De imitatione Christi (Qui sequitur)

(1954)–Thomas à Kempis– rechtenstatus

De middelnederlandse vertaling

Parallelteksten

Om de lezer een indruk te geven van de verscheidenheid der Dietse teksten en hem in de gelegenheid te stellen zich in het bijzonder te bezinnen op de vraag of zij alle teruggaan op één oerredactie dan wel te beschouwen zijn als vertalingen van één Latijns origineel, bied ik hier een niet-geretoucheerde afdruk aan van enige gedeelten uit elk der vier boeken. Naast elkaar zijn van elk boek afgedrukt:

1^o	een fragment van De Imitatione Christi, naar de uitgave van M.J. Pohl.
2^o	fragmenten uit alle bekende Nederlandse tekstfamilies van elk der vier boeken.
3^o	een Middelnederduits fragment.
4^o	een fragment ontleend aan de reconstructie-uitgave van Van Ginneken.

Voor de volgorde van de Middelnederlandse teksten heb ik, om de zaak niet ingewikkelder te maken dan zij reeds is, de indeling gevolgd die in v. Ginneken, Nav. te vinden is.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek I Hs. Wenen 7957, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek I Hs. Brussel II 2271	Derde tekstfamilie van boek I Hs. Brussel 4328	Vierde tekstfamilie van boek I Hs. Brussel 21632-34
De imitatione Christi et contemptu omnium vanitatum mundi.	Van datmen Cristum na volghen sal ende versmaden ydelheit.	Vander navolginge Cristi ende versmadenisse alle idelheit der werelt.	Vander naevolgingen ons Heeren Jhesu Cristi ende versmadinge alre ydelheit der werlt.

Qui sequitur me non ambulat in tenebris: dicit Dominus.	Die my volghet, en wandelt niet in duysterheden, sprect onse Heere.	Die mi na volget, die en wandert niet in dusternisse, seit die Heer.	Die my na volget, en wandelt nyet in duysterheiden, spriect die Here.	Soe wie my navolghet, die en wandert niet in dusternisse.
Haec sunt verba Christi quibus admonemur, quatenus vitam eius et mores imitemur: si velimus veraciter illuminari, et ab omni caecitate cordis liberari.	Uut desen woorden worden wi vermaent te volghene Cristum ende syn zeden, oft wi verlicht willen worden ende verlost van onser blintheit.	Dit sijn die woerde Cristi, waer mede hi ons vermaent, dat wi sijn leven ende sijn zeden na volgen sullen, eest dat wi warachtichlic verheven willen worden ende van alre blintheit des herten verlost.	Dit sijn die worde Cristi, in den welcken wij werden vermaent dat wij syn leven ende zeeden na volghen, willen wij waerlic verliecht weerden ende van alre blintheit van herten verloest.	Dit sijn die worden Cristi, in welcken wi vermaent worden, dat wi na volghen sullen sijn leven ende sijn zeden, ist dat wi weerliken willen werden verlicht ende van alre blintheit des herten verloest.
Summum igitur studium nostrum sit: in vita Iesu Christi meditari.	Ay, so sal dan alle onse studeren ende onse hoochste aendachte syn, dat wi ons oefenen in Jhesus leven ende daer op dincken ghetrouwelyc.	Ende daer om soe sal al onse overste vliticheit wesen in dat leven ons Heeren Jhesu Cristi stedelic te dencken.	Ende hirom selen wij niet mit alre nernsticheit oeverdencken dat leven ons Heren.	Hier om soe sij onse alre overste vlijt te dencken in dat leven Jhesu Cristi.
Doctrina Christi omnes doctrinas sanctorum praecellit; et qui spiritum haberet: absconditum ibi manna inveniret.	Want Jhesus leere overgaet alre heylighen leere; ende soe wie den rechten gheest hadde, die zoude daer in vinden verborghenen smake ende sueticheit.	Die leer Cristi gaet boven alle leeren der heiligen, ende die den rechten geest had, hi soude daer in vinden verborghen hemels broet.	Sijn leringhe gheet boven alle leringhe, ende die hadde den verborgene gheest, soude dair hemelsch broet vinden.	Die leer Cristi boven gaet alle leer der heilighen, ende die den gheest hadde, hi soude daer hemels broot in vinden verborghen.
Sed contingit quod multi ex frequenti auditu evangelii parvum desiderium sentiunt: quia spiritum Christi non habent.	Mer leyder het gheschiet dicke, dat vele menschen, al hooren sy dicwile dat heylighe evangelium Cristi, si ghevoelen daer weenich begherten toe, om dat si den gheest Cristi niet en hebben.	Maer want wi dat heilige ewangelij dicwijl horen, dat doet dat wi soe cleyne begeerte daer toe hebben, want wi en hebben den geest Cristi niet.	Mer het ghevallet bij wijlen, dat die menighe wt dicke te hoeren dat evangelium of die woorde ons Heren Jhesu Cristi luttel begheerlicheiden ghevoelen, want sij en hebben nyet den gheest ons Heren Jhesu Cristi.	Mer het ghesciet dat voel menschen, om dat si dat ewangeli dicke horen, cleyn begheerte voelen, want si den gheeste Cristi niet en hebben.

CAP. 1

Vijfde tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 319	Zesde tekstfamilie van boek I Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Zevende tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 339	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1489	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Brussel II 2349
Van nae te volghene Jhesum Cristum ende versmaetheit alder ydelheit der werelt.	Van na toe volgen dat leven ons Heren Jhesu Cristi.		Dat erste capittel van der vorsmainge der idelicheyt desser werke.	Van dat men Christum navolghen sal ende alle der werelt ydelheit versmaden.

Die mi nae volcht, en wandelt niet in donckerheiden, seit die Here.	Die my na volget, die en wandert niet in duusternisse, secht die Here.	Die mi volghet, die en wandert niet in duusternisse, seit die Heer.	De my na volget, de wandert nicht ir. der dusternisse, spreckt de Here.	Die my volghet hij en wandelt niet in duijsternissen: sprict onse here.

Dit sijn die worden ons Heren Jhesu Cristi, in den welken wi vermaent werden, dat wi sijn leven ende seden souden na volgen, op dat wi willen warichleec verden [hs. u̓dē] verlicht.	Dit sin die woerde Cristi, mit welken wi vermaent werden nae te volgen dat leven ende seden ons Heren Jhesu Cristi, ist sake dat wi willen werden verlicht ende werden verloest van alre blintheit onses herten.	Dit sijn Cristus woerden, in welken wi vermaent worden dat leven Cristi ende sijn manieren na te volghen, ist dat wy warachtelik verlicht willen werden ende verlost van alre blintheit des herten.	In dessen worden Cristi werde wy vormanet is dat wy waraftichliken wyllen vorluchtet werden unde van aller blintheit des herten vorloset, so mote wy na volgen dem levende unde zeden Cristi Ihesu.	Uut dese woerden werden wij vermaent te volghen Christum en sijne seden: oft wi verlicht willen werden ende verloest van onse blijntheit.
Hier omme soe sal alle ons nersticheit sijn inden aendinckene dleven ons Heren Jhesu Cristi.	Daer om so laetet wesen onse overste vlieticheit te dencken in dat leven onses Heren Jhesu Cristi.	Hier om si onse overste studieringe te dencken in den leven ons Heren Jhesu Cristi.	Dar umme schal unse overste ernst unde vlyt syn dat wy dencken in dat levent Ihesu Cristi.	Soe sal dan allen ons studeren ende ons hoechste andacht sijn: dat wi ons oefenen in Christi leven.

Want die leringe Cristi gaet boven alle die leringe der heileghen, ende die den gheest Cristi hadde, hi soude daer in vinden dat hemelsche broet verborgen.	Die leer Cristi die gaet baven alle leeringe der hiligen, ende die den rechten geest hadde, die solde daer in vinden verborgen hemels broot.	Die leringhe gaet boven alle leringe der heilighen; ende die den gheest hadde, hi soude daer in vinden manna, dat is verburghen hemels broot.	De lere Cristi geyt boven alle lere der hillighen unde de de hedde den gheyst Cristi, de scholde dar vinden dat hemmelsche broet.	Want Christi leven gaet boven alle leere: want soe wi den rechten gheest hadde, die soude daer in vinden verborghen smaek alre sueticheit.
Maer het gevaelt dat vele menschen cleyne begherte gevoelen, al horen si dicke dat heilich ewangelium, mids dat si den gheest Cristi niet en hebben.	Mer het gesciet leider dicwile, dat vele lude van stediger koeringe des ewangelijs cleyne begeerte gevoelen, want sie den geest Cristi niet en hebben.	Mer het gheschiet somtijt dat veel menschen uut stadigen horen des ewangelijs cleyne begheerte voelen, want si den gheest Cristi niet en hebben.	Wente de den geyst Cristi nicht en hebben, de entfangen unde volen kleyne begere van dem evangelio Cristi, al horen se dat mannichwerve.	Mer leider, het ghevalt dic, al horen vele mensche dat woert Gods, sij hebben wenich begherten daertoe: omdat sij den gheest Christi niet en hebben.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek I Hs. Wenen 7957, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek I Hs. Brussel II 2271	Derde tekstfamilie van boek I Hs. Brussel 4328	Vierde tekstfamilie van boek I Hs. Brussel 21632-34
Qui autem vult plene et sapide Christi verba intellegere: oportet ut totam vitam suam illi studeat conformare.	So wie dan Cristus woorden wil te vollen ende smakelyc verstaen, die moet hem pinen al syn leven te beeldene ende te scickene na Cristus leven.	Maer soe wie dat die woerde ons Heeren volcomelic ende smakelic wil verstaen, die sal hem pinen sijn leven te confirmeeren [ls. conformeren] ende te geliken den leven ons Heeren Ihesu Cristi.	Mer die wilt volcomelike ende smakelike die worden Jhesu Cristi verstaen, die moet alle sijn leven pijnen te gelijken Cristo.	Mar soe wie dat wil Cristus worde volcomelic ende smakelic verstaen, het is noet dat hi al sijn leven hem pine oen te gheliken.
Quid prodest tibi alta de Trinitate disputare; si careas humilitate unde displiceas Trinitati?	Wat batet die hoghe dinghen te wetene ende te disputeren vander heyligher drivoldicheit, ofstu zonder omoedicheit biste ende daer omme meshages der heyligher drivoldicheit?	Wat batet di dat du hoge dingen connes spreken van der heiliger drivoldicheit, eest dattu niet en hebste die warachtighe doechde der oetmoedicheit, waer om du mishages der drivoldicheit?	Wat batet di hoghe dinghen te disputeren vander heilger drijvoldicheit, iest dattu derves der oitmodicheit?	Wat baet di hoghe dinghe vander drievoldicheit te disputiren, ist dattu derves of niet en hebs oetmoedicheit?
Vere alta verba non faciunt sanctum et iustum: sed virtuosa vita efficit Deo carum.	Sekerlyc, hooghe scoon woorde en maken den mensche noch heylich noch gherechtich, mer een goet duechdelyc leven maect den mensche Gode lief ende ghename.	Voerwaer, hoge ende vernuftighe woerde en maken den mensche niet heilich noch rechtverdich, maer een doechdelike leven maect den mensche Gode behagelic.	Waerlic, hoghe worde en maken nyet heilich of gerechtich, mer heilich leven maect Gode ghelievende.	Voerwaer, die hoghe woerde en maken ons niet heilich ende rechtveerdich, mer een doechsamich leven maket ons Gode weert ende ghename.

Opto magis sentire compunctionem: quam scire eius definitionem.	Ic woude liever ghevoelen in mi compunctie of devocie dan te wetene wat compunctie te segghen es.	Ic begeer meer te gevolen die innicheit des herten dan daer vele af connen te spreken.	Ic beghere vele mere te ghevolen compunctie ende rouwe van herten dan te weten hair diffenicie ende wat sij heitet.	Ic wonsche [sic] meer te voelen compunctie of guede droefheit, dan te weten mit woerden wat si zi.
Si scires totam bibliam exterius et omnium philosophorum dicta; quid totum prodesset sine caritate Dei et gratia?	Oft ic alle die bibele buten conste ende al dat die phylosophen ghesproken hebben, wat zoude mi dat baten sonder die liefde Gods ende zonder syn gracie?	Of du die ganse bibel van buten condes ende alle die leeren der heidenscher meesters, wat soude di dat altemael baten sonder minne ende gracie?	Wistestu alle die bibele van buten ende alle die worde der philosophen, wat batede dat sonder caritate ende sonder die gracie Goits?	Al konste ghi buten alle die bibel ende alle die leer der philosophen, wat soudet di baten sonder caritate?

cap. 1 (vervolg)

Vijfde tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 319	Zesde tekstfamilie van boek I Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Zevende tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 339	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1489	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Brussel II 2349
Soe wie volcomeleec ende scmakeleec wille verstaen die worde Jhesu Cristi, es noet dat hi alle sijn leven den leven Cristi pijn te gelikene.	Mer wie wil volcomelic ende smakelic die woerde ons lieven Heren verstaen, die moet al sijn leven sinen leven pinen toe geliken.	Mer wie die woorde Cristi volcomelic ende smakelic wil verstaen, dien is noot dat hi alle sijn leven lanc arbeide Cristus leven te gheliken.	So we dar wil klarliken unde vorstentliken vorstaen de worde Cristi, den is noet dat he al syn levent pine to gheliken dem levende Cristi.	Soe wie Christus woerden wilt voelen ende smackelijc verstaen: die moet hem alle male schicken ende sijn leuen setten alinclijck in Christus leuen, ende alle ijdelheit der werelt laten.

Wat batet di hoge dingen te dispenterene [sic] vander heilegher drivuldicheit, op dat ghi niet en hebt oetmoedicheit, waer sonder du mishaget der drivuldicheit?	Wat batet di toe disputieren ende toe ondersoeken hoge dinge vander hiliger drievoldicheit, ist dattu darveste rechte oetmoedicheit, waer van du mishageste der selver hiliger drievoldicheit?	Wat helpt di hoghe dinghen vander drivoudicheit te disputeren, ist dattu derveste of niet en hebste oetmoedicheit, daer du die drievoudicheyt om mishagheste?	Wat batet dy dattu disputeredest van der hogen hilgen drevoldicheyt, is dattu bist sunder othmodicheyt, wor umme du mishagest der hillighen drevoldicheyt?	Wat baet die hoeghe dinghen te weten ende te disputeren vander heilige drivuldicheit: ofstu sonder oetmoedicheit biste, daer in du die heilige drivuldicheit mishages?

Waerleec, hoghe worde en maken niet den mensche heilich ende gherechtich, maer doechdeleec leven maecten Gode werdich.	Voerwaer, hoge woerde en maken nyement hilich ende rechtverdich, mer doegelicleven maect den menschen lief getael Gode.	Voer waer, hoghe woorde en maken nyement heylich ende rechtverdich, mer een doechdelic leven maect ons Gode waert ende ghenaem.	Hoghe worde en maken den minschen nicht hillich unde gherechtich, mer dat dogentlike levent maket den minschen Gode leeff.	Sekerlijc, hoeghe ende schoene vercierde woerden en maken den menschen heilich noch rechtverdich: mer een goet doeghdelijc leven maect den mensch Gode liefelijc ende een ieghelijc mensch liefghetal.
Ic begere meer te hebben berouwenisse dan te wetene haer diffenisie oft bescermenisse.	Ic begeer meer gevoelen beweginge of ynnicheit des herten dan te weten wat beweginge of ynnicheit is sonder gevoelen.	Ic begheer meer beweghinge des herten dan daer of te spreken.	Beghere lever de beweginge des herten to dogeden dan tho kennende unde to wetende de bedudinge der worde der dogede.	Ick woude lieuer gheuoelen in mij compunccie: dan te weten wat compunccie is.
Al conde ghi buten al die bibele ende al der philosophen lere, wat sout al baten sonder caritate ende Gods gracie?	Wistestu al die bybele van buten ende die leren al der phylosophen, wat batet di dat altemale sonder minne ende genade Gods?	Waer dattu die gheheel bibel buten condes ende alle der philozophen wijsheit, wat soudet al baten sonder minne ende sonder die gracie Goods?	Wat batet dattu sunder gotlike unde broderlike leve unde sunder de gnade Godes buten kondest al biblien unde alle lere der wisen?	Oft ick alle die bibel van buijten conste ende alle philosophien: och erme, wat soude mij dat baeten sonder die mynne Gods ende sijn gracie?

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek I Hs. Wenen 7957, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek I Hs. Brussel II 2271	Derde tekstfamilie van boek I Hs. Brussel 4328	Vierde tekstfamilie van boek I Hs. Brussel 21632-34
Vanitas vanitatum et omnia vanitas: praeteramare Deum et illi soli servire.	Och, ydelheit der ydelheit ende al eest ydelheit, zonder Gode te minnene ende hem alleene te dienen.	Idelheit der idelheit ende al eest idelheit, sonder God te minnen enda hem alleen te dienen.	Ydelheit der idelheiden ende al eest ydelheit, sonder te minnen Gode ende hem alleyn te dienen.	Het is al idelheit der idelheit ende al ist idelheit, sonder Gode te mynnen ende oen alleen te dienen.

