Logo DBNL
Den wech des eeuwich levens (1622)

Den wech des eeuwich levens

(1622)–Antonius Sucquet–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het XII. Capittel.
Van het versterven der menschelijcker gheneghentheden.

GHelijckerwijs dat in het opperste deel van onse siele, den oorspronck van alle quaet is den eygen wille, de eyghene liefde, ende het eyghen ghevoelen: desghelijcken in het onderste deel der gheneghentheden, die anders noch goedt noch quaedt en zijn, is het beghinsel van alle quaedt d'ongestorvenheydt.+ Ende de beroerten der sielen worden passien oft geneyghelijckheden ghenoemt, door dien dat den sinnelijcken appetijt oft lust beroert zijn door de verbeeldinghe van eenich goedt oft quaedt, brenght mede eenighe in-druckinge oft veranderinge in het lichaem. Desen lust is tweederley, te weten den begheerenden lust, ende den grammoedigen. Den begheerenden lust, die hem streckt tot het ghene dat+ enckelijck in hem selven goedt oft quaedt is, heeft dese ses geneygelijckheden. Ten eersten, een liefde van het goedt dat hem vertoont wert, uyt dese lief-

de spruyt een verlangen tot het goedt, soo wanneer het niet tegenwoordich en is aen den beminner: ende eene blijdschap als 't hem teghenwoordich is. Ten tweeden, soo wanneer eenich quaedt hem vertoont aen ons ghemoedt, terstont soo spruyt daer in ons eenen haer van het selve quaedt, daer naer eenen schroom des selfs, indien het niet teghenwoordich en is, ende ten laetsten eene droefheyt ende pijne soo wanneer het den mensch over-valt. Den grammoedighen lust streckt hem tot het goedt ende quaedt, voor soo veel als de selve swaer ende moeyelijck zijn: de genegentheden van dese zijn vijve. Ten eersten, + eene hope van eenich goedt dat moeyelijck is om te verkrijgen. Ten tweeden, een stouticheydt teghen het quaet dat qualijck kan verwonnen worden: Ten derden, eene wanhope van het goet, datmen niet en kan verkrijghen: Ten vierden, eene vreese van het quaet datmen niet en kan verwinnen: Ten vijfden, eene groot gramschap tegen het selve quaet. Dese+ genegentheden hebben voor haer voor-worpsel oft wit daer sy toe strecken, alle dingen die door de sinnen begrepen worden; welcke zijn het goedt deser wereldt, oft die ghelegen zijn in profijt, eere oft genoechte. Dus is't dat iemandt sijn affectie van verganckelijcke dingen af-treckt ende stiert tot hemelsche, desen sal verkrijgen eene heerschappije over sijne geneyghelijckheden; door dien dat dese van de voorseyde affectie gheheelijck beweeght worden. Want den genen die de tijdelijcke saken niet en bemint, den selven en verlanght daer oock niet naer, noch en verblijdt hem niet te seer als hy die besit: weder-om, is't dat hem iet daer-en-teghen overkomt, te weten, eenich quaedt, hy en haet dat niet, maer als eenen op-rechten dienaer Christi, om-helst ende bemindt het cruys, als het ghene dat in der waerheyt nut ende profijtelijck, salich, eerlijc, ende vol ghenoechten is: en vliedt het selve in gheender manieren, maer soeckt het; ende en is oock niet onmatelijck bedroeft, maer glorieert met den Apostel+ in het cruys, door het welc hem de werelt gecruyst is, ende hy der werelt. Desghelijcken versmaet hy de goederen deser wereldt, aen-ghesien dat hy sijn betrouwen volkomelijck in de eeuwighe goederen

