Den wech des eeuwich levens

Het XIII. Capittel.
Oeffeninghe oft beradinghe, van het versmaden van d'oordeelen der menschen.

MEn vindt gheen meerder beletsel in het gheestelijck leven ende beneerstinge der volmaectheydt,⁺ dan te vreesen de oordeelen der menschen, ende sy selven naer die te schicken: hier door is't voorwaer, dat de vooghenomen heylighe begheerten niet alleenlijck in het beghinsel, als sy noch jonck ende teer zijn, worden verdruckt; maer oock als sy nu groot ghewassen zijn, worden neder gheworpen ende uyt gheroeyt. Want hoe veel zijnder, die verveert zijnde, door ander lieden segghen ende opsprake veronachtsamen veel Godtvruchtighe oeffeninghen, tot de welcke sy hun anderssins souden begheven; oft ghewoon zijnde die te oeffenen ende te ghebruycken, verlaten die voor eenen tijdt! hoe veel zijnder die in lasteringhe ende ander onghelijck souden versoenelijck ende sachtmoedich zijn, 't en waer, dat sy door het oordeelen des wereldts tot wrake verweckt wierden! De Godtvruchtigheyt en heeft gheenen meerderen vijandt, dat de opsprake van Goddeloose: ende dat te verwonderen is, die door exempelen tot het quaedt niet en worden ghetrocken, sietmen dickwijls door woorden van den rechten wech ende volmaeckter leven afgheleydt worden.

Het eerste voor-bereydtsel sal vvesen, sy selven te stellen in de teghenwoordicheydt Godts, ende van sijn hemelsch hof, met een voornemen van alle dinghen te schicken na sijne glorie.

Het tvveede voor-bereydtsel, seer ootmoedichlijck gratie begeeren, op dat wy door de selve souden mogen

+ De vreese van de oordeelen der menschen doet groot achter-deel in den gheestelijcke voortganck.

[p. 337]

kennen de fonteyne, bijkans van allen quaedt; de welcke is, hem te voegen na de oordeelen der menschen, ende naer de selve (ghelijck den meesten deel der menschen doen) sijn leven te schicken.

Den mensch. O eeuwighe Wijsheydt, siet, soo dickwijls als ic by my selven make een Godtvruchtich voor-nemen, soo ghevoele ick, dat ick niet alleen en bemercke wat de saken in haer selven zijn, maer oock hoedanich ghevoelen de menschen daer af hebben! Want indien ick my selven stelle eene wet van wel te leven, van te schouwen quade geselschappen, ende onnutte t samensprekinghen, van soberheydt, van de wereldt te schouwen, van sebaerheydt in kost ende kleederen, van my dickwijls te biechten ende ten H. Sacramente te gaen, soo gheschiedet door het oordeel der menschen, dat veel van dese saken my duncken swaer ende lastich⁺ te wesen; ja oock dickwijls door het oordeel van boose menschen, oft immers van de ghene, die noch goedt, noch quaet, maer tusschen beyden zijn, ende over beyde zijden kreupel gaen.

Christus. 'T is een voor vonnisse, het welck schijnt te strecken tot achter-deel, maer sonder verstandt ghesproken.

Den mensch. Het verdriet my seer, dat ick alsoo vervoert ende wech ghenomen worde door de winden der menschen sprake ende geklap, ende niet door de ghewichticheydt der saken, maer door het duncken. Maer wie sal my verlossen van dese ghemeyne quale ende sieckte, dan ghy, mijnen Godt! want soo ick bemercke, de Religieusen zijn oock met dese bevanghen, worden dickwijls door de selve daer neder gheworpen, ende door lof oft misprijs doen hun dolen van den rechten padt der ootmoedicheyt ende ghehoorsaemheyt; doet hun afwijcken van de wet der eenvoudicheydt.

Christus. 'T is alsoo, ende men vindtse selden, die, daer den reghel ruym is, den selven strenghelijck onderhoudt.

Den mensch. Sy vreesen uyt te schijnen in besonderheydt ende eyghentheydt, ende andere niet te behaghen, ende u niet te mishaghen. Het welc,

+ De oordeelen der menschen maken 't goet voornemen swaer ende lastich.

[p. 338]

⁺uwen dienaer Augustinus eertijts oock klaeghde: Ick schame my niet om beschaemt te wesen.