Ista est summa sapientia: per contemptum mundi tendere ad regna caelestia.	Dit es dat hoochste ende meeste wysheit, dat wi overmits een versmaden der werelt ons pinen ten eewighen levene te comenne.	Dat es die overste wijsheit: overmits versmadenisse der weerelt te gane totten ewighen leven.	Dat is die oeverste wijsheit: mit versmaetheit der werlt gaen totten hemelschen rijke.	Dit is die alre hoechste wijsheit: te gaen of mede te comen int rike der hemelen als mit versmadenisse der werlt.
Vanitas igitur est divitias perituras quaerere: et in illis sperare.	Ende het es een grote ydelheit verganckelike rycheden te zoekene ende daer in den hope te settene.	Daer om eest al idelheit verganckelike dinghen of rijcheden te soeken ende daer in te hopen.	Ende hirom yest ydelheit verganclicke rijcheit soeken ende dair in hoepen.	Het is idelheit te sueken verganclike rijcheit deser werlt ende in dien te hopen.
Vanitas quoque est honores ambire: et in altum statum se extollere.	Tis ooc [ydelheit] na der werelt eere te stane ende hem daer in te verheffene.	Tes oeck idelheit eer te begeeren ende hem selven te verheffen.	Ende het is ydelheit tijtlicke eere begheren en hoghen [sic] hem te verheffene.	Oec ist idelheit eer te begheren ende hem int hoghe te verheffen.
Vanitas est carnis desideria sequi: et illud desiderare unde postmodum graviter oportet puniri.	Tis ydelheit des vleesch begherte te volghene ende dat te begheren, daermen namaels swaerlyc om ghepynt sal worden.	Tes idelheit na te volgen die begeerten des vleesch ende die te volbringen, waer om men namaels jammerlic gepijnt moet worden.	Ydelheit iest te volghen vleischlicke begheerten ende dat begheren dairmen namaels swaerlicken af sal werden ghepijnt.	Idelheit is des vleisches begheerten te volghen, ende dat te begheren daer men namaels af swarlic sal ghepinighet werden.
Vanitas est longam vitam optare: et de bona vita parum curare.	Tis ydelheit langhe begheren te levene ende om een goet leven weenich te sorghene.	Tes idelheit det lange leven te begeren ende van dat doechdelike leven niet te achten.	[vs. 16 ontbr.]	Idelheit is langhe leven te hopen of te begheren, ende luttel te achten van gueden leven ende hem te beteren.
Vanitas est praesentem vitam solum attendere: et quae futura sunt non praevidere.	Tis ydelheit dit teghenwordich leven alleen aen te ziene ende niet te merkene wat volghen sal na desen levene.	Tes idelheit dit tegenwordige leven alleen an te dencken ende die tocomende sijn niet te voersiene	Ydelheit iest alleyn aen te sien dit teghenwoordighe leven ende die toecomende dinghen nyet voersien.	Idelheit is dit teghenwoerdighe leven alleen aen te mercken, ende niet voer te besien die dinghen die toecomende sijn hier met [sic].

cap. 1 (vervolg)

Vijfde tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 319	Zesde tekstfamilie van boek I Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Zevende tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 339	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1489	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Brussel II 2349
Idelheit der ydelheit ende alle dinghen ydelheit, sonder Gode te minnen ende hem alleen te dienen.	Alle dinge sin ydelheit ende ydelheit der ydelheit, behalven Gode te minnen ende hem allene an te hangen ende toe dienen.	Ydelheit der ydelheit ende al ist ydelheit, sonder Gode te minnen ende hem alleen te dienen.	Idelheyt der idelheyt unde alle syn se idel sunder God leeff to hebbende unde dem allene tho denende.	Och idelheit der idelheit ende al is idelheit: sonder Gode te dienen ende met alder herten te mijnnen.
Dit es doverste wijsheit: bi verscmaetheit der werelt te treckene tot den hemelschen rijcheiden.	Dit is die overste wijsheit: als overmids versmadenisse der werlt te gaen totten hemelschen rijcke.	Dat is die overste wijsheit: overmids versmaetheit der werlt te trecken totten hemelschen ryke.	Dyt is de hogeste wisheyt: de werlt to vorsmande unde hemmelsche dinge to begerende.	Och dat is die hoechste ende die sekerste wijsheit; dat wi overmits versmadenisse der werelt ons pinen Gode te behaghen.

Hier om eest ydelheit te suekene die vervarende oft vergaende rijcheit ende in dien te hopen.	Daer om soe ist ijdelheit te soeken rijcheiden, die vergaen sullen, ende daer in toe hapen.	Hier om ist ydelheit verganclike rijcheit te soeken ende in dien te hopen.	Dar umme is idelheyt vorgencklike rickheyt to begerende unde dar in to hopende.	Het is grote dwaesheit ijdel verganckelijc goet te suecken: ende daer in troest ende hoep te setten.
Het es ydelheit die te begeren ende hem selven int hoge te verheffene.	Ende hets ydelheit eer te begeren ende int hoge sich toe verheffen.	Het is ydelheit eer te begheren ende int hoghe te verheffen.	Idelheyt is ere to sokende unde in hocheyt sik to vorhevende.	Het is oec alte ijdel nae der werelt eere te staen: ende daer in te verheffen.
Het is ydelheit des vleeschs begherten te volgene ende te begerene daer men namaels af swaerleec moet gepijnt werden.	Het is ydelheit den begeerten des vleisches toe volgen ende dat toe begegeren, daer men hier namaels swaerlic om gepijnt moet werden.	Het is ydelheit die begeerte des vleysches te volgen ende dat te begheren daer men na maels swaerlic om moet werden gepinicht.	Idelheyt is de begerlicheyt des vleysches to volgen unde dat to begerende, dar men hir na moet swarliken umme ghepiniget werden.	Het is idel, begherte des vuylen vleeschs te volghen: om een soe cleyne ghenoechten die men soe swaerlijc weder ghelden ende vercoepen moet.
Idelheit es lange leven te hopen ende vanden gueden leven luttel te roeken.	Het is ydelheit lange leven toe begeren ende van goeden leven luttel toe achten.	Het is ydelheit langhe leven te hopen, ende van een doechdelic leven luttel sorghe te draghen.	Idelheyt is lange levent to begerende unde dat gude levent nicht to achten.	Het is idel te begheren, lanc te leven: ende om die doechden soe luttel te sorghen.
Ydelheit eest dit teghenwordeghe leven alleen te aendincken ende die toecomende dinghen niet te voer sien.	Het is ydelheit allene an te merken dit tegenwoerdige leven ende die toecomende dinge niet toe voer siene.	Hier om ist ydelheit dit tegenwoerdige leven alleen aen te dencken, ende die toecomende dinghen niet te voersien.	Idelheyt is dyt iegenwordige levent allene an to merkende unde de to komende dinge nicht vor to seende.	Och het is sorchelijk met ghenoechten in desen tijt te leven: sonder achter dragen te hebben van Gods oordele.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek I Hs. Wenen 7957, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek I Hs. Brussel II 2271	Derde tekstfamilie van boek I Hs. Brussel 4328	Vierde tekstfamilie van boek I Hs. Brussel 21632-34
Vanitas est diligere quod cum omni celeritate transit: et illic non festinare ubi sempiternum gaudium manet.	Tis groote ydelheit te minnene dat met haesten vergaet, ende daerwert niet te haestene, daer die blyscepe ewich durende es.	Tes idelheit die dingen te minnen die alte haestelic wech gaen ende derwert niet te hallen [ls. hollen?], daer die blijtscap ewelic duerende es.	Ydelheit iest te mynnen, dat mit alre haesten vergheit, ende dair nyet te haesten, dair ewighe blijtscap blijft.	Het is groot ydelheit ende dwaesheit dat dinc te mynnen dat haestelic henen gaet, ende daer toe hem niet te haesten dat ewich blivet.
Memento illius frequenter proverbii; quia non satiatur oculus visu: nec auris impletur auditu.	Gedencke al bi tiden des worts dat Salomon seit: ‘Dat oghe en wort niet versadet met ziene noch dat oore van hoorene.’	Gedenct dicwil op die woerde des wisemans: Dat oge en wort niet versaet met sien noch dat oer en wort niet vervolt met horen.	Erdencke dicwijle des wordts dat Salomon seit: Die oghe en wordet nyet vervollet mit siene noch die ore mit hoeren.	[vs. 19^a ontbr.]. Dat oghe en waert niet ghesadet mit sien noch dat oer en wert niet vervollet mit horen.

Stude ergo cor tuum ab amore visibilium abstrahere: et ad invisibilia te transferre.	Ende daer omme soe pyndi dyn herte te treckene vander minnen der dinghen die zienlyc ende verganckelyc syn, ende die te keerene toten onsienliken ende ewighen dinghen te begheren.	Daer om pijnt u dijn herte af te trecken vanden sienliken ende verganckeliken dingen ende te begeeren totten ewigen on- verganckelicken goede.	Ende dair om so trecke dijn herte vander mynnen der sienlicker dinghen dienen nyet ghesien en can.	Hier om soe aerbeide dijn herte af te trecken van mynnen deser sienliker dinghe, ende ghevet u selven tot mynne der onsienliker dinghen.

Nam sequentes suam sensualitatem maculant conscientiam: et perdunt Dei gratiam.	Want die hier volghen haerre zinlycheit, die besmetten zeere hare conscientie ende daer toe verliesen sie Gods gracie.	Want die hare sinlicheit navolgen, die besmetten haer consciencie ende verliesen die gracie Gods.	Want die hair sinlicheit volghen, die bevlecken hair consciencie ende verliesen die gratie Goits.	Want die hoer sinlicheit volghen, die besmetten seer dicke hoer consciencie [21^b ontbreekt].

cap. 1 (vervolg)

Vijfde tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 319	Zesde tekstfamilie van boek I Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Zevende tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 339	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1489	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Brussel II 2349
Ydelheit eest te minnen tgoet dat met alder scnelheit overlijt ende niet derwaert te haesten, daer die eweghe bliscap blijft.	Het is ydelheit te minnen dat mit alre snelheit hene gaet ende derwert niet te haesten, daer ewige blijtscap blivende is.	Het is ydelheit te minnen dat mit alre snelheit voer bi lidet, ende daerwaert niet te haesten, daer ewighe vroechde blivet.	Idelheyt is dat leeff to hebben dat mit aller snelheit en wech geyt, unde dar nicht mit snelheyt to komen dar ewighe vroude blivet.	[vs. 18 ontbr.]
Ghedinct dicwile des ghemeine woerts: die oeghe en wert niet versaet met siene noch die ore vervult met horen.	Gedenck stedelike der parabolen, want dat oge en wort niet versadet van siene noch dat ore en wort niet vervult mit horen.	Ghedenct stadelic dat woort datmen seit: Dat oge en wert mit sien niet versadet noch dat oer en wort mit horen niet vervolt.	Ghedencke des ghemenen wordes: Dat oge en wert nicht vorsadiget van seende, noch dat ore en wert nicht vorvullet van horende, sunder allene denne wan wy seen de ere Godes.	Salomon seit: dat oghe en wort niet versaet van sien, noch die oren van hoeren.
Hier omme pijnt u herte te treckene vander minnen deser sienliker dinghen ende u over te tragen [sic] tot den ontsieliken [sic] dinghen.	Daer om so pine di dijn herte toe trecken van minnen alre sienliker dinge ende tot onsienliken dingen di over toe vuren.	Studier daer om dijn herte of te trecken van minnen der sienliker dingen, ende di te gheven tot onsienliken dinghen.	Pyne dy dar umme dyn herte af to teende van leve der sichtliken dinge, wente se loven vele unde geven luttick. Se toegen sik gud to wesende unde synt doch gans quad den de in se hopen. Gyf dy to den unsichtliken dyngen unde an tho hevende eyn beter levent, uppe dattu so Cristum na volgest, wente alle de werke Cristi is uns eyne lere. Unde sprick myt David: Here, myn voed heft na gevolget dinen voetsporen.	Ende daerom soe pijn di dijn herte te trecken van alle eertschen dinghen, die sienlijc ende verganckelijc sijn; ende keert dy totten onsienlijcken ewighe dinghen.
Want die navolgende haer sinleecheit bescmetten haer conciencie ende verliesen die gracie Gods.	Want die gene die hoer sienlicheit volgen, die bevlecken hoer consciencie ende verliesen die genade Gods.	Want die hoer sinlicheit volghen, bevlecken hoer consciencien ende verliesen die graci.	Wente de na volgen erer sinlicheit, de besmitten ere consciencien unde vor lesen de gnade Godes.	Want alle die ghene die hier volghen haer sinlicheit: die ontreijnen haer consciencie en verliesen de gracie.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek I Hs. Wenen 7957, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek I Hs. Brussel II 2271	Derde tekstfamilie van boek I Hs. Gent 1305
De lectione sanctarum scripturarum.	Van lesinghen der heiligher scriften.	Vander lessen der heiliger scriftueren.	Van der heilegher scriftueren lesse.	[Cap. 5 ontbr. in de hss. van de vierde tekstfamilie.]

Veritas est in scripturis sanctis quaerenda: non eloquentia.	Inder heyligher scriften salmen die waerheit zoeken ende niet dat scone spreken.	Die waerheit es inder heiliger scrifturen te soeken ende niet in dat wel of schone spreken.	Die waerheit is te sueken in der heileger scriftueren, ende niet scone frische sprake.
Omnis scriptura sacra eo spiritu debet legi quo facta est.	Alle die heilighe scrifte salmen lesen met alsulken gheeste als daer si uut ghemaect es.	Alle die heilige scrift sal gelesen worden wten geeste wt welken si gemact wort ende es.	Alle die heileghe scriftuere wil syn ghelesen met dien gheest, daer si mede es gemaket.

Quaerere potius debemus utilitatem in scripturis: quam subtilitatem sermonis.	Wi sullen meer soeken inder scriften onsen orbaer dan subtylheit van woorden.	Wy sullen liever soeken inder heiliger scrift die oerberlicheit dan subtylheit der woerden.	Ende wi selen meer sueken in der heilegher scriftueren onse orbaerlicheit dan subtylheit van spraken.
Ita libenter devotos et simplices libros legere debemus: sicut altos et profundos.	Also gherne sullen wi lesen goede devote ende slechte boeken als hoghe ende subtile boeke.	Also gherne sullen wi lesen devote ende simpel boecxkens als die hoge ende diep van sinnen syn.	Alsoe gerne selen wi devote ende simpele boeke lesen alse hoghe ende diepe boeken.
Non te offendat auctoritas scribentis, utrum parvae vel magnae litteraturae fuerit; sed amor purae veritatis te trahat ad legendum.	Du en sulles niet aensien wie die boeke ghemaect heeft, weder hi zeere oft luttel gheleert was, mer die minne der puerre waerheit sal di trecken tot die boeke te lesene.	Du en saelt oec niet achten wie dattet seit, weer dat hi si van grooter consten of niet, mer die minne der puerre waerheit sal u trecken te lesen.	Noch en werde niet beruert vander auctoriteit dies, diet bescrivet, oft hi van groter of cleynre consten was, mer minne van puerre waerheit sal di treckene tot lesene.

Non quaeras quis hoc dixerit: sed quid dicatur attende.	[vs. 6 ontbr.]	Du en saelt oeck niet vragen wiet seit ende oft een groot clerck es, maer du saelt aendincken wat daer geseit wort.	Noch en vrage niet wi seide dit, mer merke watmen seit.
Homines transeunt: sed veritas Domini manet in aeternum.	Die menschen vergaen, mer dat woort Gods blijft ende duert inder ewicheit.	Die menschen varen en wech, maer die waerheit des Heeren blivet inder ewicheit.	Die menschen vergaen, mer dat woert Gods blivet in ewicheiden.

CAP. 5

Vijfde tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 319	Zesde tekstfamilie van boek I Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Zevende tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 339	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1489	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Haarlem 99
Vander lessen der heilegher scrifturen.	Van toe lesen die hilige scryft.	Van lessen der heiliger scriften.	Dat V capittel van lesen der hilgen schrift.	Van lesinge der heiligher scrifturen.

