De verheerlijkte schoenlappers of De gecroonde leersse

(1989)–Michiel de Swaen– rechtenstatus




[pagina 41]

Derde bedrijf Joren claegt over de smerten van sijne liefde. Maey ⁽¹⁾ is in beslagh met haere kokerij; den Keyser met Ambroos, op ⁽²⁾ weegh, naer Teunis. Hij wort ingelaten, en qualijk aengesproken, ⁽³⁾ dogh geraekt endelijk aen tafel. Sijne gasten slapigh geworden sijnde, hij vertreckt. Joren spot met den droncken Kosen en wort ⁽⁴⁾ ook gevat.Ga naar voetnoot41 Joren (alleen) Een elsen is seer fijn, en geeft een cleenen ⁽⁵⁾ steek,Ga naar voetnoot537 Maer dikwils ⁽⁶⁾ volgen daer veel qualen op; dit bleek Aen mijnen macker Klaes, wien, soo hij schoenen lapte,Ga naar voetnoot539 540[regelnummer] In 't steken door de sool den elsen soo ontsnapte, Dat sij ⁽⁷⁾, ter sijden af, dwers door sijn vinger schoot; ⁽⁸⁾ Waer een soo swaer geswel op volghde, dat de doot Tot op den durpel ⁽⁹⁾ quam, om hem in 't graf te stekenGa naar voetnoot543 Och! een veel minder scherp heeft mijne borst doorstekenGa naar voetnoot544 545[regelnummer] Soo hevigh en soo fel, dat geene smert, nogh pijn Van onsen Klaes, daer bij can vergeleken sijn: Een smert een pijn soo groot, soo ⁽¹⁰⁾ moeyelijk om stelpenGa naar voetnoot547 Dat geen aptekers salf nogh plaester ⁽¹¹⁾ mij can helpenGa naar voetnoot548
[pagina 42]
'k Dacht in 't begin, dat dien ervaren meester Jan,Ga naar voetnoot549 550[regelnummer] Die, soo men seght, uyt 't graf, half doode trecken can, En, door wiens wondre ⁽¹⁾ konst, mijn macker wiert genesen, Ook wel, met papperij, mijn qualen af sou lesen:Ga naar voetnoot552 Dies gingh ik hem te raed. Eerst tastte hij mijn hant;Ga naar voetnoot553 Dan vraegd' ⁽²⁾ hij: heb je pijn in keel of ingewant? 555[regelnummer] Of schort het in de zij, of lenden ⁽³⁾, of gewrichten? Of hebt gij u misschien t'Antwerpen, met de nichten,Ga naar voetnoot556 Der Lepelstraet vervuylt ⁽⁴⁾? Ick ⁽⁵⁾ wiert, op dese vraeghGa naar voetnoot557 Tot achter d'ooren root, en sey hem neen... Wat plaegh, Sprak hij dan wederom, magh u soodaenigh quellen?... 560[regelnummer] Hoe voelt gij meerder ⁽⁶⁾ wee, al liggen, sitten, hellen,Ga naar voetnoot560 Of staen?... Wanneer?... bij daegh ⁽⁷⁾?... bij nacht ⁽⁸⁾?... waer sit de smert? Toon ⁽⁹⁾ met de hant... Ick ley ⁽¹⁰⁾ de sijn', recht op mijn hert,Ga naar voetnoot562 En riep: daer meester Jan... Hij trok mijn wambays open,Ga naar voetnoot563 Hij sagh, hij tastte, en douw, al schreeuwen; g'hebt gesopenGa naar voetnoot564 565[regelnummer] Geloov' ⁽¹¹⁾ ik, Joren, of ge ⁽¹²⁾ sijt verdrayt van kop...Ga naar voetnoot565 Hier onder streek hij eens sijn spaensche knevels op,Ga naar voetnoot566 En vraegde hoe mij eerst de ⁽¹³⁾ pijn had overvallen?...Ga naar voetnoot567 Ick wederom: 't is nu een jaer, dat ik al mallenGa naar voetnoot568 Met onse Jaquelijn, van haer, een oogslagh kreegh,Ga naar voetnoot569 570[regelnummer] En ⁽¹⁴⁾ zint dien oogenblik was ⁽¹⁵⁾ ik noyt op mijn deegh.Ga naar voetnoot570 'k Had nauwelijx Jaqlijn en oogslagh uytgesproken, Of pik ⁽¹⁶⁾ en swavel scheen in sijn gesicht te koken;Ga naar voetnoot572 Waer op hij tierde: bruy van hier naer JaquelijnGa naar voetnoot573 Gij schobbejak, en vraegh van haer uw medecijn.
[pagina 43]
575[regelnummer] Dit buld'ren sloegh, gelijk een donder, in mijn ooren; Ick liep ten huysen uyt als voorts gejaegt met sporen; Het ⁽¹⁾ docht mij dat't ⁽²⁾ geraemt', 't gen ⁽³⁾ in sijn winkel stont,Ga naar voetnoot577 Met al de dieren en gedrochten, die in 't ront, Van boven hingen, mij te saem, op d'hielen saten. 580[regelnummer] Dus liep ick, sonder 't hooft te keeren, drij, vier straten, Nogh min nogh meer, dan eenen ⁽⁴⁾ hont, wien aen de steertGa naar voetnoot581 Een fles gebonden is: noyt was ik soo verveert.Ga naar voetnoot582 In die benautheyt quam ik aen den hoek gelopen, Waer Cupido, gheel naekt stelt al sijn dingen open,Ga naar voetnoot584 585[regelnummer] En, sonder stilstant ⁽⁵⁾, streult ⁽⁶⁾ als of hij, met dat vocht,Ga naar voetnoot585 Vercoelen wou den brant, van ieders ⁽⁷⁾ liefde-tocht.Ga naar voetnoot586 Dan dacht ik, of dat wicht ook, niet sijn heete vonckenGa naar voetnoot587 In mij geschoten had, met Jaquelijnes loncken; Dies ley ik muyl aen boort, en soop soo veel ik konGa naar voetnoot589 590[regelnummer] Van 't water, dat hij stort, uyt sijne coele bron: Maer ach! ick hadde schoon te suypen of ⁽⁸⁾ te drincken Den brant bleef, aen het hert, en wou van daer niet sincken, Waer over ik besloot te sien, of meester JanGa naar voetnoot593 Mij wel geraden had; soo veele was daer van,Ga naar voetnoot594 595[regelnummer] Dat, hoe ik Jaquelijn quam naerder ⁽⁹⁾ bij getreden,Ga naar voetnoot595 Hoe meerder pijn, en smert ontstak, in geest ⁽¹⁰⁾ en leden; Want, sagh sij soet door vreught was 't herte weghgerukt;Ga naar voetnoot597 En, sagh sij suer, het wiert door wanhoop onderdrukt ⁽¹¹⁾... Och! beter hadden dan tien elssens mij doosteken, 600[regelnummer] Als eens, van Jaquelijn, aldus te sijn bekeken.Ga naar voetnoot600 Maey (van binnen) Hou ⁽¹²⁾, Joren, Jaquelijn, Teun, Kosen... niemant niet?...Ga naar voetnoot601
[pagina 44]
De drommel hael het volk; niet een die omme siet.Ga naar voetnoot602 (uytcomende) ⁽¹⁾ Als alles is gereet elk comt seer vlijtigh eeten, Maer niemant, die eens sorgt, naer potten, pannen, speeten.Ga naar voetnoot604 605[regelnummer] ...Hoe, Joren, sijt gij daer? ⁽²⁾Ga naar voetnoot605 Joren Can ik u dienen vrou? Maey Com, dekt de tafel... tapt wat bier... besorgt de schouwGa naar voetnoot606 Van branthout... Draeyt het spit... Sa ras, snijd ⁽³⁾ roode kolen... Loop... vliegh... Joren Wat doe ik eerst? ⁽⁴⁾ Maey Het gen ⁽⁵⁾ u is bevolen. Joren Al had ik dobbel lijf, en handen seven paer, 610[regelnummer] Hoe wilt gij, dat ik dit volbrenge al ⁽⁶⁾ te gaer?Ga naar voetnoot610 Maey Wie seght u al te gaer? Eerst 't een, en dan weer 't ander... Com, volgh... ⁽⁷⁾ daer slaet het ses... Ras, helpen wij malckander (binnen)
[pagina 45]
⁽¹⁾ Keyser. Ambroos Uw soete boerterij behaegt mij soo, Ambroos,Ga naar voetnoot613 Dat ik u, om ⁽²⁾ de klucht, uyt gheel het hof, verkoos;Ga naar voetnoot614 615[regelnummer] Ik moet mij heden, op sijn lappers, wat vermaken. Ambroos Uw ⁽³⁾ wachten sullen, aen den hoek der strate, waken Gereet, tot uwen dienst, in allerley gevaer. Keyser Ick ken hun ⁽⁴⁾ trouwigheyt, en goede sorgen ⁽⁵⁾; maer Die sijn in dese stadt mij noodigh, slechts tot luyster, 620[regelnummer] Niet tot bewarenis: in 't klaer of in het duyster,Ga naar voetnoot620 Met wacht, of sonder, 'k vind mij seker overal.Ga naar voetnoot621 Een vorst, die liefde ⁽⁶⁾ voedt, en vreest geen ongeval,Ga naar voetnoot622 Elk onderdaen is als een borghe, voor sijn leven: Den troon, waerop mij Godts genade heeft verheven, ⁽⁷⁾ 625[regelnummer] Vermogen, rijkdom, pracht, staet, glory, majesteyt Vernoegt mijn ziele min, dan dese sekerheyt,Ga naar voetnoot626 Van d'ondersatens trou: gerust, en, sonder wapen,Ga naar voetnoot627 Sou ik in d'armen van den minsten borgher slapen.Ga naar voetnoot628 Ook ben ik hen ⁽⁸⁾ soo lief, dat mij een ieder ⁽⁹⁾, niet 630[regelnummer] Als vorst en keyser, maer als sijnen vaer aensiet. Maer segh, wat dunkt u van dees ⁽¹⁰⁾ à la mode kleeren?Ga naar voetnoot631
