Parnas, of de zang-godinnen van een schilder
(1724)–Willem van Swaanenburg–
Auteursrechtvrij
[pagina 163]
| |
Op eenige steekelige Vaerzen, my toegebeeten, over het opstellen mynens Swaanenzang, ter Uitvaart van den Heer Jacobus de Man,
| |
[pagina 164]
| |
Het hof daar Vorst August' vast prykt in goude rotssen,
Wyl 't werelddom, getemt, hem Marm're Tempels bouwt,
Is my zo na, als hen, die in dat Land getrouwt,
Het werk, voor hen te hoog, met smaad ten afgrond knotssen.
Ik draag de haardsteê meê der Vaderlyke Gooden,
En dryf zomtyts myn brein door Caesars Capitool,
Als ik Apol, gelaarst in zyn vergulde zool,
De wangunst zie, ontkroont, met zilv're Harpen dooden.
Dan danst myn Harders riet hem naar met groene telgen,
En dankt de blonde Zon, die 't Monster heeft geslagt,
't Geen 't aardryk eerst byna met gift had omgebragt,
Doe Python, al te vuil, geen eigen slym wou zwelgen.
Zo pop ik met my zelf, en strook myn eigen leeden;
Ja streel Narcissus Bruid, met vrolyk denkgetip.
Houw op! met uw gelonk, ô Zuigster van myn lip!
Of 't overschot van ons is straks tot een gegleeden!
Wie stoort myn lieve rust! wie koelt de watervlammen!
Ik ben den ik weêr kwyt, en hoor my zelven niet.
Beweeging stremt de rust, en toont my in 't verschiet,
Hoe 't Wolvendom myn stad gaat met zyn tanden rammen.
Men hakt de geesten uit, men plant 'er Boere koppen;
En de Oszen dryft me op 't veld, Minerva toegewyd:
Haar Nagtuil zit en dut, die anders 's avonds schreit,
Om datze Pallas smaad moet in haar boezem kroppen.
De gouddorst zuipt zig zat aan diamante borsten,
Nu Koopmanschap, te vrek, ver boven 't Raadhuis streeft,
Waar van een Kalchas zelfs de trouwste proeven geeft,
Als hy, met Offervuur, leid naar zyn loon te dorsten.
| |
[pagina 165]
| |
Het Wildbraad, by den Wyn gevoegt, op volle dissen,
Lonkt zyne Kluivers toe, die vreemt van Hypocreên,
Het roode Tyger-sap, met volle koppen treên,
Terwyl de voeten, zwak, het waare wegspoor missen.
Men kust den Dageraad, op teêre Rooze-steelen;
Want Mars verlaat zyn Helm, en geilt naar 't Jufferdom,
Dat heet van kokent schuim, en door haar snoeplust stom;
Hem wenst ook eeuwen lang, met zagt gewring, te streelen.
De Tyber weent gestaâg voor Romens fiere Zuilen.
Zo duikt de Troische jeugt voor 't slagmes van den moort,
Nu botheit zegepraalt, en oudheit nederboort,
Op datze zotheit zou voor klem van wysheit ruilen.
De rol van Prins Homeer, doorpropt met Jupyns schatten,
Waar voor een Aardeling, hoe groot, zelfs knielen moet,
Word thans ontwyd, ô Goôn! van 't rymend bastert bloed,
Om dat zyn ziel, te stomp, geen wonders kan bevatten.
Men zweept den Henkst, vol vlam, naar norsche Winterbeeren,
En stalt hem aan de Zee, by Ezels van het land:
Dog hoe onred'lykheit, ook tegens reên zig kant,
Nog zal 't verstand altoos zyn eigen pronkbeeld eeren.
Wraak vry, onnosle Schaar! met ongesleepe bekken,
De wetenschap, die op een eigen denkbeeld leunt;
Haar Oceäan, die 't zog uit wortelgronden dreunt,
Kan al uw stof, geboeit, doen aan haar Waagen trekken.
Wy scheppen goud uit niet, en pompen Jupyns dyën;
Wy lubben, als 't ons lust, Apol van 't eeuwig bloed,
En kussen de eerste Bruid, in haar Oranje-vloed,
Als zy heel naakt, onthemd, komt onze koon te vryën.
| |
[pagina 166]
| |
Wat Roozendauw! ô Goôn! vind men op Marm're dreeven:
Hoe botst ons gaaf Idè, vol drift, op dat yvoor!