Die waerheit es in dier heilegher scrift te suekene, niet die schoene sprake.	Inder hiliger scrijfturen sal men soeken die waerheit, niet wal of scone sprekelicheit.	Die waerheit inder heiliger scrift te soeken, niet in sconen sprake.	De warheyt is in der hilgen schrift to vinden, unde nicht in schonen worden.	In der lesingen der scrifturen selmen die wairheit soeken: ende niet dat schoen spreken.
Alle die heileghen scrifture salmen lesen inden gheest oft in die meninghe daer si in gemaect es.	Alle hilige scrijfture salmen lesen mit sulken geeste alse sie gemaect is.	Alle heilighe scrift sel worden ghelesen in dien selven gheest daer si in gemaect is.	Alle hillige schrift schal ghelesen werden in dem geyste dar se van ghemaket is.	Alle die heilighe scrifturen selmen lesen mit sulken gheest: als daer sy wt ghemaect is.
Inder heiliger scrifturen selen wi liever sueken orberleecheit dan der redenen subtijlheit.	Wy sullen meer sueken inder scrijfturen nutticheit dan subtijlheit der reden.	Wi sellen meer soeken nutticheit inder scriften dan subtijlheit der woorden.	Wy scholen mer soken de nutticheyt in der schrift dan subtilicheyt der rede.	Wy sellen meer soeken inder scriften onsen oorbaer: dan subtijlheit van woorden.

Alsoe gherne sijn wi sculdich te lesene die simpele devote boeken als die hoghe ende diepe van consten.	Wij sullen also geerne lesen ynnige ende sympele boecke, alse hoge ende diepe boecke.	Also gaern sellen wi lesen ynnighe ende simpele boeken als hoghe ende diepe.	Also leef schole wy lesen simpel unde innige boeke also deepe unde hoge schrifte.	Alsoe gaerne sellen wij lesen devoete ende slechte boeken: als hoghe ende subtijle boeken.
Niet en sal di verbergen die mechticheit des gheens diet scrijft, weder hi si groet oft cleyne van leringhen, maer die minne der suverder waerheit sal di trecken te lesene.	En laet u niet liggen an die meisterscap des geens die gescreven heeft die boecken die du leseste, waer hie van groter of van cleynre clergien ofte consten sij, mer die minne der puerre waerheit sal di trecken toe lesen.	Ende laet ons niet trecken die hoecheit of grootheit des scryvers weder hi is van cleynre of van groter leringe, mer die minne der puerre waerheit laet di trecken te lesen.	De leve der rechten warheyt schal dy vormanen to lesen unde nicht de dat gheschreven heft van groter efte van klener lere ghewest sy.	Du en selste niet aensien wie die boeken ghemaect heeft; weder sy zeer of luttel gheleert sijn: mer die mynne der puerre wairheit seldy trecken te lesen.
Du en selt niet vraghen, wiet gheseit heeft, maer watter gheseit wert, merke.	En vrage niet wie dat gesecht heeft, mer merck nauwe wat daer gesecht wort.	En vraghe niet wie dat gheseit heeft, mer aendencke dat men seit.	Du en dorvest nicht vragen we dat ghesecht heft, sunder merke wat he segget.	[vs. 6 ontbr.]

Want die menschen overliden ende vergaen, maer dwoert Gods blijft in ewicheit.	Die lude gaen hene, mer die waerheit des Heren blyft inder ewicheit.	Die menschen gaen te niet, mer dat woort des Heren blivet inder ewicheit.	Wente de minschen vorgaen, de warheyt des Heren blivet in ewicheit.	Die menschen vergaen: mer dat woert Goeds duert ewelick.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek I Hs. Wenen 7957, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek I Hs. Brussel 2271	Derde tekstfamilie van boek I Hs. Gent 1305
Sine personarum acceptione, variis modis loquitur nobis Deus.	Onse Heere gheeft ons sijn leere doer die menschen in menigher wijs sonder uutnemingheder persone.	Sonder wtneminga der personen sprect ons God toe in menegherande wys.	Sonder wtneminghe der personen spriket ons God toe in menegher manieren.
Curiositas nostra saepe nos impedit in lectione scripturarum: cum volumus intellegere et discutere ubi simpliciter esset transeundum.	Onse curioesheit hindert ons dicwijle als wi inder scriften lesen, in dien dat wi willen ondergraven ende verstaen, daer wi zouden overliden ende simpelyc staen.	Ons currioesheit hindert ons dicwyl inder lessen der heiliger scrifturen als wi subtyllic willen verstaen ende veel ondersoeken, daer wi wel simpelic mochten doer gaen.	Onse curioesheit of nuplechticheit lettet ons dicwile inder lessen der scriftueren, als wi willen verstaen, nauw eondersuekende, daermen simpelike soude over liden.
Si vis profectum haurire; lege humiliter, simpliciter et fideliter: nec umquam velis habere nomen scientiae.	Willes du orbaer doen int lesen, so lese oetmoedelyc, simpelyc ende ghetrouwelyc ende sich datstu nummer en beghers gheacht te wesene voer een gheleert man.	Wildi uwen voertganc sceppen inder heiliger scriften, soe lese oetmoedelyc, simpelic, goedertierlic ende getroulyc, ende nummermeer en suldi willen hebben naem van veel consten of wysheden.	Wilstu voertganc sceppen, soe leest oetmoedelyc, simpelike ende getrouwelike, ende nummermeer en wil hebben naem van vele consten.
Interroga libenter; et audi tacens verba sanctorum: nec discipleant tibi parabolae seniorum, sine causa enim non proferuntur.	Vraghe gherne ende hoere die heilighe woorde al swighende, ende en laet di der wiser menschen parabolen niet meshaghen, want zonder zake en worden si niet vertelt.	Vraget geerne ende hoert swigende die woerde der heiligen; noch u en sal oeck niet mishagen die perabulen der ouder vaders, want si en spreken niet sonder sake.	Vraghe gherne, ende hore swighende die woerde der heileghen, ende en hebbe gheen onghenoechte in die bispele der oudere, want sonder sake en werden sy niet ghesproken.

cap. 5 (vervolg)

Vijfde tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 319	Zesde tekstfamilie van boek I Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Zevende tekstfamilie van boek I Hs. Leiden 339	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1489	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Haarlem 99
Sonder wtneminghe der personen sprect ons God in menegherande manieren.	Sonder wtnemen der personen so spreect ons God in mannygerhande wijs.	God spreekt ons in menygher manieren sonder uutneminge der personen.	Sunder uthnemen der personen spreket uns Got in velen maneren.	God sprikt ons toe doer den menschen: sonder wtneminghe der persoenen yn mennigher wijs.
Ons besorchsamheit belet ons dicwile in die lesse der scrifturen, als wi willen verstaen ende ondersueken daer men simpeleec es sculdich over te lidene.	Onse curioesicheit hindert ons dicwile in lesinge der scrijfturen, als wij nauwe willen verstaen ende ondersceiden, daer sympelike; hene weer te gane.	Onse curiosicheit hindert ons dicwijl in lesinge der heiligher scryftueren als wijt alte nauwe willen verstaen ende ondersoeken, daer men simpelic soude doer gaen.	Unse unnutte idelheyt hindert uns mannichwerve in deme lesende der schriften, also wy willen vorstaen unde undersoeken mit behendicheyt, dat doch simpel is tho vorstaende.	Onse curioesheit hindert dicwijl, als wij inder scriftueren lesen, als wijt al te nauwe willen verstaen: daer wij simpelic souden doergaen.
Wildi profijt sceppen, soe leest oetmoedeleec, simpeleec ende ghetrouweleec, noch en wilt niet hebben eneghen tijt den name der consten.	Wilstu orber scicken in dinen lesen, so lese sympelike oetmoedelic ende trouwelic, noch nummermeer en wil hebben den name der consten of der wijsheit.	Wilstu vordernisse uter heiligher scriften dragen, les oetmoedelic, simpelic ende trouwelic, ende en wil nymmermeer een naem der consten hebben.	Wultu vullenkomenheit entfangen, so les othmodichlik, simplik unde gheloflik, unde wil nummer hebben den namen des meisters.	Wilstu orber doen, soe lees oetmoedelick, sympelic ende ghetrouwelick: ende wil nymmermeer gheacht wesen voor een gheleert man.

Vraecht gherne ende hoert swigende der heiliger worden; noch di en misnoegen niet die parabolen der ouderen, want sonder redene en worden si niet gheseit.	Vrage geerne ende hoer stille swigende die woerde der hiligen; noch en laet di niet mishagen die parabolen der older, want sie en werden niet gespraken sonder sake.	Vraghe gaern ende hoer swyghende die woerde der heilighen, noch en laet di niet mishaghen die parabole der heiligen, want si en worden niet voert ghebrocht sonder saec.	Gherne vrage unde swigende hore de worde der hilgen; du enscholt nicht vorsmaen bysproke der olden, wente se sunder sake nicht en werden vor ghebracht.	Vraech gaerne ende hoor die heilighe woorden al swyghende, ende en laet dy der wyser menschen parabolen niet myshaghen: want sonder saken en worden sy niet vertelt.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek II hage, Kon. Ak. 30, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek II Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber	Afz. tekstfamilie van boek II Hs. Brussel II 2271	Derde tekstfamilie van boek II Hs. Amsterdam I G 10
De bono pacifico homine.	Van den guedertieren vreesamigen mensche.	Van enen gueden vreedsamen mynsche.	Van een gaet vreedsam mensche.	Van een goet vreedsaem mensche.

Tene te primo in pace: et tunc poteris alios pacificare.	Hout di selven eerst in vreden, so mogestu ander luden scicken in vreden.	Haldet di selven irst in vreden, soe moechdy enen anderen te vreden maken.	Houde di selven ierst in vreden ende soe mogestu ander menschen te vreden maken.	Ten alre yersten hout di selven in vreden ende dan so moeghestu ander lude in vreden setten.
Homo pacificus magis prodest: quam bene doctus.	Een vredelike mensche is orbaerliker dan een die wel gheleert is.	Een vreedsam mensche is voel orterliker dan een groet geleert mensche.	Een vreedsam mensche es veel orberliker dan een mensche die wel geleert es.	Die vredesam mensche is nutter ende orbaerliker dan een groot geleert man.
Homo passionatus etiam bonum in malum trahit: et faciliter malum credit.	Een onvredelike mensche, dat goet is, dat trect hi int quade, ende lichtelike gheloeft hi dat quade.	Een onvredsam ende gepassioniert mensche trect guede dinge te quaden, ende lichtelick soe gelovet hi dat quade.	Een onvreedsam mensche die vol passien es, die keert goede dinghen int quade ende lichtelic gheloeft hi tquade.	Die passionierde mensche ende die verstoorde mensche die trecket dat goed is tot quade ende gheloevet haestelijc dat quade.
Bonus pacificus homo: omnia ad bonum convertit.	Een goet vredich mensche die keert alle dinc in doechden.	Mer een guet vreedsam mensche keert al dinck te guede.	Mer een goet vreedsam mensche die trecket alle dinck tot goet.	Die goede vredesam mensche trecket alle dinc tot goede.
Qui bene in pace est: de nullo suspicatur. Qui autem male contentus est et commotus: variis suspicionibus agitatur. Nec ipse quiescit: nec alios quiescere permittit.	Die wel in vreden is, van hem en vermoet nyement quaet; ende wye qualiken in vreden is, ende beroert wort in menigherhande vermoedinghe is ende beroert [sic], oec so en ruste hi niet, ende ander menschen en laet hi niet rusten.	Die wael te vreden is, die en siet geen dinck quellick an, mer die quellick te vreden is, wort mit voel suspicien [vul in: ghejaghet], noch hi en rust, noch die anderen en laet hi niet rusten.	Die wel te vreden es, van niemant en vermoet hi quaet, maer die qualic te vreden es, die wort in menigherande vermodinge becoert, noch hi en rust niet, noch ander menschen en laet hi rusten.	Die wael te vreden is, die en vermoedet van nyemant lichtelijc quaet, ende die qualijc tevreden is ende den nyet en ghenoeghet, wort ghejaghet mit menniger suspicien ende quaet vermoede quaet vermoeden. Hi en hevet selve ghenen vrede, noch hi en laet nyemant rusten.
Dicit saepe quod dicere non deberet: et omittit quod sibi magis facere expediret.	Dicke so seit hi, dat hi niet segghen en soude, ende hi laet, dat hem beter waer ghedaen.	Hi spreket ducwile, dat hi niet spreken en solde, ende leet achter, dat hi billix doen solde.	Hi secht dicwijl dat hi niet seggen en soude, ende hi laet achter dat better waer gedaen.	Hi spreket dicke dat hi nyet spreken en soude, ende achterlaet mennich dinc, dat hem meest orbaer waer.

CAP. 3, vs. 1-10.

Vierde tekstfamilie van boek II Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Vijfde tekstfamilie van boek II Hs. Gent 1339	Zesde tekstfamilie van boek II Hs. 's-Gravenhage 73 F 24	Oude Lübeckse tekstfamilie Hs. Lübeck, Stadtbibl. 15, ed. P. Hagen	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Gent 1339
Van enen goeden vreedsamen menschen.	Van vreedsamen menschen.	Vanden vreedsammehghen [sic].	Van der goede des vredes.	Van goeden vreedsamen menschen.

Sette di selven eerst in vreden ende dan so salstu ander lude te vreden maken.	Stel di selven ierst te vreden ende dan moeghestu ander lieden te vreden maken.	Hout di ierst in vreden ende dan salstu die andere moeghen ghevreden.	Sette dy erst tovrede, so kanstu anderlude maken to vrede.	Stel di selven ierst te vreden: ende dan moeghestu ander lieden te vreden maken.

Een vredesam mensche die batet meer dan een wal geleert mensche.	Die vreedsameghe mensche doet meer baten dan die wel gheleerde.	Een vresamich man hielpt ende baet vele meer dan een wel gheleerde.	Eyn vredesam mynsche batet mer wen eyn ghelart man.	Een vreedsameghe mensche doet meer baten: dan een gheleerde.

Een mensche die gepassioniert is, die trect oec guet int quaet ende geloeft oec lichtelic dat quaet.	Die mensche die vol passien is, verkeert oec tgoede in quaet ende gheloeft lichtelijc quaet.	Een man die vol passie is, trect dat goede in quade ende gheloeft oec lichtelijc dat quade.	Eyn unlitlick mynsche de kert gut to arge unde lovet lichtliken arch.	Een onvreedzaam mensche verkeert oec tgoede in quaet, ende gheloeft lichtelijc quaet.

Een guet vredsam mensche die keert alle dinc int goede.	Een goet vreedsameghe mensche trect alle dinghen te goede.	Mer een goet vredsamich man keert alle dinghe int goede.	Eyn gud vredesam mynsche dudet alle dingk to besten.	Een goet vreedsameghe mensche: trect alle dinghen te goede.
Die wal in vreden is, die en vermoet van nyement quaet, mer die qualic te vreden is ende beruert is toe toerne, die wort gejaget van manigerhande quaden vermoeden, noch hie en rustet niet noch hie en let ander lude niet rusten.	Die wel is in vreeden, van niemende en waent hi of peynst hi quaet, maer die qualijc ghepaeyt es ende beroert van menigherande suspicien of quade waninghen wort hi ghemoeit, ende hi en rust niet noch en laet dander niet rusten.	Die wel te vreden is, en heeft van ghenen dinghen quaet vermoeden, mer die qualijc content es ende beroert, die wort ghedreven met menigherhande suspicien ende quaet vermoeden ende hi en rust noch en laet die ander rusten.	We wol to vrede ys, de vordenket neymande. We nicht wol to vrede ys unde ys tornich, de wert gheyaghet van mannigher hande boser ghyssynghe. He rowet sulven nicht ende let ock ander lude nicht rouwen.	Die wel is in vreeden: van niemende en peyst hi quaet: maer die niet in vreeden ende gram es: die wordt gejaagd van menigherhande gissinge; hi en rust niet: en laet oec dander niet rusten.

Hie secht dicwile dat hi niet seggen en solde ende hie latet achter dat hem dicwile nutter waer gedaen.	Hi seyt dicwile dat hi niet segghen en soude, ende hi laet achter dat meer van noede ware.	Hi seit dicwile dat hi niet segghen en soude, ende hi laet dicwil te doen, dat hem orbaerlijc waer ghedaen.	Dusse secht vaken des he nicht scholde segghen, ock let he na dat he doen scholde unde ome nutte were.	Hi seyt dicwile, dat hi niet segghen en soude: ende hi laet achter, dat meer van noede ware ghedaen.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek II Hs. 's-Gravenhage, Kon. Ak. 30, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek II Hs. Wenen Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber	Afz. tekstfamilie van boek II Hs. Brussel II 2271	Derde tekstfamilie van boek II Hs. Amsterdam 1 G 10
Considerat quid alii facere tenentur: et neglegit quid ipse teneatur.	Hi merct wel, wat ander luden sculdich syn te doen, ende hi verghet, dat hi selve doen soude.	Hi merket nauwe, wat die anderen doen solden, ende versmaet, dat hi selve doen solde.	Hi merket wel wat ander menschen sculdich sijn te doen, ende vergheet, dat hi selve doen soude.	Hi merket altoes wat ander lude sculdich sijn te doen, ende hi verghetet dat hi sculdich is te volbrenghen.
Habe ergo primo zelum super te ipsum: et tunc iuste zelare poteris etiam proximum tuum.	Hebbe alre eerst minne op di selven, ende dan moechstu minnen dinen even mensche.	Hebt irst neernsticheit tot u selven, soe moechdy dan mit recht neernsticheit hebben tot enen anderen.	Hebt ierst nerstighe sorge op di selven, ende dan moghestu met rechte oeck besorgen dinen naesten.	O ghemynde, hebt daerom alre yerst beghert ende nersticheit op di selven, dan moghestu sorchfoudich wesen voer dinen naesten.

