De imitatione Christi (Qui sequitur)

(1954)–Thomas à Kempis– rechtenstatus

De middelnederlandse vertaling

[De imitatione Christi]

[Boek I]

Hier begint dat prologus van sommighe vermaninghen die seer oerberlic sijn tot enen gheesteliken leven mede te comen.

Dat eerste capittel van der navolghinge ons Heren Jhesu Cristi ende versmadenis alre ydelheit deser werelt.	i
Van oetmoedigen bevoelen ons selfs.	ii
Van leringe der rechter waerheyt.	iii
Van voersichticheit in werken.	iiii
Van lessen der heiliger scriften.	v
Van ongheoerdineerder begheerten.	vi
Van ydelre hopen ende hoverdie te vlien	vii
Van te scuwen alte grote vrienscap.	viii
Van ghehoersamicheit ende willich onderworpinge.	ix
Van te voerhoeden overvloedighe woorde.	x
Van vrede te vercrighen ende minne te vorderen.	xi
Ga naar margenoot+Van nutticheit des wederstoets.	xii
Van becoringe manlic te wederstaen.	xiii
Van vermetel oerdel te scuwen.	xiiii
Van werken ghewrocht uut minnen.	xv
Van te verdraghen ander menschen ghebreken.	xvi
Van cloesterlic leven.	xvii
Van exempel der heiligher vaders.	xviii
Vander oefeninghe der gueder religiosen.	xix
Vander minnen ende enicheit des swigens.	xx
Van bewaringhe des herten.	xxi
Van aenmerkinghe der menscheliker onsalicheit.	xxii
Van ghedenckenisse des doots.	xxiii
Vanden oerdel ende vander helscher pinen.	xxiiii
Van vuerigher beteringhe al ons levens.	xxv

Hs. Leiden, Letterk. 339, F. 4a-4b.

Hs. Leiden, Letterk. 339, F. 4′a-4′b.

[Van der navolghinge ons Heren Jhesu Cristi ende versmadenis alre ydelheit deser werelt].
Capittel I.

Ga naar margenoot+1. ‘Die mi volghet, die en wandert niet in duusternisse’, seit die Heer.

2. Dit sijn Cristus woerden, in welken wi vermaent worden dat leven Cristi ende sijn manieren na te volghen, ist dat wy warachtelike verlicht willen werden ende verlost van alre blintheit des herten.

3. Hier om si onse overste studieringe te dencken in den leven ons Heren Jhesu Cristi.

4. Die leringhe gaet boven alle leringe der heilighen; ende die den gheest hadde, hi soude daer in vinden manna, dat is verburghen hemels broot.

5. Mer het gheschiet somtijt dat veel menschen uut stadigen horen des ewangelijs cleyne begheerte voelen, want si den gheest Cristi niet en hebben.

6. Mer wie die woorden Cristi volcomelic ende smakelic wil verstaen, dien is Ga naar margenoot+noot dat hi alle sijn leven | lanc arbeide Cristus leven te gheliken.

7. Wat helpt di hoghe dinghen vander drievoudicheit te disputeren, ist dattu derveste of niet en hebste oetmoedicheit, daer du die drievoudicheyt om mishagheste?

8. Voerwaer, hoghe woorde en maken nyement heylich ende rechtverdich, mer een doechdelic leven maect ons Gode waert ende ghenaem.

9. Ic begheer meer beweghinge des herten dan daer of te spreken.

10. Waer dattu die gheheel bibel buten condes ende alle der philozophen wijsheit, wat soudet al baten sonder minne ende sonder die gracie Goods?

11. Ydelheit der ydelheit ende al ist ydelheit, sonder Gode te minnen ende hem alleen te dienen.

12. Dat is die overste wijsheit: overmids versmaetheit der werlt te trecken totten hemelschen ryke.

13. Hier om ist ydelheit verganclike rijcheit te soeken ende in dien te hopen.

Ga naar margenoot+14. Het is ydelheit eer te begheren | ende int hoghe te verheffen.

15. Het is ydelheit die begeerte des vleysches te volgen ende dat te begheren daer men na maels swaerlic om moet worden gepinicht.

16. Het is ydelheit langhe leven te hopen, ende van een doechdelic leven luttel sorghe te draghen.

17. Hier om ist ydelheit dit tegenwoerdige leven alleen aen te dencken, ende die toecomende dinghen niet te voersien.

18. Het is ydelheit te minnen dat mit alre snelheit voer bi lidet, ende daerwaert niet te haesten, daer ewighe vroechde blivet.

19. Ghedenct stadelic dat woort datmen seit: ‘Dat oge en wert mit sien niet versadet noch dat oer en wort mit horen niet vervolt’.

20. Studier daer om dijn herte of te trecken van minnen der sienliker dingen, ende di te gheven tot onsienliken dinghen.

21. Want die hoer sinlicheit volghen, bevlecken hoer consciencien ende verliesen die graci. |

Ga naar margenoot+Van oetmoedigen bevoelen ons selfs.
Capittel II.

1. Alle menschen begeren natuerlic te weten, mer weten sonder die vrese Gods en brenghet geen nutticheit in.

2. Want beter is een oetmoedich lant man sonder letteren, dan een hovaerdich philozoef, die waer neemt den loop des hemels hem selven vergetende.

3. Die hem selven wel kent, rekent hem selven snode, ende hi en hevet gheen ghenoecht inder menschen lof.

4. Al waert dat ic wiste alle die dinghen die inder werelt sijn, en waer ic niet inder minnen Gods, wat soudet mi helpen voer Gode, die mi oerdelen sel van den werken?

5. Laet of alte grote begheerte des wetens, want men daer in vint grote verstroeynis ende grote bedrieghenis.

6. Die veel weten, die willen geacht wesen ende wijs gherekent.

7. Het sijn veel dinghen welker wetenisse der sielen [luttel] of niet en vorderen.

Ga naar margenoot+8. Ende | hi is seer onwijs, die enich dinc voerset dan die tot salicheit der sielen vorderen.

9. Veel woorden en versaden die siel niet, mer een guet leven vercoelt dat gedacht ende een suver consciencie gheeft een vast betrouwen tot Gode.

10. Hoe [du] veel meer ende bet wetes, hoe du swaere selte gheoerdelt worden, het en si dattu also veel te heylichliker leves.

11. Ende wil niet verhovaerdigen van enygher const of wetenis, mer ontsich vander wetenis die di ghegeven is, op dattuse niet en misbruycste.

12. Ist dattu veel wetes alsoe di duncket ende wel genoech verstaes, wetet datter veel consten sijn die du niet en wetes.

13. En wil niet hoghe smaken, mer belye dijn onbekentheit.

14. Waer om wilstu di voir yement setten, alser veel gevonden worden die geleerder sijn dan du ende veel wiser inder ewen Gods?

Ga naar margenoot+15. Ist dattu yet oerberlics wilste weten ende leren, min onbekent te we|sen ende voir niet gerekent.

16. Dit is die alre overste ende oerberlicste les: warachtich bekennis ende versmadenisse dijns selfs.

17. Een ygelic van hem selven niet te houden ende van anderen menschen altoes wel ende hoech te ghevoelen, is grote wijsheit ende volcomenheit.

18. Ist dattu yement sieste openbaerlic sondigen of swaerlijck misdoen, en denc di nochtan niet beter te wesen dan hy, want du en wetes niet hoe langhe du moghes staen in gueden opset.

Van leringhe der rechter waerheit.
III Capittel.

1. Die mensche is salich dien die waerheit leert bi haer selven, niet by figueren noch over gaende stemmen, mer als hem die waerheit heeft.

2. Onse vermoeden ende onse sinne bedriecht ons dicwijl ende siet luttel warachtelijc.

3. Wat vordert grote ondersoekinge van heymelike ende duusteren dinghen van Ga naar margenoot+welken wi inden oerdel | niet berispt en sellen worden van dat wise niet en wisten?

4. Het is grote onwijsheit dat wi curiose ende scadelike dinghen al willens aendencken, ende oerberliken ende nooturftige dinghen versumen.

5. Oghen hebbende, ende niet te sien.

6. Ende wat sorghe is ons vanden gheslachte ende vander gedaente?

7. Dien dat ewige woort spreect, wort ontcommert van veel twivelachtige vermoedinge.

8. Uut enen woorde spreect alle dinghen, ende alle dinghe spreect een; ende dat ist begin dat ons spreect.

9. Nyement en verstaet sonder dien [of] oerdelt gherechteliken.

10. Alle dinghen sijn hem een; die alle dingen in een trect ende alle dinghen in een siet, die mach wesen stadich van herten ende in Gode vreedsamich bliven.

11. O waerheit, die God biste, maec mi een mitti in ewigher minnen.

12. Mi verdriet dicwijl veel te lesen ende te horen; in di ist al dat ic wil ende begheer.

Ga naar margenoot+13. Alle leerraers ende alle creatueren | der aerden swyghen in dijnre teghenwoerdicheit; spreke du mi alleen toe.

14. Hoe yement meer mit hem verenicht is ende eenvoudiger van binnen, hoe hi meer *ende *hogher sonder groten arbeit verstaet, want hi dat licht der verstandenis van boven ontfaet.

15. Een puer ende simpel ende een stadich gheest en wort niet verstoort in veel werken, want hi alle dinghen totter eren Gods werket ende arbeit in hem selven ledich te wesen van alre eyghen soekelicheit.

16. Wie hindert ende moeyt di meer dan dijn ongestorven begheerten des herten?

17. Een guet ende ynnich mensche scicket sijn werken eerst van binnen die hi van buten werken sel.

18. Ende die en trecken hem niet tot begheerten der ghebreckeliker toeneyghynghe, mer hi bughetse tot verdieren der rechter reden.

19. Wie heeft starcker strijt dan die hem selven ymmer verwinnen wil?

Ga naar margenoot+20. Ende dat soude altoes onse me|ninghe wesen: ons selven te verwinnen ende dagelix sterker te worden ende in doechden wat te vorderen.

21. Alle volmaectheit in desen leven heeft eenrehande aengheknofte onvolmaectheit, ende al onse scouwinge hevet eenrehande duusternisse.

22. Dijn oetmoedighe bekenninghe is sekerre wech te Gode dan diepe ondersoekinghe der wetenheit.

23. Die wetenheit en is niet te berispen of een *ygelic eenvoudige bekennisse des dinghes, die guet is ghemerct in haer selven ende van Gode gheordineert, mer een guede consciencie ende doechdelic leven is veer boven te setten.

24. Ende want men veel meer aendenct te weten dan wel te leven, daer om so dwalen si dicwile ende en brengen bi na gheen of luttel vruchten voert.

