Den wech des eeuwich levens

Het XIX. Capittel.
Meditatie om sijnen tijdt vvel gade te slaen.

GHelijck ghy kondt bemercken dat in de geheele wereldt alle dinghen op sijnen tijdt, met mate, ghetal ende gewichte ghestelt zijn, alsoo behoorden het oock te gheschieden in den mensch, den welcken eene kleyne wereldt is, ende die op het alder-neerstichste sijnen tijdt wel behoorde te besteden, ende gheheel sijn leven met alle de deelen des selfs, naer den tijt passen ende regeren. Het welck eene sonderlinghe hulp is, dienende tot de Godtvruchticheydt.

De voorstellinghe der plaetse is: hem laten voor-staen te zijn in eene wildernisse, ende bemercken hoe dat alle dinghen voor-by gaen, soo dat-men naer eenen ooghenblick niet weder-om en kan krijghen van al dat eens gheweest is.

[p. 418]

⁺Het 1. point. Bemerckt ten eersten, hoe onseker dat den tijdt van ons leven is, ende hoe kort, is't dat den selven vergheleken wordt met de langh-duerende eeuwicheydt. Ten tweeden, dat wy alle ooghenblicken, oft een eeuwich ghewichte van glorie, oft wel van pijne vergaderen. Want de verdiensten eeuwelijck vergolden sullen worden, ende de sonden (oock die kleyn zijn) in de verdoemde eeuwelijck ghestraft. Ten derden, hoe grootelijcks dat de menschen deser wereldt waer-nemen de gheleghentheyt van haren koop-handel aen te rechten, van haer ghewin te beneerstighen; hoe datse 's morghens vroech in de weer zijn, den dach in arbeyden overbrenghen, reysen over zee, ende oock haer leven waghen. Bemerckt ten vierden, dat den tijdt het kostelijckste is van al datter in de wereldt ghevonden wordt, ende niet te her-halen en is: maer, eylaes!⁺ ghelijck den H. Bernardus seer wel seght: Daer en wordt niet kostelijcker ghevonden dan den tijdt, ⁺ ende daer en is niet dat hedens-daechs minder geacht wordt. De daghen gaen voor-by, de maenden, ende de jaren onser salicheydt; ende daer en is niemandt die hier eens op denckt, daer en is niemant die hem beklaeght dat den dach verloren is, ende niemermeer weder om keeren en sal. Bemerckt oock waar om dat den selven soo kostelijck is; de reden is, om dat wy daer door alle dingen konnen winnen, ende sonder den selven niet uyt rechten en konnen. Ia dat meer is, al waer het dat den mensch de gheheele wereldt soude willen gheven, om den tijdt van sijn leven te verlanghen als de doodt ghekomen is, ende dat voor eenen ooghenblick, hy en soude 't selve nochtans niet konnen verkrijgen.⁺ Bemerckt dit wel. Hoe grootelijcx meynt ghy, souden de verdoemde ende oock de ghelucksalighe achten, waer 't sake datse noch een ure mochten leven; d'eerste op datse de salicheydt, d'andere op datse meerder glorie souden mogen verkrijgen! Hier om is't dat d'eeuwighe Wijsheyt roept ende⁺ seght: Och hadde ghy't oock bekent, ende voorwaer in desen uwen dach, die tot uwen vrede is! Och oft den mensch kende hoe grootelijcks dat hy in dit leven de goederen ende rijckdommen sijnder

+ De kortheyt van den tijt, hare onsekerheydt ende weerde.

+ Serm. ad Schol.

+ Den kostelijcken tijt wort onder de menschen kleyn gheacht.

+ Verquistinge des tijdts sal ons hier naer maels berouwen.

+ Luc. 19.

[p. 419]

siele kan vermeerderen! Ende is het wonder? aenghesien dat de Heydensche Philosophen van den tijdt al-sulcken ghevoelen ghehadt hebben; onder de welcke Zeno seyde: Datter niet en was dat⁺ den mensch meer ghebrack als den tijdt. Ende Democritus:⁺ Dat het kostelijckste dat men verliesen kan was den tijdt. Ende aldus spreeckt Seneca:⁺ Dus doet al dus, Lucili, neemt u selven wel waer tot uwen profijte, ende spaert wel uwen tijdt. Want wie wordt hier ghevonden die den tijdt in sulcker weerden houdt, als het behoordt? Dus over-leght hoe dat ghy uwen tijdt sult besteden, hoe dat ghy het kostelijckste dat ghy hebt, sult ghebruycken, waer mede dat ghy dit sult vermanghelen, sal 't moghelijck wesen met klappen ende snappen, met ledicheydt ende spelen, aen-ghesien dat ghy hier-en-tusschen Koninck-rijcken kondt verkrijghen, de gratie Godts vermeerderen, uwen even-naesten helpen, uwen roep ende verkiesinghe door goede wercken versekeren.