Tu bene scis facta tua excusare et colorare: et aliorum excusationes non vis recipere.	Du conste wel dyn werken ontsculdighe ende verwen, ende ander menschen onscult en wilste niet horen.	Du koenste wael dijn werken ontsculdigen ende lijden, meer eens anders ontscolt en wilde niet ontfangen.	Du const dijn werken wel ontsculdighen ende verwen, ende ander lude onschult en wilti niet ontfangen.	Du conste wael dicwijl zere lichtelijc dijn werken ontsculdighen ende bemantelen ende verwen, nochtan so en wilstu ander lude ontscult nyet ontfanghen.
Iustius esset ut te accusares: et fratrem tuum excusares.	Rechtvaerdigher waert, dattu di selven besculdichste ende dynen broeder onsculdichste.	Mer du dedes rechtverdelick dattu di selven besculdiges ende enen anderen ontsculdiges.	Het waer rechtverdeger dattu di selven besculdichste ende dinen broeder ontsculdichste.	Het waer beter recht, dattu dinen brueder ontsculdighes ende du di selven besculdighes.

cap. 3, vs. 1-10 (vervolg)

Vierde tekstfamilie van boek II Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Vijfde tekstfamilie van boek II Hs. Gent 1339	Zesde tekstfamilie van boek II Hs. 's-Gravenhage 73 F 24	Oude Lübeckse tekstfamilie Hs. Lübeck, Stadtbibl. 15, ed. P. Hagen	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Gent 1339
Hie merct nauwe wat ander lude sculdich sin te doen, ende vergeetet, dat hie selver sculdich is te doen.	Hi merct wat dander sijn sculdich van doene ende verroekeloest dat hi sculdich waer selve te doene.	Hi merct wat die ander waren sculdich te doen, ende vergheet wat hi selve sculdich es te doen.	He market wat ander lude scullen doen, unde vorsumet dat ome sulven hort to donde.	Hi merct, wat dander sullen doene: ende verroekeloest, dat hi sculdich waer selve te doene.

Daer om so heb eerst eernstige minne op di selven ende dan salste rechtverdelic minnen mogen dinen naesten.	Daer om hebt tiersten eernst of sorghe op di selven, ende dan moeghestu te rechte dinen naesten oec besorghen.	Hebbe dan ierst nersticheit der mijnnen op di selven, ende dan salstu te recht dinen even kersten besorghen met ernste.	Hyr umme hebbe to deme ersten eechlinghe unde vorvolginghe in gude wedder dy, dar na over dynen neghesten!	Daer om hebt tiersten eernst of sorghe op di selven: ende dan moeghestu te recht dinen naesten oec besorghen.

Du coenste wal dijn eygen werke ontsculdigen ende ander lude onscult en wilstu niet ontfangen.	Du const wel dijn werken verontschuldighen ende verwen, maer der andere ontschuldeghen en wiltu niet ontfaen.	Du conste wel dine werken ontsculdighen, mer der andere ontschout en wilstu niet ontfanghen.	Dyne werke kanstu wol entschuldyghen unde verwen, over eynes anderen entschuldinghe wultu nicht to laten.	Du const wel dijn werken verontschuldighen: maer der ander ontschuldighen en wiltu niet toelaten.

Du dedes rechtverdeliker dattu di selven sculdich gaveste ende dinen broeder ontsculdichste.	Rechtverdegher waert dattu di selven wroeghes, ende dinen broeder of suster veronschuldighes.	Het waer warechteliker dattu dy beschults ende dinen brueder ontsculdichdes.	Dat were rechter dat du dy vorclaghedest und dynen brodere entschuldeghest.	Rechtverdegher waer, dattu di selven wroeghes: ende dinen broeder verontschuldeghes.

De imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek II Hs. 's-Gravenhage, Kon. Ak. 30, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek II Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber	Afz. tekstfamilie boek II Hs. Brussel II 2271	Derde tekstfamilie van boek II Hs. Brussel 21632-34
De regia via sanctae crucis.	Van den conincliken leven des cruces ons Heren Jhesu Cristi.	Van den conyncliken weghe des heiligen cruces.	Vanden conincliken wech des heyligen cruces.	Vanden conincliken wech des heilighen cruces ende hoe wi ons selfs cruus sullen dragen.

Durus multis videtur hic sermo abnega temet ipsum: tolle crucem tuam, et sequere lesum.	Dit woort schynt hart ende bitter ende swaer te wesen: Lochen ende versake di selven, ende boer op dyn cruce ende volch mi na.	Dese reden scijnet voel menschen seer haert te wesen, dat ghescreven is: Vertie dijns selfs ende boer op dijn cruce ende volge Jhesum na.	Veel menschen duncket dese reden seer hert wesen. Vertije dijns selfs, boert op dijn cruce ende volget mi na.	Het duncket voel menschen hert wesen te horen: Versake di selven en boer op dijn cruce ende volge Jhesum na.
Sed multo durius erit audire illud extremum verbum: discedite a me maledicti in ignem aeternum.	Het is noch veel swaere te horen dat laetste woort: Gaet van mi, ghi vermaledide, int ewighe vier.	Mer voel harder sal te hoeren wesen dat leste woert: Gaet van my, gi vermaledide, in dat ewige vuer.	Maer het sal noch veel herder wesen te horen dat leste woert: Gaet van mi, ghi vermalediden, in dat ewighe vuer.	Mer het is voel herder te horen dat leste voert [ls. woert] int eynde: Scheidet van my, ghi vermaledide, int ewighe vuer.
Qui enim modo libenter audiunt et sequuntur verbum crucis: tunc non timebunt ab auditione aeternae damnationis.	Die nu garen horen ende volghen die woorden des cruces, die en sellen hem dan niet vresen van dat of horen der ewigher verdomenisse.	Die nu gerne hoeren ende na volgen dat suete woert des cruces, die en sullen hem dan niet ontsien vander hoeringe der ewiger verdumenisse.	Die nu gheerne hoeren ende navolgen die woerde des cruces, die en sullen hem dan niet vresen van dat hoeren der ewigher verdomenisse.	Want die nu willichliken horen ende volghen dat woer [ls. woert] des crucens, die en souden dan niet verveert werden van dat horen der ewigher verdoemenisse.
Hoc signum crucis erit in caelo: cum Dominus ad iudicandum venerit.	Dat teyken des crucen sel inden hemel wesen, als die Heer sel comen ordelen.	Dat teyken des cruces sal wesen inden hemel, als die Here sal comen te ordelen.	Dat teken des cruces sal wesen inden hemel, als die Heere sal comen ten oerdeel.	Dat teyken des cruces sal wesen inden hemel, wanneer die Heer sal comen ordelen.
Tunc omnes servi crucis qui se Crucifixo conformaverunt in vita: accedent ad Christum iudicem cum magna fiducia.	Dan sellen die knechten des cruces, die hem alle hier den ghecruysten toe ghevoecht hebben, gaan tot Cristum den rechter mit groten hope.	Dan sullen al die dienres des cruces, die hem in desen leven den gecruysten gelict hebben, mit groten betrouwen gaen tot Cristo den richter.	Dan sullen alle die knechte des crucen die hem hier in desen leven Cristo toegevoeget hebben, gaen tot Cristo den rechter met groot betrouwen.	Dan sullen alle die knechten des cruces, die hem ghelic ghemaect hebben den ghenen die ghecruset was in horen leven, gaen tot Cristum den richter mit groten betruwen.
Quid igitur times tollere crucem; per quam itur ad regnum?	Want wat ontsieste dan te nemen dat cruce, als men doer dat cruce comt totten ryke?	Waer om ontsiedi u dan op te boeren dat cruce, overmits welke men gaet totten rijck?	Waer om ontsiestu di dan op te boren dat cruce overmits welken men gaet totten rike?	Hier om waer of hebste anxt op te boren dat cruce, overmits welcken men gaet ten rike?

CAP. 12, vs. 1-9

Vierde tekstfamilie van boek II Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Vijfde tekstfamilie van boek II Hs. Gent 1339	Zesde tekstfamilie van boek II Hs. 's-Gravenhage 73 F 24	Oude Lübeckse tekstfamilie Hs. Lübeck, Stadtbibl. 15, ed. P. Hagen	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Gent 1339
Vanden coninclike wege des hiligen cruces.	Vanden coninclike weghe des crucen.		Van deme konliken weghe des hilghen cruces.	Van den coninclike weghe des crucen.

Dese reden dunct vele luden hart wesen: Versake dijns selfs, hef op dijn cruce ende volge Jhesum na.	Vele menschen duncket die redene herdt: Vertijdt di selven, draecht dijn cruce ende volcht Jhesum.	Vele menschen dunct di [ls. dit] woert hart: Verloeghen dijns selfs ende volghe my nae.	Dusse rede dunket velen hart: over ghyff dy sulven, nym dat cruce, unde volghe my na!	Vele menschen duncket die redene herdt: Vertijdt di selven: nemt diin cruce, ende volcht my nae.

Mer het sal vele liarder te horen wesen dat leste woert: Gaet van my, ghi vermalediden, in dat ewige vuer.	Mer vele herder sal sijn te hueren dit leste woert: Gaet wech, ghi vermaledide, int ewighe vuer.	Mer vele harder salt sijn te hoeren dat leste woert: Gaet van mi, vermalendide, in dat ewighe vier.	Men vele harder wel syn to horende dat wort: wiket van my, gy vormaledygheden, an dat ewyghe vur!	Mer vele herder sal sijn, te hueren dit leste woert: ‘Gaet wech, ghi vermaledide int ewighe vuer’.
Die gene die nu geerne horen ende volgen dat woert des cruces, die en sullen dan niet beanxtet wesen van te horen die sentencie der ewiger verdoemnisse.	Die nu gheerne hueren ende na volghen dat woerd des crucen, en sullen dan niet vresen van hueren of sentencie der ewigher verdoemenissen.	Die nu gherne hoeren ende volghen dwoert des crucen, die en sullen dan niet ontsien dwoert der ewigher vermalendyinghe ende verduymenissen.	We nu gherne horen des cruces wort unde deme volghen, de vruchten nicht van der horynghe der ewyghen vordomenisse.	Die nu gheerne hueren dat woord des crucen ende het volghen: en sullen dan niet vresen van dat woert der ewigher verdoemenisse.
Dat teiken des cruces sal wesen inden hemel als die Here sal comen toe ordelen.	Dat teyken des crucen sal sijn inden hemel als die Here sal comen ten ordele.	Dan sal dat teken des crucen sijn inden hemel, als die Here sal comen ten ordel.	Dat teken des cruces scal sijn an deme hymmele, wen de Here wert komende to rychtende.	Dat teyken des crucen sal sijn anden hemel: als die here sal comen ten ordele.
Dan so sullen alle die knechten des cruces, die hem den gecruceden gelijct hebben in desen leven, gaen tot Cristum den richter mit groten betrouwen.	Dan sellen alle die knechten des crucen, die hem Cristo hebben gheliict in desen levenne, toe gaen toet hem, richter siinde, met groten betruwenne.	Dan sullen alle die knechte des cruces, die hem ghelijct hebben den ghecruysten here in desen leven, comen tot Cristum den richter met groten betrouwen.	So ghan alle de knechte des cruces to Cristum myt groter hopene de sik an deme levende hebben ghelykent Cristo.	Dan sellen alle die knechten des crucen, die hem Christo hebben ghelijct in desen levene: comen toet hem met groten betruwen.

Waer om ontfruchtestu dan op te boren dat cruce vermids welcken men gaet totten rike?	Hier omme wat vreesdi dan te draghen tcruce biden welken men gaet totten riken?	Wat ontsiestu di dan te draghen dat cruce metten welcken men gaet totten hemelschen rijke?	Hyr umme wat vrochtestu dy? Nym dat cruce dar me mede gheyt to deme rike!	Wat vreesdi dan? Nemt op tcruce; biden welken men gaet totten riken?

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek II Hs. 's-Gravenhage,Kon.Ak.30, ed. L. Veldhuis	Tweede tekstfamilie van boek II Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber	Afz. tekstfamilie van boek II Hs. Brussel II 2271	Derde tekstfamilie van boek II Hs. Brussel 21632-34
In cruce salus, in cruce vita: in cruce protectio ab hostibus; in cruce infusio supernae suavitatis; in cruce robur mentis, in cruce gaudium spiritus: in cruce summa virtutis, in cruce perfectio sanctitatis.	Int cruce is salicheit, int cruce is leven, int cruce is bescermenisse voer den vianden. Int cruce is in stortinghe der overster sueticheit, int cruce is cracht der ghedachten, int cruce is vroechde des gheests, int cruce is alle doechden, int cruce is alle volmaectheit der heilicheit.	Inden cruce is die salicheit, inden cruce is dat leven, inden cruce is die beschermynge vanden vianden, inden cruce is die instortinge der ewiger sueticheit, inden cruce is die stercheit des gedancken, inden cruce is die blijtscap des geestes, inden cruce is die scatte der doechden, inden cruce is volcomenheit alre heilicheit.	Inden cruce es die salicheit, inden cruce es dat leven, inden cruce es die bescerminge vanden vianden, inden cruce es instortinge der overster soeticheit, inden cruce es die crachte des herten, inden cruce es die bliscap des geestes, inden cruce sijn alle doechden, inden cruce es die volcomenheit alre heilicheit.	Int cruce is heil, int cruce is leven ende beschermingh vanden vianden, instortinghe der overster zueticheit, int cruce is stercheit des herten ende der zielen, int cruce is blijscap des gheestes, int cruce is dat hoechste der doghet, int cruce is volcomenheit der heilicheit.
Non est salus animae nec spes aeternae vitae: nisi in cruce.	Daer en is gheen salicheit des ewighen levens anders dan inden cruce.	Ten is geen heyl der zielen noch hape des ewigen levens dan inden cruce.	Daer en es anders gheen salicheit der zielen oft hope des ewighen levens dan inden cruce.	Daer en is nerghent salicheit der zielen noch hope ewichs levens dan in dat cruce.
Tolle ergo crucem tuam et sequere Iesum: et ibis in vitam aeternam.	Neemt op dan u cruce ende volghet Jhesum na, ende hi sel di leyden int ewighe leven.	Daerom heffet op dijn cruce ende volget Jhesum, ende du salste gaen int ewige leven.	Boert dan op dijn cruce ende volget Jhesum na, ende du salt gaen int ewige leven.	Hier om soe op bore dijn cruce ende volghe na Jhesum, ende du salte gaen in dat ewighe leven.

cap. 12, vs. 1-9 (vervolg)

Vierde tekstfamilie van boek II Hs. Deventer 51 (101 F 7)	Vijfde tekstfamilie van boek II Hs. Gent 1339	Zesde tekstfamilie van boek II Hs. 's-Gravenhage 73 F 24	Oude Lübeckse tekstfamilie Hs. Lübeck, Stadtbibl. 15, ed. P. Hagen	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Gent 1339
Inden cruce is salicheit, inden cruce ist leven, in den cruce is bescerminge vanden vianden, inden cruce ist leven der instortinge der hemelscher sueticheit, inden cruce is cracht des gemoedes, inden cruce is blijtscap des geestes, inden cruce is die somme der doechden, inden cruce is volcomenheit der hilicheit.	Inden cruce is die salicheit, inden cruce is dieven, inden cruce is bescermenisse vanden viande, inden cruce is instortinghe der upperster sueticheit, inden cruce is die cracht der herten, inden cruce is die blijscap des gheests, inden cruce is die somme der duechden, inden cruce is volmaecheit der herten ende heylicheit.	Inden cruce es die salicheit ende behoudenisse, inden cruce es dat leven, int cruce es beschermenisse van allen vianden, int cruce es instortinghe der overster sueticheit, int cruce es stercheit des herten, int cruce es blijscap des gheestes, int cruce es die somme der doechden, int cruys es volcomenheit der heilicheit.	An deme cruce ys heyl, an deme cruce ys dat levent, an deme cruce ys beschuttynghe vor deme vyande, in deme cruce ys yn-ghetynghe der hymmelschen sotycheyt, yn dem cruce is der zele sterke, an deme cruce ys froude des gheystes, dar ys ane de hoghe der doghet unde de vullenkomenheyt der hillycheyt.	Anden cruce is salicheit, anden cruce is dleven, anden cruce is bescermenisse vor den viande. Anden cruce is instortinghe der upperster sueticheit; anden cruce is die stercheit des herten, anden cruce is die blijscap des gheests. Anden cruce is die scatte der duechden, anden cruce is volmaecheit ende heylicheit.
Het en is geen salicheit der sielen noch hope des ewigen levens anders dan inden cruce.	Het en is egheen salicheit der sielen, noch hope des ewichs levens dan inden cruce.	Het en es egheen salicheit der zielen noch hope des ewichs levens dan inden cruce.	Neyn salicheyt der zele unde neyn hopene des ewyghen levendes is wen in deme cruce.	Egheen salicheit der sielen noch hope des ewichs levens: dan anden cruce.
Daer om heffe op dijn cruce ende volge Jhesum na ende du salste gaen in dat ewige leven.	Draecht dan diin cruce ende volcht Ihesum, ende du suls gaen in dewighe leven.	Neem dan dijn cruce ende volghe Jhesum, ende du suls gaen in dat ewich leven.	Hyr umme nym dyn cruce unde volghe Ihesu, so gheistu in dat ewighe levent.	Nemt dan dijn cruce ende volcht lhesus: ende du suls gaen in dewighe leven.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek III Hs. Leiden 339	Tweede tekstfamilie van boek III Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber	Derde tekstfamilie van boek III Hs. Gaesdonck 62
Quod in veritate et humilitate coram Deo conversandum est.	Hoe dat men voir Gode wanderen sel in oetmoedicheit ende in der waerheit.	Woemen voer Gade inder waerheit ende oetmoedicheit wanderen sal.	Datmen inder waerheit ende in oetmoedicheit wanderen sal voer Gode.