Christus. Och hoe groote ellende ende boosheydt der wereldt is dit! de welcke soo groote macht neemt oock over de Kloosters, ende de ghene, die hun selven verachten! die voor my alleen behoorden te leven, ende te sterven.

⁺Den mensch. Voorwaer ick begheere dat seer, want ick hoore uwen Apostel seggen: Indien ick de menschen behaeghde, ick en soude Christus dienaer niet zijn O waerachtighe uytsprake! wie overleyt⁺ dese, soo hy behoordt! och oft ghy u gheweerdighde my die te verleenen, die alleen kont suyver maken, dat van onsuyver saedt is ontfanghen, ende alleen als den Samaritaen kont onse wonden ghenesen? een iegelijck heeft in het heylich doopsel de werelt, hare overdadicheydt ende oordeelen versaect, ende vastelijck voor hem ghenomen u te dienen, ende alsoo tot het leven in te gaen, ende siet, ick en vinde niet dat ons meer achterwaerts trect, dan de ijdele vonnissen des wereldts: wy vreesen quaedt ghenoemt te worden, ende wy en konnen dit niet verdraghen; ende nochtans verdraghen, dat wy om de woorden alleen der menschen, quaedt zijn.

⁺Christus. Maer wat zijn dese oordeelen meer dan ijdele gepeysen, propoosten ende rasernijen van eenige menschkens; ende meest van quade, ende alsulcke, die ons niet toeghedaen en zijn. want een ieghelijck spreeckt ende oordeelt soo hy gemoedt is. Ende aenghesien de gheheele wereldt ghestelt is in de⁺ boosheydt ende al dat in de selve te vinden is, en⁺ is anders niet dan begheerlijckheyt des vleeschs, der ooghen, ende hooveerdije des levens: hoedanich kan het vonnisse der selver wesen?

Den mensch. Dit is het ghevoelen der ghener, die voor vernufter willen gehouden worden; dat men dese saken met de Godtvruchticheyt moet voegen, die vande selve seer verschillen, ende tegen de Godtvruchticheyt strijden: ende by aldien dat niet geschieden kan, dat men als-dan liever van de Godt-vruchticheydt wat moet af trecken; op dat het niet en soude schijnen, dat wy ons aen het oordeel ende

+ Aug. l. 2. confess. c. 9.

+ Gal. 2.

+ Iob. 14.

+ D'oordeelen der menschen en zijn anders niet dan ijdele ghedachten ende rasernijen.

+ 1. Ioan. 5.

+ Ioan. 2.

[p. 339]

ghevoelen van andere niet en willen onderwerpen.

Christus. Waer toe zijn dese oordeelen profijtelijck oft schadelijck? wat batet de mane, sonne, ende sterren, dat sy van de afgodisten voor Goden eertijtds ghehouden zijn gheweest? wat schadet het goudt, dat het voor slijck worde gheacht?

Den mensch. Niet met allen, ghelijck het ons oock⁺ niet en schadet, oft batet, dat wy verscheydelijck gheoordeelt, dat wy ghepresen worden, dat wy bekent zijn, ijdelijck vermaert oft mispresen worden.

Christus. Voorwaer in't besonder willen bemint wesen (aenghesien dat wy een ieghelijck van onsen naesten, als ons selven moeten beminnen, is tot onghelijck van andre menschen; ende ghepresen te willen zijn, maeckt ons gheheel onprijselijck ende⁺ berispelijck: want die dat begheert, en is nu niet lofbaer, want niemandt en wordt ten rechten ghepresen, dan die goedt, ende die oprechtelijck, ende niet valschelijck prijsbaer wordt gheacht. Op dat iemant soude mogen gepresen worden, moet hy den lof aldermeest schouwen, gemerckt dat hy niet oprechtelijck ghepresen en kan worden, die den lof van selfs soect, maer is om sijne hooveerdije seer wel misprijsens weerdich. Insghelijcks die hem vergramt oft droevich is om eenich onrecht oft lasteringhe, die hem aen ghedaen wordt, die ghetuyght dat hy het selve weerdich is, ende dat hy voor soo veel soeckt den lof, als hy gheschouwt heeft het misprijsen. Indien ghy dan veracht oft versmaedt zijt gheweest, indien iemandt quaedt vermoeden van u ghehadt heeft, niet teghenstaende is 'dat ghy u daer inne hebt verheught, soo verclaert ghy, dat 't selve te onrecht u geschiedt is, ende met recht waert ghy weerdich veracht te wesen, indien ghy u om dese verachtinghe hadt bedroeft. Ende wat hebt ghy van u selven, oft dat uwe is? voorwaer⁺ niet met allen, want tis al mijn. Waer om wilt gy dan het selve tot u trecken? waer om begheert ghy dat een ander u dat toeschrijve, ende daerom u eere bewijse? Ghelijck de duyvelen willen, dat hun de

+ D'oordelen der menschen hunnen lof ende misachtinge en baet noch en schaedt.