gestelt heeft: hy schouwt wel het quaedt dat swaer is, voor soo veel als de rechte redene uyt-wijst; maer en wordt nochtans door geene stoutigheyt beroert: hy en wanhoopt oft en vreest niet, want hy niet en begheert. Ghy siet dan dat den middel ende remedie van alle sijne gheneygelijckheden te verwinnen is, sy selven bloodt te maken van alle eygen liefde, ende alle gheschapen dinghen, waer naer de liefde+ van Godt al-machtigh pleegh te volgen. Besorght dan voor al, dat de liefde van alle dingen deser wereldt in u matich zy; 't welck gheschieden sal, is't dat ghy dick-wijls op hemelsche saken denckt, ende peynst dat alle verganckelijcke saken ghemenghelt zijn met menich-vuldighe pijnen ende smerten, ende over-sulcks dat het onmoghelijck is, dese nu hier te ghenieten, ende hier namaels 't ghene dat eeuwich is. Ende hier-om is't datter geseydt wiert aen den+ rijcken vreck: Sone weest gedachtich dat ghy goet ontfanghen hebt in u leven. Dit is ontwijfelijck swaer, besonder in't beghinsel; maer men moet sijn vleesch, ghelijck onsen Salich-maker ons gheleert heeft, cruycen; ende alle genoeghten, die de sinnen souden mogen vermaken (door de hope van eeuwighe dinghen) versaken: ende het sal ghebeuren dat het versterven door de ghewoonte, ons soo soet sal vallen, dat het geen sterven, maer een waerachtigh leven sal worden. Bemerckt datter geseydt is, dat de liefde van tijdelijck saken, 't zy van eenige welluste, 't zy van eenigh gemack, d'oorsake is van alle beroerte ofte onsteltenisse: ende aen-ghesien dat eenen iegelijcken van sijnen lust getrocken wordt, ende ghelijck het ghebeurt in spijsen ende haren smaeck, datse verscheyden zijn, ende verscheydelijck bevallen; soo moet eenen-iegelijcken dit neerstelijck gade slaen, ten eersten, wat dat hem alder-meest vermaeckt,+ ende waer door dat hy meest ghetrocken wordt; op dat hy de verstervinghe soude mogen te wercke stellen. Ten tweeden, hier op letten, dat de wel-luste, ghelijck eenen-ieghelijcken kennelijck is, haren in-ganck in ons neemt, door de deuren onser sinnen; waer in wy alder-meest behooren te waken, op dat wy den vijandt in het in-komen souden moghen weder-staen: By exempel, daer komt iet voor

ooghen dat vermakelijck is, ende terstont komt daer eene liefde, ende daer naer eene begeerte oft affectie, soo dat-men na-der-handt grootelijcks moet arbeyden om die te verwinnen: ende waer 't by al-dien dat de begheerte, oft dat vier terstont ghebluscht hadde geweest, oft om een andere gelijckenisse te gebruycken, het hooft van dit serpent terstont geplettert hadde geweest, oft hadde den vijandt buyten ghesloten gheweest, soo soude de siele in vrede volherdt hebben: maer aen-ghesien dat het niet en kan gheschieden, als wy niet de menschen handelen, besonderlijck is't by al-dien dat de deuren niet wel gesloten ende bewaert en worden, oft den vijant sluypt som-wijlen onvoorsiens in; soo houdt goede wacht, ende bespiedt oft hy oock vriendt is, aen-siet den moordt-priem, waer mede hy u, gelijck Ioab Amasam gedaen heeft, soeckt te vermoorden: aen-schout uwen vijandt, die u bedecktelijck onder het decksel van eenighe creature soeckt te door-schieten. Ende aldus sult ghy lichtelijck uwe begeerte versterven, noch ghy en sult niet lichtelijck verleyt worden door eenich uyt-wendich schijnsel, noch hy en sal u niet trecken in de stricken die hy u bereydt heeft: maer is 't by al-dien dat ghy dese tijdelijcke saken moet gebruycken, soo sult ghy het kostelijck van het slecht onder scheyden, den anghel, oft het gene dat schadelijck is van den honich; ende en sult niet alleen versterven in het gene dat u niet geoorloft en is, maer oock in't ghene dat u toe-gelaten wordt. Dan daer is een groot verschil tusschen den rechtveerdighen ende den goddeloosen, in het gebruyck van de selve sake; den eersten geniet de sake matelijck, ende met eenighe pijne ende moeyelijckheydt, ende heeft altijdts sijn oogen gheslaghen op het ghene dat eeuwich is: den tweeden wordt gedreven als eene onredelijcke creature in alle saken, ende hy heeft een walghe van hemelsche saken. Als in sulcker voegen iemandt de onghereghelde liefde tot de creaturen weder-staen heeft, ende voorsichtigher gheworden is door de perijckelen daer hy sy-selven in gevonden heeft; mach-men som-wijlen dit weder-om overdencken, ende sy selven voor oogen stellen, ende nader-handt weder-om het quaedt van hem keeren.