Fili. Ambula coram me in veritate: et in simplicitate cordis tui quaere me semper.	Kint, wander voer my inder waerheit ende soeke mi altoes in simpelheit dijns herten.	Kijnt, wandert voer my inder waerheit ende in eenvoldicheit dijns herten, sueke my altoes.	Soene, wander voer my inder waerheit, ende soeke my altoes in eenvoldicheit dijns herten.
Qui ambulat coram me in veritate; tutabitur ab incursibus malis: et veritas liberabit eum a seductoribus et detractionibus iniquorum.	Die voir my wandert, die sel bescermt worden van quader anlopinge ende die waerheit sel hem vryen vanden verleyders ende van aftersprekinghe der boser menschen.	Die voer my wandert inder waerheit, die sal werden versekert van quaden invallen, ende die waerheit sal on verloesen vanden bedriegeren ende achterspraek der boeser.	Wie voer my wandert inder waerheit, die sal beschermt werden van allen quaden dat hem toecoemt, ende die waerheit sal oen verloesen van bedriegenisse ende achterclap der boeser geesten ende der menschen.
Si veritas te liberaverit vere liber eris: et non curabis de vanis hominum verbis.	Ist dat [di] die waerheit vriet, so seltu waerliken vry wesen ende du en selste niet achten die ydele woerden der menschen.	Ist dat dy die waerheit verloeset, soe saltu waerliken vri sijn ende du en salste niet achten van die ydel woerde der menschen.	Ist dat di die waerheit verloest ende vrie maket, soe salstu waerlike vrie wesen, ende du en salste niet achten die ydel woerde der menschen.
Domine verum est. Sicut dicis, ita quaeso mecum fiat.	Heer, dat is waer. Ic bid di, latet mit mi also gheschien als du segges.	Here, het is waer; soe du seges, also bid ic moet my gescien.	Die discipel antwoerden: Here tis voerwaer, alsoe alstu segste. Ic bid di dattet alsoe myt my geschie.
Veritas tua me doceat; ipsa me custodiat: et usque ad salutarem finem conservet.	Dijn waerheit moet mi leren, si moet mi behoeden ende si moet mi behouden tot enen saligen eynde.	Dijn waerheit moet my bewaren ende tot enen saligen eynde behalden.	Dijn waerheit moet my leren, ende si moet my bewaren ende brengen totten saligen eynde.
Ipsa me liberet ab omni affectione mala et inordinata dilectione: et ambulabo tecum in magna cordis libertate.	Sy moet mi vry maken van alre quader begheerten ende ongheordineerder lieften ende ic sel wanderen mit di in groter vryheit des herten.	Die waerheit moet my verloesen van allen quaden begeerten ende ongescicte liefde, ende ic sal wanderen mit dy in groter vriheit des herten.	Dijn waerheit verlose my van alre quader begeerlicheit ende van alre onmanierlicker lieften, ende ic sal mitti wanderen in groter vrieheit mijns herten.
Ego te docebo ait Veritas quae recta sunt: et placita coram me.	Die waerheit seit: Ic sel di leren dat recht ende behagelic is voir mi.	Ic sal di leren, secht die waerheit, die dingen, die gerecht sijn ende behagelic voer my.	Die waerheit spreect: Ic sal di leren, wat daer recht is ende behagelic voer my.
Cogita peccata tua cum displicentia magna et maerore: et numquam reputes te aliquid esse propter opera bona.	Overdenc dijn sonden mit groten mishaghen in droefheit ende nymmermeer en reken di yet te wesen om dijn guede werke.	Gedenck dijn sunden mit groten myshagen ende droeffenisse ende nummermeer en reken di yet te wesen om dijn guede werken.	Dencke op dijn sunden myt groten myshagen ende droefheit, ende en laet di nummer duncken dattu yet biste om dijnre gueder werken wil.

CAP. 4

Vierde tekstfamilie van boek III Hs. Deventer 56 (101 D 2)	Vijfde tekstfamilie van boek III Hs. Deventer (101 F 7)	Oude Lübeckse tekstfamilie Hs. Lübeck, Stadtbibl. 15, ed. P. Hagen	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Gaesdonck 62
Datmen voer Gode wanderen sal in oetmodicheit ende waerheit.	Datmen inder waerheit ende inder oetmoedicheit wanderen sal.	Dat me scal leven vor Gode yn warheit unde yn othmodicheit.	Dat men inder waerheit ende in oetmoedicheit wanderen sal voer Goede.

Sone, wander voer mi inder waerheit ende in sympelheit dijns herten so sueke mi altoes.	Sone, wander voer my inder waerheit, ende in sympelheit dijns herten sueke mi in alre tijt.	‘Sone, wandere by my yn der warheyt unde soke my alle tid yn des herten simpelheit!	Soene, wander bij mi inder waerheit: ende soeke my altoes in eenvoldicheit dijns herten.
Die voer mi wandert in der waerheit, die sel versekert wesen van quaden inloepinghe, ende die waerheit sal hem verlosen van den bedrieghere ende achter clappinghen der boser.	Die voer mi wandert inder waerheit, die sal bescermt werden van quaden inlopihgen ende die waerheit sal di verlosen vanden bedriegers ende van achterclappinge der boser.	We wandert vor my ynder warheyt, de wert byschut van bosen anlopende unde anrenighe, unde de warheyt loset one van achter vorledinghe unde achtersprake der snoden.	Wie bij mij wandert inder waerheit; die wert bescermt van allen quaden dat hem toecoemt: ende die waerheit sal oen verloesen van bedriegenisse ende achterclap der boesen.

Ist sake dat die waerheit di ghevriet hevet, soe suldi waerliken vri wesen, ende du en salste niet achten van den ydelen woerden der menschen.	Ist sake datti die waerheit verloset, so bistu waerlic vri, ende du en salste niet achten vanden ydelen woerden der menschen.	Vorloset dy de warheyt, so bystu vorwar vryg unde dorffst nicht achten de unnutten wort der luden.	Ist dat di die waerheit verloest soe salstu warlicke vrie wesen: ende du derfste niet achten die ydelwoerde der menschen.
Here, het is waer, als du segghes, so bid ic, dat mi gheschie.	Here, het is waer, ic bidde, dat het gescie, als du segste.	[vss. 4, 5, 6 en 7 ontbr.].	[vss. 4, 5, 6 en 7 ontbr.].

Dijn waerheit moet mi leren; si moet mi behueden ende mi bewaren tot enen selighen eynde.	Dine waerheit moet mi leren; sie moet mi behueden ende tot enen saligen einde bewaren.

Si moet mi verlosen van alre quader begheerten ende ongheordinierder lieften, ende ic sal wanderen mit dy in groter vriheit des herten.	Sie moet mi verlosen van alre quader begeerten ende ongeordinierder minnen ende ic sal wanderen mitti in groter vriheit mijns herten.

Ic sal di leren, sprect die waerheit, die dingen die gherecht ende behaghelic sijn voer mi.	Ic sal u leren, seget die waerheit, die dinge die gerecht sin ende behagelic voer mynen aensichte.
Dencke dijn sunden mit groten mishaghen ende droefnisse, ende nummermeer en rekene di wat te wesen om dijnre gueder werke wil.	Dencke over dijn sonden mit groten mishagen ende rouwe, ende nummermeer en reken di yeswat toe wesen om dine guede werken.	Dencke dyner sunde myt groter misheghelicheit unde moyenisse, unde rekene dy nummer dat du wat sist dorch dyne werke!	Dencke op diin sunden myt groten myshagen ende droefheit: ende en laet di nummer duncken dattu yet biste om dijnre werken wil.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek III Hs. Leiden 339	Tweede tekstfamilie van boek III Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber	Derde tekstfamilie van boek III Hs. Gaesdonck 62
Revera peccator es: et multis passionibus obnoxius et implicatus.	Want du biste voerwaer een sondaer ende mit veel passien becommert ende besondicht.	Voer waer bijstu een sunder ende mit passien bescult ende bewonden.	Du biste voerwaer een sunder ende besmyt ende becommert mit veel passien.
Ex te semper ad nihil tendis; cito laberis, cito vinceris: cito turbaris, cito dissolveris.	Ende altoes gaestu afterwaert bi di selven: lichteliken valles du in ghebreken, lichteliken wertstu verwonnen, lichteliken verstoort, lichteliken bedroeft ende neder gheworpen.	Wt di selven denkestu altoes tot niet, geringe valstu, geringe werdestu verwonnen, geringe werdestu gestoert, geringe verstrouwet.	Van di selven gaetstu altoes te nyete. Du valste geringe ende gheringe wardestu verwonnen. Du werdeste haestelick verstoert ende haestelicke verstroyet.
Non habes quicquam unde possis gloriari; sed multa unde te debeas vilificare: quia multo infirmior es quam vales comprehendere.	Du en hebste niets niet, daer du van moghes glorieren, maer du hebs veel dingen daer du di van sals vernyeten, want du biste veel crancker dan du connes begripen.	Du en hebste niet, daer du af verblijden maechs, mer voel hebstu, daer du di af vercleynen salste, want du bijst voel crancker dan du begripen moeget.	Du en heveste niet daer du van glorieren moegeste, mer du heveste veel daer du di selven van salste versmaen ende snode achten, want du biste vele crancker ende snoeder dan du selve conste begripen.
Nil ergo magnum tibi videatur ex omnibus quae agis.	Daerom en laet di niet groot duncken van allen dingen die du doeste.	Daer om en laet di geen dinck groet duncken van allen dingen die du duetste.	Hier om en sal di gheen dinc groet duncken wesen van allent dattu doetste.
Nil grande nil pretiosum et admirabile, nil reputatione appareat dignum; nil altum nil vere laudabile et desiderabile: nisi quod aeternum est.	Want geen dinc en is groot noch costelic noch wonderlijc noch begheerlic dan dat ewich is.	Niet groet, niet costel ende wonderlick, niet en scijne weerdich te wesen enniger achtinge, niet hoge, niet dat waerachtelic lavelick ende begeerlic is anders dan dat ewich is.	Gheen dinck en sal di duncken groet of duerbaer, wonderlic of weerdich, datment achten sal, hoge ofte priselick ende begeerlic, anders dan dat ewich is.

Placeat tibi super omnia aeterna Veritas: displiceat tibi semper tua maxima vilitas.	Laet di boven alle dinc die ewighe waerheit behaghen, ende dyn grote snootheit altoes mishaghen.	Boven al sal di behagen die ewige waerheit, altoes sal di myshagen dijn grote snoedicheit.	Die ewige waerheit sal di behagen boven alle dinck, ende dijn alre meeste snoetheit sal di altoes myshagen boven alle dinck.
Nil sic timeas sic vituperes et fugias, sicut vitia et peccata tua: quae magis displicere debent quam quaelibet rerum damna.	Gheen dinc en wil also ontsien noch lasteren als dyn sonden ende ondoechden, die di meer mishaghen sellen dan enighe scade der dingen.	Geen dinck en salstu also ontfruchten, also lasteren ende vlien, als die ondoechde ende dijn sunden, die di meer myshagen sullen dan ennigen scade tijtliker dingen.	Du en salste geen dinc soe seer ontfruchten ende lasteren ende vlien als dine gebreke ende dine sunden, die di meer myshagen sullen dan enich schade tijtlicker dingen.
Quidam non sincere coram me ambulant; sed quadam curiositate et arrogantia ducti volunt secreta mea scire et alta Dei intellegere: se et	Die sommige [en] wanderen [niet] doechdeliken voir mi, mer mit eenrehande curiosicheit ende beroemicheit willen si weten myn verburgen din-	Die somige en wandelen voer my niet claerliken, mer si werden geleit mit eenreley nyschyricheit ende vermetelheit ende willen weten mijn	Sommyge menschen wanderen voer my niet in puerheit, mer in eenrehande curioesheit ende vermetelheit, die daer weten willen myne verbor-

cap. 4 (vervolg)

Vierde tekstfamilie van boek III Hs. Deventer 56 (101 D 2)	Vijfde tekstfamilie van boek III Hs. Deventer (101 F 7)	Oude Lübeckse tekstfamilie Hs. Lübeck, Stadsbibl. 15, ed. P. Hagen	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Gaesdonck 62
Voerwaer du bist een sunder ende bevlochten mit vele sunden ende passien.	Vorwaer du biste een sonder mit vele passien ende sonden bevlect ende betudert ofte bevlochten.	Vorwar du byst eyn sunder unde bist beworen myt veleme lidende.	Du biste voerwaer een sunder: ende besmyt ende becommert mit veel passien.
Van di selven gaestu te niete; gheringhe vallestu, gheringhe werdestu verwonnen, toe hant werdestu verstuert, toe hant werdestu disseluut of ontbonden.	Van di selven gaetste altoes te niete; geringe vallestu, geringe werdestu verwonnen, scier so werdestu gestuert, scier werdestu ontbonden.	Van dyner weghen gheistu alle tyt to nichte. Drade vallestu, drade werstu vorwunnen, drade werstu vorwlomet edder bedrovet, drade werstu wilde.	Van di selven gaetstu altoes te nyete; du valste geringe, ende gheringe wardestu verwonnen: du werdeste haestelick verstoert, ende haestelicke verstroyet.

Du en hebste niet daer du van mogheste glorijeren, mer du hebbes vele dingen, daer du di om snode mogheste rekenen, want du biste veel krancker dan du moghes begripen.	Du en hebste niets niet, daer du van mogeste glorieren, mer du hebste vele dingen, daer du di selven sculdich of biste te lasteren ende snode te rekenen, wanttu biste vele crancker dan du begripen moges.	Du hefst nicht dar du kunnest dy van byromen, sunder du hest vele dar du dy kanst van lech maken; wente du bist vele kranker wen du by grypen kanst.	Du en heveste niet daer du dy van beroemen moegeste: mer du heveste veel daer du di selven van salste snode achten: want du biste vele crancker dan du conste begripen.
Daer om en laet di gheen dinc groet duncken van allen dattu doeste.	Daer om en laet di geen dinc groet duncken wesen van al den dingen die du doeste.	Hir umme in allem dat du deist, lath dy nicht dunken dat id grot sy,	Hierom en sal van allent dattu doetste gheen dinck di duncken groet of duerbaer,
Niet en latet di duncken groet wesen, kostelic of wonderlic of weerdich enighes prises of hoghe of lovelic inder waerheit of begheerlic dan dat ewich is.	Geen dinc en laet dij groet duncken wesen costelic ende wonderlic ofte weerdich eniger achtinge of ruekinge. En laet di oec geen dinc lieflic ende begeerlic duncken wesen anders dan dat ewich is.	dat id durbar sy, dat id wunderlik sy, dat id sy werdych to rekende, dat id ho sy, dat id loflik sy, dat id begherlyk sy, ane alleyne dat ewich is!	wonderlic of weerdich datment achten sal; hoge ofte priselick ende begeerlic: sonder alleen dat ewich is.
Boven al so si dy behaghelic die ewighe waerheit ende mishagelic dijn grote snoetheit.	Laet di baven al behagen die ewige waerheit, ende di mishage dine snoetheit die alte groet is.	De ewighe warheit de behaghe dy boven alle dingk, dyn lecheit mishaghe dy to allen tyden!	Die ewige waerheit behaget di boven alle dinck. Ende dijn snoetheit myshage di ten allen tiden.