[pagina 46]
Ambroos Mijn vorst, gij sijt gelijk een van die groote heeren, Die in het lant van Waes, de diensten doen van schoutGa naar voetnoot633 Of boer balliuw.Ga naar voetnoot634 Keyser 't Is waer, Ambroos, maer segh mij, soudt 635[regelnummer] Gij ook wel racker sijn? want als ik schout wou wesen,Ga naar voetnoot635 Denk, gij mij dienen moet, gelijk gij dee ⁽¹⁾ voor desen.Ga naar voetnoot636 Ambroos Seer geiren ⁽²⁾, heer, daer toe heb' ik all' eygendom;Ga naar voetnoot637 Ick heb een bakhuys stijf als marmer; krom en slomGa naar voetnoot638 Staen mijne vingeren: ik loop gelijk een ⁽³⁾ hase. 640[regelnummer] Ick sie gelijk een valk: 'k ontsie ⁽⁴⁾ nogh slijk nogh wase:Ga naar voetnoot640 Ey, laet mij, om de proef, eens uwen racker sijn; Dan siet gij peerden in arreste, bij dosijn.Ga naar voetnoot642 Keyser Per ⁽⁵⁾ naesten; gaen wij eerst dat vet kappoen besoeckenGa naar voetnoot643 (Joren en Kosen uyt ⁽⁶⁾, geladen met kruycken, vol bier. Keyser Carel en Ambroos ter sijden.) Ambroos Sie daer twee gasten soo gelaen, dat hunne broeckenGa naar voetnoot644
[pagina 47]
645[regelnummer] Van 't dragen kraken... Hoey!... sy stincken van ⁽¹⁾ 't out leer... 't Is van dat ⁽²⁾ volk, met wie gij eeten gaet, mijn heer. Keyser Stil, luystren wij, Ambroos...Ga naar voetnoot647 (sij rusten en besien de kannen) Kosen Wat segh ie van die pullen?... Och! Joren! niemant weet, hoe brave wij gaen smullen...Ga naar voetnoot648 Gantsbloet! elk houdt voor 't minst een vaen.Ga naar voetnoot649 Joren Die is voor mij 650[regelnummer] En dese voor den baes. Kosen Voor Kosen? Joren Wel, sijt gij Den baes, gij lompert ⁽³⁾?...Ga naar voetnoot651 Kosen Ick verstont u qualijk, Joren. Joren Ick weet, men magh er vrij een koppel aen ien oorenGa naar voetnoot652
[pagina 48]
Vast maken; want daer is geen bierbalgh in het lantGa naar voetnoot653 Als d'uwe. 'k Wed, gij wel een viertien ⁽¹⁾ op sijn kant,Ga naar voetnoot654 655[regelnummer] Soudt stellen ⁽²⁾.Ga naar voetnoot654-5 Ga naar voetnoot655 Kosen Met besprek van toebak ende pijpen? Joren Al schoonties ick en laet mijn neus ⁽³⁾ alsoo niet knijpen,Ga naar voetnoot656 Wij kennen u wel vrient.Ga naar voetnoot657 Kosen Wel? moogh ie ⁽⁴⁾ dan niet sien, Dat ick een potien drink?Ga naar voetnoot658 Joren Een potien? spreek van tien, Dan ⁽⁵⁾ sit ge nogh soo koel, als eenen nuchtren reeuwer.Ga naar voetnoot659 Kosen 660[regelnummer] Sa ⁽⁶⁾, Joren, is 't maer ⁽⁷⁾ dat? ie sijt een rechten schreeuwer.Ga naar voetnoot660 Joren Nu, hou ⁽⁸⁾ ie smoul, en drink van daegh, soo veel ie ⁽⁹⁾ wilt.Ga naar voetnoot661 Kosen (de kan ⁽¹⁰⁾ omhelsende) O mijne vreugt! mijn troost! mijn lust! mijn hoop!...Ga naar voetnoot662 Ambroos ⁽¹¹⁾ Wat brilt
[pagina 49]
Ons desen slobberaer ⁽¹⁾?...Ga naar voetnoot663 Keyser Ambroos, sluyt uwe kaken. Kosen Mijn lief, mijn toeverlaet, mijn opperste vermaken. Joren 665[regelnummer] Bemin ⁽²⁾ ie dan de pul nogh meer, als Jaquelijn? Kosen Wien? uw ⁽³⁾ aenstaende bruyt? Joren Aenstaende bruyt van mijn? Gij jokt ⁽⁴⁾, sij mint u meer dan haere beste krage.Ga naar voetnoot667 Kosen Is 't meuglijk ⁽⁵⁾! sou se mij soo groote liefde drage'? Joren Het is om u, dat sij bij dagh en nachte sucht. Kosen 670[regelnummer] Om mij?Ga naar voetnoot670 Joren Om u.
[pagina 50]
Kosen O ⁽¹⁾ maet! wat doet gij mij genucht! Joren ⁽²⁾ Om u... (aen 't volk ⁽³⁾) Want om u is 't dat Teunis haer comt quellen. Kosen Och liefste Jaquelijn! wilt u niet meer ontstellen Om mijnentwil, gij sijt versekert van mijn trouw. Joren Maer, Kosen, soo gij haer wilt hebben, tot uw vrou, 675[regelnummer] Gij moogt ⁽⁴⁾ voortaen nogh bier nogh brandewijnties drincken. Keyser ⁽⁵⁾ Dat is een rechten snaek. Kosen Waerom? Joren Sij can het stincken Van geenen stercken drank verdragen; voegt daer bij Den toebak. Kosen Toebak ook? dat ⁽⁶⁾ 's al mijn leckernij Hoe sal ik, sonder bier, en toebak, connen leven?
[pagina 51]
Joren 680[regelnummer] Begeert gij Jaquelijn, gij moet dit al opgeven.Ga naar voetnoot680 Soudt gij, om soo een meyt, niet willen afstant doen Van dese lussies ⁽¹⁾?... Segh... gij sijt een rechten ⁽²⁾ loen.Ga naar voetnoot682 Bijgommen, kost ik haer, soo veel als gij, believen,Ga naar voetnoot683 Ick sou mij t'haerder min van t'onbijt ⁽³⁾ self ontrieven.Ga naar voetnoot684 Kosen 685[regelnummer] Van 't onbijt ⁽⁴⁾?...Ga naar voetnoot685 Keyser (stil) Sulk een spook sagh ik mijn leven niet. Kosen Van 't onbijt, Joren? stil...Ga naar voetnoot686 Joren Ja, en daer nevens liet Ik haer altijt, voor uyt, d'helft eeten van de soppen.Ga naar voetnoot687 Jaqlijn (al luystren uyt) ⁽⁵⁾ Kosen 'k Bemin Jaqlijne wel, maer moet mijn darmen proppenGa naar voetnoot688 Want anders valt mijn min ⁽⁶⁾ geheel in d'oude schoen.Ga naar voetnoot689 Jaqlijn ⁽⁷⁾ 690[regelnummer] 't Is wel gij droncke-neus, gij laffaert ⁽⁸⁾, gij kappoen, Com weer, ik sal u naer de pijp en 't glaesie stieren.Ga naar voetnoot691
[pagina 52]
Ambroos ⁽¹⁾ (aen den Keyser) Daer is 't juweel. Kosen Mijn lief... Jaquelijn Wegh vrijer van de bieren... Kosen Ey, sijt niet quaet. Jaqlijn Van hier... licht dese pullen op... Helpt Joren, vaeyer wort door dorst ⁽²⁾ gheel los van kop...Ga naar voetnoot694 Joren 695[regelnummer] Ras Kosen.Ga naar voetnoot695 Kosen Jaquelijn, sijt gij nogh gram op Kosen? Jaquelijn Dat Kosen brandewijn en Mechels bier gaet hosen,Ga naar voetnoot696 Soo lange tot het ⁽³⁾ hem sijn blaeuwe neus uytloopt.Ga naar voetnoot697 Kosen Maer liefste...
[pagina 53]
Jaqlijn Swijgh ⁽¹⁾ segh ik, eer ⁽²⁾ mijne gal meer ⁽³⁾ kookt. Joren g'Hebt ongelijk, ge sult haer galle ⁽⁴⁾ meer ontstekenGa naar voetnoot699 Jaqlijn 700[regelnummer] Daer tonnestrijcker, draegh, dat u de beenen breken.Ga naar voetnoot700 (binnen) (Den Keyser en Ambroos lacchen) Neen in gheel Brussel is geen sulcke Jacquelijn Ambroos Mijn darmen splijten.Ga naar voetnoot702 Keyser Volgh: 't vertoeven doet mij pijn; Ick moet dat schoon gesin eens t'samen hooren prate' ⁽⁵⁾Ga naar voetnoot703 Waer woonen sij Ambroos?Ga naar voetnoot704 Ambroos Hier in de naeste strate. (binnen) Binnen ⁽⁶⁾ gordijnen open; vertoogh van den kelder. ⁽⁷⁾ Teun, Joren, Kosen 705[regelnummer] Soo! wellecom die brengt... is 't van een volle ton.