25. Och of sy so grote naersticheit daer toe deden die ghebreken uut te roden Ga naar margenoot+ende die doechden weder in te planten als | tot dien dinghen te vernemen! Het en soude also veel quades ende scandelisacien niet wesen onder den volke, noch also veel dissolucien inden cloester.

26. Voerwaer, als comt die dach des oerdels, en sel niet van ons gevraget worden wat wi gelesen hebben, mer wat wi gedaen hebben; niet so wat wi gheseit hebben, mer hoe gheestelic wi geleeft hebben.

27. Seg my: waer sijn nu die heren ende die meesters die du wel kendes doe si leefden ende bloeyden in haren consten?

28. Ander luden besitten nu ter tijt haer proven ende heerscappie, ende ic en weet niet of si haerre yet ghedencken.

29. In haren leven schenen si wat te wesen, ende nu swyghet men daer of.

30. O, hoe rasch gaet voer bi die glorie der werelt!

31. Och of haer leven hadde over een ghedraghen mit hare wetenscap, so hadden Ga naar margenoot+si wel ghestudeert ende gele|sen!

32. Hoe veel vergater over mids der ydelre glorien in der werelt, die luttel achten vanden dienst Gods!

33. Ende want si meer begeren groot verheven te wesen dan oetmoedich, daer om gaen si te niet in haren gedachten.

34. Die is waerlijc groot, die groot is inder minnen; die is waerlijc groot, die in hem selven cleyn is ende die alle hoecheit der eren voer niet en rekent.

35. Die is vroet, die alle aertsche dinghen acht als dreck, op dat hi Cristum winsel mach doen.

36. Ende die is warachtich wel gheleert, die den wille Gods doet ende sinen eyghen wille afterlaet.

Van voirsichticheit in werken.
IIII Capittel.

1. Het en is niet te gheloven alle woorden noch raet, mer voerhoedelijck ende lancmoedelic is nae Gode dat dinc te voersien.

2. Och leyder, wi sijn also cranc, dat wi dicwijl van enen anderen lichteliker dat Ga naar margenoot+quade dan dat guede ghe|loven.

3. Mer volmaecte mannen en gheloven niet lichtelic alle woorden, want si weten wel des menschen crancheit, totten quade geneyget ende seer haestich tot woorden.

4. Het is grote wijsheit niet haestich te wesen in dien dinghen diemen doen sel, ende onbeweghelic te staen inden eyghenen sinnen.

5. Tot deser wijsheit hoert oec alre menschen woerden niet te gheloven, noch gehoorde of gheloefde woorde niet haestelic tot anderen menschen oren uut te storten.

6. Mit enen wisen ende conscienciose man hebbe raet; ende soeket meer vanden besten te werden gestuert dan dijn vindinge na te volghen.

7. Een guet leven maect den mensche wijs na Gode ende ondersocht in veel dinghen.

8. Hoe dat yement in hem selven oetmoedigher is ende Gode meer onderdaniger, hoe hy in allen dinghen wyser is ende vreedsamigher.

Ga naar margenoot+Van lessen der heiliger scriften. |
Capittel V.

1. Die waerheit inder heiliger scrift te soeken, niet in sconen sprake.

2. Alle heilighe scrift sal worden ghelesen in dien selven gheest daer si in gemaect is.

3. Wi sellen meer soeken nutticheit inder scriften dan subtijlheit der woorden.

4. Also gaern sellen wi lesen ynnighe ende simpele boeken als hoghe ende diepe.

5. Ende laet ons niet trecken die hoecheit of grootheit des scryvers weder hi is van cleynre of van groter leringe, mer die minne der puerre waerheit laet di trecken te lesen.

6. En vraghe niet wie dat gheseit heeft, mer aendencke dat men seit.

7. Die menschen gaen te niet, mer dat woort des Heren blivet inder ewicheit.

8. God spreect ons in menygher manieren sonder uutneminge der personen.

9. Onse curiosicheit hindert ons dicwijl in lesinge der heiligher scryftueren als Ga naar margenoot+wijt alte nauwe willen verstaen ende ondersoeken, daermen simpelic soude doer gaen.

10. Wilstu vordernisse uter heiligher scriften dragen, les oetmoedelic, simpelic, ende trouwelic, ende en wil nymmer meer een naem der consten hebben.

11. Vraghe gaern ende hoer swyghende die woerde der heilighen, noch en laet di niet mishaghen die parabole der heiligen, want si en worden niet voert ghebrocht sonder saec.

Van ongheordineerder begeerten.
Capittel VI.

1. Wanneer een mensch yet ongeordineerdelic begheert, te hants wort hy in hem selven onvreedsamich.

2. Die hovaerdige ende ghierighe en rusten nymmermeer; die arme ende die oetmoedige van geeste wandert in menichvoudicheit des vreden.

3. Een mensche die in hem selven noch niet ghestorven en is, die wort haestelic gheturbiert ende verwonnen in cleynen ende in snoden dinghen.

Ga naar margenoot+4. Die cranc is inden gheest, ende noch eens deels vleyschelic ende geneycht | tot sinliken dingen, die mach hem seer swaerliken van aertschen begeerten al gheheliken of trecken.

5. Ende daer om hevet hi dicwile droefnisse alsmense hem lichtelic ontrecket; oec wort hi onwaerdich ist dat hem yement wederstaet.

6. Ist dat hi vercrijcht dat hi begheert, te hants wort hi beswaert van wederbitinghe, want hi sijn passie gevolghet hevet, die niet en helpet tot sinen vrede dien hi socht.

7. Daer om wort die warachtighe vrede des herten ghevonden wederstaende, niet dienende den passien.

8. Die vrede en is niet in dat herte des vleyscheliken mensches, noch in dien mensche die hem ghevet tot uutwendighen dingen, mer inden vuerighen ende gheesteliken mensche.

Van ydelre hopen ende hoverdien te vlien.
VII Capittel.

1. Hy is ydel die sijn hope set in den menschen of inden creatueren.

Ga naar margenoot+2. En scame di niet den anderen te dienen | om der minnen Jhesu Cristi, ende arm ghesien te wesen in deser werelt.

3. *En sta niet op di selven, mer set dijn hope in Gode.

4. Doch dat in di is, ende God sel wesen tot dinen gueden wille.

5. En betrouwe niet in dijnre wetenheit noch in scalcheit enichs levenden creatuers, mer betrouwe inder gracien Gods die den oetmoedigen helpet ende [vernedert] die hem selven vermeten.

6. En wil niet glorieren in rijcheden, mer in Gode die alle dingen gevet ende boven alle dingen begeert hem selven te gheven.

7. Noch en verblide di niet in dinen vrienden dat si machtich sijn, noch en verheffe dy van grootheit, starcheyt of scoenheit des lichaems, die van luttel siecheden verderft ende te niete gaet.

8. En behaghe di selven niet van abelheit of van dijn begryp, op dattu [Gode] niet en mishagheste, diet al is, wattu natuerlike in dy guedes hebste.

Ga naar margenoot+9. En reken di niet beter dan ander lude | op dattu bi aventueren niet snoder voir Gode en wortste ghehouden, want hi weet wat inden mensche is.

10. En verhovaerdighe di niet van gueden werken, want anders sijn die oerdelen Gods dan der menschen, die dicwyle mishaghet dat den mensche behaghet.

11. Ist dattu yet guets hebste, gheloeft beter dingen van ander menschen, op dattu oetmoedicheit also behoutste.

12. Het en hindert niet dattu di settes onder allen menschen, mer het hindert veel ist dattu di settes voer enen mensche.

13. Stadige vrede is mitten oetmoedigen, mer inden herten der hovaerdigher is toorne ende stadige onwaerdicheit.

Van te scuwen alte grote vrientscap.
Capittel VIII.

1. Allen menschen en openbaer dijn hert niet, mer mitten wisen ende die Gode ontsien doch dijn dinghe.

Ga naar margenoot+2. Mitten jonghen ende mitten vreemden wes | selden.

3. En wil niet smeken mitten riken, ende en openbaer di niet gaern voer den heren.

4. Mitten oetmoedighen ende simpelen, mitten ynnighen ende sedighen verselle di gaern, ende vertrecke die dingen die totter stichticheit horen.

5. En wes niet vry mit enigen wive, mer beveel int gemeen Gode alle gueden vrouwen.

6. Begheer Gode ende den engelen vriendelic te wesen, ende scuwe kennisse der menschen.

7. Minne is te hebben tot allen menschen, mer grote vryheit en is niet oerberlic.

8. Het geschiet dicwijl dat een onbekent persoen van gueden gherucht blenct, wes teghenwoordicheit nochtan die oghen der geenre die hem aen merken, verduustert.

9. Wy wanen onderwilen ander menschen behaghen van onsen versameninge, ende wi beginnen hem meer te mishagen van oneerbaerheit der seden diemen in Ga naar margenoot+ons | merket.

Van ghehoersaemheit ende willich onderwerpinge.
Capittel IX.

1. Het is seer groot in ghehoersaemheit te staen, onder een prelaet te leven ende sijns selves niet machtich te wesen.

2. Het is sekerre onder te wesen dan boven in regiment te hebben.

3. Veel menschen sijn onder ghehoersamicheyt, meer van node dan van minnen, ende die hebben pijn ende murmereren lichtelijc, ende dese en sellen gheen vryheit des herten vercrighen, ten si dat si hem onderwerpen om Gode uut alre herten.

4. Loept hier ende daer, du en selste geen vrede vinden dan in oetmoedigher onderworpinge onder dat regiment des prelaets.

5. Verbeeldinge ende verwandelinge der steden hevet den menigen bedroghen.

6. Het is waer dat een ygelic gaern doet na sinen sin, ende hi wort tot dien Ga naar margenoot+mensche meest | gheneyghet die mit hem ghevoelt.

7. Mer God is onder ons; het is noot dat wi oec onderwilen onse bevoelen after laten om dat guet des vreden.

8. Wie isser also wijs, die alle dinc volcomelic weten mach?

9. Daer om en wil niet alte seer in dinen sin betrouwen, mer du selte oec alte gaerne horen ander menschen sin.

10. Ist dat dijn bevoelen guet is, ende dat om Gods willen after lates ende een ander volghes, du selste daer meer in vorderen.

11. Want ic hebt dicke ghehoert dattet sekerre is te horen ende raet te nemen dan te gheven.

12. Want het mach ghevallen dat eens yghelics gevoelen guet is, mer den anderen niet willen consenteren alst reden of die sake eyschet, dat is een teyken der hoverdien ende der eenwillicheit.

Van te voerhoeden overvloedighe woorde.
Capittel X.

Ga naar margenoot+1. Sich dattu scuwes dat rumuer der (der) | menschen alsoe veel alstu moghes, want veel hindert vertellinge waerliker dinghen, al ist dat sy mit simpelre meninghe voert ghebrocht worden.