Gheen dinc en salstu also seer ontfruchten, lasteren ende vlien als dijn sunden ende ghebreken, die di meer mishaghen sullen dan alle scade der dingen.	Geen dinck en ontfruchte so seer noch en laster ende vlie also seer als dine gebreken ende sonden, die di meer mishagen sullen dan enigen scaden der dingen.	Du schalt nicht vrochten, nicht lasteren, nicht so vleyn also dyne undoghet unde sunde: dusse scullen dy mer myshaghen denne aller dinghe scaden.	Du en salste geen dinc soe seer ontfruchten ende lasteren ende vlien, als dine gebreke ende dine sunden: dese sullen di meer myshagen dan aller dinghen schade.
Sommighe menschen en wanderen niet lutterlike voer mi, mer si werden gheleidet van eenrehande nyplichticheit ende vermetelic hoverdicheit, ende	Sommyge menschen en wanderen niet lutterlic voer mi, mer sin geleidet mit eenrehande nijplichticheit ende vermetelre hoemoedicheit, willen my-	Ichteswelke wanderen by my nicht lutterlyken, sunder se willen weten myt hodraghinghe unde myt vromeder unwisliken bekummernisse myne he-	Somyge menschen wanderen by my niet in puerheit: mer in curioesheit ende vermetelheit willen si daer weten myne verborghenheit ende die hoge

De Imitatione Christi, ad. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek III Hs. Leiden 339	Tweede tekstfamilie van boek III Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber	Derde tekstfamilie van boek III Hs. Gaesdonck 62
suam salutem neglegentes.	ghen ende verstaen die hoghe dingen Gods ende vergheten hoers selfs ende hoer salicheit.	heymelike dingen ende verstaen die hoecheit Gaeds ende versumen on selven ende oer salicheit.	gentheit ende verstaen die hoge heymelike dingen Gods, ende se vergheten sich selven ende oer eygen salicheit.
Hi saepe in magnas temptationes et peccata propter suam superbiam et curiositatem me eis adversante labuntur.	Dese vallen dicwile in groter becoringhe van mynre verhengenisse om hoerre hoverdien ende curiosicheden.	Die vallen ducwile in grote becaringe ende sunden om hoerre hoverdien ende nyscyricheit wil, want ic on wederstae.	Dese vallen vake in grote becoringe ende in swaer sunden om hore hoverdien wil ende curioesheit, want ic bin hem tegens.
Time iudicia Dei: expavesce iram Omnipotentis.	Ontsiet die oerdele Gods, ontfrucht die toorne des almachtigen.	Ontfrucht die ordelen Gaeds, verscricke voer den toern des almechtigen.	Ontsiet die ordele Gods, ontfruchte den toern des aelmechtigen.
Noli autem discutere opera Altissimi; sed tuas iniquitates perscrutare in quantis deliquisti: et quam multa bona neglexisti.	Ende en wil niet ondersoeken die werken des alre oversten, mer doersiet dine boesheden, in hoe veel dingen dattu ghesondighet hebste ende hoeveel guets du versumet hebste.	Ende wil niet doergraven die werken des alre oversten, mer ondersueke dijn boesheiden, in woe groten sunden du hebste overtreden ende woe voel guets du hebste versumet.	Ende en wil niet ondersoeken die werken des alren oversten, mer ondersoeke dijn eygen boesheit, ende overdencke hoe vele dattu mysdaen heves ende hoe vele guedes du versmaet heves.
Quidam solum portant suam devotionemin libris; quidam in imaginibus: quidam autem in signis exterioribus et figuris.	Die sommige dragen hoer devoci alleen in boeken, die sommige in beelden ende die sommighe in uutwendighen teyken ende figueren.	Somige die dragen oer ynnicheit alleen inden bueken, die somige in beelden ende die somige in wtwendigen teykene ende figuren.	Sommyge menschen dragen oer ynnicheit alleen inden boeken, sommyge inden beelden, sommyge in wtwendigen teykenen ende figueren.
Quidam habent me in ore: sed modicum est in corde.	Die sommighe hebben mi in die monde, mer luttel inder herten.	Die somige hebben my inden monde, dan wenich ist inden herte.	ende sommyge hebben my inden monde, mer weynich inder herten.
Sunt alii qui intellectu illuminati et affectu purgati ad aeterna semper anhelant; de terrenis graviter audiunt, necessitatibus naturae dolenter inserviunt: et hi sentiunt quid spiritus veritatis loquitur in eis;	Sommighe ander syn, dit mit verstande verlicht syn ende inder begheerten ghesuvert ende altoes aenhangen den ewyghen dinghen. Si horen swaerliken van aertschen dinghen; droefliken dienen si der noturfticheit der natueren ende dese ghevoelen so wat die geest der waerheit in hem spreket.	Somige sijn, die verlicht sijn inden verstant ende gereynicht inder begeerten, ende altoes galen tot die ewige dingen, die tijtlike dingen swaerliken hoeren, der natueren noetdrufticheit druefliken dienen, ende die vuelen, wat die geest der waerheit in on sprict.	Daer sijn sommyge anderen verluchtet inden verstande ende gereyniget inder begeerten, die oer gedachten ende begeerten altoes oprichten totten ewigen guede ende zeer node wat horen van eerdschen dingen ende myt droefheit dienen der noetdorfte der natueren. Dese gevoelen wat die gheest der waerheit in hem spreect.
quia docet eos terrena despicere, et amare caelestia: mundum neglegere, et caelum tota die ac nocte desiderare.	Want hi leert hem dese aertsche dinghen te versmaden ende hemelsce dinghen te minnen, die werlt te vergheten ende den hemel des daghes ende des nachts te begheren.	Want hi leert on die tijtlike dingen te versmaden ende te mynnen die hemelsche; die werlt te vergeten ende den hemel den gansen dach ende nacht te begeeren.	Want die geest leertse versmaen al dat op der eerden is, ende lief hebben ende begeren hemelsche dingen. Die gheest leertse die werelt versmaden ende vergeten ende alden dach ende nacht den hemel begeren.

cap. 4 (vervolg)

Vierde tekstfamilie van boek III Hs. Deventer 56 (101 D 2)	Vijfde tekstfamilie van boek III Hs. Deventer (101 F 7)	Oude Lübeckse tekstfamilie Hs. Lübeck, Stadtbibl. 15, ed. P. Hagen	Reconstructie Van Ginneken Basis. hs. Gaesdonck 62
willen also mijn heimelike dingen weten ende hoghe godlike dingen verstaen ende versumen also hem selven ende hoer selicheit.	ne heymelicheiden weten ende hoge gotlike dingen verstaen, ende versumen hem selven ende hoer salicheit.	melyken dingk unde willet begrypen Goddes hoghen dingk unde vorsumet sik unde ore salicheyt.	dingen Gods verstaen: ende se vergheten sich selven ende oer eygen salicheit.
Dese vallen dicwijl in grote becoringe ende sunden om hoore hoverdien ende nyplichticheit wil, want ic hem teghen bin.	Dese geliden dickewile in groten becoringen ende sonden om hoerre hoverdien ende nijplichticheit, want ic hem tegens bin.	Dusse vallet vakene yn grote bekoringhe unde sunde umme ore hovart unde vromede sorghe, wente ik ome en yeghen byn.	Dese vallen vake in grote becoringe ende sunden om horen hoverdien wil en curioesheit: want ic bin hem tegens.
Ontsich die ordelen Gods ende ontfruchte dien toern des almechtighen.	Ontvruchte die ordelen Gods, ontsie den toern des aelmachtigen.	Vrochte Godes richte unde hebbe roke des alweldyghen torns!	Ontsiet die ordele Gods; ontfruchte den toern des aelmechtigen.

En wil niet onderscheden die werken des alren oversten, mer ondersueke dijn quaetheiden in hoe vele dingen [?] du ghesundicht hebste ende ho vele guedes du versumet heves.	En wil niet ondersceiden die werken des alre oversten, mer ondersueke dine eygene boesheiden in hoe vele misdaden du gesondiget hebste.	Du scalt nicht vor varen unde vorslan Goddes werke, sunder dyne bosheit, wo grod du besundighet hest unde wo vele gudes du vor sumet hest.	Ende en wil niet ondersoeken die werken des alren oversten: mer ondersoeke dijn eygen werken hoe vele dattu mysdaen heves: ende hoe vele guedes du versmaet heves.
Sommige draghen hoer ynnicheit alleen inden boeken, sommige in beelden, sommighe in wtwendigen teikenen ende figuren.	Somige dragen allene hoer ynnicheit inden boeken, somige in den belden ende somige in teikenen ende figuren.	Ichteswelke dreghen ore ynnicheit alleyne yn den boken, ychteswelke yn den bilden, ychteswelke yn den uthwendyghen teken unde staltnisse.	Somyge menschen dragen oer ynnicheit alleen in den boeken; somyge inden beelden: somyge in wtwendigen teykenen ende figuren.
Sommighe draghen mi in horen monde, mer weynich in der herten.	Somige hebben my oec inden monde, mer luttel isser inden herten.	Ichteswelke hebben my yn deme munde unde wenich ys yn deme herten.	Ende somyge hebben my inden monde: mer weynich inder herten.
Het sijn oec sommige die verluchtet sijn in hoer verstant ende ghereiniget in hoere begheerte ende altoes verlanghen hebben totten ewighen dinghen; van den eertschen dinghen horen si swaerlic; den noetdrufticheiden hoere natueren dienen si mit droefheiden. Ende dese ghevolen, wat die gheest derwaerheit in hem sprect.	Het sin somige ander die verluchtet van verstant ende gepurgiert van begeerten altoes gaelen ende haesten tot ewigen dingen; van eertschen dingen horen sie mit swaerheiden; den noetdroefticheiden der naturen dienen sie mit droefnisse, ende dese voelen wal wat die geest der waerheit in hem spreect.	Ichteswelke synt vorluchtet yn der vornust unde gherenighet yn der begherynghe, de alle tyt up atment to den ewyghen dinghen unde de swarliken horet van erdescher bekummernisse, de my leff hebben boven alle dingk, rikedaghe unde kunst’	Daer sijn somyge anderen verluchtet in den verstande ende gereyniget inder begeerten; die oer gedachten ende begerte altoes op richten totten ewigen gueden; ende node wat horen van eerdschen becommernissen, die mi lief hebben boven alle dinc, rike dagen ende konst.

Want hi leert hem die eertsche dinghe versmaden ende hemelsche dinghen lief hebben, die werlt niet achten ende den hemel nacht ende dach te begheren.	Want hie leert hem die eertsche dingen versmaden ende hemelsche dinge minnen, die werlt vergeeten ende den hemel al den dach ende nacht begeren.	[vs. 22^b en 23 ontbr.].	[vs. 22^b en 23 ontbr.].

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek IV Hs. Brussel 11171	Tweede tekstfamilie van boek IV Hs. Brussel 2271	Derde tekstfamilie van boek IV Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber
Quod sacra communio de facili non est relinquenda.	Dat men dat sacrament te ontfanghen niet lichtelic laten en sal.	Hoe datmen niet lichtelic bliven en sal vander heiligher communien.	Dat die heilige ontfenckenisse niet lichtelick te laten en is.
Vox dilecti.			Die meyster.

Frequenter recurrendum est ad fontem gratiae, et divinae misericordiae: ad fontem bonitatis et totius puritatis; quatenus a passionibus tuis et vitiis curari valeas: et contra universas temptationes et fallacias diaboli fortior atque vigilantior effici merearis.	Dicwile salstu gaen totter fonteynen der gracien ende der godliker ontfermherticheit, opdattu van dinen passien ende ghebreken moegheste werden ghenesen ende dattu teghens alle die becoringhe ende bedriechnisse des duvels stercker ende wackere verdienste te werden.	Men sal dicwijl lopen totter fonteinen der gracien ende der godliker ontfermherticheit, totter fonteynen der groetheit [ls. goetheit] ende alre puerheit, op dattu dan van dinen passien ende van dinen sonden mogest ghenesen ende dattu teghen alle becoringhen ende bedriechnissen des duvels mogest verdienen sterker ende wackere te worden.	Totten borne alre genaden ende der gotliker barmherticheit, der guet-heit ende der reynicheit ist noet dattu stedeliken lopest, op dattu moegeste van dijnen quaden begeerte, laster ende gebreken verloest werden, dattu verdienste sterker ende vlitiger te werden tegen al becaringe des viants.

Inimicus sciens fructum et remedium maximum in sacra communione positum: omni modo et occasione nititur fideles et devotos quantum praevalet retrahere et impedire.	Want die viant weet wel dat die vrucht ende die alre meeste medicine is in die ontfanghenisse des sacraments gheleghen; daer om arbeit hi al dat hi mach di vuericheit ende devocie des menschen te hinderen ende te trecken van die ontfanghenisse des sacramentes.	Die viant, die wal weet wat grooter vrucht ende baet dat in deser heiliger communien gelegen es, hi pijnt hem met alre manieren ende oersake die gelovige ende devote menschen daer af te trecken ende te hinderen also veel als hi vermach.	Die viant, die daer weet die vrucht ende artzedie der hoechster salicheit, die daer is inder heiliger vereninge, die arbeit mit alre wijsen ende orsaken, dat hi die gelovige mynschen aftrecke ende hinder.
Cum enim quidam sacrae communioni se aptare disponunt: peiores satanae immissiones patiuntur.	Als hem sommighe menschen scicken dat sacrament te ontfanghen, soe hebben sie quader ghedachten overmits in gheven des duvels.	Want als die sommighe hem scicken totter heiligher communien bequaem te maken, so liden si veel in vals van duvelscher ghedachten.	Wanneer si sich vlitigen bequeem te maken, so lijden si die alre meest bose ingeven des duvels.

Ipse nequam spiritus, ut in Iob scribitur venit inter filios Dei: ut solita illos nequitia sua perturbet aut timidos nimium reddat et perplexos; quatinus affectum eorum minuat vel fidem impugnando auferat: si forte aut omnino communionem re-	Want als in Iob staet ghescreven: Die bose gheest comet onder die kijnder Godes, opdat hi sie mit sine ghewoenlike quaetheit mach verstoren of seer beanxtet ende begaen maken, op dat hi hore begheerten totten sacramente verminren, en-	Want die bose geest, als in Job ghescreven staet, coemt onder die kinderen Gods, op dat hise verstoren mach met sijnre gewoenliker scalcheit, of dat hise alte verveert maect ende bevangen dat hi also haer affectien verminret, of haer	Want als Iob secht, die boese geest comt onder die kijnder Gaeds ende bedriecht si mit sijnre gewoenliker scalcheit enter hi maket si vruchtende of swaermoedich, op dat hi oer guede begeert vermynret of dat hi mit anvechtinge den gelove en

CAP. 10

Vierde tekstfamilie van boek IV Hs. Leiden 339	Vijfde tekstfamilie van boek IV Hs. 's-Gravenhage 128 G 19	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1492, ed. C. Wolfsgruber	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Brussel 11171
Datmen niet en sel aflaten om een cleyn sake te gaen totten heilighen sacrament.	Datmen niet lichtelic laten en sel dat heilighe sacrament te ontfanghen.	Wo dat de hillige vorenynge myt Gode nicht lichtliken en is achter to latende.	Dat men dat sacrament te ontfanghen niet lichtelic laten en sal.
Die stemme des ghemindes.		De meyster.