[pagina 54]
Joren Jae 't meester. Teun Schenk, laet sien... 't is claer gelijk de son... ⁽¹⁾ Het smaekt spijt spaensche wijn... Comt, Jaquelijne... Maeye...Ga naar voetnoot707 Waer sijt gij?... Brengt de spijs, gij doet mijn herte draeye' Met wachten. Maey (van binnen) Hebt gij haest loopt voren.... Teun Wat gedult 710[regelnummer] Heeft eenen man van doen met soo een wijf... Gij sultGa naar voetnoot710 U haesten, of ick sal het selver comen ⁽²⁾ halen. Jaqlijn ⁽³⁾ Daer is salaey... Teun Dat 's wel; sit aen ⁽⁴⁾, niet langh te dralen, Roep moêr. Jaqlijn Sij comt terstont, begint maer vaeyer... (Men klopt) Joren Sacht Ick hoore kloppen baes.
[pagina 55]
Teun Men lapt geen schoen bij nacht: 715[regelnummer] Laet kloppen... Is de deur ⁽¹⁾ te degen ⁽²⁾ toegesloten?Ga naar voetnoot715 Joren Jae 's ⁽³⁾ en gegrendelt.Ga naar voetnoot716 Teun Goet... (Men klopt stercker) Wat... sijn dat esel-pooten? Sij stampen om de deur te breken... Joren siet Wie daer is.Ga naar voetnoot718 Joren 'k Wou dat hij bij 't hooft hingh tusschen 't spriet Aen d'oude haven-poort... Wie daer?... Wie daer?... Keyser (van buyten) Doet open... Kosen 720[regelnummer] Ick wenschte dat dien guyt van gister waer versopen.Ga naar voetnoot720 Keyser (incomende ⁽⁴⁾ Ambroos ter sijden.) Och meester, set me ⁽⁵⁾ togh een lap op dese leers, 'k Ben natschoey ⁽⁶⁾Ga naar voetnoot722
[pagina 56]
Teun Wat comt gij ons brillen bij de keers? Het is nu buyten tijdt, om leerssen te vermaken.Ga naar voetnoot723 Keyser Ick soude mergen ⁽¹⁾ vroegh nogh geeren ⁽²⁾ t'Alst geraken,Ga naar voetnoot724 725[regelnummer] Ick bid's u, help ⁽³⁾ mij, 'k geev'u, wat gij vraegt, tot loon.Ga naar voetnoot725 Joren (stil) De drommel sla de vent.Ga naar voetnoot726 Teun Uw ⁽⁴⁾ gelt, nogh uw ⁽⁴⁾ persoon Nogh Alst, nogh reys, nogh wat gij vorder ⁽⁵⁾ weet te seggen,Ga naar voetnoot727 Sal desen avont mijn servette neer doen leggen; Bruy met uw leerssen heen....Ga naar voetnoot729 Kosen Soo baes, dat 's wel geseyt. Joren 730[regelnummer] Of ⁽⁶⁾ soo gij 't minste nogh daer tegen wederleyt...Ga naar voetnoot730 Keyser Och vrienden, 't is mij leet dat ik u ⁽⁷⁾ come ⁽⁸⁾ stooren Maer seker 't is uyt noot.
[pagina 57]
Teun Sa, drijf hem buyten, Joren. Keyser Ick bid's u.Ga naar voetnoot733 Joren Kreunt gij nogh gijn ⁽¹⁾ kalen ⁽²⁾ Joncker? Sa Naer buyten, of... Keyser Waer wilt gij dat ik hene ⁽³⁾ ga? Teun 735[regelnummer] Ga voor den hagel...Ga naar voetnoot735 Kosen Voor den regen en de winden.... Ambroos Is dat de sausse ⁽⁴⁾ van dat schoon kappoen? Keyser Maer vrinden ⁽⁵⁾ En sijt soo hevigh niet. Soo u den honger queltGa naar voetnoot737 Ick sal vertoeven: eet, en sijt soo niet ontstelt;Ga naar voetnoot738 Of soo gij mij als vrient aen tafel wilt gehengen,Ga naar voetnoot739 740[regelnummer] Ick sal voor mijn gelach tien ⁽⁶⁾ potten wijn ⁽⁷⁾ doen brengenGa naar voetnoot740 ⁽⁸⁾ (Sij staen alle op van tafel)
[pagina 58]
Teun Waer sijt gij, Maey, Jaqlijn, comt voort... wat seght mijn heer?Ga naar voetnoot741 Keyser Ick geef tien ⁽¹⁾ potten wijn ⁽²⁾, is 't dat ik bij u neer Magh sitten. Teun Sa ⁽³⁾, mijn heer, gij doet ons groote eere. Ambroos Hoe ras doet die beloft de lappers gramschap keere'! Maey en Jaqlijn ⁽⁴⁾ 745[regelnummer] Weest wellecom, mijn ⁽⁵⁾ heer....Ga naar voetnoot745 Teunis Ruymt jongens, ruymt ⁽⁶⁾, maekt ⁽⁷⁾ plaets. Joren Het kijven is nu uyt. Kosen Wij sijn de beste maets Van Brussel. Ambroos Groote maets, soo groot als olyphanten: Wat heeft den Keyser daer eelmoedige trouwanten!Ga naar voetnoot748
[pagina 59]
Teun Com heerschop, set u neer aen mijne groene zij;Ga naar voetnoot749 750[regelnummer] Gij Maey te ⁽¹⁾ rechter hant.Ga naar voetnoot750 Keyser Benaut u niet, voor mij, 'k Ben wel.Ga naar voetnoot751 Ambroos Ja ruym soo wel als in een kuypers ⁽²⁾ setel; 't Is puer als of hij waer geseten op een ketel.Ga naar voetnoot752 Teun Jaqlijn, geef ⁽³⁾ een servet. Ambroos (altijt ter zijden) 't Is van dat fijn damast. Ten minsten brengt een bak dat hij sijn handen wast. Keyser 755[regelnummer] Ey, maekt togh geen fatsoen; best vallen wij aen 't schaffen.Ga naar voetnoot755 Jaqlijn ('t kappoen brengende) Daer is het feest-stuk. Teun Soo, dat nu al d'honden blaffen, Dat op de kelder klop, die wilt ⁽⁴⁾, geen ooren meer.Ga naar voetnoot757
[pagina 60]
Ambroos 'k Sey dit soo wel als gij, sat ick bij heerschop neer.Ga naar voetnoot758 Keyser (gelt langende) ⁽¹⁾ Siet meester; doet daer voor wijn naer uw ⁽²⁾ smake ⁽³⁾ halen. Teun 760[regelnummer] Neem Kosen...Ga naar voetnoot760 Kosen Ik?... ja wel... Joren Du ⁽⁴⁾ Drijdarm van Westfalen... Geef baes; ik ga daer mee, hier naest, in d'halve maen.Ga naar voetnoot761 Teun Dat Fransien ⁽⁵⁾ ons gebuer tap uyt de ⁽⁶⁾ volle kraen,Ga naar voetnoot762 Seght dat 't voor mij is ⁽⁷⁾.Ga naar voetnoot763 Joren ⁽⁸⁾ Goet. Ambroos Wat brilt ons desen snapper ⁽⁹⁾? Teun Ga Joren, segh aen Frans, het is voor Teun den lapper.