2. Want haestelic worden wi bevlect ende ghevangen mit ydelheden.

3. In veel tiden woude ic dat ic ghesweghen hadde ende onder die menschen niet gheweest en hadde.

4. Mer waer om spreken wi so gaern ende callen onderlinghe, ende nochtan sonder quetsinghe der consciencien weder keren tot sylencium?

5. Daer om so spreken wi gaern, want wi soeken getroest te worden van malcander overmids onderlinghe spraeck, ende wi begeren dat herte dat ghemoeyt is, te verlichten mit menigerhande ghedachten.

6. Ende seer gaern van dien dingen die wi seer minnen of begheren of die wi ons contrari bevoelen, lust ons te spreken ende te dencken.

7. Mer leyder, dicwile ydelliken ende te vergheefs!

Ga naar margenoot+8. Want uutwendighe troest en is geen cleyn | hinder des inwendigen ende godliken troests.

9. Daer om is te waken ende te beden, op dat die costelike tijt niet ledichliken over en gae.

10. Ist gheoerloft ende het noot is, sprec stichtige dinghen.

11. Quade ghewoente ende versumenisse onses voertgancs coemt veel van onbewaringhe ons monts.

12. Het helpet nochtan niet luttel totten gheesteliken voertganc ynnige colacie gheesteliker dinghen, sonderlinghe daer ghelike van ghemoede ende van gheeste in Gode versament [sijn].

Van vrede te vercrighen ende minne te vorderen.
Capittel XI.

1. Wi mogen veel vredes hebben, willen wi ons niet onderwinden ander luden woerden ende werken die ons nochtan niet an en gaen.

2. Hoe mach die lange in vreden bliven, die hem vermenghet mit vreemder sorgen, Ga naar margenoot+die van buten oersaken soect, die luttel of selden hem | van binnen vergadert?

3. Salich sijn die eenvoudige, die veel vredes sellen hebben.

4. Daer om hebben sommige heilighen also volmaect ende God scouwende geweest.

5. Want si altemael in hem selven ghestudeert hebben hem te ontbloten van allen aertschen genoechten, ende daerom so mochten si Gode aenhangen ende hem ghebruken vryliken mitten alre ynnersten des herten.

6. Wi becommeren ons alte veel mit eygenheit, ende wi worden alte veel onledich van vergancliken dingen.

7. Selden verwinnen wi oec volcomelic een ghebrec, ende tot dagelixsen voertganc en worden wy niet ontsteken; daer om bliven wi cout ende laeu.

8. Ende waert dat wi ons selven volcomelic gestorven waren ende van binnen met aertschen dingen niet becommert, so mochten wi oec godlike dinghen smaken ende van hemelschen dingen wat vernemen.

Ga naar margenoot+9. Dat isset al ende dat meeste hinder, want wi van | passien ende begheerlicheden niet vry en sijn, noch en arbeiden niet om in te gaen (voer) den volmaecten wech der heilighen.

10. Wanneer oec enighe cleyne wederheit ons toe coemt, so worden wi alte rasch of gheworpen.

11. Waert dat wy arbeiden als sterke mannen te staen inden stryde, wy souden volcomelic vernemen die hulpe des Heren op ons vanden hemel.

12. Want hi is bereit te helpen die stryden ende die hopen van sijnre gracien, die ons oersaken verwerft, op dat wi verwinnen souden.

13. Ist dat wi die voertganc der geestelicheit alleen setten in dese uutwendige settinghe, so sel onse ynnicheit te hants eynden.

14. Mer laet ons die bijl an die wortel setten, op dat wi ghereynicht worden van passien, soe moghen wi een vreedsamich herte besitten.

15. Waer dat sake, dat wi alle jaers een ghebrec uut roden, wi souden te hant Ga naar margenoot+volmaecte | menschen worden.

16. Mer nu bevoelen wi dicwijl contrarie daer teghen, dat wi ons dicwijl vinden beter ende puerre hebben gheweest inden beginne onser beteringe dan na veel jaren onser professien.

17. Die vuericheit ende voertganc soude daghelics wassen, mer het duncket ons groot ist dat yement dat deel der eerste vuerricheit houdet.

18. Waert dat wi ons een cleyn ghewelt deden inden beginne, daer na souden wy dan alle dinghe mogen doen mit lichticheden ende mit blijsscappen.

19. Het is swaer een ghewoente te laten, mer het is swaerre teghen den eyghen wille te gaen.

20. Verwinstu cleyn ende lichte dinghen niet, wanneer selstu die grote dinghen verwinnen?

21. Stant dijn toeneyginge weder inden beghinne, ende verleer die quade ghewoente, Ga naar margenoot+op dat si bi aventueren di niet en brengen | tot meerre swaerheit.

22. Och, of tu dat aendochtes hoe groten vrede du di selven makes ende anderen lude bliscap, du soudes sorchvoudiger wesen als ic vermoede di wel te hebben totten gheesteliken voortganc.

Van nutticheit des wederstoots.
Capittel XII.

1. Het is guet dat wi onderwilen wat wederstoet ende swaerheit hebben, want si dicwijl den mensche totter herten weder roepen, op dat hi bekennen mach dat hi in eenre ellende is ende sijn hope niet en sette in enighen dinghen der werlt.

2. Het is guet dat wi onderwilen wederseggers lyden ende datmen qualic ende onvolcomelic van ons ghevoelen, oec als wi wel doen ende wel menen.

3. Dese helpen dicwijl tot oetmoedicheit ende bescermen ons van ydele glorie.

4. Want dan soeken wi Gode bet die een tuuch is van binnen, wanneer wi van Ga naar margenoot+buten | worden versmaet vanden menschen ende men ons niet gheloven en wil.

5. Daer om soude hem die mensche soe in Gode vestighen, dat hem gheen noot en dede veel menschen te soeken.

6. Wanneer een guet mensen bedruct wert of becoort of ghepinicht mit quaden ghedachten, so verstaet hi dat hem God meest noot is, sonder wien hi begrijpt dat hi niet guets en vermach.

7. Dan *droevet hi ende sucht hi ende bedet om die keytivicheit die hy lydet.

8. So verdriet hem langhe te leven ende begeert die doot te comen, opdat hi mach worden ontbonden ende mit Cristo te wesen.

9. Dan merct hi oec wel dat inder werlt gheen volcomen sekerheit noch volcomen vrede wesen en mach.

Van becoringhe manlic weder te staen.
XIII capittel.

1. Also langhe als wi inder werlt leven, so en mogen wi sonder tribulacie niet wesen.

Ga naar margenoot+2. Dair om so staet ghescreven in | Job: Temptacie ist leven des menschen opter aerden.

3. Daer om soude een ygelic sorchvoudich wesen tegen sijn temptacien ende waken in bedinge, op dat die viant gheen stede der bedrieghenisse en vonde, die nymmermeer en vaket, mer omme gaet soekende wien hi verslinden mach.

4. Het en is niement so volcomen ende heylich, die niet onderwilen becoringe en hevet, want wi daer of altoes niet en mogen vry wesen.

5. Die becoringe sijn den mensche dicwijl seer nutte, al ist dat si moeylic sijn ende swaer, want die mensche wert daer in veroetmoedicht, gepurgeert ende gheleert.

6. Alle heiligen sijn over ghegaen ende voert ghegaen bi veel lydens ende becoringe.

7. Ende die die becoringhe niet wel en conden liden, die sijn weder proeft ende sijn ontbroken.

Ga naar margenoot+8. Het en is gheen oerde so heilich noch geen stede so heymelic, daer | gheen becoringe of wederstoet en is.

9. Also lange als die mensche levet, en is hi altemael niet versekert van becoringe, wanttet in ons is daer wi of becoort worden, want in begeerlicheden sijn wi geboren.

10. Als die ene becoringe of liden over gheleden is, so comt die ander, ende altoes hebben wi dat wi liden sellen, want wi verloren hebben dat guet onser salicheit.

11. Veel menschen willen die becoringe vlien, ende si vallen daer in swaerliker.

12. Over mids alleen dat vlien en moghen wi niet verwinnen, mer overmids lijdsamicheit ende ware oetmoedicheit worden wi alle onse vianden te sterker.

13. Die alleen van buten of neycht ende die wortele niet uut en plocket, die sel luttel vorderen; ymmer so sellen comen tot hem hardeliker die becoringe ende sel alleynken [cranckeliker] bevoelen.

Ga naar margenoot+14. Ende over mids lijdsamicheyt ende lancmoedicheyt mit Gods | hulpe seltu bet verwinnen dan mit hardicheit ende eygen oetmoedicheit.

15. Nym dicwile raet inder becoringhe, ende en wil niet hardeliken doen mitten becoorden, mer troeste hem alsmen dy woude.

16. Dat beginsel alre quader becoringe is ongestadicheit des ghemoets ende cleyn betrouwen tot Gode.

17. Want als een scip sonder roer ghins ende weder wert ghedreven vanden vloeden, also wort een mensche die traech is ende sijn opset afterlaet, menichsins becoort.

18. Tvier proeft dat yser, ende die becoringe proevet den rechtverdigen mensche.

19. Wi en weten dicwile niet wat wi vermogen, mer die becoringhe doet ons te weten wat wy sijn.

20. Het is nochtan noot sonderlinge te waken tegen beghin der becoringe, want dan machmense lichtelicste verwinnen, ist datmen se gheens sins en laet in gaen, mer Ga naar margenoot+datmen te hants buten den dreppel als sy | cloppet haer ontmoete.

21. Hier of seit een lere: ‘Staet weder den beghinne; te laet ist alsmen bereet die medicine’.

22. Want eerst ontmoet der herten een sympel ghedacht, daer na een sterker verbeeldinge dier ghedachten, daer na een ghenoechte ende quade beroeringhe ende volboort.

23. Ende aldus alleynken in gaet die bose viant altemael, wanneer men niet weder en staet inden beghinne.

24. Ende hoemen langher hem weder te staen vertraget, hoe een daghelix crancker wort ende die viant starcker.

25. Sommige luden liden sware becoringhe inden beghin hoerre bekeringe, sommich inden eynde.

26. Mer die sommighe hebbent alle hoer leven doer.

27. Die sommighe worden seer lichteliken of swaerliken ghetempteert na wijsheit ende rechtverdicheit der ondersceydenre ordinancie Gods, die den staet ende verdienten Ga naar margenoot+der menschen overweecht ende alle | dinghen ordineert tot salicheit sijnre uutvercorenre.

28. Daer om en sellen wi niet mishopen, wanneer wi ghetempteert worden, mer also veel te vuerliker Gode bidden dat hi ons in alre tribulacien waerdige te helpen, die ymmer nae sinte Pouwels woort alsulken behulp doet mitter becoringe, dat wijt liden mogen.