+ Niemant en is oprecht lofbaer, dan die deughdt bemindt.

+ Den mensch en heeft van sy selven niet dat lofweerdich is.

[p. 340]

Goddelijcke eerbiedinghe aen ghedaen worden, alsoo wilt eenen ijdelen mensch ghepresen ende in verwonderinghe zijn, ende my de eere, die my met recht toe komt, ontrecken. Indien hy wijs waer, hy soude met mijne Apostelen seggen tot de ghene,⁺ die hem beminnen ende verheffen: Ghy Israelitsche mannen, waer om verwondert ghy u hier af, ende siet op ons, als oft wy dit door onse eyghen kracht hadden ghedaen, oft ghelijc andere seyden, als men hun wilde offerande doen: Mannen waer om doet ghy dit? wy zijn oock stervelijcke menschen,⁺ ghelijck ghy lieden zijt; wilt ghy dan, dat wy my verlatende op u sien? en sonderlingh prijsen ende alle eere bewijsen? dat sy mijne vijanden worden, om dat sy uwe vrienden souden zijn? wilt ghy my voor by gaende ende versuymende de eere, den lof, de liefde, die ghy my kont bethoonen, toe-schicken aen eenen seer ijdelen afgodt; dat is aen het vonnisse ende oordeelen der menschen? want ghy, die de oordeelen der menschen bemindt, wordt de selve door de liefde onderworpen, ende bemindt de wereldt, ende wordt mijnen vijandt. Wilt ghy dat de menschen door de liefde tot u, belet worden my uyt gantscher herten ende met volkomen liefde te beminnen? wilt ghy my als eenen muer stellen tusschen hun ende my, om dat sy my niet volkomelijcken en souden aenhanghen? Ghy verblijdt u mogelijck, indien u veel menschen aensien, ende vereeren: dat is, dat sy bedroghen worden, ende ghy hun bedrieght, indien sy tot u komen, indien ick hun iet door u gunne. En siet ghy niet dat de vlieghen vergaderen by den pot, ende de vloyen ende mugghen komen tot u vleesch, ende daer uyt suyghen? sy suyghen u bloedt voor hun ende trecken 't u af: alsoo die tot u komen om hulpe oft troost te verwerven, begeeren 't gene, dat hun is, dat ick hun door u toe schicke, want om hun hebbe ick u dat gegheven, sy ontfanghen at mijn is: dat sy my dan den lof gheven: ende en sorght ghy voor geenen lof oft laster, noch voor gheen oordeel der menschen.

Den mensch. Indien ick dan gheenen lof en mach hopen noch begheeren, noch het versmaden haten,

+ Actor. 3.

+ Actor. 14.

[p. 341]

is 't sake dat ick goet wil wesen ende Gode aenghenaem: o Heere, hoe groote onwijsheydt is't te willen quaedt zijn om den selven lof te bekomen oft immers niet soo goedt, door het verachten der menschen my verstoorende ende bedroevende.

Christus. Wie isser, die soude willen bederven sijne ghesondtheydt, wetentheydt, sterckheydt, rijckdom, om dat die niet en worden ghepresen, ja mispresen? Niemandt en pijnight sy selven met hongher, om dat de dwase ende uytsinnige roepen, dat de spijse ende dranck venijn is.

Den mensch. Ende nochtans, om dat iemandt by avonturen teghen ons sijnen mondt niet en soude openen oft misprijsen, onthouden wy ons dickwijls van de Godtvruchtighe oeffeninghen ende vande ghehoorsaemheyt te volbrengen: dat is, van de spijse der siele, ende verliesen de sterckte ende rijckdom der selver; ende wy worden om niet verkocht onder de sonde.