[pagina 61]
Maey ⁽¹⁾ 765[regelnummer] Wat dunkt u, heerschop van dat waesterlants ⁽²⁾ kappoen.Ga naar voetnoot765 Keyser Ick at ⁽³⁾ noyt beter.Ga naar voetnoot766 Kosen 't Is de feest van d'oude schoen. Ambroos Had ik mijn oude schoen, van daegh, meê aengetrocken,Ga naar voetnoot767 Misschien proefd' ick nu ook van dese lecker broeken. Keyser Jaqlijn een glaesie bier. Teun Soo heer, dat 's naer mijn sin... 770[regelnummer] Wel, heeft 't wat smaeks ⁽⁴⁾?...Ga naar voetnoot770 Keyser Gij siet, ik lap het suyver in. Ambroos Dit lijkt geen Keyser meer, maer eerder Teunis macker. Joren (incomende ⁽⁵⁾ met ⁽⁶⁾ den wijn) Daer is van 't beste vat.Ga naar voetnoot772
[pagina 62]
Teun Com Joren, schenk ons wacker In 't ronde... Sa, dat gaet op uw ⁽¹⁾ gesontheyt, heer...Ga naar voetnoot773 Keyser Ervatten ⁽²⁾ wij dit, op uw welvaert, nogh een keer...Ga naar voetnoot774 Ambroos 775[regelnummer] 'k Wou, dat dien feyaert ⁽³⁾ waer verkocht in 't lant van KempenGa naar voetnoot775 Ick leed nu geenen dorst terwijl, die lappers slempen. Teun Wat segh ⁽⁴⁾ ie van dien wijn?Ga naar voetnoot777 Keyser Gij hebt een leckre ⁽⁵⁾ tongh. Teun Dat is mij meer geseyt, mijn heer: ick was nogh jongh ⁽⁶⁾ En lapte met Paskier, compeer van Klaes den kuyperGa naar voetnoot779 780[regelnummer] In welckers kelder ick al menigh stiller sluyperGa naar voetnoot780 Gemaekt heb; ook kreegh ick daer kennis van den wijn. Keyser Gij dunkt mij, meester, van goey borgershuys te sijn.Ga naar voetnoot782
[pagina 63]
Teun Den hertoogh ⁽¹⁾ Maxmiliaen is ⁽²⁾ van mijn vader langeGa naar voetnoot783 Geschoeyt geweest; ook heb ik somtijds d'eer ontfange'Ga naar voetnoot784 785[regelnummer] Van Prins Philippus schoen te passen aen sijn voet.Ga naar voetnoot785 Maer als dien jongen vorst moest trecken, met'er spoet, Naer Spagnien, om van daer een spaensche vrou te halen, Mits niemand van ons huys kon ⁽³⁾ spaensche talen,Ga naar voetnoot788 Men liet ons achter, en men nam een vreemden ⁽⁴⁾ aen.Ga naar voetnoot789 790[regelnummer] Mijn vaeyer wiert hier door met droefheyt, soo bevaên,Ga naar voetnoot790 Dat hij 't bestierf ⁽⁵⁾, en liet, naer hem, vier jonge weesen.Ga naar voetnoot791 De tollen ⁽⁶⁾, om ⁽⁷⁾ die reys, dier ⁽⁸⁾ tijdt seer hoogh geresen,Ga naar voetnoot792 Die maekte ⁽⁹⁾ ons ⁽¹⁰⁾ soo aerm, dat ick schoenmakers soon, Tot lappen wiert gepraemt, en dat voor kleynen ⁽¹¹⁾ loon.Ga naar voetnoot793-4 Ga naar voetnoot794 795[regelnummer] Men wilde mij als dan 't mosket in handen geven;Ga naar voetnoot795 Maer ick, die altijt had bemint het borger-leven ⁽¹²⁾ Was 't eerlijk van gemoet, om hant daer aen te slaen:Ga naar voetnoot797 Den edlen elsen stont mijn oogh veel schoonder aen.Ga naar voetnoot798 Ambroos Wat of ⁽¹³⁾ dien schoenlap sigh laet voorstaen.Ga naar voetnoot799 Keyser Eens gedroncken 800[regelnummer] Eer gij vorder ⁽¹⁴⁾ gaet.Ga naar voetnoot799-800 Ga naar voetnoot800 Maey Ick rake ^(l5) wel aen 't roncken Soo dit nogh ⁽¹⁶⁾ lange duert.
[pagina 64]
Ambroos En ick verstik van dorst. Joren Soo, Kosen, kloestert ⁽¹⁾ wel ien ⁽²⁾ oude coude borst.Ga naar voetnoot802 Kosen (aen den Keyser) Ick breng 't ie ⁽³⁾ speciaelGa naar voetnoot803 Ambroos Wel speciael van 't bakhuys! Och! moet dien schoonen wijn gaen ⁽⁴⁾ in dat stinckend bakhuys?...Ga naar voetnoot804 Keyser (aen Kosen) 805[regelnummer] Sa Kosen, 'k groet ⁽⁵⁾ u weer Jaqlijn Mijn heere den balliuw... Ambroos Heb ik 't niet wel geseyt?Ga naar voetnoot806 Jaqlijn Mijn moeyer brengt ⁽⁶⁾ het u. Keyser Ick brenge ⁽⁷⁾ 't moeyer weer.Ga naar voetnoot807
[pagina 65]
Teun Sa, sa, met open monde... Joren In uw goe gratie, heer.Ga naar voetnoot808 Teun Men drink nogh eens in t' ronde. Keyser Met uwen oorlof, baes, 'k versoeke ⁽¹⁾ dat Jaqlijn ⁽²⁾Ga naar voetnoot809 810[regelnummer] Uw dochter, drincken magh met mij, een glaesie wijn... Ick breng 't u Jaquelijn. Jaqlijn Godt segen ie ⁽³⁾ mijn heere. Maey Gij botte moet gij u ⁽⁴⁾ soo voor de lieden keere' ⁽⁵⁾?Ga naar voetnoot812 Ambroos Wat dat de swerte ⁽⁶⁾ kauw ⁽⁷⁾ de bonte kraey ⁽⁸⁾ verwijt...Ga naar voetnoot813 Kosen (een glas voor Joren nemende) ⁽⁹⁾ Ick blaes u Joren.Ga naar voetnoot814 Joren 'k Blaes u mee op sijnen ⁽¹⁰⁾ tijdt.
[pagina 66]
Ambroos 815[regelnummer] Wat drommel sou ik niet een glaesie connen blasen, Soo wel als desen loen ⁽¹⁾?... mijn ijdle darmen ⁽²⁾ rasen,Ga naar voetnoot816 Als dol, mijn maghe knort gelijk een volle seugh...Ga naar voetnoot817 Och sellement! daer sie ick sulk een schoone ⁽³⁾ teughGa naar voetnoot818 Voor Kosen.Ga naar voetnoot819 (Ambroos ⁽⁴⁾ licht het glas sonder gesien te worden) Kosen (aen den Keyser) Speciael, ⁽⁵⁾ hebt gij mijn wijn gesopen? Ambroos (wegh ⁽⁶⁾ gaende) 820[regelnummer] 't Can wesen speciael. Keyser De glasen staen wijdt open, Hij magh vervlogen sijn.Ga naar voetnoot821 Joren Sa ⁽⁷⁾, Kosen, blaest nogh eens. Keyser Ga i ⁽⁸⁾ an dan, meester Teun, gij peuselt altijt beens,Ga naar voetnoot822 Spoelt uwe tanden wat. Teun 't Is wonder, ouwe kaken Beminnen niet soo seer, dan peuselen en kraken.Ga naar voetnoot824
[pagina 67]
Ambroos 825[regelnummer] Gelijk de kreupele ⁽¹⁾ geduerigh willen gaen...Ga naar voetnoot825 Maer ginder lacht mij nogh een helder glaesien aen,Ga naar voetnoot826 Ick moet het lichten, al sou ⁽²⁾ mij den vorst ontdecken.Ga naar voetnoot827 ⁽³⁾ (Ambroos licht het glas voor Maey, met een talioor) Maey Wel vaeyer Teunis, dat sijn ommers loose trecken;Ga naar voetnoot828 Mishaegt u dat ik drinck? hebt gij nogh niet genoegh? Ambroos 830[regelnummer] Geen mussches ⁽⁴⁾ poeper oyt soo als mijn herte sloegh...Ga naar voetnoot830 Teun Wat seght gij Maey?Ga naar voetnoot831 Maey Quansuys ick heb den man belogen. Keyser Den uwen is misschien ook in den wint ⁽⁵⁾ gevlogen,Ga naar voetnoot832 Schenkt, Joren, weder vol...Ga naar voetnoot833 Ambroos (van sijn buyt eetende) ⁽⁶⁾ Bloet, dat 's een ⁽⁷⁾ lecker beet, En weert dat sulckx de wacht van Keyser Carel eet ⁽⁸⁾Ga naar voetnoot834
[pagina 68]
Maey 835[regelnummer] Sa, Joren, danst ⁽¹⁾ een reys met mijne JaquelijneGa naar voetnoot835 Ter eer van onsen gast. Joren Com: singt de grideleyne ⁽²⁾ Van Schotlant.Ga naar voetnoot836-7 Ga naar voetnoot837 Maey Sa (Maey singt, ⁽³⁾ sij danssen) (Hier onder can gespeelt worden) ⁽⁴⁾ Keyser Dat is een halve bale ⁽⁵⁾ weert. Ambroos Pots tausent ⁽⁶⁾, Joren danst gelijk een engels peert.Ga naar voetnoot838 Keyser Sa vrienden elk eens ⁽⁷⁾ ront het glaesien opgenomen;Ga naar voetnoot839 840[regelnummer] Daer mede keer ik weer van waer ⁽⁸⁾ ik ben gecomen. Joren Uw leerssen heerschop.Ga naar voetnoot841 Keyser 'k Denk nu op geen leerssen meer.
[pagina 69]
Teun Sa, viva d'oude schoen, en gij daer bij, mijn heer.Ga naar voetnoot842 (Dit ⁽¹⁾ veers erhaelt ieder en drinkt er op) Ambroos De schoey ⁽²⁾ moet voren ⁽³⁾ staen, 't is tienwerf meer dan reden ⁽⁴⁾,Ga naar voetnoot843 Maer eer wij heenen gaen, ick kruyp nogh eens beneden.Ga naar voetnoot844 Keyser 845[regelnummer] Nu vrienden, goeyen ⁽⁵⁾ nacht; ick dank u van de ⁽⁶⁾ feest.Ga naar voetnoot845 (binnen) Maey Teun, leyd den man dan ⁽⁷⁾ uyt.Ga naar voetnoot846 Teun Ick can niet staen... Maey Du ⁽⁸⁾ beest! Du ⁽⁹⁾ swijn!... Ambroos Geen swijn heeft oyt soo veele wijn gedroncken... Ick volgh den Keyser nae. Jaqlijn Hoor Kosen daer eens roncken.