Dicwijl ist noot te gaen totten fonteyne der gracien ende der godliker ontfermherticheit, totten fonteyn alre guetheden ende puerheden, op dattu moges werden ghenesen van dijn passien ende van dijn sonden ende op dattu selte moghen verdienen starcker te worden ende wackerre teghen die bedrieginghe des bosen geests.	Ghestadelic sel men toeganc hebben totten fonteynen der ontfermherticheyt ende der ontfermherticheyt [sic] ende der godliker gracien totter ryvieren der goedertierenheit ende alre suverheit, op dattu van dinen passien ghesont worden moechste, ende op dattu verdienen moechste sterker ende ghesont te sorch-voudigher te worden teghen alle bedrieghenis der boser geesten.	To deme borne der gnade under der gotliken barmeherticheyt, der gutheyt unde der reynicheyt is noet dat du stetliken lopest, up dat du mogest van dynen quaden begeringen unde laster unde gebreken vorloset werden, dat du vordenest starker unde vlytiger to werden yegen alle bekoringe unde bedreginge des vyendes.	Dicwile salstu gaen totter fonteynen der gracien ende der godliker ontfermherticheit opdattu van dinen passien ende ghebreken moegheste werden ghenesen ende dattu teghens alle die becoringhe ende bedriechnisse des duvels stercker ende wackere verdienste te werden.
Die bose gheest, in dien dat hi weet dat inden heilighen sacrament is geset die alre meeste vrucht ende medicijn der sielen, hier om so arbeit hi in als hi can, die ghelovighe ende devote mensche daerin te hinderen ende of te trecken.	Die viant, die weet wel dat die alre meeste salicheit der menschen is geleghen in die ontfangenis des heilighen sacraments, daer om pijnt hi hem al dat hi mach die guede ghelovighe devote menschen daer of te trecken ende hindertet daer hi mach.	De vyent, de dar weet de vrucht unde artzedye der hogesten salicheyt, de dar is in der hillygen vorenynge, de arbeydet myt alderwise unde orsake, dat he de ghelovigen, innigen mynschen aftrecke unde hyndere.	Want die viant weet wel dat die vrucht ende die alre meeste medicine is in die ontfanghenisse des sacraments gheleghen; daer om arbeit hi al dat hi mach di vuericheit ende devocie des menschen te hinderen ende te trecken van die ontfanghenisse des sacramentes.
Sommige menschen als si hem bereiden ende scicken te gaen totten heilighen sacrament, so liden si veel swaerre becoringhe des bosen geests dan op anderen tyden.	Als hem die guede menschen daer toe bereyden ter tafelen ons Heren te gaen, so liden si dicke meer insendinghen.	Wanner se sik vliten bequeme to maken der hilgen vorenynge, so lyden se de alder meysten bosen ingevinge des duvels.	Als hem sommighe menschen scicken dat sacrament te ontfanghen, soe hebben sie quader ghedachten overmits in gheven des duvels.
Want die bose gheest als in Job staet ghescreven, die coemt onder die kinder Gods, op dat hyse mach verstoren mit sijnre ghewoenliker scalcheit ende so mach maken alte vervaert ende beganghen, op dat hy hoer guede begheerte mach verminren	Want die bose geest, alser ghescreven staet, coemt onder die kinder Gods, op dat hise mit sijnre ghewoenliker scalcheit verstoren mach of vervaert of cleynmoedich maken, haer guede begeerte verminderen of dat ghelove oftreckende aen	Wente de geyst, alse Iob secht, komet under de kynder Godes unde bedrovet se myt syner ghewontlik schalckheyt edder he maket se vruchtende efte swarmodich, up dat he ere gude begerte vormynre, efte dat he myt anvechtynge den ghe-	Want als in Iob staet ghescreven Die bose gheest comet onder die kijnder godes, opdat hi sie mit sine ghewoenlike quaetheit mach verstoren of seer beanxtet ende begaen maken op dat hi hore begheerten totten sacramente verminren,

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek IV Hs. Brussei 11171	Tweede tekstfamilie van boek IV Hs. Brussel 2271	Derde tekstfamilie van boek IV Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber
linquant, aut cum tepore accedant.	de overmits anvechten hoer ghelove hem beneme, ofte dat si dat ontfanghen des sacramentes al heel achterlaten of mit laeuheit daer toe gaen.	gelove anvecht dat si die communie achter laten of met traecheiden daer toe te gaen.	wech te werpen, op dat si die ontfenckenisse des heiligen sacraments laten of dat si daer kaldelick ende trachlick toegaen.

Sed non est quicquam curandum de versutiis et phantasiis illius quantum-libet turpibus et horridis: sed cuncta phantasmata in caput eius sunt retorquenda.	Mer nites niet en sin te achten sine scalcheit ende fantasien, al sin sie oec noch soe leliken ende vreselike, mer al sin sie te samen in sijn selves hovet te drucken.	Maer men sal niet achten sijn scalcheden ende sijn fantasien, oek hoe lelick ende verveerlic dat si sijn, maer al die fantasien salmen in sijn hoeft weder worpen.	Mer het en is geenreley wijs te achten vanden lijstigen fantasien des duvels, woe scentelick, woe vreselick ende woe onreyn si sijn, want al sijn fantasien ende onreynicheit salmen weder driven in sijn hoeft.
Contemnendus est miser et deridendus; nec propter insultus eius et commotiones quas suscitat: sacra est omittenda communio.	[vs. 6 ontbr.].	Die onsalige viant is te versmaden ende te bespotten, noch die heilighe communie en es niet achter te laten om sijn insendinghe ende beweghinghe.	Die onsalige sal werden versmaet ende belacht; men en sal die heilige ontfanginge niet achter laten om sijnre storminge wil ende anvechtinge.

Saepe etiam impedit nimia sollicitudo pro devotione habenda: et anxietas quaedam de confessione facienda.	Dicwile hindert oec den menschen dat sie te sorch-voldich sin om devocie te hebben ende te anxtvoldich om hore biechte te doen.	Ock hindert dicwijl alte groote sorchvoldicheit om devoci te hebben ende eenrehande anxtvoldicheit vander biechten.	Oec hindert seer die mennichvoldige sorchvoldicheit om ynnicheit te vercrigen ende somige anxtvoldicheit vander biecht te doen.
Age secundum consilium sapientium, et depone anxietatem et scrupulum; quia gratiam Dei impedit: et devotionem mentis destruit.	Doch nae den rade der wiser menschen ende doch van di alle anxtvoldicheit ende scrupelosicheit, want si hyndert die gracie Godes in ons ende sie verderven die devocie des herten.	Doet naden raet der wiser, ende legge neder alle anxtvoldicheit ende scrupelheit, want si hindert die gracie Gods ende si maect te niet die devocie des herten.	Doet naden raet der wijsen ende legge van di verstroeynge der biecht ende swaerheit des synnes, want si hindert die gracie Gaeds ende die ynnicheit.
Propter aliquam parvam turbationem vel gravitatem, sacram ne demittas communionem; sed vade citius confiteri: et omnes offensiones aliis libenter indulge.	Om een cleyne verstueringhe ende swaerheit des herten en wil niet laten te ontfanghen dat weerde sacrament, mer ganc haestelike ende spreck dine biecht ende verghif geerne, dat di is misdaen.	Om enighe clein turbacie of swaerheit en wilt die heilighe communie niet laten, maer ganck hastelic te biechten, ende alle di misdaden [sic] es, dat wilt gherne vergheven.	Om een cleyn swaerheit en saltu niet achter laten die heilige vereninge, mer ganck gerade ende bicht ende vergijf willichlick die di vertoernt hebben.

Si vero tu aliquem offendisti; veniam humiliter precare: et Deus libenter indulgebit tibi.	Ende ist dattu yemant misdaen hebste, bidt oetmoedelike verghiffenisse ende God salt di gheerne vergheven.	Maer hebstu iemant vertoernt, soe bidt oetmoedelic venie ende God salt di gheerne vergeven.	Hevestu yemant vertoert [sic], bidt ynnichliken genade, ende Godt wilt di gerne vergeven.

cap. 10 (vervolg)

Vierde tekstfamilie van boek IV Hs. Leiden 339	Vijfde tekstfamilie van boek IV Hs. 's-Gravenhage 128 G 19	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1492, ed. C. Wolfsgruber	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Brussel 11171
of aenvechtende mach of halen dat gheloef, op dat sy dus te mael souden of laten ten heiligen sacrament te gaen, of gaen si, dat si seer laeulic ende sonder devocie of vuericheit daer toe sellen gaen.	te vechten, op dat si also die heilighe moninghe moghen oflaten of mit laueheden daer toe gaen.	loven en wech neme, uppe dat se de entfangynge des hylgen sacramentes nalaten efte dat se dar koltliken unde trachliken to gaen.	Ende overmits anvechten hoer ghelove hem beneme: ofte dat si dat ontfanghen des sacramentes al heel achter laten, of mit laeuheit daer toe gaen.
Mer men sel te mael niet achten sijn scalcheit ende sijn in blasinge, al hoe lelic ende vervaerlic datse sijn, mer alle sijn fantasien sellen worden weder ghekeert in sijn hooft.	Mer niet en selmen achten sijn verkeerde scalcheit of sijn fantesien ende vrivense hem weder in sijn hovet.	Men id is nenerleyewys tho achten van der listigen fantasien des duvels, wo schentliken, wo greselik unde wo unreyne se syn. Wente al syne fantasie unde unreynicheyt schal men wedder dryven in syn hovet.	Mer nites en sin te achten sine scalcheit ende fantasien, al sin sie oec noch soe leliken ende vreselike, mer al sin sie (te samen) in sijn selves hovet te drucken.
Die bose geest sel worden bespot ende bescaemt ende versmaet, ende om sijn aenvechtinghe ende beroeringhe die hi verwrecket, en sel men niet after laten ten heiligen sacrament te gaen.	Alte seer is hi te versmaden ende te bespotten, noch om sijn verwitinge moeynis ende becoringhe so en sel nyemant onsen Heer te ontfaen laten.	De unsalige schal werden vorsmaet unde belachet; men en schal de hilgen entfangynge nicht achter laten umme siner stormynge wyllen unde bewechnisse willen de he an gevet.	[vs. 6 ontbr.].
Dicwijl ist oec hinderlic alte grote sorchvoudicheit om devocie te hebben ende eenrehande vrese van biechte te doen.	Menich mensche hindert alte grote sorchvoudicheit dat hi garen meer devocien hadde ende anxtvoudicheit sijn biecht te spreken.	Ok hindert vaken de mannichvoldyge sorchvoldicheyt umme innicheyt to vorkrigen unde somige anxtvoldicheyt van der bicht to donde.	Dicwile hindert oec den menschen, dat sie te sorchvoldich sin om devocie te hebben ende te anxtvoldich om hore biechte te doen.
Doe bi rade der wyser menschen ende set wech alle vrese ende scrupel, want sy hindert totter gracien Gods te vercrighen ende verdervet die devocie des herten.	Doch daer in nader wiser rade, ende doch van di alle anxt ende cleynmoedicheit, want die gracie Gods wort daer mede gehindert ende die gedachten der devocien worden daer mede verderft.	Do na deme rade der wisen unde legge van dy de vorstroynge der bycht unde de swarheyt des synnes. Wente se hyndert de gracie Godes unde de innicheyt.	Doch nae den rade der wiser menschen, ende set van di alle anxtvoldichen ende scrupelosicheit, want si hijndert die gracie godes in ons, ende sie verderven die devocie des herten.
En wil niet after laten te gaen totten heylighen sacrament om een cleyne storinge of swaerheit, mer haestelic doe dijn biechte ende vergheeftet gaern dat dy misdaen is.	Om een luttelkijn becoringhen of cleynmoedicheit so en laet niet onse Heer te ontfaen, mer ganc rechtevoert te biecht, ende hebben ander menschen di misdaen, vergeeftet hem garen.	Umme eyne kiene swarheyt en schaltu nicht achter laten de hilgen vorenynge. Men ganck drade unde bichte unde vorgyf willichliken, de di vortornet unde bedrovet hebben.	Om een cleyne verstueringhe ende swaerheit des herten en wil niet laten te ontfanghen dat weerde sacrament. Mer ganc haestelike ende spreck dine biecht ende verghif gheerne: dat di is misdaen.
Ist dattu yement hebste misdaen, bidt oetmoedelic om ghenade, ende die Heer selt di gaern vergheven.	Hebste yemant misdaen, bid oetmoedelic dat hijt di vergeve, ende God sel di ghenadich wesen.	Hefstu wen vortornet, bydde innichlike gnade unde Got wylt dy gerne vorgeven.	Ende ist dattu yemant misdaen hebste, bidt oetmoedelike verghiffenisse, ende god salt di gheerne vergheven.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek IV Hs. Brussel 11171	Tweede tekstfamilie van boek IV Hs. Brussel 2271	Derde tekstfamilie van boek IV Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber
Quid prodest diu tardare confessionem; aut sacram differre communionem?	Wat batet langhe te vertrecken die biecht of te ontfanghen dat sacrament?	Wat batet die biechte langhe te vertrecken of vander heiligher communien te bliven?	Wat helpet die bicht lange te vertrecken of die ontfanginge des heiligen sacraments?
Expurga te cumprimis: expue velociter venenum. Festina accipere remedium: et senties melius quam si diu distuleris.	Reynighe dy mitten iersten, spye haestelike uut dat venijn, haeste di medicine te ontfanghen, ende du salste di bet bevoelen dan oftu langhe vertrecste.	Reinicht di metten iersten, spuwet dat venijn haestelic uut, haest di te ontfangen verlatenisse, ende du salste di bat gevoelen dan of di langer gebeit hadste.	Make di reyne mitten irsten, spye gerade uut dat fenijn, snelle dy tot artzedie te ontfangen ende gi sult gerade beteringe vernemen.
Si hodie propter istud dimittis, cras forsitan aliud maius inveniet; et sic diu posses a communione impediri: et magis ineptus fieri.	Ist dattuut nu laetste om dese sake, hier nae sal di machschien meerre sake op comen, ende soe moghestu langhe ghehijndert werden van die ontfanghenisse des sacraments ende meer onbequamer worden.	Ist dattu huden om dit latest, bi aventueren morghen sal di een ander dat meerre es toecomen. Also moechste lange vander communien ghehindert worden ende meer onbequaem daer toe worden.	Laetstu dat huden daer om, licht comet di morgen een arger; aldus moechstu licht gans werden gehindert vander heiliger ontfanginge ende onbequemer daer toe werden.

Quanto citius vales a praesenti gravitate et inertia te excutias;	[vss. 14, 15 en 16 ontbr.]	Scudde di selven, als du hastelicst mogest, uut der teghenwordigher swaerheit ende traecheit,	Doet tehants, alstu best kanste, ende ontslae di der swaerheit ende der traecheit,
quia nihil importat diu anxiari diu cum turbatione transire: et ob cotidiana obstacula se a divinis sequestrare.		want ten brenget niet in dan lange anxtvoldich te wesen ende langhe bedroeft te gaen ende om dagelicse teghenheiden di van Gode te scheiden.	want lange swaerheit ende doncker synne en brengen niet guets.
Immo plurimum nocet diu communionem protelare: nam et gravem torporem consuevit inducere.		Ummer eest dicwijl scadelic die communie lange te vertrecken, want het pleget meerre traecheit in te brengen.	Lange sich af te trecken plege gerne grote traecheit in te brengen.

Pro dolor quidam tepidi et dissoluti moras confitendi libenter accipiunt; et communionem sacram idcirco differri cupiunt: ne ad maiorem sui custodiam se dare teneantur.	Och leider, sommighe lauwe ende onghescicte menschen vertrecken gaerne hore biechte ende ontfanghen des sacraments, op dat sie niet schuldich en sin hem nauwer te bewaren.	Mer leider, sommighe lauwe ende lichtverdighe menschen nemen gheerne dat si selden biechten, ende begeren daer om die heilige communie langer te verbeiden, op dat si hem niet geven en dorven tot meerre behoedinghe haers selfs.	Och leider, somige vertrecken die bicht ende laten die heilige vereninge, op dat si niet sculdich en sijn sich te geven tot meerre verwaringe.

cap. 10 (vervolg)

Vierde tekstfamilie van boek IV Hs. Leiden 339	Vijfde tekstfamilie van boek IV Hs. 's-Gravenhage 128 G 19	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1492, ed. C. Wolfsgruber	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Brussel 11171
Wat batet langhe die biechte te vertraghen ofte te vertrecken ten heiligen sacrament te gaen?	Wat baet datmen lange vertrect te monighen ende te biechten?	Wat helpet de bycht lange to vortogerende efte de entfangynge des hilligen sacramentes?	Wat batet langhe te vertrecken die biecht of te ontfanghen dat sacrament?
Reynighe di mitten eersten; spie uut haestelic dat venijn ende du selste dy bet voelen dan oftu des langhe vertoeveste.	Purgier di mitten eersten, spuwe uut haestelic dat venijn, ontfanc die medicijn, ende du selste di te bet bevoelen ende te vreden wesen dan oftuut langhe vertoghen hadste.	Make dy reyne myt den ersten, spye drade uth dat fennin, snelle dy tho der artsedye to entfangende, unde scholt gherynge beteringe vornemen dan eft du id lange vorthuest.	Reynighe dy mitten iersten, spye haestelike wt dat venijn, haeste di medicine te ontfanghen, ende du salste di bet bevoelen dan oftu langhe vertrecste.
Is dat sake dattu huden niet en gaeste om dese sake, morghen bi aventueren sel een swaerre comen, ende dus mogestu langhe werden ghehindert te gaen ten heylighen sacrament ende veel meer onbequaem werden.	Vertrecstuut huden om dit, bi aventueren morghen mach di wat anders beyeghenen, ende also moechstu langhe gehindert worden onse lieve Heer te ontfangen ende te meer onaebelre worden.	Lestu id hude dar umme, lichte komet di morgen eyn erger. Aldus mochtestu lichte ghans werden ghehyndert van der hilgen entfanginge unde unbequemer dar to werden.	Ist dattuut nu laetste om dese sake, hier nae sal di machschien meerre sake op comen ende soe moghestu langhe ghehijndert werden van die ontfanghenisse des sacraments ende meer onbequamer worden.
Set van di dese swaerheit ende traecheit alstu eerst moechste,	Daer om so scudde di alstu eerst moechste uutter swaermoedicheit ende traecheit,	Do to hant, als du best kanst, unde entsla di der swarheyt unde der tracheyt,	[vss. 14, 15 en 16 ontbr.].
want lange te gaen in dusdanige storinghe ende zwaerheit en brenget gheen vrucht in,	want ten brenct niet goets in langhe beanxt te wesen ende om daghelicxschen hinder vander godheit te vervarren.	wente lange swarheit unde duncker syn en bringet di nicht gudes in.
mer tis seer hinderlic overmids dagelixe ghebreke van Gode lange verscheiden te wesen ende te vertrecken totten heilighen sacrament te gaen, want het leit enen mensche tot meerre zwaerheit ende traecheit.	Ja het is alte grote scade langhe te vertrecken ghemonicht te worden, want het pleecht grote onduchticheit in te brenghen.	Lange sik af to trecken van der hilgen vorenynge plecht gerne grote tracheyt in to bryngende.
Leider, sommighe traghe ende laeuwe menschen nemen gaern lange marringhe te biechten ende begheren seer te vertrecken den tijt om te gaen totten heiligen sacrament, op dat si niet en sellen worden ghehouden tot meerre hoede hoers selves hem te gheven.	Och leyder, sommighe laeuwe ende ongeestelike menschen die vertrecken garen te biechten ende onse lieve Heer te ontfaen, om dat si so node verbonden sijn tot meerre bewaringhe haers selfs.	Ok leyder, somige vortrecken de bycht unde laten na de hilgen vorenynge, up dat se nicht schuldich en syn sik to gevende to merer vorwaringe.	Och leider sommighe lauwe ende onghescicte menschen vertrecken gaerne hore biechte ende ontfanghen des sacraments, op dat sie niet schuldich en sin hem nauwer te bewaren.