Christus. Indien iemandt u raedt vraeghde, wat hy soude moghen verkiesen, oft wat hem nutter soude zijn, oft oprecht rijck, eerbaer ende gheluckich te wesen, oft valschelijck voor sulcks ghehouden te zijn, over-vloedicheydt te hebben van alle dinghen, oft bloodt ende onversien van alles, rijck⁺ te wesen van bestandighe deughden, oft alleenlijck met schijnelijcke verciert. En soudt ghy niet oordeelen dat de waerachtighe dinghen voor de valsche ende schijnbare behoorden ghestelt te worden? nochtans is een ieghelijck met dese dolinghe bevanghen, en de om dat sy niet en souden mispresen worden, hebben sy liever onrechtveerdicht, oft immer min rechtveerdich te zijn, dan om de deught met recht ende reden prijsbaer, salich, ende alle eere weerdich te zijn. Hoe verscheyden sal het oordeel der menschen zijn in de ure des doodts: voorwaer anders sal als dan wesen het oordeel bijkans der gheheele wereldt. Dan sal den ghenen van de wereldt ghepresen worden, die haer hier te voren verstooten ende versmaedt sal hebben; ende die ter contrarie sal berispt worden, die door hare bedrieghelijcke stemme verleydt zijn, een ledich

+ De menschen zijn wijser in 't verkiesen van tijdelijcke ende wereldtsche dinghen, dan in de geestelijcke.

[p. 342]

vuyl ende onaerdich leven sal hebben gheleyt: als dan sal verheven worden de liefde der armoede, de versmadinghe van alle eere des wereldts, ende hare oordeelen; dan sal de mildtheydt tot den armen ende alle deughden met haer ooc van de quade, maer boven al van my ende mijne lieve heylighen in der eeuwicheydt ghepresen worden, soo dat ick met rechte begheert hebbe dat den sterf-dach der Heyligen, hunnen geboort-dach soude genoemt worden, ende oock in der waerheyt soude zijn, want sy als dan opstaen, ende als sterren, die den dach deses levens ondergaet beginnen inden nacht te schijnen.

⁺Den mensch. Maer de boose ontsien als dan oock als 't tijdt is van de salicheydt te beneerstighen, hun tot u te bekeeren, hun openbaerlijck te biechten, het hooch-weerdich Sacrament des Autaers, het Olissel te ontfanghen, om datmen niet en soude segghen, dat sy onstantvastich oft bevreest zijn, ende worden in sulcker voeghen wreedelijck ghepijnight door hun eyghen consciencie.

Christus. Indien ghy de oorsake wilt ondersoecken die is claer, sy segghen: wat soude men van my segghen?

Den mensch. Goeden Iesv, wordt dan het segghen ende een vlieghende woordt meer gheacht, dan de sake selve; dan de waerachtighe salicheydt, wordt daer op meer ghelet, dan 't om u te ontfanghen, dan van u besocht, ghevoedt ende versterct te worden: wordt daer dan meer op een woordt ghepast, dan op alle uwe gaven? meer op eene kleyne vreese van eenige opsprake der menschen, dan op het perijckel⁺ dan het eeuwich leven? O hoe groote kracht ende macht van menschelijcke oordeelen! Eylaes! wat sal hy in 't oordeel verantwoorden, als sijne dwaesheydt openbaer sal zijn voor gheheele de wereldt. als dan o eeuwighe Wijsheydt sult ghy hem verwijten, dat hy u versmaedt, ende meer wercks ghemaeckt heeft van het segghen van eenighe verworpen menschen, dan van u ghebodt. Dan sal geheel de wereldt teghen hem opstaen, dan sullen de heylighen hem bespotten, ende de duyvelen beghecken; welcker lof dat is hun scherpe pijlen, hy

+ Om bedachtheydt der menschen, die ooc in d'ure des doodts ontsien haer te beteren.

+ Dwaesheydt der menschen, die meer passe op de woorden des werelts, dan op Gods oordeel ende alle sijne gaven ende hun eyghen salicheydt.

[p. 343]

met soo groote begheerde hadde ghesocht, ende door de welcke nu ghewondt zijnde, sal ghestraft worden met de eeuwighe schande.

Christus. Maer die my ende de Godtvruchtigheyt⁺ voor de menschen sal hebben beleden, dien sal ick oock belijden ende bekennen voor mijnen Vader: Maer soo wie my, ende mijne woorden geloochent sal hebben voor de menschen, dien sal den Sone des menschen oock loochenen, als hy sal gekomen zijn in sijne Majesteyt, ende die van sijnen Vader ende der Heyligher Enghelen.