29. Laet ons daer om onse siele veroetmoedige onder die hant Gods in alre becoringhe ende tribulacien, want hi den oetmoedigen van gheest sel salich maken ende verhoghen.

30. In becoringhen ende in tribulacien wert die mensche gheproeft hoe veel hi gevordert heeft, ende daer is die verdienst meest ende die doghet best gheopenbaert.

31. Ende ten is niet groot te wegen dat die mensche (ende) vuerich ende ynnich is, als hi geen swaerheit en bevoelt, mer ist dat hi inder tijt des wederstoets verduldeliken Ga naar margenoot+hem lidet, dat is [een hope] des groten | voertgancs.

32. Sommige menschen worden behoet van groter becoringhe ende worden dic-

wile in cleynen daghelixen verwonnen, op dat die *vernederde nymmermeer in groten van hem selven en betrouwen, die also cranc sijn in cleynen dinghen.

Van vermetel oerdel te scuwen.
Capittel XIIII.

1. Totti selven neych dijn oghen, ende wachte di ander luden werken te oerdelen. Laet u ghenoech wesen dat u consciencie u ontsculdich kent.

2. In ander luden te oerdelen arbeit die mensche dicwile te vergheefs, ende hi dwaelt ende sondicht lichtelic; mer hem selven te [ordelen] ende te ondersoeken arbeyt die mensche altoes oerberliken.

3. Also als ons dat dinc inder herten is, also oerdelen wi stadelic daer of, want wi verliesen lichteliken dat warachtighe oerdel om der heymeliker minnen.

Ga naar margenoot+4. Waert dat God altoes die puer | meninghe waer onser begheerten, wi en souden niet lichteliken turbiert worden om wederstoet onses sinnes.

5. Mer dicwijl soe scuulter wat anders van binnen, of oec comter wat van buten dat ons te samen trect.

6. Veel menschen soeken heymelike hem selven in dien dingen die si doen, ende en wetens niet.

7. Men sietse in gueden vreden staen, wanneer die dinghen tot haren genoechten (staen ende) gheschien ende na haren bevoelen.

8. Mer gheschietet anders dan si begheren, so werden sy haestelic beroert ende droevich.

9. Over mids twyedracht der sinnen ende der meninge wort dicwile gescheel onder vrienden ende onder burgheren ende tusschen gheestelike ende devote luden.

10. Een oude gewoente wort swaerliken gelaten, ende nyement en wort gaern vorder geleit dan sijn eyghen sin is.

Ga naar margenoot+11. Ist dattu meer leenste op dijnre | reden of begripelicheit dan op die *onderworpenre doecht Jhesu Cristi, selden of laet selstu een verlicht mensche wesen, want die Heer wil dat wi ons hem volcomelic onder doen ende alle reden overmids barnender minnen onder treden.

Van werken ghewrocht uut minnen.
Capittel XV.

1. Om gheen dinc der werlt ende geens menschen liefte en is enich quaet te doen, mer om nutticheit nochtan des behoeftighen is dat guede werc somtijt te verhouden ende oec in een beter te verwandelen.

2. Want alsmen dat doet, soe en laet men dat werck niet, mer het wert verwandelt in een beter.

3. Sonder minne en vordert dat uutwendighe werc niet.

4. Mer wat men uut minnen wercket, oec hoe cleyn het is ende hoe versmaet, het wert te mael vruchtbaer.

Ga naar margenoot+5. God die weget meer uut hoe groter minnen yement | wercket dan dat werck dat hi doet.

6. Hy doet veel, die veel minnet.

7. Hy doet veel, die sijn dinck wel doet.

8. Hi doet wel, die meer der gemeenten dan sijn wille volghet.

9. Het scijnt dicwile [te wesen minne] ende het is meer vleyschelicheit, want natuerlike toeneyghinghe, eyghen wil, hope des wederghevens, begheerten der baten, willen selden daer van wesen.

10. Die warachtich ende volcomen minne heeft, die en soect hem selven niet in ghenen dinghen, mer hi begheert die eer Gods in allen dingen te gheschien.

11. Hi en benydet oec niement, want hi gheen sonderlinge blijscap en begheert.

12. Noch in hem selven en wil hi niet verbliden, mer in Gode begheert hi salich te worden boven allen dingen.

13. Hy en rekent nyement yet guets toe, mer altemale so draecht hi dat weder Ga naar margenoot+tot Gode, daer alle dingen eerst van voertgaen, in wien alle heilighen sijns | sonder eynde ghebruken ende rusten.

14. Och die hadde een sprankel der warachtiger minnen, het waer hem seker dat hi alle aertsche dingen soude vernemen vol ydelheit te wesen.

Van te verdragen ander menschen gebreken.
Capittel XVI.

1. Die dingen die een mensche in hem selven noch in enen anderen niet beteren en mach, die sel hi verduldeliken liden, thentet God anders ordineert.

2. Denke wanttet bi aventueren also best is om die proevinge ende ghedoechsaemheit, sonder welke onse werke niet veel te wegen en sijn.

3. Du selte nochtan bidden voer sulke hinder dat God hem ghewaerdigen wil di te helpen, op dattuut goedertierlic moges draghen.

4. So wie eens of twewarven vermaent wort ende niet of en laet, en wil niet mit hem kyven, mer gheeftet Gode altemale op, op dat sijn wille ende eer in alle sinen Ga naar margenoot+dienren | gheschie, die dat quade in dat guede wel verwandelen can.

5. Studier lijdsamich te wesen in te liden ander luden gebreck ende crancheit, want du hebste veel ghebrecs die ander luden van di verdragen moeten.

6. En mogestu niet di selven maken alstu wilste, hoe moghestu dan enen anderen hebben tot dinen welbehaghen?

7. Gaerne hebben wi ander lude volcomen, ende nochtan en beteren wi onse eygen gebrec niet.

8. Wy willen dat ander luden strenghelic ghecorrigiert worden, ende selve en willen wi niet ghecorrigiert wesen.

9. Ons mishaget ander luden vryen oerlof, ende nochtan en willen wi niet gheweyghert wesen dat wi begheren.

10. Wy willen dat ander luden strenghelic mitten statuten benauwet worden, ende selve en connen wijt niet liden dat ons yet verboden wort.

Ga naar margenoot+11. Hier bi ist openbaer dat wi selden den naesten als | ons selven aendencken.

12. Waren alle menschen volmaect, wat hadden wi dan vanden anderen om Gods [wille] te liden?

13. Mer nu heeftet God aldus gescicket dat wi leren een yghelic des anderen last draghen, want niement en is sonder ghebrec, niement sonder last, niement en is hem selven ghenoech, mer ons is noot onderlinge te verdraghen, onderlinge te troesten, te samen te helpen, leren ende vermanen.

14. Mer van hoe groten doechden [een ieghelic is], dat openbaert best in oersaken der wederheit.

15. Want die oersaken en maken enen mensche niet broesch, mer sy tonen hoedanich dat hi is.

Van cloesterlic leven.
Capittel XVII.

1. Het is noot dattu di leerste in veel dingen breken, wilstu vrede ende eendrachticheit mitten menschen behouden.

2. Het en is niet cleyn inden cloesteren of inder vergaderinge te wonen, ende Ga naar margenoot+daer in sonder cla|ghen te connen wanderen ende totter doot getrouwelic te volharden.

3. Salich is hi die daer wel levet ende salichlike hevet volbracht.

4. Wilstu behoerlike staen ende vorderen, hout di als een gheghyselt pelgrym opter aerden.

5. Het is di noot dattu dwaes om Cristus wille wordes, wilstu een geestelic leven leyden.

6. Dat habijt ende die crune helpet luttel, mer die wandelinge der seden ende gheheel uutrodinghe der passien maken een warachtich geestelic mensche.

7. Die anders soect dan puerlic God ende sijnre [sielen] salicheit, die en sel niet vinden dan tribulacie ende rou.

8. Hy en mach niet langhe vreedsamich bliven, die niet en arbeit die minste te wesen ende allen luden onder gheworpen.

9. Du biste gecomen te dienen, niet te regieren; weet dattu gheroepen biste te liden ende te arbeiden, niet tot ledicheden of tot callen.

Ga naar margenoot+10. Hier om worden dan die menschen | gheproeft als dat gout in den oven.

11. Hier en mach niement sekerlic staen dan die hem van alre herten om Ghods willen veroetmoedighen.

Van exempel der heiligher vaders.
Capittel XVIII.

1. Sich an die levende exempelen der heiligher vaderen, in welken warachtighe volcomenheyt ende gheestelicheyt gheblencket [heeft], ende ghi selt sien hoe cleyn het is, ende bi na niet dat wi doen.

2. Leyder, wat is onse leven ghelijct biden horen?

3. Die heiligen ende die vrienden Cristi hebben den Heer ghedient in hongher,

in dorst, in coude ende naectheit, in arbeide ende moetheden, in waken, in vasten, in bedinghen ende heilighe begheerten, in vervolginge ende veel lasters.

4. O hoe veel harder tribulacien hebben si gheleden, die apostolen, martelaren, confessoren, maechden ende alle die ander die Cristus voetstappen wouden volghen!

Ga naar margenoot+5. Want si hebben haer sielen in deser | werlt ghehaet, op dat sise int ewige leven mochten besitten.

6. O hoe nauwe ende verworpen leven [hebben] die heilige vaders inder woestinen gheleydet, hoe lange ende sware becoringe hebben si gheleden!

7. Hoe stadelic sijn si vanden viant ghemoeyt, hoe menichvoudige ende vuerige ghebeden hebben si Gode gheoffert!

8. Hoe harde abstinencie hebben si gedaen, hoe grote minne ende vuericheit hebben si tot gheesteliken voertganc ghehat!

9. Hoe swaren strijt hebben sy ghedraghen teghen die gebreken te verdriven, hoe puer ende rechte meninghe hebben si tot Gode gehouden!

10. Des daghes so arbeiden sy ende des nachts waren si lange in haren ghebede; al wast dat sy arbeiden, van inwendiger bedinge en lieten sy niet of.

11. Alle tijt brochten si nutteliken toe.

Ga naar margenoot+12. Alle uren die si hadden Gode ledich te wesen, die docht hem te | cort.

13. Ende overmids groter sueticheit der contemplacien waren oec die lichaemlike nooturfte des voetsels vergheten.

14. Sy versaecten alle rijcheden, waerdicheden, eer, vrienden ende maghen; si en begheerden niet vander werelt te hebben.