[pagina 70]
Maey Com Joren, help ⁽¹⁾ met ons uw meester naer sijn bed. Joren 850[regelnummer] Hoe weegt dat oudt geraemt.Ga naar voetnoot850 (sij sleypen Teun) ⁽²⁾ Maey Ick ben wel opgeset Met desen dronckaert... Soo... nu ga ick mede slapen...Ga naar voetnoot851 Volgt Jaquelijn, hier valt niet lange meer te gapen. (binnen) ⁽³⁾ Joren (alleen bij den droncken Kosen) Wat vercken lagh oyt soo versopen in het slijk Gelijk hier Kosen leyt... (hij stoot hem) ⁽⁴⁾ Op swijn... 't is als een lijk. 855[regelnummer] Hij heeft nogh reuk nogh smaek, nogh oogen meer, nogh ooren, Ja geen gevoelen self ⁽⁵⁾... Op Kosen... sit bij Joren,Ga naar voetnoot856 En vult met wijn, en bier uw darm vol ⁽⁶⁾ tot de keel... Wat roep ick?... Stom, en doof, en droncke is even veel,Ga naar voetnoot858 Al loste men 't kannon hij soude niet ⁽⁷⁾ eens porren....Ga naar voetnoot859 860[regelnummer] Hoor sijn versluysde strot, en droncke neuse snorren ⁽⁸⁾...Ga naar voetnoot860 't Is of den rommelpot, in sijnen ⁽⁹⁾ keeldarm sat...Ga naar voetnoot861 Maer 'k moet eens in sijn oor wat gieten, van het nat,
[pagina 71]
Dat hij soo gulsigh heeft in sijnen buyk gegoten. (Hij giet wijn in sijn oor) Hij roert min als een steen... 't is alles toegeslotenGa naar voetnoot864 865[regelnummer] Of liever, opgevult... Ick ga ⁽¹⁾ nu, met gemak Eens drincken, eer ⁽²⁾ ik kruyp in mijne hange-mak...Ga naar voetnoot866 Ick breng 't u Kosen... Soo, dat is een brave teuge...Ga naar voetnoot867 Nogh eens van ⁽³⁾ 't selve sop om 't herte te verheuge' ⁽⁴⁾ Dat smaekt als koeckies... Frans, gij sijt een braven weert;Ga naar voetnoot869 870[regelnummer] Avous... (hij drinkt) ⁽⁵⁾ een glas is meer dan een bierpot weirt ⁽⁶⁾.Ga naar voetnoot870 (hij singt en danst) ⁽⁷⁾ Dat 's braef... dat 's excellent... 'k moet nogh een glaesie ⁽⁸⁾ drincken...Ga naar voetnoot871 ⁽⁹⁾ (hij singt...) Nogh een... (hij ⁽¹⁰⁾ drinkt wederom) Dat doet mijn keel gelijk een klocke klincken... (hij wil nogh singen en danssen, en begint te slingeren) ⁽¹¹⁾ Hou voeten... stae ie ⁽¹²⁾, of niet... hoe comt dat gij soo swaeyt ⁽¹³⁾?....Ga naar voetnoot873 Ben ick dan Joren niet?... Wat of voor mij soo draeyt?... 875[regelnummer] De kelder?... 't schijnt dat ja... of is ⁽¹⁴⁾ mijn herssebecken?...Ga naar voetnoot875 (hij voelt) Neen 't is nogh vast... sta ⁽¹⁵⁾ stil... of comt gij met mij gecken?.. Staet kelder... waer?... waerom?... 't en is de kelder niet... Neen... wat dan?... Kosen?... neen... 't is 't glaesie... daer... ey siet, Het draeyt gelijk een top... ick moet het weer uyt lichte' ⁽¹⁶⁾,Ga naar voetnoot879
[pagina 72]
880[regelnummer] Want anders 't soude ⁽¹⁾ mij wel springen in 't gesichte. (hij drinkt) ⁽²⁾ Courage Joren, gij sijt 't haentie van de baen...Ga naar voetnoot881 Waer is den baes?... Waer is mijn Jaquelijn gegaen?... Mijn Jaquelijn... die meyt... die soete labertoote...Ga naar voetnoot883 Och waer se nu bij mij, ick gaf se ⁽³⁾ sulk een toote...Ga naar voetnoot884 (hij struykelt ⁽⁴⁾ en valt op Kosen) 885[regelnummer] Sijt gij dit Jaquelijn?Ga naar voetnoot885 (hij grijpt Kosen bij de heup) ⁽⁵⁾ 't Is sij, ick riek het wel... (hij tast) ⁽⁶⁾ 't Is mijne Jaquelijn...Ga naar voetnoot886 (hij streelt Kosen met de hant) ⁽⁷⁾ ick voel haer poesel vel... Fraey, Jaquelijntie, fraey... gij sult met Joren trouwe' ⁽⁸⁾...Ga naar voetnoot887 Ick, Jaquelijnes ⁽⁹⁾ man... Jaquelijne, Jorens vrouwe... Met Joren... Joren is... Jaquelijne... morgen... com... 890[regelnummer] Bruyt... Joren... Jaquelijn... ick... sij... den bruydegom...	[tekstkritische noot]⁽¹⁾ in 't beslag van de knechten. ⁽²⁾ op de weg naer huys. ⁽³⁾ doch 't voorstel van vier potten Wijns aen Taefel gestelt. ⁽⁴⁾ daernaer. ⁽⁵⁾ cleen ⁽⁶⁾ dikwijls. ⁽⁷⁾ hij. ⁽⁸⁾ Soo dat het mager dier, ick seg de bleecke doot ⁽⁹⁾ dorpel. ⁽¹⁰⁾ onmogelijck te. ⁽¹¹⁾ plaesters. voetnoot41 [bladzijde 41] in beslagh: bezig qualijk: boos gasten: tafelgenoten gevat: dronken voetnoot537 elsen: els voetnoot539 soo: toen voetnoot543 durpel: drempel voetnoot544 minder: kleiner scherp: scherpe punt van een wapen, het wapen zelf voetnoot547 stelpen: stillen voetnoot548 plaester: pleister, heelmiddel [tekstkritische noot]⁽¹⁾ wack're. ⁽²⁾ vraegde. ⁽³⁾ leeden. ⁽⁴⁾ vermaeckt. ⁽⁵⁾ 'k wierd op de selve. ⁽⁶⁾ meest de pijn. ⁽⁷⁾ nacht. ⁽⁸⁾ dag. ⁽⁹⁾ toont. ⁽¹⁰⁾ leyde sijn' recht. ⁽¹¹⁾ geloof. ⁽¹²⁾ gij. ⁽¹³⁾ die. ⁽¹⁴⁾ Want s' in 't. ⁽¹⁵⁾ en wil nu noyt ter deegh. ⁽¹⁶⁾ Peck en Olye. voetnoot549 meester: heelmeester, dokter voetnoot552 papperij: zalven af ... lesen: genezen door het lezen van een bezweringsformule voetnoot553 dies: daarom ik (bij) hem tastte ... mijn hant: voelde mijn pols voetnoot556 nichten: lichte meisjes voetnoot557 Lepelstraet: in de literatuur is herhaaldelijk sprake van de Lepelstraat te Antwerpen, waar de publieke vrouwen woonden vervuylt: besmet voetnoot560 wee: pijn al liggen ...: liggend ... voetnoot562 toon: wijs aan voetnoot563 wambays: wambuis, jasje voetnoot564 douw; duwde al schreeuwen: schreeuwend voetnoot565 verdrayt van kop: niet goed snik voetnoot566 hier onder: ondertussen voetnoot567 eerst: voor het eerst voetnoot568 al mallen: gekheid makend voetnoot569 oog slagh: (lieve) blik voetnoot570 sint: sinds op mijn deegh: in mijn sas, in mijn schik (het WNT vermeldt de uitdrukkingen ‘deeg hebben = gezond zijn, in zijn doen zijn’ en ‘geen deeg hebben = niet tevreden zijn’) voetnoot572 pik: pek voetnoot573 bruy: loop [tekstkritische noot]⁽¹⁾ Mij docht dat. ⁽²⁾ 't hol geraemt. ⁽³⁾ dat. ⁽⁴⁾ een. ⁽⁵⁾ stilstaen. ⁽⁶⁾ stroelt. ⁽⁷⁾ iders. ⁽⁸⁾ en. ⁽⁹⁾ nader. ⁽¹⁰⁾ heel mijn. ⁽¹¹⁾ g'heel verdruckt. ⁽¹²⁾ Kom. voetnoot577 docht: leek 't gen: hetgeen, dat voetnoot581 nogh min nogh meer, dan: net als voetnoot582 verveert: bang voetnoot584 Cupido: minnegod; Joren ziet het Brusselse Manneke Pis als een cupido stelt al sijn dingen open: zijn geslacht toont voetnoot585 streult: plast voetnoot586 liefde-tocht: liefdesverlangen voetnoot587 dacht: vroeg me af dat wicht: Cupido die zijn (vuur) pijlen (heete voncken) schiet naar wie hij wil verliefd maken voetnoot589 dies: daarom leg ik muyl aen boort: legde, zette ik mijn mond aan de rand (van de fontein) voetnoot593 waer over: waarom, om welke reden voetnoot594 wel geraden: goede raad gegeven soo veele was daer van: in zoverre was dat juist voetnoot595 hoe ik ... getreden: hoe dichter ik bij J. kwam voetnoot597 sagh sij soet ... weghgerukt: keek zij vriendelijk, dan