Ontwemelt u, ô Maagt! van myn begrepen spoor,
Of gun, dat al myn wit mag in uw root herleeven!
Weg Elizeesche pronk, met al uw Hemelreijen!
De liefde mint haar zelfs, en boort haar eigen bron!
Als zy 't Carmyn bezeilt van d'ongeschape zon,
Die vreugde-traanen laat in Maagdevliezen glyën.
Zo groeit Natuur van zelfs, en spat haar melk in monden,
Die, even eerst gevormt, vast hong'rig blyven staan:
Al wat zyn wezen krygt, kan nimmer ondergaan;
Maar moet zyn oorsprong voort al de eeuwen door verkonden.
De Tyger van den tyt verslint de groove basten,
Tot dat het al gescheurt, gelyk ontvezelt staat,
Voor min, die zig te rein, aan niemand in en laat,
Als die, gelyk een kind, leid naar die pram te vasten.
ô Venus, die uw lip steeds plet op Armelynen,
Steek my den boezem toe, zo pluk ik 't Carmosyn
Het geen Natuur uitbot, op dat verheeven plein,
Het geen myn beelding vat, en 't stam-zaat doet verdwynen.
Zo val ik op 't tapyt, en teel de wereld-wond'ren,
Zo dryf ik Jupyn voort langs 't eeuwig vormgestel,
En maak de wiszeling van Hemel en van Hel,
Al zou een kop're vuist my met zyn blixem dond'ren.
Dan tem ik 't onverstand, en boei het in Gareelen,
Ja zweep het met myn wiek, dat het zyn aâmtogt mist,
Terwyl het, nederwaarts gezolt, slegts logens gist,
Die 't graag aan ieder zou voor waarheit mededeelen.
| |
[pagina 167]
| |
De Straat-taal is voor 't Graauw, dog niet voor rype Mannen;
De Beuzelaar popt steeds met Rymdrek aan zyn dis,
En loopt ann allen kant, den regten kunst-aâr mis,
Terwyl een braver geest vast Paerlen zit te wannen.
Een Moorsche Slaaf duikt neêr naar Tegenvoeters gronden,
En steelt zomtyts wel iets uit Thetis Schulp-paleis,
Dog die den drek verägt, die vind in eene reis
Fen heele werelt zelfs aan zyne kar gebonden.
De Neger van den wil, die klooft de zuiker-rieten,
En braad zyn huit voor 't vuur, het geen de Zon uitbraakt,
Terwyl hy met zyn drift het zoet dier sappen smaakt,
't Geen de Aardbol, kwistig, wil door bruine tepels gieten.
Die trant die is te nors, zo spreekt men by de dwaazen,
Gelyk de Kok ons meld, die Jupyns tafel siert,
Als hy, eens jaars te vreên, Vrouw Juno's naamdag viert,
Op 't Gastmaal van de Goôn, met stoet van volle glaazen.
Hoe prykt de Zaal van reuk! wat staan hier niet al vormen:
Want Typhon voert den troep van 't lang gebeent' gespuis,
En stapelt berg op berg, om 't ryzig Hemel-huis,
Met vleegels van metaal, heel schielyk te bestormen.
Alcides Leeuw die brult, en doet de Spooken duiken,
Terwyl Neptuin het zout met beî zyn armen schuimt,
En ziet hoe Pluto, dol, den zwarten grond opruimt,
Om Proserpina's bloem door zyn gevlam te snuiken.
Vrouw Venus geeft haar speen, in 't aanzien van Satyren,
Aan Paphos snugg're jeugt, en melkt haar Uijers leeg,
Tot lessing van den dorst, die door een koorts opsteeg
Naar 't brein, om in 't gevoel van 't streelbaar nat te zwieren.
| |
[pagina 168]
| |
De greize Beul, die smult het spier der jongste kind'ren,
En morst zyn baart, te lang, met ongeworde bloet,
Terwyl dat Priapus het zaat uit starren wroet,
Om door zyn onderstand geen zielen te vermind'ren.
Onze yz're Wapenheld snort op een Bom daar heenen,
Terwyl 't Kartouw rinkinkt langs steilen van Arduin,
En schud de Steeden los, of dondert ze tot puin,
In 't aanzien van Apol, wiens vensters traanen weenen.
De Meiter van Natuur glipt van Cybeles Leeuwen,
Wyl 't Wierook stolt in 't goud, door 't blaazen van het Noord.