15. Si namen nauwe die noturfte des levens; si bedroefden dat si oec den lichaem in noturften souden dienen.

16. Hier om waren si arm van aertschen dinghen, mer seer rijc in gracien ende in doechden.

17. Buten waren si behoeftich, nier binnen waren si ghevoet mit gracien ende mit godliken troeste.

18. Si waren der werlt vreemde, mer Gode naest ende dienstachtige vrienden.

19. Hem selven dochte dat si niet en waren ende versmaet deser werlt, mer si waren duerbaer inden ogen Gods ende uutvercoren.

20. Si stonden in warachtiger oetmoedicheit, si leefden in simpelre ghehoer Ga naar margenoot+samicheit, | sy wanderden inder godliker minnen ende in lijdsaemheit, ende daer om so vorderden si daghelix inden geest ende vercreghen grote gracie bi Gode.

21. Si sijn alle geestelike menschen ghegheven tot enen exempel, ende sellen ons meer noden tot wel te vorderen dan dat ghetal der tragher luden te verslappen.

22. O hoe grote vuericheit alre religiosen was inden beghin hoerre heiligher insettinge!

23. O hoe grote ynnicheit des ghebedes, hoe grote minne der doechden, wat groter disciplijn scheenre doe, hoe grote reverencie ende ghehoersaemheit bloeyde doe in allen dinghen onder die reghel des meesters!

24. Dat tugen noch die afterlaten voetstappen, dat si waerachtelike heilige mannen ende volcomen waren, die alsoe naerstelike stridende die werlt onder die voet hebben ghetreden.

Ga naar margenoot+25. Nu rekent men groot die geen onder treder en wort, die | dat hi ontfanghen heeft mit lijdsaemheit mach verdreghen.

26. Och der laeuwer ende onser verghetelheit, dat wi also rasch of neygen van der eerster vuericheit, ende thants verdriet ons te leven overmids moetheit ende laeuheit!

27. Och of God vergave dat [in di] die voertganc der doechden niet stadelic en sliepe, die dicwijl veel exempelen der devoter luden hebste ghesien!

Vander oeffeninge der gueder religiosen.
Capittel XIX.

1. Dat leven des gueden religiosen sel in allen doechden blencken, op dat hy alsulc van binnen si als hi den menschen dencket wesen van buten.

2. Ende het soude billix meer wesen [van binnen] dant ghesien wert van buten, want onse insienre is God, die wi mit alre naersticheit sellen eren ende ontsien, waer wi oec sijn ende als enghelen in sijnre teghenwoerdicheyt reyn in gaen.

Ga naar margenoot+3. Alle daghe sellen wi onse opset ver|nuwen ende tot vuericheit verwrecken als of wi huden eerst totter bekeringe ghecomen waren, ende segghen:

4. ‘Help mi, Heer God, in enen gueden opset ende in dinen heilighen dienst, ende ghif mi nu huden volcomeliken te beghinnen, wanttet niet en is dat ic tot noch toe ghedaen hebbe.’

5. Na onsen opset is die loop ons voertgancs, ende veel naersticheit is hem noot, die veel vorderen wil.

6. Ist dat een die starckelijk op set, dicwile ghebreect, wat sel die, die selden of slappelic wat opset?

7. Nochtan gheschiet in *meniger manieren afterblivinge ons opsets, ende lichte of laten der oeffeninghe gaet selden voerbi sonder enich verlies.

8. Der rechtverdiger opset hanghet bet inder gracien Gods dan in hoer eygen wijsheit, daer si altoes in betrouwen als si yet beghinnen.

9. Want die mensche opset dat werc te doene, mer God ordiniertet, noch het Ga naar margenoot+en is | inden mensche niet sijn wech.

10. Isset datmen somwijl die ghewoenlike oeffeninge oflaet om saec der goddiensticheit of opset der broederliker nutticheit, lichtelic macht daer na verwonnen worden.

11. Ist datment van verdriet des ghemoets of van verghetelheit lichteliken after laet, so selment ghebreckeliken ende scadeliken ghenoech bevoelen.

12. Laet ons arbeiden wat wi mogen, nochtan sellen wi lichteliken ghebreken in veel dinghen.

13. Nochtan is altoes wat sekers op te setten, ende sonderlinge voert an die dingen die voert an niet en hinderen.

14. Die dinghen van buten die ons toe behoren te samen ende inwendighe dingen sijn ons te ondersoeken ende te ordineren, want beide vorderen si tot voertganc.

15. Ist dattu di niet stadelic en moghes vergaderen, so selt doch wesen onder Ga naar margenoot+wilen ten minsten eens | des daghes, des ochtens of des avonts.

16. Des morghens set wat guets voir, des avonts ondersoeck dijn seden hoedanich du huden gheweest hebste in woorden, in werken, in ghedachten, wanttu Gode dicke hier in bi aventuren hebste vertoornt ende den naesten.

17. Begorde di als een man tegen die duvelsce scalcheit, breydel die gulsicheit, [ende] du selste lichtelic verheren alle toeneyginghe des vleysches.

18. En wes nymmermeer ledich, mer lesende of bedende of studierende of denckende of yet nutticheits voer dat ghemeen arbeidende.

19. Lichaemlike oeffeninge selmen nochtan ondersceydelic doen ende en sijn allen menschen niet gelijc mit an te nemen.

20. Die niet gemeen en sijn, en sijn niet buten te toghen, wantmen die sonderlinge oeffeninge sekerlicste int heymelic doet.

Ga naar margenoot+21. Het is nochtan te wachten dattu niet ver|sumende en biste totten ghemenen oerbaer.

22. Mer alsmen altemael ghetrouwelike vervolt hevet die sculde ende die insettinghe, isser yet ledich tijt, voert meer ghif di dan als dijn devocie begeert.

23. Alle en moghen si niet hebben een oefeninge, mer dat een dient den enen bet, dat ander den anderen.

24. Oec na bequaemheit des tijts so sijn die oefeninghe behaghelic, die menichsins versceyden sijn, want sommighe behoren op heilige dage, sommige op werke daghe.

25. Sommige behoeven wi inder tijt der becoringhe, sommige inder tijt des vredes ende der rusten.

26. Die sommige selmen ghedencken als wi droevich sijn, die sommige als wy inden Here blide sijn.

27. Inden principael hoechtyden sijn die guede oefeningen te vernuwen ende die hulpe der heiligen an te roepen.

Ga naar margenoot+28. Van hoechtijt tot hoechtide sellen wi voer|nemen of wi van deser werlt dan souden varen ende totter ewiger hoechtijt souden comen,

29. ende daer om ons sorchvoudeliker souden bereyden in devoten tiden, devoteliker te hebben ende alle settinge om geestelicheit nauwe waer te nemen als in corten tiden dat loon ons arbeits van Gode te ontfangen.

30. Ende ist dattet vertogen wort, gheloven wi dat wi niet wel bereit en sijn ende noch onwaerdich sijn alsoe groter glorien die in ons gheopenbaert sel worden in bequamen tiden, ende sinnen daer op ons bet te bereyden totten uutganc.

31. ‘;Salich is hi’, seit Lucas die ewangelist, ‘dien als die Heer comt, wakende vint. Voer waer seg ic u, hi sellen setten boven al sinen guede.’

Vander minnen **der* **enicheit* **ende des swygens.
Capitiel XX*.

Ga naar margenoot+1. Soeke di bequaem tijt ende denc stadelijc in ledigen tiden om die | weldaden Gods.

2. Laet after curiose dinghen, ende les sulke materien die meer beweghinge gheven dan onlede.

3. Ist dattu di onttreckes van overvloedigen woorden ende ydelen omme gangen, ende van nuheden ende van murmeracien te horen, du selste tijts ghenoech vinden ende bequaem te dencken guede gedachten.

4. Die alre meest der heilighen hebben gescuwet, waer si mochten, menschelic gheselscap, ende vercoren Gode te leven inder heymelicheit.

5. *Een leerre heeft gheseit: ‘Also menich warf als ic onder menschen gheweest hebbe, so ben ic minre mensch weder ghecomen’.

6. Dat vernemen wi dicwile, als wi langhe te samen spreken.

7. Het is lichteliker alte male te swigen, dan inden woorden niet te ontgaen,

8. thuus verburghen te bliven, dan buten hem wel te bewaren.

Ga naar margenoot+9. Daer om so wie aendenct *tot | ten ynnersten ende gheesteliken dinghen te comen, hem is noot vanden scaren mit Jhesu of te neyghen.

10. Nyement en openbaert sekerlic dan die gaern scuult.

11. Niement en spreect sekerlic dan die gaern swijcht.

12. Niement en is sekerlijc boven ander luden dan die gaern onder is.

13. Niement en ghebiet sekerlic dan die wel gheleert heeft gehoersamich te wesen.

14. Niement en verblijt sekerlic dan die tghetughe heeft eenre gueder consciencien.

15. Altoes is nochtan die sekerheit der heilighen vol der vresen Gods, ende en waren daer om niet te min sorchvoudich ende oetmoedich in hem selven, want si blenckeden mit groten doechden ende gracien.

16. Mer sekerheit der quader menschen comt uut hoverdie ende vermetelheit, ende inden eynde verwandelt si in haers selfs bedriechnisse.

Ga naar margenoot+17. En *beloef di selven nymmermeer sekerheit in desen leven, al | ist dattu schijnste een guet cloester mensche of een devoot heremijt.

18. Dicwijl so sijn si alre swaerlicste ghevreset, die best gherekent worden inden wanen der menschen, ende dat om haer alte grote betrouwen.

19. Hier om ist veel luden oerberliken dat si niet en sijn altemale sonder becoringe, mer dicwile an werden ghevochten, op dat si niet alte seker en sijn, op dat sy in hoverdien niet en werden verheven, op dat si oec niet tot uutwendigen troest hem liever of neyghen.

20. Och die nymmermeer verganclike blijscap en sochte, die hem nymmermeer mitter werlt onledich en maecte, wat gueder conscienci soude hi houden!

21. Och die alle ydele sorchvoudicheit of snoeyde ende godlike dingen dochte ende alle sijn hope in Gode sette, hoe groten vrede ende rust soude hi besitten!

Ga naar margenoot+22. Niement en is der hemelscher vertroestinghe waerdich, ten si dat hy hem | naersteliken oeffen in heiligher beweghinghe.

23. Wilstu hertelike beweget werden, ganc in in dijn slaepcamer ende uutsluut alle onrust der werelt alser ghescreven is: ‘Wert beweghet in uwe slaepcamer.’

24. Inder cellen selstu dat vinden dattu buten dicwile verliesen selste.

25. Die celle is ghenoechlic die stadelic bewoent wort, ende die is verdrietich die qualic bewaert wert.

26. Ist dattu int beghin dijnre bekeringe die enicheit wel oefenste ende bewaerste, sy sel dy namaels wesen een geminde vriendinne ende een *seer bequaem solaes.