werd het hart me van vreugde op hol gebracht voetnoot600 van: door voetnoot601 hou: hee! niemant niet: (is daar) niemand [tekstkritische noot]⁽¹⁾ uytcommende. ⁽²⁾ aen Joren. ⁽³⁾ snij. ⁽⁴⁾ 't eerste. ⁽⁵⁾ geen. ⁽⁶⁾ allegaer. ⁽⁷⁾ mij slechs maer naer en helpen. voetnoot602 omme siet: zich om iets bekommert voetnoot604 sorgt naer: zorgt voor voetnoot605 vrou: meesteres voetnoot606 besorgt: voorzie voetnoot610 al te gaer: alles te zamen, tegelijkertijd [tekstkritische noot]⁽¹⁾ Keyser Carel uyt met Ambroos. ⁽²⁾ in. ⁽³⁾ u. ⁽⁴⁾ u. ⁽⁵⁾ sorge. ⁽⁶⁾ vrede. ⁽⁷⁾ Hierna komen volgende verzen, die in het handschrift ontbreken: Het goud dat Oost en West laet sacken in mijn schoot, De wijd berichte macht van mijne Oorlogsvloot, De fiere Leger cracht voor die de Ketters beven, En die den Sultan self van Weenen heeft gedreven.Ga naar voetnoot45 ⁽⁸⁾ hun. ⁽⁹⁾ ider. ⁽¹⁰⁾ die. voetnoot45 [bladzijde 45, noot 7] berichte (= beruchte): befaamde voor die: waarvoor voetnoot613 soete: vriendelijke, zachte boerterij: humor voetnoot614 om de klucht: met het oog op de vermakelijkheid voetnoot620 bewarenis: bewaking, bescherming in 't klaer: bij klare dag voetnoot621 seker: veilig voetnoot622 voedt: koestert (voor; of misschien liever: voedt bij zijn onderdanen, d.i. tot liefde inspireert) en: ontkenning (met: geen) voetnoot626 min: minder voetnoot627 d'ondersatens trou: trouw van de onderdanen voetnoot628 minsten: geringste voetnoot631 à la mode kleeren: hier wel ironisch bedoeld: bij deze gelegenheid passende kleren [tekstkritische noot]⁽¹⁾ ded'. ⁽²⁾ geerne. ⁽³⁾ de Haesen. ⁽⁴⁾ en kan geweldig blaesen. ⁽⁵⁾ Daer naer. ⁽⁶⁾ uytcommende. voetnoot633 schout: hoofd van het gerecht en de politie voetnoot634 balliuw: baljuw, ambtenaar met de rechtspraak in een zekere landstreek belast (boer balliuw: een boer die tegelijk het baljuwschap uitoefent) voetnoot635 racker: dienaar (van de schout) voetnoot636 denk, gij: bedenk, hou voor ogen dat gij voor desen: voordien, vroeger voetnoot637 geiren: graag all'eygendom: iedere eigenschap voetnoot638 bakhuys: gezicht slom: scheef (de uitdrukking krom en slom bestaat nog in de streektaal) voetnoot640 ontsie: vrees wase: modder (cfr. Frans vase) voetnoot642 arreste: beslaglegging; dan ... in arreste: dan ziet gij paarden in beslag nemen voetnoot643 per naesten: bij de eerstvolgende gelegenheid voetnoot644 gelaen: geladen [tekstkritische noot]⁽¹⁾ naer. ⁽²⁾ het ⁽³⁾ lompen Kosen. voetnoot647 sij: Kosen en Joren ie: je pullen: bierkannen voetnoot648 brave: duchtig voetnoot649 gantsbloet: bastaardvloek (Gods bloed) elk houdt: iedere (pul) bevat vaan: maat voor drank (inz. bier) (1 vaan = 2 stopen = 4 mengelen of mingelen = 8 pinten = ± 5 liter) voetnoot651 qualijk: slecht voetnoot652 magh: kan vrij: gerust ien: je [tekstkritische noot]⁽¹⁾ quartien. ⁽²⁾ leggen. ⁽³⁾ neuse soo. ⁽⁴⁾ mocht gij. ⁽⁵⁾ Dat siet noch soo koel als eenen nuchtren reeuwer. ⁽⁶⁾ Jae. ⁽⁷⁾ waer. ⁽⁸⁾ houd u. ⁽⁹⁾ gij. ⁽¹⁰⁾ omhelsende de kanne. ⁽¹¹⁾ (stil). voetnoot653 bierbalgh: bierbuik voetnoot654 een viertien: viertje. De editie van 1718 vermeldt ‘quartien’ (= kwartje). Een kwartje is een kwart anker en een anker is 38,8 liter voetnoot654-5 op sijn kant ... stellen: leegdrinken (cfr. in het Frans: mettre la bouteille sur Ie côté = la vider) voetnoot655 met besprek van: met inbegrip van, met, de belofte van, op voorwaarde van (te geven) voetnoot656 al schoonties (= schoontjes): (het is) al goed ick en laet ... knijpen: ik laat me niet afzetten (WNT: iemand in de neus knijpen = hem benadelen, in de nek zien) voetnoot657 ie: je voetnoot658 potien: potje voetnoot659 koel: nuchter reeuwer: lijkbidder voetnoot660 rechten: echte (nog in het Westhoekse dialect) voetnoot661 smoul: smoel, mond voetnoot662 brilt: zanikt, kletst [tekstkritische noot]⁽¹⁾ stobberaer. ⁽²⁾ Bemint gij. ⁽³⁾ uwe. ⁽⁴⁾ sot. ⁽⁵⁾ mogelijck. voetnoot663 slobberaer: drinker voetnoot667 jokt: schertst krage: zie 81 voetnoot670 genucht: een genoegen [tekstkritische noot]⁽¹⁾ Och. ⁽²⁾ (stil). ⁽³⁾ ontbreekt. ⁽⁴⁾ mocht. ⁽⁵⁾ (stil). ⁽⁶⁾ dat is mijn. [tekstkritische noot]⁽¹⁾ lustjens. ⁽²⁾ rechte. ⁽³⁾ ontbijt. ⁽⁴⁾ Neen, neen. ⁽⁵⁾ ontbreekt. ⁽⁶⁾ moet. ⁽⁷⁾ hier op uyt. ⁽⁸⁾ luyfter. voetnoot680 al: alles voetnoot682 lussies (= lustjes): pleziertjes loen: lomperd voetnoot683 bijgommen: zie 115 kost: kon believen: behagen voetnoot684 t'haerder min: voor haar liefde self: zelfs ontrieven van: ontzeggen voetnoot685 spook: lelijkerd (bedoeld is Kosen) voetnoot686 stil: zwijg daarvan daer nevens: bovendien voetnoot687 soppen: De Bo, Westvlaamsch Idioticon: ‘een kooksel van brood met porei, rapen of andere groensels met water, tot voedsel van geringe lieden; [...] in dezen zin is het meest mv. [...]. Zoppe is arme kost, soepe komt op treffelijke tafels’ al luystren uyt: luisterend op (het toneel) voetnoot688 proppen: volstoppen voetnoot689 valt ... in d'oude schoen: komt ... terecht bij wat versleten is, bij wat weinig waarde heeft (cfr. iemand achten als een oude schoen; iemands oude schoen(en) = de vrouw die iemands minnares is geweest) voetnoot691 stieren: sturen [tekstkritische noot]⁽¹⁾ altijt stil aen den Keyser. ⁽²⁾ heel. ⁽³⁾ dat 't. voetnoot694 gheel los van kop: geheel gek voetnoot695 gram: verbolgen voetnoot696 hosen: scheppen; vandaar ook: drinken, zwelgen voetnoot697 blaeuwe: blauwe kleur door de alcohol [tekstkritische noot]⁽¹⁾ swijg stil. ⁽²⁾ eer dat mijn. ⁽³⁾ weer. ⁽⁴⁾ gramschap. ⁽⁵⁾ praeten ⁽⁶⁾ ontbreekt. ⁽⁷⁾ Joren, Kosen commen in met het bier. voetnoot699 g'Hebt ongelijk ...: Joren zegt dit tot Kosen voetnoot700 tonnestrijcker: drinkebroer voetnoot702 vertoeven: dralen, wachten voetnoot703 gesin; gezelschap voetnoot704 vertoogh; tafereel, decor [tekstkritische noot]⁽¹⁾ Hij drinckt. ⁽²⁾ commen. ⁽³⁾ uytcommende. ⁽⁴⁾ sit bij. voetnoot707 spijt: evengoed als; nog beter dan (?) voetnoot710 van doen: nodig [tekstkritische noot]⁽¹⁾ deure. ⁽²⁾ ter degen. ⁽³⁾ Jae en ⁽⁴⁾ uytcommende. ⁽⁵⁾ mij. ⁽⁶⁾ nat voet voetnoot715 te degen: behoorlijk voetnoot716 jae's: ja voetnoot718 spriet: gevorkte staak (als straftuig) voetnoot720 van gister: gisteren voetnoot722 natschoey: ik heb natte voeten (doordat mijn schoenen stuk zijn) brillen: kwellen, storen bij de keers: bij avond [tekstkritische noot]⁽¹⁾ morgen. ⁽²⁾ geirne. ⁽²⁾ 'k geef u al wat gij wilt tot loon. ⁽⁴⁾ u. ⁽⁵⁾ breeder. ⁽⁶⁾ En. ⁽⁷⁾ uw. ⁽⁸⁾ comme. voetnoot723 vermaken: herstellen voetnoot724 mergen: morgen geeren: graag t'Alst: in Aalst voetnoot725 ick bid's u: ik bid u erom voetnoot726 drommel: duivel voetnoot727 vorder: verder voetnoot729 bruy: loop voetnoot730 wederleyt: inbrengt [tekstkritische noot]⁽¹⁾ gij. ⁽²⁾ kaele. ⁽³⁾ henen. ⁽⁴⁾ cansse. ⁽⁵⁾ vrienden. ⁽⁶⁾ vier ⁽⁷⁾ wijn: ⁽⁸⁾ alle staen zij van Tafel op en vliegen den Keyser toe. voetnoot733 kreunen: klagen, jammeren gijn: gij sa: komaan voetnoot735 ga voor den hagel: loop naar de bliksem (voor de hagel is een verwensing; cfr. voor de donder, voor de bliksem) voetnoot737 en: ontkenning (bij niet) hevigh: driftig, opvliegend voetnoot738 vertoeven: wachten ontstelt: ontstemd voetnoot739 gehengen: gedogen voetnoot740 gelach: gelag, vertering [tekstkritische noot]⁽¹⁾ vier. ⁽²⁾ wijns. ⁽³⁾ Jae. ⁽⁴⁾ te samen. ⁽⁵⁾ Heer schout. ⁽⁶⁾ ontbreekt. ⁽⁷⁾ hem. voetnoot741 voort: te voorschijn, nader voetnoot745 ruymt: ruim op; of: maak plaats voetnoot748 trouwanten; dienaars, gezellen [tekstkritische noot]⁽¹⁾ ter. ⁽²⁾ Conincks. ⁽³⁾ geeft. ⁽⁴⁾ wil. voetnoot749 heerschop: heerschap, heer groene zij: linkerzijde voetnoot750 Benaut u niet: ga niet te dicht opeen zitten voetnoot751 'k Ben wel: 'k zit goed kuypers setel: ton voetnoot752 puer: precies voetnoot755 fatsoen: drukte, omslag schaffen: eten voetnoot757 geen ooren meer: (bevelend) er niet meer naar luisteren! [tekstkritische noot]⁽¹⁾ gevende. ⁽²⁾ u. ⁽³⁾ smaeken. ⁽⁴⁾ gij. ⁽⁵⁾ Vrouwtjen. ⁽⁶⁾ een. ⁽⁷⁾ gaet. ⁽⁸⁾ ontbreekt. ⁽⁹⁾ clapper. voetnoot758 heerschop: (hoge) heren langende: gevend voetnoot760 du: jij drijdarm van Westfalen: V. Celen in de editie Onze bibliotheek IV, p. 39: ‘slokker; de Westfalen gingen door voor de grootste plomperds onder de Duitschers’; M.C.A. van der Heyden, in de Spectrum -editie, p. 309: ‘zuiplap (Westfalen is bekend om het bier)’; drijdarm = draaidarm, kronkeldarm, volvulus (kronkel in de darm), maar het woord zou ook een verbasterde vorm kunnen zijn: W. Ziesemer, Preuszisches Wörterbuch geeft de vorm dreidämel met als verklaring ‘Dummkopf’ voetnoot761 in d'halve maen: naam van een herberg voetnoot762 Fransien: Fransje gebuer: buurman voetnoot763 brilt: zanikt, kletst snapper: zwetser [tekstkritische noot]⁽¹⁾ Joren binnen. ⁽²⁾ waeterlants. ⁽³⁾ sag. ⁽⁴⁾ smaeck. ⁽⁵⁾ incommende. ⁽⁶⁾ ontbreekt. voetnoot765 waesterlants: uit het Land van Waas voetnoot766 de feest van d'oude schoen: in die zin dat op vastenavond geen schoenen gelapt worden? Of duidt ‘d'oude schoen’ op de schoenlappers, waar nieuwe schoenen dan zouden verwijzen naar de schoenmakers (cfr. 793-794)? Of is de uitspraak van Kosen een zinspeling op het feit dat dank zij de oude schoenen (en de traktatie) van de bezoeker de avond extra feestelijk wordt (cfr. de reactie van Ambroos, 767)? Zie ook 842, waar Teun klinkt op de oude schoenen en de bezoeker voetnoot767 meê: ook voetnoot770 ik lap het ... in: ik giet het ... naar binnen suyver: puur, helemaal voetnoot772 wacker: flink, vlug [tekstkritische noot]⁽¹⁾ u. ⁽²⁾ Hervatten. ⁽³⁾ reckel. ⁽⁴⁾ segt gij. ⁽⁵⁾ lecker. ⁽⁶⁾ jonck. voetnoot773 dat (rondje) gaet ... voetnoot774 ervatten: herhalen welvaert: welzijn voetnoot775 feyaert: (vei: Zuidnederlands voor vet) vetgemest dier voetnoot777 ie: je leckre tongh: fijne tong, fijne smaak voetnoot779 compeer: makker voetnoot780 sluyper: sluiptochtje, strooptochtje voetnoot782 borgershuys: burgermans afkomst [tekstkritische noot]⁽¹⁾ Hertog. ⁽²⁾ heeft. ⁽³⁾ kost. ⁽⁴⁾ vremde. ⁽⁵⁾ toen stierf. ⁽⁶⁾ Te queken. ⁽⁷⁾ en. ⁽⁸⁾ dien. ⁽⁹⁾ maecten. ⁽¹⁰⁾ dat ick doen arm. ⁽¹¹⁾ cleenen. ⁽¹²⁾ borgers-leven. ⁽¹³⁾ dan. ^(l4) voorder. ⁽¹⁵⁾ raeckte. ⁽¹⁶⁾ ontbreekt. voetnoot783 hertoogh Maxmiliaen: Maximiliaan I (1459-1519), aartshertog van Oostenrijk, werd ten gevolge van zijn huwelijk met de jong gestorven Maria van Bourgondië - dochter van Karel de Stoute - voogd en regent van de Nederlanden. In 1493 volgde hij zijn vader op als keizer van het Duitse Rijk. Karel V was zijn kleinzoon voetnoot784 geschoeyt: van schoenen voorzien voetnoot785 Prins Philippus: Filips II (1527 - 1598), koning van Spanje, zoon van Karel V. Tijdens zijn regering zouden de Nederlanden in opstand komen en de Verenigde Provinciën hun onafhankelijkheid verwerven voetnoot788 mits: omdat kon: kende voetnoot789 achter: in de steek nam een vreemden (schoenmaker) aen: nam ... in dienst voetnoot790 bevaên (= bevangen): vervuld voetnoot791 liet naer hem: liet achter bij zijn dood voetnoot792 tollen: belastingen om die reys: omwille van, ten gevolge van die reis (naar Spanje) dier tijdt: toentertijd voetnoot793-4 een schoenlapper stond blijkbaar minder in aanzien en had ook een lager inkomen dan een schoenmaker voetnoot794 gepraemt: gedwongen voetnoot795 mosket: musket, vuurwapen; men wilde ... geven: men wilde me musketier, soldaat maken voetnoot797 eerlijk: rechtschapen, fatsoenlijk om hant daar aen (= aan het musket) te slaen: om dat (d.i. het militaire leven) aan te vatten voetnoot798 elsen: els voetnoot799 sigh laet voorstaen: zich (wel) inbeeldt voetnoot799-800 Eens ... gaet: laten we eens drinken, voor je verder vertelt voetnoot800 roncken: snorken, slapen [tekstkritische noot]⁽¹⁾ cloester. ⁽²⁾ u. ⁽³⁾ u. ⁽⁴⁾ ontbreekt. ⁽⁵⁾ 't gaet uw. ⁽⁶⁾ bringe 't u. ⁽⁷⁾ bringe. voetnoot802 kloestert: koester, vertroetel ien: je voetnoot803 Ick breng 't ie: ik drink je toe, op je gezondheid speciael: goede vriend, vriendlief voetnoot804 bakhuys: mond voetnoot806 Heb ... geseyt: een verwijzing naar 632-634 voetnoot807 Ick ... weer: ik drink op mijn beurt (je) moeder toe met open monde: met volle overtuiging, volmondig [tekstkritische noot]⁽¹⁾ versoeck. ⁽²⁾ Jaquelijn. ⁽³⁾ u. ⁽⁴⁾ uw. ⁽⁵⁾ keeren. ⁽⁶⁾ swarte. ⁽⁷⁾ schouw. ⁽⁸⁾ raef. ⁽⁹⁾ ontbreekt. ⁽¹⁰⁾ mijnen. voetnoot808 In uw goe gratie: op uw vriendschap (bonnes grâces = bienveillance ou amitié d'une personne à l'égard d'une autre) voetnoot809 oorlof: toestemming voetnoot812 botte: domoor u soo voor de lieden keere': u zo tegenover de mensen gedragen voetnoot813 Wat ... verwijt: te begrijpen als: Wat wil de pot de ketel verwijten dat hij zwart ziet voetnoot814 Ick blaes u: blaesen betekende in gemeenzame taal ‘drinken’, maar ook, als uitdrukking aan het damspel ontleend, ‘iets wegkapen, voor de neus wegnemen’ (E. Littré, Dictionnaire de la langue française: souffler une dame, l'ôter à son adversaire [...]