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek IV Hs. Brussel 11171	Tweede tekstfamilie van boek IV Hs. Brussel 2271	Derde tekstfamilie van boek IV Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber
Heu quam modicam caritatem et debilem devotionem habent: qui sacram communionem tam faciliter postponunt.	Och arme, hoe cleyne minne ende crancke devocie hebben dusdanighe menschen, die dat ontfanghen des sacraments soe lichtelic laten!	Och armen, hoe cleine minne ende hoe crancke devocie hebben si, die heilighe communie soe lichtelich achter setten!	Och leider, woe cleyn liefde, woe crancke ynnicheit hebben si, die so lichtelic die heilige vereninge achter laten.
Quam felix ille et Deo acceptus habetur: qui sic vivit et in tali puritate conscientiam suam custodit; ut etiam omni die communicare paratus et bene affectatus esset: si ei liceret, et sine nota agere posset.	Och salich en anghename is die mensche Gode, die also levet ende sijn consciencie in sulker reynicheit bewaert, dat hi oec alle daghe wel bereit si dat sacrament mit begheerten te ontfanghen, waert dattet hem gheorloft waer ende sonder merkelicheit doen mochte!	O hoe salich es hi ende Gode genaem, die also leeft ende sijn consciencie in sulker puerheit bewaert, dat hi bereit es alle daghe te communiceren ende waer daer wal toe geneighet, waert hem gheoerloft ende mocht hijt sonder opsien doen.	Woe salich ende angename is hi voer Gade, die levet in soedaenre ynnicheit ende sich bewaert in sijnre consciencien, dat hi al dage gescijct weer te ontfangen dat heilige sacrament, wanneer hi dat mocht doen sonder verstoringe der [Lübeck: der selschop] daer hi mede om gact.

Si quis interdum abstinet humilitatis gratia aut legitima impediente causa: laudandus est de reverentia.	[vss. 20, 21 en 22 ontbr.].	Soe wie hem somtijt abstineert van oetmoedicheit of merkelike sake die hem hindert, die es te prisen vander reverencien.	Wie sich ondertiden onthalt om oetmoedicheit of [hiaat; Lübeck: umme andere mercklike sake, is to male lovelik] om grote eerwerdicheit des heiligen sacraments.

Si autem torpor obrepserit; se ipsum excitare debet et facere quod in se est: et Dominus aderit desiderio suo pro bona voluntate quam specialiter respicit.		Maer eest dat hem traecheit lettet, soe sal hi hem selven verwecken ende doen dat in hem es, ende die Heere sal sijnre begeerten bi wesen om die goede wil, die hi sonderlinghe ansiet.	Weert oec dat die traecheit heymeliken inginge, soe sal hi sich selve anwisen ende doen, wat in hem is, ende die Here sal vervullen sijn begeerte om den gueden wil.

Cum vero legitime praepeditus es, habebit semper bonam voluntatem et piam intentionem communicandi: et sic non carebit fructu sacramenti.		Maer als hi wittelic gehindert wort, soe sal hi altoes hebben eenen goeden wille ende een goedertieren andacht te communiceren, ende also en sal hi niet derven die vrucht des sacraments.	Wort hi gehindert, soe sal hi hebben enen gueden wil ende een mylde andacht geestelic te ontfangen dat heilige sacrament, soe en sal hi niet ontberen die vrucht des heiligen sacraments.

Potest enim quilibet devotus omni die et omni hora ad spiritualem Christi communionem salubriter et sine prohibitione accedere.	Een yeghelic devoet mensche mach alle daghe ende alle uren gheestelic ontfanghen dat sacrament,	Want een igelic devoet mensche mach alle daghe ende tot elker uren salichlic gaen totter geesteliker communien Cristi ende sonder verbeidinghe.	Een ygelick mynsche mach al dage, die daer ynnicheit toe heeft, tot allen stonden totter geesteliker vereninge Cristi salichliken gaen sonder vertrecken,

cap. 10 (vervolg)

Vierde tekstfamilie van boek IV Hs. Leiden 339	Vijfde tekstfamilie van boek IV Hs. 's-Gravenhage 128 G 19	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1492, ed. C. Wolfsgruber	Reconstructie Van Ginneken Basis: hs. Brussel 11171
Och, wat cleynre minne ende hoe crancke devocie hebben si die so lichtelick after laten te gaen totten heilighen sacrament!	Och, hoe cleyne minne ende crancke devocie hebben alsulke menschen, die also lichtelic laten onse lieve Heer te ontfaen!	Leyder, wo klene leve, wo krancke innycheit hebben se, de so lichtliken de hilgen vorenynge achter laten!	Och arme! hoe cleyne minne ende crancke devoecie hebben dusdanighe menschen, die dat ontfanghen des sacraments soe lichtelic laten.
O hoe salich is die mensche ende hoe ontfanclic is hi Gode, die so leeft ende in sulker puerheyt sijn consciencie bewairt, dat hijt alle dage wel soude begheren ende hem gaern soude bereyden dat heilige sacrament tontfaen, waert sake dattet behoerlic wair ende [hi dat] sonder berispinghe mochte doen.	Och, hoe salich is die ende hoe ontfanckelic is hi Gode, die also levet, in also puerre suverheit sijn conscience bewaert, die alle daghe bereyt is hem te laten monighe [sic] ende daer grote begheerte toe heeft, woude men hem consent daer toe gheven ende ment niet en mercte.	Wo salich unde wo anghenomen is he vor Gode, de so levet unde in sodaner innicheyt sik bewarat [sic] in syner conciencien, dat he ok alle dage bereyt unde gheschicket were to entfangende dat hylge sacrament, wan he dat mochte doen sunder vorstrowynge der selschop, dar he mede umme geyt.	Och salich en anghename is die mensche gode, die also levet ende sijn consciencie in sulker reynicheit bewaert, dat hi oec alle daghe wel bereit si dat sacrament mit begheerten te ontfanghen, waert dattet hem gheorloft waer ende sonder merkelicheit doen mochte.
Ist sake dat een mensche somwylen afterlaet te gaen uut oetmoedicheit of overmids een redelike sake, dese sel worden geloeft van die waerdicheit.	Ist saeck dat hem een mensche bi wilen onthout tot Gods tafel te gaen uut oetmoedicheit of om sonderlinghe saecken die hem hinderlic sijn, des is hem te presen [sic] van sijnre eerbaerheit.	We sik aver undertyden dar van entholt umme othmodicheyt willen efte umme andere mercklike sake, is to male lovelik umme der groten erwerdicheyt des hilgen sacraments.	[vss. 20, 21 en 22 ontbr.].
Mer ist dat hem die traecheit of trecket, so sel hi hem selven verwecken ende doen dat in hem is, ende die Heer sel bi wesen sijn begeerten voir die guede wille, die hi sonderlinge aensiet.	Mer wort hi bevaen mit onduchticheit, so sel hi hem selven pueren ende wacker maken; hi sel doen dat in hem is, ende God sel wesen bi sijnre goeder begheerten om dien goeden wil dien hi sonderlinghe aensiet.	Were ock, dat de tracheyt hemeliken inginge, so schal he sik sulven an wisen unde doen, wat in eme is, unde de Here schal vorvullen syne begeringe umme den guden willen.
Wanneer die mensche redelic ghehindert wort te gaen totten heiligen sacrament tontfaen, so sel hi altoes houden gueden wille ende guedertieren meninghe daer toe, ende so en sel hi niet derven die vruchten des heilighen sacraments.	Als een belet wort mit oerbaerlike saken die hi doen moet, so sel hi altoes hebben goeden wille ende goedertierenheit, ende hi en sel niet derven die vrucht des sacraments.	Wert he everst ghehyndert, so schal he hebben eynen guden willen unde eyne mylde andacht geystliken to entfangende dat hilge sacrament; so en schal he nicht entberen der vrucht des hilgen sacraments.
Een yghelic devoet mensch mach salichlic ende sonder verbieden alle daghe ende tot allen uren gheestelic ontfanghen dat lichaem Cristi,	Een ygelic devoet mensche mach alle daghe ende alle uren totter geestelikere monighinge Cristi salichlic ende sonder verbeyden gaen.	Eyn iowelk minsche mach alle dage, de dar innicheit to heft, to allen stunden tho der geystliken vorenynge Cristi salichliken gan sunder vortrecken;	Een yeghelic devoet menschen mach alle daghe ende alle uren gheestelic ontfanghen dat sacrament;

De Imitatione Christi, ed. M.J. Pohl	Eerste tekstfamilie van boek IV Hs. Brussel 11171	Tweede tekstfamilie van boek IV Hs. Brussel 2271	Derde tekstfamilie van boek IV Hs. Wenen, Schottenkl. 322, ed. C. Wolfsgruber
et tamen certis diebus statuto tempore corpus sui Redemptoris cum affectuosa reverentia sacramentaliter debet suscipere; et magis laudem Dei et honorem praetendere, quam suam consolationem quaerere.	ende nochtant op sekeren daghen is hi sculdich dat lichaem ons verlosers mit begheerliker weerdicheit te ontfangen [vs. 24^b ontbr.].	Ende nochtan sal hi tot sekeren dagen ende tot gesetten tiden dat lichaem sijns verlossers met begeerliker reverencien sacramentelic ontfanghen ende meer voersetten dat lof ende die eer Gods dan sijns selfs troest te soeken.	ende doch in sekeren dagen daer toe gescict sijnde sal hi den licham ons verlosers mit begeerliker weerdicheit ontfaen ende meer Gaeds lof ende sijn eer voersetten dan sijn troestinge sueken.

Nam totiens mystice communicat et invisibiliter reficitur; quotiens incarnationis Christi mysterium passionemque devote recolit: et in amore eius accenditur.	Want also dicke ontfaet hi dat sacrament gheestelic ende wort daer van ghevoet als hi devotelic overdenct die gheboerte ende passie ons Heren ende daer uut tot sijnre minnen wort ontsteken.	Want also menichwerf communiceert hi geestelic ende wort godlike gespiset, also dicwil als hi devotelic overdinct die verborghenheit der menschheit Cristi ende sijn passie, ende in sijnre minnen ontsteken wort.	Want soe duck hi geesteliken ontfanget dat heilige sacrament ende wort onsienlick geloeft, so duck als hi eert dat wonder werck of die mynsheit Cristi ende sijns lijdens ende in sijnre liefden wort hi ontfenget.

Qui aliter se non praeparat, nisi instante festo vel consuetudine compellente: saepius imparatus erit.	Die hem anders niet en bereit dan teghen die hoechtijt ofte nae ghewoenten, die sal dicke onbereit wesen.	Die hem anders niet en bereit dan als die hoechtiden anstaen of als die gewoente daer toe dwinget, die sal dicwijl onbereit wesen.	Die sich anders niet en bereidet dan wanneer die feest anstaet, dat on die gewoent daer toe dwinget, die sal duck onbereit bliven.
Beatus qui se Domino in holocaustum offert: quotiens celebrat aut communicat.	[vss. 27, 28 en 29 ontbr.].	Salich es hi, die hem selven den Heere offert in een offerhande, also dicwijl als hi misse hoert of communiceert.	Salich is hi, die sich duck Gade offert in een offer, als hi ontfanget den licham ons Heren.

Non sis in celebrando nimis prolixus aut festinus: sed serva bonum communem modum cum quibus vivis.		Ende en weset in den communiceren niet te lancsam of te geringe, maer hoeldet een goede gemeen maniere metten genen dar du mede levest.	[vss. 28 en 29 ontbr.].

Non debes aliis generare molestiam et taedium; sed communem servare viam secundum maiorum institutionem: et potius aliorum servire utilitati quam propriae devotioni vel affectui.		Du en sulste den anderen gheen vonnisse doen of verdriet andoen, maer du selste den anderen eenen ghemenen wech hoelden na die insettinge der oerden, ende du selste liever dienen ander lude nutscap dan dijnre eigenre devocien of affectien.

cap. 10 (vervolg)

Vierde tekstfamilie van boek IV Hs. Leiden 339	Vijfde tekstfamilie van boek IV Hs. 's-Gravenhage 128 G 19	Jonge Lübeckse tekstfamilie Inc. Lübeck 1492, ed. C. Wolfsgruber	Reconstructie Van Ginneken Basis hs. Brussel 11171
ende nochtan so sel hi tot seker daghen ende op ghesetten tiden dat lichaem sijns verlossers mit begeerliker waerdicheit sacramenteliken ontfanghen, ende hi sel hier in meer voir setten die eer ende love Gods dan hi sel soeken sijn eyghen vertroestinghe.	Nochtant sel hi op sekeren daghen ende op ghesetten tyden den waerdighen lichaem sijns verlossers mit begeerliker waerdicheit sacramentelic ontfanghen, ende meer sel hi den lof ende die eer Gods cavelen dan sijn eygen vertroostinghe soeken.	unde doch in sekeren dagen unde tyden, de dar to gheschicket syn, schal he den licham unses vorlosers myt begerliker werdicheyt entfan, unde mer Godes lof unde syne ere vorsetten dan sine trostinge soken.	ende nochtant op sekeren daghen (is hi sculdich:) dat lichaem ons verlossers mit begheerliker weerdicheit te ontfanghen.
Want also menichwarf ontfanget die mensch gheestelic dat lichaem Cristi ende wort onsienlic daer of vermaket als hi devotelic overdenct die verburghenheit der gheboorten Cristi ende sijn menscheit, op dat hy dat liden Cristi overdenct ende daer uut in sijnre lieften wert ontsteken.	Want also menichwerf wort die mensche gherechtelic ghemonicht ende onsienlic ghevoet ende ghespijst, als hi menichwarf die verburghentheit der menschelicheit ende sijn bitter passie mit devocien overdenct ende mit sijnre minnen ontsteken wort.	Wente so vaken alse he geystliken entfanget dat hilge sacrament, unde wert unseentliken ghelovet, so vaken alse he eret dat wunderwerck efte mynscheyt Cristi unde sines lydendes, unde in syner leve wert he entfenget.	Want also dicke ontfaet hi dat sacrament gheestelic ende wort daer van ghevoet: als hi devotelic overdenct die gheboerte ende passie ons heren, ende daer wt tot sijnre minnen wort ontsteken.
Die gheen die hem niet anders en bereit dan als die hoechtijt naket of als hi daer toe wert gedreven vander ghewoenten, die sel dicwijl onbereit wesen.	Die hem anders niet en bereyt dan als die grote hoechtyden aenstaen of diet van ghewoenten doet, die sel hem selven menichwerf onbereyt vinden.	De sik anders nicht en beredet, ane wan dar eyn fest an stat, dat en de ghewonte dar to dwynge, de schal vaken unberet bliven.	Die hem anders niet en bereit dan teghen die hoechtijt ofte nae ghewoenten, die sal dicke onbereit wesen.
Salich is die mensche die hem selven offert in een offerhande also dicke als hi misse doet of dat heylighe lichaem Cristi ontfanghet.	Salich is die mensche, die hem selven Gode offert, also menichwarf ende also dicke als hi onse Heer in waerden ontfaet.	Salich is he, de sik so vaken Gode offert in eyn offer, als he entfanget den licham unses Heren.	[vss. 27, 28 en 29 ontbr.].

[vss. 28 en 29 ontbr.].	[vss. 28 en 29 ontbr.].	Du en scholt in der misse to lesen nicht tomale lancksem efte alto ilende wesen, men holt de guden gemenen wise der genner, dar du mede levest.
		Du en schalt den anderen nene orsake geven der moynisse efte vordretes, men beware den gemenen wech, den de veders geset hebben, unde der gemenen nuttichryt [sic] moge mer denen dan der egen innicheyt efte begeringen.

Vorige Volgende