Den mensch. Hoe bedruckt sullen de kinderen deser wereldt zijn? eylaes! in de langhe eeuwicheydt, dat sy om een wordt, een gepeys, eenen wenck van eenighen mensch, verloren sullen hebben duysendt gheleghentheden der salicheydt, ende eeuwigher glorie.

Christus. Als dan ghelijck oock in't oordeel sullen⁺ de boose huylen seggende: siet dese zijn t, die wy somwijlen hebben ghehadt tot spot, ende ghelijckenisse der verwijts, wy on-verstandighe achteden haerlieder leven te wesen rasernije, ende hun eynde sonder eere: siet, hoe sy gherekent zijn, onder de kinderen Godts, ende onder de heylighen is haerlieder deel.

Den mensch. Wy willen bemindt worden, ende⁺ siet, indien wy daerom uwe liefde verlaten, wy sullen in der eeuwicheydt van u onsen Godt ende uwe H. Enghelen ghehaet worden: wy trachten naer eere, ende alle onse boosheden ende verborghentheden onser herte, sullen voor een-ieghelijck openbaer zijn: wy willen vermaert zijn, ende eylaes! wy sullen in eene eeuwighe ghevanckenisse ghesloten, ende altijdts-duerende verghetentheydt begraven ligghen, noch ghy onsen Godt en sult ons noyt ghedachtich wesen; de ghene naer welcke wy hebben gheluystert, welcker oordeelen wy hebben ghevreest, sullen ons met eeuwighe vermaledijdinghen quellen. In dien wy naer eere staen, en behoorden wy, eylaes niet voor de voorby vliegende, die als eenen roock maer eenen ooghen-blick en duert, de eeuwighe eere te verkiesen? O geluck-

+ Matth. 10.

+ Valsch oordeel der boose menschen.

+ Die hier wilt vande werelt bemindt, gheeert ende vermaert worden, sal inder eeuwicheyt van Godt gehaet, versmaet ende vergheten worden.

[p. 344]

salighe sielen, aen de welcke de H. Gheest desen raedt ende leere ghegheven heeft, dat ghy de eeren ende jonsten des wereldts soudt verachten, ende u verheven heeft boven alle gheschapen dinghen. O⁺ salighen Alexius, die daer ghy seer edel waert van stamine, hebbe 't verborghen ghehouden, om voor de gheheele wereldt te bewijsen, dat ghy waert een kindt Godts: ghy hebt verwonnen, o vromen kamp-vechter, ghy hebt verwonnen ende victorie behaelt, onder de trappen schuylende, ghy hebt de gheheele wereldt door ghespreydt de stralen uwer heylicheydt. O heylighe Apostelen ende Martelaren Christi, hoedanige exempelen van versmadinghe der dwase oordeelen des wereldts, hebt ghy ons achter ghelaten, ghy ghinckt blijdelijck van d'aensicht des raedts, om dat ghy weerdich waert gheacht voor den name Iesvs versmaedtheydt te lijden. O salighe vergaderinghe der Anachoreten ende Eremijten, hoe gheluckelijck hebt ghy niet de wereldt ghespot, om dat die met u niet en soude spotten! ghy hebt met de voeten ghestooten 't gene dat sy groot achtede, ghy hebt verkoren 't gene dat sy mis-prees. Wie hadde u desen gheest ghegeven?

Christus. Weet voorwaer, dat het vleesch en bloet hun dit niet en hadde gheopenbaert, maer den Gheest mijns Vaders die in de hemelen is, ende sy hebben hier door eenen grooten vrede verkregen;⁺ sy en waren noyt beancxt, aen niemandt verbonden;⁺ maer ontslaghen, vry ende sonder sorghe door eene ende oneere, door quade fame ende goede fame, als verleyders ende nochtans waerachtighe, als die onbekent zijn ende nochtans bekent, als stervende ende levende, als ghekastijdt ende niet⁺ ghedoodt. Maer eenen wereldschen mensche, die ghequelt wordt van het menschelijck opsicht, moet waernemen d'oogen, monden, ende manieren van een ieghelijck, ende eens ieghelijcks knecht zijn. Want die iet bemindt, moet nootsakelijck aen het selve door de liefde onderworpen worden, ende vervolght sonder ruste (welck wel het alder ellendichste is) de liefde, jonste, ende goede achtinghe sijns selfs (die om de ijdelheydt niet oprecht en konnen

+ Exempelen van de versmadinge des werelts ende hare oordeelen

+ 2. Cor. 6.