Het 2. point. Bemerckt voor al, hoe luttel tijts dat u resteert, ende hoe veel dat ghy verloren hebt. Ten tweeden, hoe dat ghy den selven moet besteden. Seneca vermaent ons hier toe seer wel, als hy seght: Laet ons onse siele aldus stellen ende schicken, als oft wy in ons uyterste ghekomen waren; ende en laet ons niet uyt-stellen: die alle daghen sijn leven soo volmaect, als oft den laetsten dach ware, die en sal geenen tijdt te kort komen. Daer om siet toe, seght den H. Apostel Paulus, hoe dat ghy behoedelijc moocht⁺ wandelen, niet als on-wijse, maer als wijse, winnende den tijt, want de daghen quaet zijn. Wy moeten⁺ den selven dan besteden tot onse salicheyt, want hy hier toe ons van Godt ghegeven is; ende is't dat wy dit niet en doen, soo sullen wy eene scherpe rekeninge daer af moeten geven. Dus bemerckt hoe veel tijdts dat ghy stelt in gheestelijcke oeffeninghen; oft ghy ten vollen vol-brenght den tijdt die daer toe, ende tot andere Godt-vruchtige wercken ghestelt is; oft ghy dese wercken alleen gheeft het ghene dat u over-schiet, ende d'andere het beste ende principaelste. Voorts, oft ghy de selve niet beter en soudt konnen doen. Wie sal daer soo dwasen koop-man gevonden

+ Zeno.

+ Democritus.

+ Seneca.

+ Ephes. 5.

+ Wy moeten den tijdt tot onse salicheyt besteden.

[p. 420]

⁺worden, die slecht ende verworpen stroy op eenen merckt-dach sal koopen, als hy goudt ende kostelijcke ghesteenten soude konnen bekomen. Ten derden, bemerckt aen-dachtelijck wat ghy op een ure goets soudt konnen uyt-rechten, wat dat ghy soudt konnen doen op eenen dach, ende op eenige weken, waer't dat ghy neerstich ende vol-herdich wilde wesen in den wech der deuchden: Ende schaemt u, besonderlijck, is't dat ghy wilt aen-mercken eene onsprekelijcke neersticheydt die de wereltsche menschen ghebruycken in d'alder-minste ende alder-slechtste saken te beloopen.

Het 3. point. Bemerckt hoe sottelijck dat het ghedaen is, alle dinghen (door-loopt al het ghene dat u belieft) wel ende scherpelijck t'over-leggen, die het huys-houden aen-gaen, ende daer-en-tusschen den tijdt veronachtsamen, den welcken het alder-kostelijckste is datter ghevonden kan worden, ende den selven in onnutte ende ijdele dingen over-brengen. Ten tweeden, hoe groote ende swaere ongemacken dat u over-ghekomen zijn uyt de ledicheydt, ende veel menschen daghelijcx proeven, die niemermeer iet sekers te handen en trecken, maer alleen soo het valt, ghelijck een schuytken het welck naer gheen sekere haven en vaert, maer alleen herwaerts ende derwaerts drijft.

+ Die den tijdt verquist, is als eenen dwasen koopman.

Ghebedt om sijnen tijdt vvel te besteden.

EYlaes! wat is den mensch, wat is sijn leven, wat is den tijdt die hem ghegheven is, hoe kostelijck ende kort is hy? Nu⁺ is't de ure om van den slaep op te staen, nu is onse salicheydt naerder. Als-nu bevroede ick, o mijnen Heere mijnen Godt, dat⁺ het lijden van desen tijdt niet weerdich en is der toe-komender glorien, die in ons sal gheopenbaert worden. VVant het ghene dat wy al-hier voor enen korten tijdt in teghenheydt moeten lijden, dat sal ons hier namaels menichvuldelijck in den hemel vergoden ende betaelt worden: ende hier om is't dat vvy hier suchten, kermen, ende benaut zijn, verwachtende eens teenemael onder uwe kinderen gherekent te worden, t welck zijn sal, als wy ontbonden sullen wesen van dit kranck ende stervelijck

+ Rom. 13.

+ Rom. 3.

[p. 421]