27. Inden swyghen ende in vreden vordert die ynnighe siel ende leert die verburghentheit der scryftueren.

28. Ende daer vint si die vloeden der tranen mit welken si hoer reynighen mach ende wasscen op alle nachten, op dat si hoir scepper also veel bequamer [mach] Ga naar margenoot+werden als si verder ghescheyden is van allen waer|liken gheruusch.

29. Die hem daer of trect vanden bekenden ende vrienden, die sel God ghenaken mit sinen enghelen.

30. Het is beter verholen te (verholen te) wesen ende sorch te dragen sijns selfs dan hem selven te vergheten ende wonderlike teyken te doen.

31. Het is loefliken enen geesteliken mensche selden buten te gaen, die menschen te vlien, oec niet willen vanden menschen ghesien te wesen.

32. Wat wilstu sien dat di niet geoerloft en is te hebben? Die werlt vergaet ende hoer begheerlicheit.

33. Die begeerte der sinlicheit trecken te spacieren, mer als die tijt overgheleden is, wat brencstu weder dan swaerheit der consciencien ende verstroeyinghe des herten?

34. Een blide uutganc maket dicwile een droevighe weder ganc; een blide late avontwaec maect een droevige vroe morghen.

Ga naar margenoot+35. Also gaet in sachtelic alle vleyschelike blijscap, mer int eynde bijt si | ende benauwet.

36. Wat mogestu elwaer sien dattu hier niet en sieste?

37. Sich hemel ende aerde ende alle elementen, want hier van sijn alle dinghen ghemaect.

38. Wat machmen elwaer sien anders dat langhe onder der sonnen mach bliven?

39. Du geloefste di bi aventuren te versaden, mer du en moechste daer niet toe comen.

40. Waert dattu alle teghenwoerdige dingen saghes, wat waert dan een ydel ghesicht!

41. Boer op dijn oghen tot Gode inden hoghen, ende bidt voer dijn sonden ende versumenisse.

42. Laet die ydel dinghen den ydelen, mer aendenck du die dinghen die di God gheboden heeft.

43. Sluut op [di] dijn doer ende roep Jhesum dijn gheminde totti.

44. Blijf mit hem inder cellen, wanttu elwaer sulke vrede niet vinden en selste.

45. Waerstu nye uut ghegaen, noch vanden rumoer niet en hadste ghehoort, du Ga naar margenoot+hadste bet in gueden vrede gebleven. |

46. Want di ghenoeget somtijt nuwe dingen te horen, het is di noot daer van tribulacie des herten te liden.

Van **beweginge des herten.
Capittel XXI*.

1. Ist dattu wat vorderen wilste, onthout di inder vresen Godes, ende wil niet te vry wesen, mer onder den disciplijn bedwinc alle dine sinnen, noch en gif di niet tot onbequaem blijscap.

2. Ghif di tot prekelinghe, dat is beweghinghe des herten, ende du selte devocie vinden.

3. Beweghinge vint veel doechden die ontbondenheit haestelic pleget te verliesen.

4. Het is wonder dat die mensche in desen leven ymmermeer volcomelic verbliden mach, die sijn ellende ende alsoe veel vresen der sielen an merct ende denct.

5. Om lichticheit des herten ende versumenisse onser ghebreken (ende) en bevoelen wi niet die rouwe onser sielen, mer dicwijl lachen wy ydeliken, wanneer Ga naar margenoot+wi billix screyen sou|den.

6. Het en is ghene waerachtighe vryheit noch guede blijscap dan inder vresen Gods mit gueder consciencie.

7. Salich is hi die alle hinder der oftreckinge of werpen mach ende hem tot eninghe der heiligher beweghinghe weder setten.

8. Salich is hi die van hem werpt al dat sijn conscienci mach bevlecken of beswaren.

9. Vecht manlic, die ghewoente wort mit ghewoente verwonnen.

10. Constu die menschen laten, si sellen di wel laten dijn werck doen.

11. En trec niet tot dy ander luden dinc, noch en bewinde di niet groter luden sake.

12. Heb altoes dat oghe op di ende vermaen di selven sonderlinghe voer alle dijn gheminde.

13. En wil niet droeven om dattu niet en hebste gunste van menschen, mer dat wese di swaer, dattu di niet wel ghenoech en hebste ende voersichtich alst betaemt Ga naar margenoot+een dienre | Gods te wesen ende devotelic ende gheestelic connen te wanderen onder die lude.

14. Het is nutter ende sekerre dicwyle dat die mensche niet en hebbe veel troests in desen leven, sonderlinghe naden vleysch.

15. Nochtan dat wy den godliken troest niet en hebben of selden bevoelen, wi sijn inder scout, dat wy die beweghinge des herten niet en soeken, ende ydele ende vreemde troestinghe niet of en werpen.

16. Bekenne di onwaerdich des godliken troests, mer bet waerdich veel tribulacien.

17. Wanneer een mensche volcomelic is beweghet, so is [hem] swaer ende bitter alle die werlt.

18. Een guet mensch vint materien ghenoech des droefnis ende des screyens.

19. Weder dat hi hem selven merct of vanden naesten denct, hi weet datter nyement sonder tribulacie hier en leeft.

Ga naar margenoot+20. Ende hoe hi hem selven nauwer aensiet, also veel te | meer droeft hi.

21. Materi des rechtverdighen rouwes ende der ynreliker beweghinghe sijn die sonden ende onse ghebreke, in welken wy also bewonden legghen dat wi selden die hemelsce dinghen mogen scouwen.

22. Waert dattu om dijn doot meer dochtes dan om langhe leven, sonder twyvel du soudes di stadeliker beteren.

23. Ende waert oec dattu die toecomende pijn der hellen of des vegheviers

harteliken andochtes, ic soude gheloven dattu gaern. droefheyt ende arbeit soudes liden ende gheen strenghicheit en soudes ontsien.

24. Mer want dese dingen totter herten niet en gaen noch oec smekende minne, daer om bliven wi cout ende seer traech.

25. Dicwijl so ist ghebrec des gheestes waer of dattet onsalige lichaem so lichtelic wort beclaghet.

Ga naar margenoot+26. Bit daer om oetmoedelic totten Heer dat hi di gheve den geest | der beweghinge, ende segt mitten propheet: ‘O Here, spise mi mitten brode der tranen ende ghif mi dranc inden tranen mit maten.’

Van aen merkinge der menscheliker onsalicheit.
Capittel XXII.

1. Du biste onsalich, waer du biste ende warwaert du di keerste, ten si dattu di tot Gode bekeerste.

2. Wat wortstu bedruct, wanttet di niet wel en gaet alstu wilste of begheerste?

3. Wie hevet alle dinghen na sinen wille? Noch ic, noch du, noch gheen mensche opter aerden.

4. Niement isser inder werlt vry van tribulacien of banghicheit, weder dat hi coninc is of paeus.

5. Wie isser diet beter heeft?

6. Veel teder crancke seggen: ‘Sich, hoe guet leven hevet die mensche, hoe rijc is hy, hoe groot, hoe mogende ende hoech!’

7. Mer aendenc tot die hemelsche guede ende du selste sien dat alle dese tijtlike Ga naar margenoot+dinghen niet en sijn ende seer onseker | ende meer beswarende, want si nymmermeer sonder sorchvoudicheit ende vrese beseten en worden.

8. Het en is des menschen salicheit niet dese tijtlike dinghen tot overvloedicheit [te hebben], nier hem is ghenoech middelheit, dat is middel tusschen ghebrec ende te veel.

9. Het is warachtige keytivicheit te leven opter aerden.

10. Hoe die mensche gheesteliker wil wesen, also veel wort hem dit teghenwoerdige leven bitterre, want hy bevoelt bet ende sicht claerliker dat ghebrec der menscheliker broescheit.

11. Want eten, drincken, waken, slapen, rusten, arbeiden ende alle ander noturfte der natueren onder te leggen, voerwaer het is grote onsalicheit ende pijnlicheit den gheesteliken menscen, die gaern ontbonden ende vry van allen [sonden] waer.

12. Want die ynre mensche wort seer beswaert inder werelt mitten lichaemlike noturften.

Ga naar margenoot+13. Waer om die | propheet devotelic badt dat hi van desen vry wesen mochte seggende: ‘Van minen noturftigen verlosse mi, Heer’.

14. Mer wee den ghenen die niet en bekennen hoir onsalicheit, ende voirtmeer we dien die dese onsalicheit minnen ende dit broesche leven.

15. Want het die sommige alsoe veel omhelsen, al ist dat sy nauwe den noturft

arbeidende ende biddende hebben; waert dat si altoes hier mochten bliven, sy souden luttel achten van den rike Gods.

16. O onvroede ende ongetrouwe van herten, die also diep inder aerden legste dat di niet dan vleyschelike dingen en smaken.

17. Mer die onsalige sellent noch swaerliken inden eynde bevoelen, hoe snode ende van wat onwaerden het was dat sy ghemint hebben.

18. Mer die heiligen Gods ende alle devote vrienden Cristi en hebben niet aen Ga naar margenoot+ghedocht so wat den vleysche behaechliken | was noch die inder tijt schoen bloeyden, mer al hoir herte ende meninghe was totten ewigen guede.

19. Ende al hoer begheerte wort ghedraghen totten blivenden guede ende onsienliken goede, op dat si overmids der dinghen diemen sien mach, niet en worden getoghen totten nedersten.

20. O broeder, en wil niet afterlaten dat betrouwen te vorderen tot gheesteliken goede; noch hebstu tijt ende ure.

21. Waer om wilstu dijn opset verlanghen? Stant op ende beghin sonder marren ende segghe: ‘Nu ist tijt te doen, nu ist tijt te vechten, nu ist bequaem tijt te verbeteren’.

22. Als du di qualic hebste ende bedrucket wortste, so ist tijt te verdienen.

23. Di is noot te gaen doer vuer ende doer water, eer du comes tot vercoelnisse.

24. Het en si dattu di gewelt doeste, du en selste dat ghebrec niet verwinnen.

Ga naar margenoot+25. Also lange als wi dit broesche lichaem draghen, soe en moghen | wi sonder sonde niet wesen noch sonder verdriet ende rou leven.

26. Wi hadden gaerne rust van alre onsalicheit, mer want wi die onnoselheit verloren hebben overmids die sonden, so hebben wi oec wairachtighe salicheit verloren.

27. Daer om is ons noot te houden lijdsamicheit ende te verbeiden Gods ontfermherticheit, thent die boesheit overlide ende die sterflicheit verslonden worde vanden leven.