+ Vrede ende gherusticheydt der ghener, die d'oordeelen der menschen versmaden

+ Hy maeckt sy selven eene slave, die op de oordeelen der menschen acht.

[p. 345]

zijn) ende en kan noyt weten oft hy die verkreghen heeft; want het herte van den mensch is quaedt ende⁺ ongrondeerlijck; wie sal 't selve kennen? Want dicwijls die u met den monde uytwendelijck prijst, versmaedt ende berispt u inwendelijck; ende tegen eenen die u verheft, isser hondert die u verachten ende vernederen: soo dat, in wat ghedaenten ghy u als eenen Proteus verandert, noyt en sult ghy aen eenen in alles, noyt en sult ghy aen een iegelijck behaghen, maer sult aen veel mishaghen.

Den mensch. Och tot wat dieren prijse worden de oordeelen der menschen verkocht, daer nochtans niemandt oyt en kan weten, oft hy die oprechtelijcken ende naer sijn begheerte verkreghen heeft: ende al waert sake dat hy 't wiste, soo en soude hy van de selve niet eenen ooghenblick versekert konnen blijven, soo onstantvastich ende wanckelbaer bemerckte ick de herten ende liefde der menschen te wesen; ende dat hy heden op dese ure prijst, hy verworpet op de selve. Wy verwonderen ons, siende dat iemandt zijn goedt verquist met onkuysheydt⁺ ende gulsicheydt; maer veel onbedachter is hy, die om de inbeeldinghen, ghesintheden der menschen, de oprechte verstandighe eere, vrede, deughde, ende uwe gratie, dat is alle goedt, verliest.

Christus. 'T is wel waer, dat den mensch veel ellenden onderworpen is, maer de ghene die sy selven vermenght op ander lichaemen, by maniere van spreken, dat is by het goedt-duncken, verwonderinghe, eere, ende liefde der menschen, vermeerdert sijne ellenden seer: ant ghelijck hy ghevoelt de quetsuren van sijn eyghen lichaem, alsoo ghevoelt hy oock de quetsure van d'andere, ende hy brenght hout om sy selven te branden, ende banden om ghebonden ende ghetrocken te worden.

Den mensch. Daer om neme ick vast voor my, noyt acht te slaen oft aen te hangen 't goedt-duncken der menschen de des wereldts: maer alleenlijck aen te sien, wat van my de rechte redene, uwen goddelijcken wille, uwe gheboden ende raden vereysschen: want hoedanich en hoe dwaes dat is het⁺ oordeel des wereldts, is opentlijck verklaert ghe-

+ Ierem. 17.

+ Onwijs is hy, die om de ghesintheden der menschen Gods gratie en allen goet met haer verliest.

+ Christi leven ende doodt heeft claerlijc bethoont, hoe sot dat zijn de oordeelen des wereldts.

[p. 346]

weest in u leven ende doodt: want ghy zijt in den nacht in eenen stal gheboren; dertich jaren hebt ghy onbekent ende veracht met den menschen verkeert, ende na dat ghy aldersoetste Iesv u gheweerdicht hebt te veropenbaren aen de wereldt, hoe menichmael hebt ghy ons dese versmadinghe des wereldts bevolen, ghy en hebt gheen eere, staet oft⁺ lof ghesocht, segghende: Ick en soecke mijne glorie niet, daer is een diese soeckt ende oordeelt. Maer noyt en heeft het meer ghebleken hoe valsch het oordeel des wereldts is, dan in uwe alder-heylichste doodt: Want daer ghy heylich ende onnoosel waert, een Lam sonder vlecke, zijt van de wereldt gherekent geweest onder de quaedt-doenders, veracht ende ghehouden als den slechtsten ende verworpensten der mannen; ende sal ick den lof oft verachtinge der menschen achten? Noch ghy en hebt uwe Heylighen gheenen anderen wech ghewesen, die u ernstelijck, niet geveynsdelijck, oprechtelijck niet bedroghen door dolinghe oft eyghen liefde, hebben bemindt, ende hebben vierichlijck begeert versmaedt, voor dwase ghehouden ende gheacht te worden, op dat sy u souden moghen naer volghen. Voorwaer het is eene groote on eer die wy u aendoen⁺ (ghelijck uwen dienaer Chrysostomus leert) in dien wy u voor-by gaende, tot onse mede-knechten ons keeren, als oft ghy niet ghenoechsaem en waert, om ons naer verdienste te prijsen. Dit verwerret al, dese sake heeft gheheel de wereldt in beroerte ende onruste gestelt, want wy doen alle dinghen ten opsiene van de menschen, ende wy en draghen gheen sorghe voor de goede wercken, maer wy bejaghen ende soecken den lof van onse mede-knechten.