lichaem. Och, wanneer sal ons desen dach verschijnen die eeuwelijck sal dueren, op den welcken wy klaerlijck sullen belijden, dat elcken ooghen-blick ons dese eeuwicheydt verworven heeft! Als wy ons ten vollen sullen verheughen, al is't dat wy⁺ nu een luttel tijdts moeten bedroeft zijn; op dat de proevinghe onses gheloofs, veel kostelijcker dan goudt ghevonden vvorde, tot uvver eeren ende glorie, o alle mijn goedt ende vvel-vaert! och⁺ hoe kostelijck sal ons als-dan den tijdt schijnen, vvaer door vvy d'eeuvvicheydt hadden konnen koopen, hoe kort d'ure van ons leven, hoe kort allen arbeydt, hoe kostelijck een quaertier urs,⁺ 't vvelck vvy dickmaels onprofijtelijck laten voor-by passeren, jae in boosheden over-brengen ende in onnutten klap! Een vvoordt vlieghe voor-by, het vvelck niet her-halijck en is; den tijdt gaet voor-by die niet te her-doen en is; noch en on-vvijsen mensch en siet niet vvat dat hy verliest; ende hy seght: Het lust my te klappen tot dat d'ure ghepasseert zy. Och, vvat seght ghy tot dat d'ure ghepasseert is, daer dese ure u ghegeven is om penitentie te doen, om verghiffenisse te vervverven, om gratie te verkrijghen, om glorie te verdienen door de mildtheydt van uvven Schepper ende Heere! tot dat den tijdt ghepasseert zy, in den vvelcken ghy de Goddelijcke goedtheydt hadt moeten versoenen, om te komen tot het gheselschap der Enghelen, te verlangen tot de erffenisse die ghy verloren hebt, om te vervvecken uvven slappen ende flauvven vville, beschreyen de boosheydt die ghy ghedaen hebt. O Heere vvilt my toch gratie verleenen, dat ick u hier mach dienen eenen korten tijdt die ick te leven heb, ende hier namaels mach loven ende dancken in de eeuvvicheyt der eeuvvicheden. Amen.

+ 1. Pet. 5.

+ Men kan met den tijdt d'eeuwicheyt koopen.

+ Bern. serm. ad schol.

Practijcke om den tijdt vvel te besteden.

Ten eersten, bemerct welcken tijdt dat u den alde-bequaemsten sal wesen om u dingen te doen, ende voor al om uwe salicheydt te beneerstighen, ende siet wel toe dat ghy den alder besten niet over en brenght met dingen van geender weerden, ende dat ghy tot het gebedt, ende om uwe salicheyt te vervoorderen, niet en verkiest den

[p. 422]

⁺onbequaemsten tijdt. Al-dus sien wy, eylaes! dat de menschen daghelijcks doen, te wten, dat men het beste van sijn leven aen de werelt schenckt, ende het beste van den dach in ijdelheydt over-brenght; maer als het lichaem nu on-bequaem is, ende den ouderdom ons over-valt, soo wilt-men hem tot Godt-vruchticheydt begheven. Men dient de ghemeynte in den sleur van sijn leven, ende men beghint alleen sijne salicheydt te beherten als ons leven ten eynde streckt. Ende wat dunckt u dat meer te werderen is, salich te zijn, oft eenen goeden borgher te wesen? Dat den eenen-ieghelijck sijne jaren, daghen ende uren bedeyle ende aldus doende en sal hy sijn leven by gheval niet over brengen, maer bedachtelijck. Desen wordt onder de leghe ende traghe menschen gherekent, die alleen wel doet als daer eenighe occasie komt, om⁺ iet treffelijcks uyt te rechten. Maer wy moeten den tijt in sulcker voeghen bedeylen, dat wy voor al doen daer wy toe verbonden zijn, dat is het ghene dat onse salicheydt aen gaet, te weten, den dienst Godts, het Ghebedt, het sacrificie van de heylighe Misse, het les[en] van gheestelijcke boecken, ende het ondersoeck onser conscientie. Ten tweeden, dat wy beneerstighen het ghene dat dese dinghen alder-naest is, ghelijck is het gene onsen staet ende officie vereyscht, oft ons ambacht ende handt-werck: Want den mensch is gheboren tot den arbeydt, ghelijck eenen vogel om te vliegen. Ten derden moet men besorghen 't gene het huys houden aen gaet: Ten vierden, dat streckt tot eenighe eerlijcke ende tamelijcke vermakinghe. Want ghelijck men met een ghemeyn spreeck-woordt plach te segghen: Den boghe en kan niet altijdt ghespannen staen.

Ten tweeden, houdt alle manden rekeninghe, hoe dat ghy uwen tijdt besteedt hebt; ende over-leght oft ghy den selven niet beter ende profijtelijcker en soudt konnen besteden.

+ De menschen schicken het beste aen de wereldt, ende laten voor Godt het slechtste.

+ Alle dinghen moeten op sijnen tijdt beneersticht worden.

Schiet-Ghebedekens.

⁺SIet hier den aen-ghenamen tijdt, siet hier den dach der salicheyt: daer om laet ons wechworpen de wercken der duysterheydt.

⁺Broeders het is nu de ure van uyt den slaep op te staen, want nu is onse salicheydt naerder, dan doen wy eerst geloofden.

+ 2. Cor. 6.

+ Rom. 12.

[p. 423]

Alle dat uvve handt doen mach, dat doet neerstelijck, vvant⁺ daer en sal noch vverck, noch reden, noch vvijsheyt, noch vvetentheydt zijn in de helle, dervvaerts dat ghy haestelijck gaet.

Werckt de vvijle dat ghy 't licht hebt, vvant den nacht komt⁺ alsser niemandt vvercken en mach.

Wandelt de vvijle dat ghy 't licht hebt, dat u de duysternissen⁺ niet en bevanghen.

+ Eccles. 5.

+ Ioan. 9.

+ Ioan. 12.