Werpt uwe Beeren vry, ô Caelum, overboord:
Want rekels van de Hel staan hier beneên te geeuwen.
Daar zwoegt het Chaös reeds langs roest tot damp en Spooken;
Myn kelder stygt om hoog, Gods zolder zoekt den vloer;
Het Tin omarmt de Maan, Apol kranst thans een Boer,
Om dat de zotheit is ten Kerker uitgebrooken,
Rammeit geen Poelen meêr, die 't zout tot glaazen stremmen,
Met mookers van Saffier, ô Reuzen van de Zon,
Den Oceäan der kunst, die lurkt zyn eigen bron,
En kan het wufste Wout, met Lelygeuren kemmen.
Wat bot hier niet Robyn voor Flora's zilv're duinen;
De Weste wind danst langs haar tuiten van Citroen,
Om dat Narcis beloert de dieptens van zyn vloên,
Die hem een lossen rook tot een verbeelding kruinen.
Zou Baggus wel den moed verwekken van die lusten?
Wyl hy zyn Wyn-non streelt met droppelen van bloed,
Schenkt ons geen Druiven meêr, uw Digter word verwoed,
En wenst een oogenblik in Daphnes arm te rusten.
| |
[pagina 169]
| |
Maar ach! ik ben op hol, ik bom en trom door wolken,
Ik pluk de starren van hun stam, en plant ze hier,
De wereld word te klein, voor my tot een banier,
Dies duik ik aanstonds weg, naar grondeloozer kolken;
Dog steek den Helm weêr op, gepluimt met blanker veêren,
De veelheit van 't Kaneel, en schorssen die men ziet,
Die voeren ons uit ons, langs eindeloos verschiet,
Om 't geen men heeft geleert, weêr eeuwig te verleeren.
Al wat ik heb gemaalt, was van de Kok gehouwen;
Hier stoft de Schepper op als hy het al vergeet,
En 't ondermaansch gestel, te slegt, niet meêr en meet,
Om dat hy beter hof wil in zyn velden bouwen.
Zo beukt het staal een klip, door klem van Manne-kragten,
En draait 'er Beelden van, die meêr als Goden zyn;
De Kok blyft groot door kunst, al is het lighaam klein,
En doet het geen men niet van Reuzen mag verwagten.
Een Rif, heel loch en zwaar, mist vaak de fynste sappen,
En strekt een moordhol slegts van smaak en lekk're spys,
Terwyl de ziel, ontbloot van deugt en waaren prys,
Gelyk een zwarte Mol moet naar den grond toe stappen.
Dat dier dat smaakt geen ligt, nog proeft geen Hemelglanssen;
Maar wroet met zynen muil, thans drek en modder om:
Verlaat dat laag gestel, ô pen! want 't maakt u stom,
En dooft de zuiv're vlam in 't steig'ren naar Gods transsen.
Ik zing Apol ter eer, en tooi Parnassus ryën;
Ik schud den Hemel om, en grabbel naar de Zon,
Ja doop my in haar goud, als in de wortel-bron,
Daar steeds Salmacis, my komt met haar lusten vleijen.
| |
[pagina 170]
| |
ô Melkster van myn jeugt, Borduurster van myn zinnen,
Gy tornt my uit my zelf, en voert my in u in,
De kunst is eindeloos, en vol van diepen zin,
Ja 't waar Orakel, dat ik eeuwig zal beminnen.
Laat Midas vry myn Bas, en hoofsche snaaren wraaken,
Ik agt zyn ooren niet, al zyn ze nog zo groot;
Want d'orgel van de Ziel, die klank op wolken stoot,
Kan 't aspunt van Natuur, met groene Lauw'ren raaken
Wanneer de wel voortrolt der hoogste Hemel-starren,
Zo schud het hard Tyras van Gods verheventheit,
Daar 't hoog Gebergt' zyn zant in diepe golven spreit,
Waar door een sterveling moet in dien molhoop warren.
Wie zweept de geesten voort door nieuw gebooren winden?
Wie temt de Henksten best van Faebus ronde Kar,
En gooit de hooftstof van Natuur in d'eerste war,
Als die het ongezien kan in zyn denk-aâr vinden?
Zo ooit een Digter word van blixems voortgedreeven,
Naar 't steilste van Parnas, kan hy dan blyven staan?
Of moet hy, voor dien togt, met lang oors spreeken gaan?
Die slegts van 't droogste hooi, en niet van glinsters leeven.