Christus. Daer om heeft Hieronymus waerachtelijck door my gheseydt: D'eerste deughdt van den moninck is te versmaden d'oordeelen der menschen, ende altijdts te peysen op 't ghene dat mijnen Apostel heeft gheseydt: In dien ick de menschen⁺ behaeghde, ick en soude den dienaer Christi niet wesen.

⁺Den mensch. O alder-liefsten Iesv, ghy en lockt

+ Ioan. 2.

+ Chrysostomus de contemnenda laude hominum.

+ Gal. 1.

+ Van Godt alleen kan ons eenich oprecht goedt, lof oft eere toe komen.

[p. 347]

my niet alleen met exempelen, maer oock met seer veel ende groote weldaden, die ghy my op alle ooghenblicken toeschickt: want wat verkondighen my dese, dan datmen den oprechten lof van u moet soecken, van wien ons alle goedt toekomt? Want is 't sake datter gheen goedt en komt dan van u, die de zee zijt van alle goederen, waerom wille ick van andere groot gheacht worden, daer sy my niet en konnen gheven dan door u, gheen sake oprechtelijck en konnen weerderen, want sy gheene sake volkomelijcken en konnen bekennen? V oordeel alleen is oprecht ende waerachtich, aenghesien dan dat wy het oordeel der menschen niet en vreesen, 't en zy dat wy met eenen van hun ons selven iet beloven. Die u de fonteyne vvan alle goedt aensiet, ende bemerckt datter buyten u niet en is, die veracht alle dinghen om u; want wat soude hy buyten u soecken? hy siet dat de kromme weghen, door welcke de menschelijcke verblintheydt ruste socht, lanck ende swaer zijn, ende datter gheenen vrede in die te vinden en is, ja dat meer is dat den ellendighen mensch daer door sy selven brenght tot alle onruste, droefheydt ende benautheydt des gheests; want hy beveelt ende over-gheeft u welven aen de ongestadige ende onsekere winden van den wille, jonste ende vreese der menschen, die noyt in eenen staet en blijven. O hoe spottelijck bemindt soodanighen de ijdelheydt, stemt op de selve, als op drijvende baren, op de locht, op snelle winden, vreest met redene, ende vreesende bethoont dat hy onwijs ende onvoorsichtich is. Ende nochtans dese ijdele bobbelkens worden door soo veel om-weghen, soo veel vreesen, soo veel gheveynstheden, door soo veel perijckelen ende arbeyden van de menschen gesocht.

Ghebedt.

WEest ons bermhertich Heere, Schepper van alle dinghen ontfermt u onser ijdelheydt ende slavernije, met de welcke wy de wereldt ende de ghepeysen der menschen dienen. Indien wy lust hebben om te dienen, is't niet beter te dienen u mijnen levenden ende waer-achtighen Godt? is't niet beter u te dienen

[p. 348]

⁺Koninck der Koninghen, ende Heere der Heeren? Indien ick begheere ghepresen te worden, soo begheere ick voor u hemelsche hof, voor de wijde wereldt, ende inder eeuwicheydt ghepresen te worden: indien ick glorie soecke, soo wille ick d'on-stervelijcke glorie van u handt verwachten: indien ick voor verachtinghe vreese, soo moet ick alder-meest vreesen van u veracht ende versmaedt te wesen? want wie sal prijsen den ghenen, die ghy veracht sult hebben? wie sal desen voor goedt houden, dien ghy⁺ waer-achtighen Godt, die de herten ende nieren onder-soeckt⁺ ende door-siet, sult verworpen hebben? Siet Heere, ick hebbe den rechten wech der waerheydt, ende uwe waer-achtighe oordeelen, die gherecht-veerdight zijn in haer-selven, verkoren. Verlicht dan mijne duysternissen, dat ick voordt-aen den dach des mensches niet meer en begheere, maer wensche u alleen te behaghen, vreese u te mis-haghen. VVant ghy zijt mijnen lof, ghy zijt mijne glorie: is't dat ick my beroemen; ende verheffen⁺ moet, in u sal ick my beroemen; want door u sullen wy onse vijanden op-worpen, met den hoorn, ende door uwen naem sullen vvy versmaden, die teghen ons op-staen; op dat wy sonder vreese verlost uyt de handen onser vijanden, u souden dienen alle de daghen ons levens, Amen.