. On dit aussi: souffler le joueur même [...]; je vous souffle. Fig. et familièrement: souffler quelque chose à quelqu'un, le lui enlever, le lui dérober). blaesen is hier dan te omschrijven als ‘iemands glas voor zijn neus leegdrinken’ (nemende in de voorgaande regel betekent dan ‘wegnemende’) mee: ook [tekstkritische noot]⁽¹⁾ doen. ⁽²⁾ dermen. ⁽³⁾ schoenen. ⁽⁴⁾ Hij kruypt en licht het Glas. ⁽⁵⁾ Wel speciaal. ⁽⁶⁾ ontbreekt. ⁽⁷⁾ Jae. ⁽⁸⁾ gae aen. voetnoot816 loen: lomperd ijdle: lege voetnoot817 volle: drachtige voetnoot818 sellement: bastaardvloek (uit element, met voorvoeging van een mogelijk uit Gods overgebleven s) licht: drinkt; of: neemt ... weg voetnoot819 speciael: vriend voetnoot821 magh: kan blaest: drink voetnoot822 ga i an: zie 57 altijd beens: altijd maar op de botjes (voor het meervoud op -s, zie 337) voetnoot824 niet: niets [tekstkritische noot]⁽¹⁾ kreupelen. ⁽²⁾ moest. ⁽³⁾ ontbreekt. ⁽⁴⁾ menschen proefden oyt hoe dat. ⁽⁵⁾ in de locht. ⁽⁶⁾ ontbreekt. ⁽⁷⁾ en. ⁽⁸⁾ weet. voetnoot825 gelijk: zoals voetnoot826 aen: toe voetnoot827 lichten: drinken, wegnemen licht: moet hier wel ‘neemt ... weg’ betekenen met een talioor: samen met een bord voetnoot828 ommers: beslist, toch loose: gemene trecken: streken voetnoot830 Geen mussches poeper ... sloegh: in de druk van 1718 luidt dit vers: ‘Geen menschen proefden [ervoeren] oyt hoe dat mijn herte sloegh’ - Het WNT geeft, uit de aantekeningen van G. Gezelle, het woord blutsepoeper in de betekenis van ‘pas uit het ei gekropen vogeljong’ en De Bo, Westvlaamsch Idioticon, vermeldt de uitdrukking ‘zoo bloot of zoo blutsch (kaalhoofdig, zonder pluimen) zien als eene mussche’. Zou mussches poeper ‘mussejong’ betekenen? Zodat het vers zou geïnterpreteerd kunnen worden als: Geen mussejong was ooit zo bang als ik nu. Poeper kan echter ook de betekenis hebben van achterste, aars; daaraan denkt V. Celen blijkbaar, als hij in Keurbladzijden, p. 78 noteert: ‘Thans wordt in de volkstaal nog gebruikt: mijn hart klopt als een hennengat’ voetnoot831 Quansuys ick heb den man belogen: De Bo, Westvlaamsch Idioticon verklaart quansuys als zonder erg met de Franse omschrijving sans mauvaise intention; Des Roches omschrijft beliegen als ‘valschelijk beschuldigen’. - Ongewild heb ik de man vals beschuldigd (Maey zegt dat blijkbaar tot zichzelf) voetnoot832 den uwen; bedoeld is: uw drank (cfr. 820-821) voetnoot833 bloet: kerel voetnoot834 weert: waard(ig) [tekstkritische noot]⁽¹⁾ danckt. ⁽²⁾ gordelijne. ⁽³⁾ ontbreekt. ⁽⁴⁾ ontbreekt. ⁽⁵⁾ Daelder. ⁽⁶⁾ Dien gauwen lapper. ⁽⁷⁾ in 't. ⁽⁸⁾ daer. voetnoot835 een reys: een keertje voetnoot836-7 grideleyne (de editie van 1718 vermeldt gordelijne) van Schotlant: hiermee moet een Schots danslied bedoeld zijn, maar het woord komt elders niet voor voetnoot837 sa: welaan bale: bal, danspartij (aan het hof) voetnoot838 pots tausent: Duitse bastaardvloek: drommels danst gelijk een engels peert: het WNT vermeldt ‘dansen als een paard: zoo lomp’; engels omdat het om een Schotse dans gaat? voetnoot839 ront: ful, hartelijk voetnoot841 heerschop: heer(schap) op: aan [tekstkritische noot]⁽¹⁾ Op dit versken drincken sij ront, en erhaelent. ⁽²⁾ schoen. ⁽³⁾ voore. ⁽⁴⁾ rede. ⁽⁵⁾ goeden. ⁽⁶⁾ uw. ⁽⁷⁾ ontbreekt. ⁽⁸⁾ die. ⁽⁹⁾ dat voetnoot842 veers: vers voetnoot843 schoey: schoen voren staen: voorop staan (d.i. het eerst genoemd worden) reden: billijk voetnoot844 dit vers dient te worden aangevuld met: (Ambroos licht nogh een glaesie) voetnoot845 van de: voor het voetnoot846 du: gij, jij [tekstkritische noot]⁽¹⁾ helpt. ⁽²⁾ ontbreekt. ⁽³⁾ Joren en Jaquelijn groeten malcander met oogen. ⁽⁴⁾ Hij stoot hem met den voet. ⁽⁵⁾ selfs. ⁽⁶⁾ ontbreekt. ⁽⁷⁾ hem niet porren. ⁽⁸⁾ sorren, ⁽⁹⁾ syn gedarmte. voetnoot850 sleypen: slepen wel opgeset: goed af, terdege bedeeld voetnoot851 mede ook voetnoot856 self: zelfs voetnoot858 even veel: hetzelfde voetnoot859 porren: beginnen te bewegen voetnoot860 versluysde: verstopte snorren: snurken (nog gebruikelijk in het Westhoekse dialect) voetnoot861 rommelpot: pot die met een (varkens-)blaas is overspannen, door welke men in het midden een rietje gestoken heeft dat men vochtig maakt en op en neer beweegt, wat de blaas in trilling brengt (Van Dale) keeldarm: luchtpijp [tekstkritische noot]⁽¹⁾ gaen. ⁽²⁾ Kosen sa, Kosen dat gaet u krack. ⁽³⁾ uyt. ⁽⁴⁾ verheugen. ⁽⁵⁾ ontbreekt. ⁽⁶⁾ weert. ⁽⁷⁾ Tierantiery, tieran, tieriere. La la lera, lera, leray, ⁽⁸⁾ glaesken. ⁽⁹⁾ Hij danst en singt nogh eens. Tieran, tiery, lera, leriere. ⁽¹⁰⁾ ontbreekt. ⁽¹¹⁾ ontbreekt. ⁽¹²⁾ staet gij. ⁽¹³⁾ waeyt. ⁽¹⁴⁾ is 't. ⁽¹⁵⁾ staet. ⁽¹⁶⁾ lichten. voetnoot864 roert: beweegt min: minder voetnoot866 hange-mak (= hangmat): slaapstee voetnoot867 Ick brent 't u: zie 803 brave: flinke voetnoot869 koeckies: koekjes Frans: zie 762 braven: degelijke, voortreffelijke weert: waard voetnoot870 avous: à vous (op je gezondheid) glas (wijn) een (bierpot): zou omwille van het metrum als eenen gelezen dienen te worden weirt: waard voetnoot871 braef: voortreffelijk voetnoot873 hou: hei daar! (sta) stil! (tot zijn voeten gericht) ie: je comt: komt het voetnoot875 herssebecken: hersenpan voetnoot879 top: draaitol uyt lichte': uitdrinken [tekstkritische noot]⁽¹⁾ andersints soudt mij. ⁽²⁾ ontbreekt. ⁽³⁾ je. ⁽⁴⁾ suyckelt. ⁽⁵⁾ sijn billen. ⁽⁶⁾ ontbreekt. ⁽⁷⁾ ontbreekt. ⁽⁸⁾ trouwen. ⁽⁹⁾ Jaquelijnens. voetnoot881 haentie van de baen: katje van de baan, haantje de voorste voetnoot883 meyt: (lieve) meid labertoote: L. Lievevrouw - Coopman, Gents woordenboek, I, 753, geeft het werkwoord labbermuilen met de verklaring: ‘toegepast op verliefden die elkander gedurig kussen’; tenzij hier, ook al omwille van het rijmwoord ‘toote’ in het volgende vers, labberloote gelezen zou moeten worden, dat in alle Zuidnederlandse idiotica voorkomt als benaming voor een vrouw, weliswaar met de pejoratieve bijbetekenis van ‘morsig, slordig, onzedig’ voetnoot884 waer: ware toote: zoen voetnoot885 riek: ruik voetnoot886 poesel: poezel(ig), mollig voetnoot887 fraey: mooi, heerlijk (?). Of veeleer als aansporing bij het vragen om een gunst: asjeblieft, toe, kom. Het Westhoekse dialect heeft in die betekenis de uitdrukking ‘lijk een fraaie’. Cfr. De Bo, Westvlaamsch Idioticon, dat fraai omschrijft met ‘believe 't u, s'il vous plaît’

Vorige Volgende

De verheerlijkte schoenlappers of De gecroonde leersse

Derde bedrijf

Over het gehele werk

organisaties

plaatsen

Over dit hoofdstuk/artikel

titels