Alle werken

[p. 139]

[Pieter van den Broeck en Jacob Valck]
St. Nicolaes milde gaven, aen d'Amstelse ionckheyt
Ofte het laetste Quartier der Amsterdamsche Mane-schijn.aant.

[p. 141]

Lieve keyeren:⁺

Na mijn oude ghewoonte kome ick hier wederom mijn gaven op offeren / ende mildelijck uyt deelen: aen die geen die mijn heylighe naem bekent / ende jaerlijcks yet van my te verwachten hebben: hoewel mijn gaven by veele niet geacht / ende na waerdy niet aengenomen worden / soo troost ick my ghelijckwel daer mee datter noch eenige: hoewel weynigh / gevonden: die eenichsins danckbaer ende mijn bewesen deucht erkennen / die weynighe segh ick / die soo danckbaer van harten maken / dat ick mijn milde gaven / sonder onderscheyt in't generael laet voort gaen ende niet aensiet wie het verdient of waerdigh is: Maer ick heb nu een tijdt langh herwaerts / boven op de schoorsteen sittende gesien / de quade gangen / ende lasterlijcke daden / die hier van vele gepleecht ende die mijn rijcke gaven ontwassen sijn / och dat ick in mijn hoogen ouderdom sulck een droevighen / ende verkeerde staet moet beleven / datmen alle goede vermaninge en stichtelijcke dingen verwerpt / die een Mensche brenghen tot sijn eygen welvaren: Ick had soo wel gehoopt datter wat beternis inde gemoederen soude ghekomen sijn / door het schijnen van de klaeren heele ende grove roffels Mane-schijn / ende van het nimmer ghenoech ghepresen Sonne-schijntje: Maer wat ist / hoe schoon men 't licht haer voorstelt / sy blyven in die groote duysternis al wandelen / niemandt en siet eens om / maer meent dat al sijn daden / ghelijck de gedachten in het duyster begraven blijven / maer och die sulckx meent / is vart¹ bedroghen / S. Niclaes: die siet al meer als yemandt meent / ende blijft voor hem doch niet² verborghen: Ick sal nu maer ter loop / eenighe dinghen aenroeren die my noch vars in de gedachten speelen / soo ick het soo just op de Poëtse stijl niet weet uyt te leggen / is niet vremt / alsoo ick my met andere dinghen te bekommeren heb: wel dan Vrienden / betert u handel / en wandel / ende neemt dese goede vermaninghe in acht / of ick sal ghenootsaeckt wesen / al u dingen noch beter op te mercken / en teghens toekomende

+ Voorwoord in oorspr. druk gotisch.

1 vart (ver): heel erg.

2 niet: niets.

[p. 142]

Jaer / Tijnnagel / en Jan Soet / met den Advocaet³ / in 't werck stellen / die alle jou bedreven fouten na den rechten stijl sullen uyt-legghen / want voor my can niet verholen blijven / daeromme betert u / ende neemt doch in acht dese goede vermaninghe / van

S^t. Niclaes.

3 den Advocaet: wie hiermee bedoeld wordt, is niet met zekerheid vast te stellen. Door de opsomming in deze passage, waar ‘de advocaat’ op één lijn gesteld wordt met Tengnagel en Jan Soet, de schrijvers van de vorige ‘Maneschijn-paskwillen’, krijgt men de indruk dat ook deze onbekende iets met die boekjes of althans met één ervan, te maken had. Het is onder meer daarom dat ik de mogelijkheid opper, dat het opdrachtvers van de Sonne-schyn (ondertekend door J.N., hetgeen tot nu toe voor de initialen van J. Noozeman aangezien werd) geschreven is door de advocaat Jan van Nieuwenhoven. Uit de woorden hierboven maak ik op dat Van den Broeck en Valck, de twee auteurs van St. Nicolaes, gemeend hebben dat het gehele werkje door Van Nieuwenhoven geschreven was. Men vergete niet dat dit allemaal ‘illegale’ boekjes waren, waarvan de auteur soms niet met zekerheid bekend was. Wij, die de processtukken van 1640 kennen, weten dat Tengnagel de Sonne-schyn schreef (zie Inleiding, p 23), maar de tijdgenoten waren daar lang niet altijd van op de hoogte. Niet alleen deze passage over ‘de advocaet’ doet mij vermoeden dat de auteurs van St. Nicolaes een verkeerde aanzagen voor de schrijver van een voor hen nogal onaangenaam gedicht, maar ook het feit, dat Nieuwenhoven de scherpst geattakeerde persoon in het paskwil van Van den Broeck en Valck is. Daarover passim in de noten.
In de nu volgende tekst is de interpunctie uitermate slordig. Vaak dient een teken als punt of komma-punt geheel genegeerd te worden om tot een goed begrip van de zin te komen.