28. O grote menschlike broescheit, die altoes bereit is tot ghebreclicheit!

29. Huden so biechtestu dijn sonden, ende morghen doestu weder dattu ghebiecht hebste.

30. Nu op settestu di te wachten, ende na een ure doestu als oftu niet op gheset en hadste.

31. Daer om mogen wy ons selven billix veroetmoedigen ende nymmermeer van ons selven yet groots bevoelen, om dat wij also broesch ende onghestadich sijn.

Ga naar margenoot+32. Haesteliken so | macht oec verloren werden overmids versumenisse dat mit veel arbeits nauwe vercreghen is overmids gracien.

33. Wat sel van ons noch gheschien inden eynde, die aldus vro vertraghen?

34. Wee ons, ist dat wi willen neyghen totter rust als oft te hants si vrede ende sekerheit, alser noch nauwe een voetstap der ghewarigher heilicheit en openbaert in onsen ommeganc.

35. Daer om so waert noot dat wi noch weder als goede novicij worden gheleert totten alre besten seden, ofter bi aventuren hoop waer vander toecomender bekeringe ende meerren gheesteliken voirtganc.

Van ghedenckenisse des doots.
Capittel XXIII.

1. Het sel haestelic hier mitti gedaen wesen; sich anders hoe du di hebste.

2. Huden is die mensche, ende morghen en openbairt hi niet.

Ga naar margenoot+3. Ende als hi gehaelt is vanden oghen, so vergaet oec schier die geho|ghenisse vanden gedachten.

4. O plompheit ende hertheit des menscheliken herten, die alleen die teghenwoerdighe dinghen aendenct ende die toecomende niet altemael voer en siet.

5. Also soudstu di in allen werken ende gedachten houden als oftu thants soudes sterven.

6. Hadstu een guede consciencie, du en soudste den doot niet veel ontsien.

7. Het waer di beter die sonden te scuwen dan die doot te vlien.

8. Bistu huden niet bereit, hoe selstu morgen bereit wesen?

9. Morghen is een onseker dach, ende wat weetstu oftu een morghen selste hebben?

10. Wat batet lange te leven, wanneer wi also luttel verbetert worden?

11. Ach, lange leven wert selden verbetert, mer dicwijl oectet meer die sonden.

12. Och of wi enen dach in deser werlt wel over gebrocht hadden!

Ga naar margenoot+13. Veel luden rekenen die jaren der bekeringe, mer dicwijl isser luttel | vruchten der beteringe.

14. Isset anxtelic te sterven bi aventueren, het sel vreseliker wesen langhe te leven.

15. Salich is hi die die ure des doots altoes voir oghen hevet ende hem daghelix tot sterven bereyt.

16. Ist dattu enighen mensche hebste sien sterven, denc dattu oec dien selven wech selste over gaen.

17. Des morghens vermoede di totten avont niet te comen.

18. Ende des avonts en wes soe coen niet dattu di den morghen dorfste beloven.

19. Wes daer om altoes bereit ende leve also dat di die doot nymmermeer onbereet en vinde.

20. Veel luden sterven haestelic ende onversienlic, want des menschen soen is comende in die ure als mens niet en vermoet.

21. Want wanneer die uterste ure comt, so selstu veel anders beghinnen te voelen van alle dijn voerleden leven ende selste seer droeven, want [du] also versumende Ga naar margenoot+| ende traech hebste geweest.

22. Hoe salich ende vroet is hi die nu in sijn leven arbeit alsulc te wesen als hy begheert ghevonden te worden inder doot.

23. Volcomen versmaetheit der werelt sel gheven groot betrouwen salichlic te sterven, minne der disciplinen, arbeit der penitencien, vuerige begheerte te vorderen in doechden, *bereytheit der ghehoersamicheit, versaken sijns selfs ende verdraghen alle jeghenheit om der minnen Cristi.

24. Veel guets mogestu doen, wanneer du gesont biste, mer alstu siec biste, so en weet ic niet wattu selste vermoghen.

25. Luttel luden worden van siecten verbetert; also werden si oec selden heylich die veel pelgrymaedze gaen.

26. En wil niet veel betrouwen op vrienden ende maghen noch vertrecken dijn salicheit in toecomenden tiden, want die menschen di haesteliker vergheten Ga naar margenoot+sellen dan du vermoedes. |

27. Het is nu die tide beter voer te sien ende wat guets voer te senden dan op help van ander luden te hopen.

28. Bistu nu niet sorchvoudich, wie sel sorchvoudich wesen voer di in toecomenden tiden?

29. Nu is die tijt seer costeliken, nu sijnt die daghen der salicheden, nu ist bequaem tijt.

30. Mer leyder, dattu die tijt niet nutteliken en ghebrukes daer du ewelic van selste leven!

31. Het sel comen dattu enen dach of ure om beteringe selste begheren, ende ic en weet niet oftuut selste vercrighen.

32. Eya, alre liefste, van hoe groter vresen mogestu di verlossen ende uut hoe groten anxt mogestu di setten, ist dattu altoes Gode ontsieste ende den doot alle weghe verbeides.

33. Denc an nu also te leven, dattu inder tijt des doots meer mogeste verbliden dan vresen.

34. Leer nu sterven der werelt [rest van 34 ontbr.]

35. [begin van 35 ontbr.], op dattu vrylic moges varen mit Cristo.

Ga naar margenoot+36. Castye nu dijn lichaem overmids penitencie |, op dattu dan een vast betrouwen moges hebben.

37. Ach dwase mensche, wat dencstu lange te leven, die ghenen dach seker en hebste?

38. Hoe veel sijnre bedroghen ende mistroestich gherucket vanden lichaem?

39. Hoe menichwarven hebste ghehoort vanden genen diet vertelden, want die is ghesleghen mitten swaerde, die is verdroncken, die is vanden hoghen doot ghevallen, die bleef etende doot, die bleef spelende; sommich inden vuer, sommich wert doot gesteken, sommich stervet vander quale, sommich wort ghemoort,

40. ende aldus is dat eynde van allen die doot, ende dat leven der menschen lidet voer by als een sceme haestelic.

41. Wie sel dijnre ghedencken nader doot, ende wie sel voer di bidden?

42. O alre liefste, doch nu wel, doch wattu doen moges, wanttu niet en wetes, Ga naar margenoot+wanneer du sterven selste noch oec en wetes wat di | na der doot sel volgen.

43. Die wile dattu tijt hebste, vergader ontsterflike rijcheden.

44. Ende denc niet an dan dijn salicheit; acht dat alleen dat Gode toe behoort.

45. Maec di nu vrienden, erende die heilighen Gods, navolghende hoer werken, op dat wanneer du ontbrekes in desen leven, dat sy di dan ontfanghen in die ewighe tabernakelen.

46. Hout di als een pelgrym ende gast opter aerden, tot wien niet en behoort enighe onlede te scicken.

47. Houde dijn herte vry ende tot Gode opwaert verheven, want du en hebste hier gheen blivende stat.

48. Stuer darwaerts die daghelixe ghebede ende suchte mit tranen, op dat dijn gheest verdienen mach salichliken over te gaen nader doot totten Here.

Vanden oerdel ende vander helscher pinen.
Capittel XXIIII.

1. In allen dinghen sich an dat eynde ende hoe du selste staen voer dat strenghe Ga naar margenoot+oerdel Gods ende den | strenghen rechter die niet verburghen en is, diemen mit gaven niet versaften en mach noch onschout en ontfaet, mer oerdelen sel dat rechtverdich is.

2. O onsalighe ende onwise sondaer, wat selstu antwoerden den ghenen die al dijn quaetheden weet, du die dicwijl ontsieste dat aensicht des toornighen mensches?

3. Waer om en voersiestu di niet inden daghe des oerdels, wanneer nyement overmids den anderen en mach ontsculdicht werden of bescermt, mer een yghelic sel hem selven swaer ghenoech wesen sijn last?

4. Nu is dijn arbeit vruchtbaer ende dat screyen ontfanclic, dat suchten wert nu verhoert; die ghenoech doende ende *purgierende rouwe heeft groot ende salige purgaci.

5. Een verduldich mensch die dat onrecht ontfanct, droevet meer van eens Ga naar margenoot+anders boesheit dan van dien onrecht dat hem ghe|daen was of wert,

6. die gaern bidt voerden ghenen die hem onrecht doet ende van alre herten die misdaet verghift, die van den anderen genade niet en vertraghet te bidden, die lichteliker ontfermt dan vertoornt,

7. die hem selven dicwijl ghewelt doet, ende arbeit dat vleysch altemael onder te doen den gheest.

8. Het is beter nu die sonden te purgieren ende die ghebreken of te snyden dan te houden dat si ghepurgiert sellen worden inder toecomender tijt.

9. Waerlic wy bedrieghen ons selven overmids ongheordineerder minnen die wi hebben totten vleysche.

10. Wat sel anders verslinden dat vier dan die sonden?

11. Wanttu di selven nu meer spaerste ende den vleysche volghes, also veel te harder selstuut hier na becopen, ende houdes di meer materi te barnen.

Ga naar margenoot+12. Waer die mensch in ghesondicht | hevet, daer sel ni swaerlic in ghepinicht worden.

13. Daer sellen die traghe mit vuerighen prekelen benauwet worden ende die gulsighe sellen ghepinicht worden mit groten hongher ende dorst.

14. Daer sellen die oncuyssche ende minres der wellusten bestort worden mit barnenden pic ende stinckende swavel, ende als dulle honden sellen die nydige huylen.

15. Daer en sel gheen sonde wesen, die niet en sel hebben haer eyghen crucinghe.

16. Daer sellen die hovaerdighe vervolt werden mit alre schennisse, ende die ghierige sellen benauwet worden mitter alre onsalichster behoeflicheit.

17. Daer swaerre sel wesen een ure in dier pinen dan hondert jaer al hier inder alder swaerster penitencien te leven.

18. Daer en is gheen rust, mer hier rust men onderwilen vanden arbeit, ende men ghebruuct solaes der vrienden.

Ga naar margenoot+19. Weest nu sorchvoudich | ende droevende voer dinen sonden, op dattu inden daghe des oerdels seker mogheste sijn mitten saligen.

20. Want dan sellen die rechtverdighe staen in groter stantachticheit tegen die ghene diese bedruct ende benauwet hebben.

21. Soe sellen si staen ten oerdel die hem nu niet en willen oetmoedelic gheven onder den oerdel der menschen.

22. So sel die arme ende oetmoedige van geest hebben grote betrouwenisse, ende die hovaerdighe sellen *overal vrese hebben.

23. Dan selmen sien dat hy wijs gheweest heeft in deser werlt die om Cristus gheleert heeft dwaes ende versmaet te wesen.

24. Dan sel behaghen God alle tribulacie die verduldelic gheleden is, ende alle boosheit sel hoer mont stoppen.

25. Dan sel die devote verbliden, ende alle bose bedroeven.

Ga naar margenoot+26. Dan sel meer dat gepinichde vleysch verbliden dan oft altoes in weelden | op ghevoet hadde geweest.