Wat weet een Aap, in 't Oost, van kille Noorder Poolen?
Wat raamt de barre kust van 't heete Mooren-land?
En hoe een Man, reeds dood, nog leeft in vollen brand,
Wyl door zyn wrakken romp de wormen loopen doolen.
Die regt de daaging kent der wykende verschieten,
Die keurt de nevels goed in zynen tusschen-grond;
Want zonder zwart wierd nooit geen Schilderbeelding rond,
En 't waar, zou zonder 't vals gesmukt, van zelfs vervlieten.
| |
[pagina 171]
| |
De wereld is te guur, om wysheit te beschouwen,
En bonst haar deuren toe voor 't flikk'ren van den geest:
Die 't minst' van al verstaat, zwetst meesten tyd het meest,
En kan den blinden hoop best in den doolhof houwen.
Ik agt die gaauwers niet, nog stoor my aan het keffen
Van Pindus agterstraat, bewoont van 't rymgedrogt,
't Geen sluit, en spelwoord wel, maar nimmer zin, bedogt,
Waarom het ook geen zon kan met zyn vlerken treffen.
Deze Uil huilt thans muziek voor 't oor der Vleder-muizen.
En offert aan Diaan, de gitten van zyn brein,
Die afgeschrikt van 't Spook, eêr wenste nooit te zyn,
Als met een naaren stoet van Beesten steeds te huizen.
De lokken van 't Azuur zyn blonde Hemel-vonken,
Ter eeren van de Maan, van Faebus zelfs geteelt,
Die 't zuiver wit zo graag, in beî zyn armen streelt,
Gelyk de God der Zee leid op zyn kooi te ronken
Loopt vry den Cirkul rond, ô draaijer onzer aarde,
En doopt uw Pruik in vogt, om haar bekoor'lykheit,
Zo zie ik 't zilver-dons, met eeuwig goud bespreit,
Waar door de wereld krygt haar eerste regte waarde.
Dan peilt ons bekkeneel de ondermaansche bronnen;
Dan plukt ons vlammig vuur, den roos der daageraad,
En proeft, hoe God Jupyn, zyn eigen zaat-stroom baad
In wortels van 't begrip, die alles overkonnen
Dan bruist ons bloed zyn schuim in teêre Maagde-vliezen,
En boord den afgrond door van 't ongeschaape stip;
Ja dobbert met zig zelfs, langs Juno's malsche lip,
Op hoop, dat zy ons zal tot haar gemaal verkiezen.
| |
[pagina 172]
| |
Maar zagt, ik ben te hoog, door 't roeijen mijner zinnen,
En zeil te ver van hem, die my tot schryven port.
Houd op, ô Hemellien! die my uw inkt instort,
Of ik zal nimmermeer, gelyk ik plagt, beginnen.
Geeft liever Ezels-melk, om 't slegte volk te paaijen!
Uw Hypocrëen bevalt de zwakke harssens niet,
Die op Apol venstoort, liefst luist'ren naar het riet,
Waar op de Boks-voet weet gelyk een Raaf te kraaijen.
't Gaat wel, ik voel my reeds al plomp, en zwakker worde,
En voer een laagen toon, die ieder kan verstaan,
Te meêr, nu ik moet slegt en duid'lyk spreeken gaan,
Met een, die zonder reên, my met zyn krauwel porde.
Ik schaam my, als ik zie, ô braafste Kok, uw nukken,
Om dat gy 't Buffel-ryk, als meester gade slaat,
En my, die niemand deêr, zo bits te steeken gaat,
Om dat ik danssen kan, terwyl gy loopt op krukken.
Uw edelmoedigheit is groot by my te schatten,
Ik vind u waart te zyn, gelyk Poëet geëert;
Ja, min u als myn vriend; dog een zaak, die my deert,
Is, dat gy zyt te klein, om al het groot te vatten.
Ik spreek met Goden liefst, en gy praat graag met Menschen,
Uw doen verdient een roei, het myn een blixem-vuur,
Die 't hoogst' beoogt om hoog, heeft op deze aard' geen duur,
Daar and're slegts met vlyt, naar laage kleidrek wenschen.
Ik raad u op uw vraag? ontmol de blinde Mollen,
En stoor u aan geen stof, 't geen slegter valt als stof:
Ga naar voetnoot*Uw Weeftouw is wat klein, het draatje veeltyts grof,
Waar door gy blyft Patroon van groene kool, en knollen.
|
|