensch die de zuivere bezonkenheid zijner godsdienstige emotie gaf aan de wereld in meesterlijk proza als een altijd-waardevol bezit.

II.

Ten slotte: dat de Imitatio niet zou geschreven zijn door onzen landgenoot Thomas, maar door Johannes Gerson, zooals vroeger vaak beweerd werd, is een door latere onderzoekingen gelogenstrafte fantasie geweest. Het noodige omtrent die kwestie kan men vinden zoowel bij Röring, blz. 207-208, als bij Acket, blz. 19-24.