27. Dan sel snode habijt blencken ende subtijl cledinghe verduusteren.

28. Dan selmen meer loven der armer husinghe dan vergulden palasen.

29. Dan sel meer helpen stantachtige lijdsamicheit dan alle moghentheit der werlt.

30. Dan sel eenvoudighe gehoersamicheit meer verhoget werden dan alle wereltlike scalcheit.

31. Dan sel een puer ende goede consciencie meer verbliden dan gheleerde philozophye.

32. Dan sel meer weghen versmadenisse [der rycheit] dan alle scatte der aerden.

33. Dan seltu meer verhoget werden van devoten ghebeden dan van lecker spise.

34. Dan selstu meer verbliden van een ghehouden scilencio dan van langhe callinge.

35. Dan sellen meer waerdich wesen heilighe *wercken dan veel scoenre woorde.

36. Dan sel die nauwe consciencie ende harde penitencie meer behaghen dan Ga naar margenoot+alle aert|sche ghenoechten.

37. Leer nu int cleyn te liden, op dattu dan vanden groten swaren mogheste werden ghevriet.

38. Proeft hier eerst wattu vermoghen selste hier na.

39. Ist dattu nu dat cleyn niet en mogheste liden, hoe soudes du die ewige tormenten mogen verdraghen?

40. Ist dat di nu een cleyn passie also onlijdsaem maket, wat sel dan die ewige helle doen?

41. Sich, wattu doeste, warachtelic du en moghes gheen twee blijsscappen hebben: genoechte in deser werelt, ende hier na regieren mit Cristo.

42. Waert dattu tot huden toe altoes in eren ende in weelden hadste geweest, wat soudet di helpen oftu thants sterven mostes?

43. Daer om sijn alle dingen ydelheit anders dan Gode te minnen ende hem alleen te dienen.

44. Want die Gode uut alre herten mint, die en ontsiet noch doot noch pijn Ga naar margenoot+noch oerdel noch | helle, want volcomen minne maket enen sekeren toe ganc tot Gode.

45. Mer die noch ghenoechte heeft in sondighen, ten is geen wonder dat hi den doot ende dat oerdel ontsiet.

46. Ende nochtan ist guet dat di die minne Gods vander quaetheit niet en weder-roept, dat die vrese der hellen di dwinct van sonden.

47. Die dat oerdel Gods after set, die en sel niet langhe moghen staen int guet, mer hi sel haestelic lopen in die stricke des duvels.

Van vuerigher beteringhe al ons levens.
Capittel XXV.

1. Weest wakende ende naerstich inden dienst Gods ende ghedenct stadelic wair om du ghecomen biste ende waer om du die werelt ghelaten hebste.

2. Ist niet om dattu Gode leven soudes ende een gheestelic mensch soudes werden?

Ga naar margenoot+3. Daer om so heb vuericheit totten voertganck, wanttu dat loen dijns | arbeits in corten daghen selste ontfangen, ende dan en selse voert meer noch vrese wesen noch rouwe in dinen eynde.

4. Een luttel selstu nu arbeiden ende du selste grote rust, ymmer grote blijscap vinden.

5. Ist dattu hebste trouwe ende vuerich ghebleven in werken, God sel sonder twivel ghetrouwe ende rijc wesen inden weder gheven.

6. Du selste goede hope houden, dattu totter seghe comen selte, mer het en is gheen noot sekerheit te ontfanghen, op dattu niet en vertraghes of verhoverdicht wortste.

7. Alsmen van enen leest, die anxtvallich tusschen vrese ende hope stadelic twivelde, ende op eenre tijt was hi mit rouwe bevaen inden kerken voer een outaer, daer hy hem totten ghebede gaf ende neder warp ende dese dinghen omme keerde hy in hem selven, seggende:

Ga naar margenoot+8. ‘Och, of ic wiste dat ic noch volharden soude!’. Te hants | hoerde hi die godlike antwoerde van binnen: ‘*Oftu dat wistes, wat woudes du dan doen?’ Doch dat nu *dattu doen woudes, ende du selste seker wesen.

9. Te hants so wort hi ghetroest ende gestarct ende beval hem den godliken wille ende die anxtvoudige twivelinge ghinc te niet.

10. Hy en woude niet curioseliken ondersoeken dat hi wiste wat hem toecomende was, mer studierde meer te weten welc waer die wel behaghende wille Gods ende volmaect tot allen gueden werken te beghinnen ende te volbrengen.

11. ‘Hope inden Here ende *doch *tguet’, seit die propheet, ‘ende woen in der aerden, ende du selste gevoet werden in hore rijcheit.’

12. Een dinc isser dat veel menschen oftrect vanden voertganc ende vuerighe beteringhe, als vervaernisse der swaerheyt of arbeit des strijts.

Ga naar margenoot+13. Want die menschen vorderen meest in doechden voer|den anderen, die die dinghen die hem swaerste ende meest contrari sijn, arbeiden te verwinnen mit crachten.

14. Want daer die mensche meest vordert ende meer gracie verdient, daer hi meest hem selven verwint ende inden geest doot.

15. Mer al en hebbense niet even veel te verwinnen ende te sterven,

16. nochtan sel een na volgher Cristi machtigher wesen te vorderen, al hevet hi oeck meer passien dan een ander sedich mensch, min vuerich totten doechden.

17. Twee dinghen helpen sonderlinghe tot groter beteringhe: als hem mit ghewelt daer of te trecken daer die natuer gebreclic wort toe gheneyghet ende vuerlic aen te staen om dat goede dat yement meest behoeftich is.

18. Arbeide daer naerstelic om, die [dinghe] meest te verhoeden ende te verwinnen, die di in enen anderen stadelic mishaghen.

Ga naar margenoot+19. Nem | over al dinen voertganc; wanneer du goede exempelen sieste of hoerste, worde ontfunct die na te volghen.

20. Ist dattu yet begripelix merkes, hoede di dattu dat selve niet en doeste, of hebstu ye alsulc ghedaen, aendenc dat haestelic te beteren.

21. Also dijn oghe ander lude aen merct, also wortstu van ander luden gemerckt.

22. Hoe vrolic ende ghenoechlic ist te sien vuerige ende devote broeders, sedich ende wel ghemaniert!

23. Hoe droevelic ende swaer ist te sien broeders onordinierdelic wanderende, die die dinghen daer si toe gheroepen worden, niet en oefenen!

24. Hoe scadelic ist (dat) te versumen dat opset haers roepens, ende den sin te neygen tot dinghen die hem niet bevolen en sijn!

25. Wes gedachtich des aenghenomen opsets, ende set voer di dat beelde des ghecruusten.

Ga naar margenoot+26. Du moges di wel scamen | alstu aensieste dat leven Jhesu Cristi, wanttu di niet meer [gevliticht?] en hebste dien te gheliken, al hebstu lange inden wech Gods geweest.

27. Een gheestelic mensche die hem naersteliken ende devoteliken inder alre heilichster passien ons Heren (hem) oefent, alle nutte ende overvloedighe dingen sel hi daer in vinden ende noturftige dingen; het en is gheen noot dat hi buten Jhesum yet soeke.

28. Och of Jhesus gecruust in onser herten quaem, hoe haest ende ghenoech souden wy geleert wesen!

29. Een gheestelic vuerich mensch draecht wel alle dinc ende mint dat hem gheboden sel worden.

30. Een gheestelic versumende mensche ende traech heeft tribulacie op tribulacie ende van allen siden lidet hi nauheyt, want hy derft die troestinge van binnen ende uutwendighe troest te soeken wert hem benomen.

Ga naar margenoot+31. Een geestelic | mensche die buten der disciplinen leeft, die is na bi enen swaren val.

32. Die rumicheit soect ende remissi, die sel altoes in banghicheit wesen, want dat een of dat ander sel hem altoes mishagen.

33. Hoe doen also veel gheestelike luden die benauwet sijn onder des cloesters disciplijn?

34. Sy gaen selden uut, si leven of gescheyden, sy eten seer armeliken, si werden mit groven clederen ghecleet, si arbeiden veel, si waken langhe, sy staen ripeliken op vanden slaep, sy verlangen die ghebede, si lesen veel ende in alre disciplijn behoeden sy hem.

35. Merct an die Kartusers ende den Barnarditen ende moniken menigherhande religien ende nonnen, hoe dat si alle nachts op staen Gode te loven mit sanghe.

36. Ende daer om ist ontamelic dattu soudste vertraghen, daer also grote Ga naar margenoot+menichte gheesteliker luden beghint Gode te loven ende | te jubileren.

37. Och of niet anders te doen en waer dan Gode onsen Heer uut alre herten ende monde te loven.

38. Och oftu nymmer meer en behoeves te eten noch te drincken noch te slapen, mer dattu altoes mochte Gode loven ende alleen gheesteliken studieringe ledich te wesen, so waerstu veel saliger dan nu alstu den vleysch moetes dienen van alre nootturfte.

39. Och of dese noturften niet en waren, mer dat alleen waren geestelike vermakinghe der sielen die wi leyder selden smaken.

40. Als die mensche daer toe comt dat hi van geen creatuer sijn vertroestinge en soeket, so beghint hem God eerst te smaken; dan sel hi oec wel te vreden wesen van allen ghevalle der dinghen.

41. So en sel hi om dat grote niet verbliden, noch om dat cleyn bedroeven, mer hy Ga naar margenoot+set hem al heel ende betrouweliken in Gode, die hem al | is in allen dinghen, die ymmer niet te niet en gaet of sterft, mer alle creatueren leven ende alle dinghen dienen hem tot sinen wille.

42. Ghedenct altoes des eyndes, want die verloren tijt niet weder en comt.

43. Sonder sorchvoudicheit ende naersticheit en selstu nymmermeer die doechden vercrighen.

44. Ist dattu beghinste te vertraghen, du selste beginnen di qualic te hebben.

45. Mer ist dattu di gheves tot vuericheit, du selste grote vrede vinden ende du selste den arbeit lichter vinden om der gracien Gods ende minne der doechden.

46. Een vuerich God minnende mensche is tot allen dinghen bereit.

47. Het is meerre arbeit die gebreken te wederstaen dan lichaemlike [arbeit] te hantieren.

48. Die die cleyne gebreken niet en verwinnet, die glijt allencken tot meerre sonden.

Ga naar margenoot+49. Du selste altoes des avonts verbliden, | ist dattu den dach nutteliken over brenghes.

50. Wake op di selven, vermaen di selven; ende wat vanden anderen is, en verghet di selven niet.

51. Also veel vorderstu, als du di selven gewelt doeste.