+ Ghebedt in het welck den mensch verkiest Godt te dienen, ende niet d'oordeelen der menschen, ende in Godt sijn behaeghen te nemen.

+ Psalm. 118.

+ Psalm. 17.

+ Psalm. 43.

Pracktijcke om d'oordeelen der menschen te versmaden.

⁺TEn eersten, men moet sijne wercken over-legghen, ende die schicken; niet naer het oordeel van t' gemeyn volck; maer naer den reghel van de wet Godts, ende als-dan met eenen kloecken moet voordt gaen in den wech der deughden. Het is onsprekelijck, hoe seer onsen voordt-ganck in den aen-ghenomen wech der deughden belet, ende verachtert wordt door het vreesen, ende aen sien der oordeelen der menschen: want dit heeft veel menschen af-gekeert, en weer-houden, van dick wijls te bichten, den H. Sacramente te gaen, ende boven dien van verscheyden andere Godtvruchtighe oeffeninghen. Men vinter veel die wel derren, d'eerste, ende voor-ganghers zijn, in de schole der ijdelheydt ende boosheydt; maer luttel die in den wech der Godt-vruchtigheydt hun derren daer toe ver-

+ Den regel uwer wercken moet zijn de wet Gods, ende met 't oordeel der menschen.

[p. 349]

stouten. Men vreest hier in de woorden ende het ijdel oordeel der menschen, ende men vreest daer in niet het strenge oordeel des eeuwigen rechters. Hoe grootelijcks dat Godt dit mishaeght, blijckt klaerlijck door sijne eyghen woorden als hy seght: dat hy voor sijnen hemelschen vader in den dach des oordeels niet en sal bekennen,⁺ die hun geschaemt sullen hebben voor de menschen hem te belijden.

Ten tweeden, is 't geraden ende seer profijtelijck hem⁺ dick-wijls te verbeelden, als oft men ghestelt waer op eenen groote verthoon-plaetse oft theatre voor Godt en sijn hemels gheselschap, om daer op, in hunne teghenwoordicheydt ons wercken te volbrenghen, ende in sulcker voeghen de oordeelen der menschen te versmaden.

Ten derden, gemerckt dat dit quaet sijnen oorspronck⁺ neemt uyt de eygene liefde, ende dat niemandt by-kans eens anders oordeel oft verachtinghe en vreest, 't en zy dat hy oock met eenen soeckt den lof oft iet dierghelijcks, soo is ons van noode eene groot-moedicheydt, want dese en laet niet toe dat den mensch eenighe ijdele oordeelen ende vermoedinghen, ja oock niet eenen anderen mensch dienen ende onder-worpen zy; veel min dat hy die van hem met sijn groot achter deel, ende ten prijse van de Christelijcke vrijheydt soude bedelen.

Ten vierden, de Heylighen hebben voor eene maniere⁺ ghehadt, sommighe dinghen te doen om de tonghen des volcs te verwecken, ende hun selven te doen verachten, sonder nochtans daer toe eenighe gherechtighe oorsake te gheven. Hier inne moet-men hun naer-volghen, indien wy willen den loon van de volmaecktheydt, ende den peys ende gherustheydt des herten bekomen.

+ Luc. 9׃

+ Stelt u dickwijls in Gods teghenwoordicheydt, ende sijnder heylighen.

+ De vreese der menschelijcke oordeelen spruyt uyt de eyghen liefde ende wordt door ootmoedicheydt verwonnen.

+ Loflijck ghebruyck der Heylighen.

Schiet-ghebedekens.

Het is my voor 't minste dat ick van u lieden oft van den⁺ menschelijcken daghe gheoordeelt worde.

Ick hebbe ghedaen oordeel ende recht-veerdicheyt, en levert⁺ my niet aen die my lasteren: oordeelt my Heere, ende onder⁺ scheydt mijne sake, van dat onheylich volck, verlost my van de boose ende bedrieghelijcke menschen.

Ick en hebbe den dach van de menschen niet begheert, ghy⁺ wetet.

+ 1. Cor. 4.

+ Psalm. 118.

+ Psalm. 42.

+ Ierem. 12.