Het vogeljaar

Nederlandsche vogels in hun leven geschetst

[p. 297]

De tapuit.

Het is onmogelijk, in den zomer eenigen tijd achtereen te vertoeven op de heide of in de duinen, zonder den Tapuit te ontmoeten, ‘den vogel met den lokstaart,’ zooals een Hollandsch dichter hem eens zeer gelukkig kenschetste in een correspondentie aan ‘De Levende Natuur’.

Inderdaad, als de Tapuit stil zit op den grond, dan blijft hij licht onopgemerkt, maar zoodra hij opvliegt, trekt de schitterend wit-met-zwarte teekening van den staart uw aandacht, en dan volgt ge het vogeltje al licht, tot het gaat zitten op een paaltje, een hoop steenen of een aardkluit.

Komt ge te dicht bij hem naar zijn zin, dan wordt hij onrustig en dan gaat hij zich net gedragen als de Roodborst, die trouwens nog al na aan hem verwant is. Hij kijkt u aan met groote, onrustige oogen, maakt een paar bliksemsnelle hielbuigingen, springt rechtsomkeert, buigt weer eens door, en vliegt eindelijk met snelle vleugelslagen weer weg, laag bij den grond, en als hij ver genoeg is, dan kunt ge den vogel nauwelijks meer onderscheiden, maar de witte stuit- en staartvlek zweeft langs den grond als een klein wit vlindertje. Als huiszwaluwen in de schemering langs een boschkant vliegen, doet zich hetzelfde verschijnsel voor: de vogels zie je niet, maar hun stuitvlekken lijken allemaal vlindertjes.

[p. 298]

Intusschen kunt ge den tapuit dikwijls genoeg van nabij bezien. Het komt er maar weer opaan, om in een streek, waar ze thuis zijn, ergens een poosje rustig te gaan zitten. Ge behoeft u niet schuil te houden en ook niet stokstijf stil te zitten als een zoutpilaar, het is voldoende als ge rustig en bedaard zijt, er onschadelijk uitziet en net doet, alsof tapuiten

De Tapuit.

nu juist de laatste dingen in de wereld waren, waar ge u mee zoudt bemoeien.

En nu komen de vogels vanzelf op u af, want ze zijn even nieuwsgierig als roodborstjes en nachtegalen, en 't duurt niet lang of er zitten er een aantal om u heen te buigen en te springen en ‘tak, tak’ te roepen, net als lijsters, maar iets minder luid. Van zang bemerkt ge niet veel; ze prevelen soms wat voor ingewijden, maar wat ze aan stem missen, vergoeden

[p. 299]

ze door schoonheid van vorm en kleur, en om daar zooveel mogelijk van te genieten, willen we probeeren, de mannetjes van de wijfjes en jongen te onderscheiden.

De wit-met-zwarte staart is bij allen aanwezig, maar de mannetjes hebben ook nog een helderwit voorhoofd en een mooi gebogen wit wenkbrauwstreepje boven de oogen. Deze witte wenkbrauwstreep is bij de wijfjes voor de helft geelachtig, en op haar voorhoofd heeft ze in 't geheel geen wit. Om 't oog heeft het mannetje een groote zwarte vlek, die bij 't wijfje bijna geheel bruin is, iets donkerder dan schedel en rug, die bij 't mannetje in het blauwachtige trekken. De onderzijde is bij 't mannetje okerkleurig, met witte partijen in 't midden, bij 't wijfje zandkleurig, zonder wit. In 't algemeen kunnen we zeggen, dat bij 't wijfje de donkere tinten lichter, en de lichte tinten donkerder zijn dan bij het mannetje, zoodat bij haar, behalve in de staartstreek, zuiver wit en volkomen zwart niet voorkomen.

De jongen zijn bruiner dan de ouden en hebben voor de eerste rui een gevlekt kleed, evenals jonge roodborstjes, de roestkleurige randen aan pennen en dekveeren, de aardige vlekken op borst en keel en het helder geel-gekleurde ondersnaveltje maken dat ze er levendiger en kleuriger uitzien dan de ouden.

Den heelen dag maken ze jacht op insecten, die ze oplezen van den grond, snappen in de vlucht of overvallen van een standplaats op de manier van de vliegenvangertjes. Omtrent de ligging van hun nest treden zij niet gaarne in bijzonderheden, en met een taai geduld misleiden ze u, als ze zien, dat ge kwade voornemens koestert. Maar in een streek, waar er veel zijn, vindt ge ze wel, door in allerlei holen en gaten te zoeken en niet zelden wonen ze in een konijnenhol. Het schijnt hun niet te hinderen, dat de konijnen den heelen dag voorbij 't nest heen en weer hollen.

Over 't algemeen keeren zangvogeltjes nooit meer in 't nest

[p. 300]

weerom, wanneer zij het eenmaal hebben verlaten. De jonge tapuitjes echter hebben de gewoonte om, als ze nog niet volkomen vlug zijn, uit de nestholten te voorschijn te komen, om te genieten van licht en lucht. Ze spelen een beetje voor de deur, maar als ze verontrust worden, dan stuiven ze weer meteen naar binnen.

Foto A. Burdet.
Nest van Tapuit onder een omgekeerden pan.

Wanneer ge nu in de zomervacantie op deze tapuiten let, dan zult ge opmerken, dat het aantal jongen veel grooter is, dan ge zoudt verwachten. In een streek waar niet meer dan drie of vier paren broedden, vindt ge soms jongen bij dozijnen.

Dat zijn dan gasten uit den vreemde, die zich reeds bevinden op reis naar het Zuiden.

Op een avond in 't begin van September kwam ik eens uit

[p. 301]

het duin, en zag toen op het prikkeldraad, waar ik nog over moest, om weer op den straatweg te komen, een drukke beweging. Even beter toekijken, langzamer gaan loopen, op een gunstige plek stilletjes gaan liggen en daar had ik de heele geschiedenis voor mij. Op ieder paaltje van het draadhek zat een tapuit, op 't ijzerdraad zelf nog groepen van twee of drie, in 't geheel wel een dertigtal, en nog altijd kwamen uit de duinen nieuwe troepjes aanzetten. Ze lokten elkander met ‘tak, tak, tak’ en ‘dik, dik, dik’, en op 't laatst waren er niet minder dan honderd bij elkaar. Iemand, die er niet op verdacht was, zou ze nooit gezien hebben, maar als er nieuwe bijkwamen of als ze van plaats verwisselden, dan kwam de verraderlijke witte staartvlek in de avondschemering nog duidelijk uit, net zoo goed als je dan de staartjes van de konijnen nog zien kunt.

Eindelijk was het gezelschap voltallig en enkele oogenblikken voordat de gloeilampjes langs den weg het eind van de schemering aankondigden, trok de heele troep weg in losse formatie in de richting van Overveen. Ze vlogen niet tegelijk op als op commando, maar een paar gaven het voorbeeld en toen slierde de troep zoo langzamerhand weg, met fluisterend ‘tak, tak’ de achterblijvers tot volgen vermanend.

Dit is de trek der jongen, de ouden komen door in den naherfst in gezelschap met de lijsters, en ze worden, omdat ze zoo lekker vet zijn, in 't buitenland bij duizenden gevangen. Die 't ontsnappen komen in Maart en April weer terug. Ze dartelen dan rond op hun broedplaatsen en worden onweerstaanbaar aangetrokken door elke donkere opening aan de een of andere holte. Evenmin als de meezen kunnen ze die voorbijgaan zonder eventjes te loeren, of daar ook soms gelegenheid bestaat voor 't bouwen van een nest. De eitjes zijn effen blauwgroen.