Inleiding
In het tweede deel wordt vnl. één bepaalde ‘politieke’ elite - die in de Verzorgingsstaat - aan een nadere analyse onderworpen. Voor die analyse wordt, waar mogelijk en wenselijk, gebruik gemaakt van de in het eerste deel gewonnen inzichten. Aan de behandeling van het elitevraagstuk gaat een algemene karakteristiek van de Verzorgingsstaat vooraf. ‘De’ Verzorgingsstaat is hier een soort ideaaltype; wat betreft de analyse van de politieke en economische structuur is veel aan Engelse bronnen ontleend; voor de rol van de wetenschap is veeleer Nederland studieterrein geweest. Op basis van dit beeld wordt daarna nagegaan, in hoeverre de Verzorgingsstaat de hiervóór voor elitevorming ontwikkelde voorwaarden: de spanning tussen zijn en behoren en de vervreemding ook bezit. Uit het speciale karakter, dat deze voorwaarden in dit geval hebben is dan meer te ontdekken over het karakter der eventuele elite. Er blijkt zelfs sprake te zijn van meerdere elites, terugtredende en opkomende. Voor de nieuwe elite wordt nader ingegaan op de institutionele structuur, verband houdend met haar wetenschappelijk karakter. De analyse daarvan introduceert naast de verhouding elite-Verzorgingsstaat het derde dragende element van het tweede deel: de rol der sociologie. Van de nieuwe elite wordt verondersteld, dat zij in zekere zin wel een politiek karakter heeft, maar door de gegeven situering niet altijd in staat of bereid is, zich dat te realiseren. De daardoor ontstane situatie levert de voor elites niet ongewone spanningen met het democratisch apparaat. Tot dusverre heeft de moderne Nederlandse sociologie zich die spanning (ondanks het door de in het vorige deel behandelde auteurs gereleveerde) weinig kunnen of willen realiseren, althans
haar in de practijk eerder vergroot dan verkleind. De slotbeschouwing houdt zich nu bezig met de vraag, welke positieve taak hier voor de sociologie zou kunnen zijn weggelegd.
Mocht zij in staat zijn het (alleen schijnbaar exclusief-technische) karakter van zichzelf en van de nieuwe elite beter te doorgronden, dan zou zij de ontwikkeling van een nieuw maatschappelijk bewustzijn kunnen stimuleren, de Verzorgingsstaat een nieuw gezicht geven en door deze doorbraak hem maken van politiek slop tot politieke toegangsweg.
Auteursrechtelijk beschermd