+Ende al is't dat desen strijdt teghen de ghedachten nut is, waer door iemandt hem gereedt maeckt tot den aen-komenden strijt, over-denckende 'tghene datter gepasseert is; overmidts dat hier door in de siele gheplant wordt een ghestadicheydt van de deught; het is nochtans veel nutter ende profijtelijcker, sy-selven hier in te oeffenen, als de gheleghentheydt aen de handt is, oft als-men vrijwillichlijck soeckt de gheleghentheydt van eenich onghelijck van versmaetheyt, honger, onghemack oft om sijnen smaeck te versterven, ende van eenige andere begeerlijckheydt, etc. Maer in het ghene datter+ gheseydt is van sijne ghedachten te verhalen, en is in gheender manieren te verstaen van oneerlijcke ghedachten, oft eenigen grooten haet, oft soodanighe gheweldighe begheerten des ghemoets: want hier in de alder-beste victorie is, de vlucht te nemen, oft sijne ghedachten af te keeren, ende al wat dat daer eenichsins toe-streckt.

+De pracktijcke dan van sijne quade geneygelijckheden te versterven is: Ten eersten, dick-wijls t' over-dencken hemelsche saken, sijn herte aftrecken van alle wel-luste, ende al wat de sinnen mede gaet, als wesende dingen die den mensch niet en betamen. Waer toe sullen moghen dienen meditatien van de seven hooft-sonden.

+Ten tweeden, sekere bemerckinghen ende exempelen aen de handt hebben, waer mede men sy selven *hier by voeghende het ghebedt) soude konnen behelpen, als d'occasie sulcks vereyschte, ende waer door wy ons gemoedt, als het begint te wanckelen, souden moghen bevestighen.

+Ten derden, als het soo gheleghen is, ten eersten sijn begheerte een weynich weder-houden, ende ondersoecken, oft het ooc goet is, oft profijtelijck dat ons voor-gehouden wort. Wie isser die voor eenen wijsen gherekent wordt, die in duysternisse wesende, sijnen voet oft hant licht-veerdelijck te verre sal uyt-steken, besonderlijck als hy weet datter doornen, vuylicheyt ende perijckelen zijn van besmet te worden?

+Ten vierden, de hulpe Godts aen-geroepen hebbende, door Godts liefde, ende uyt eenen haer van

ons eyghen selven, verwecken eenighe contrarie deughden; maer is't by al-dien dat de sake nootsakelijck oft profijtelijck is, de selve met eene suyvere ende op-rechte meyninge aenveerden, ende niet alleen uyt wel-luste ende ghenoechte.

Ten vijfden, over-dencken naer de victorie de+ voor-gaende ghedachte, ende besien van waer ons het perijckel over-komen is, oock oft wy, ende waer door wy gevallen zijn, daer naer voorsichtelijck eenighe reysen, in de tegenwoordicheyt Godts ende van sijn hemelsch heyr (ghelijck boven geseydt is) de selve weder-staen; eene oft meer occasien soecken, ende met een seker ghetal dese Gode op-dragen, ende aldus met de hoofden der Philistijnen (dat is met wercken van verstervinghen) de liefde Godts verdienen. Maer men moet voor al de curieusheyt breydelen in't sien, horen, ect. ghelijckerwijs dat Guilielmus+ Parisiensis wel leert. Want hoe krachtich datse is, blijckt in alle schou-spelen, 'tzy dat se droevich zijn, 't zy blijde, waer door hoe grootelijcks dat den mensch getrocken wort, leert ons den heylighen Augustinus met het exempel van Alipius: want naer dat hy hem eens begeven hadde tot het aenschouwen van dese spelen, en heeft daer naer van de selve qualijck ghetrocken konnen worden. Den+ H. Hugo Bisschop van Lincolnien in Engelant en heeft den tijt van vijftich jaren geene vrouwe aenghesien, ende den H. Franciscus en kendender niet een van aen-sien. Is 't sake dat dese mannen vreesden, die nochtans ghewapent waren en met dat pansier des gheloofs, met den helm der salicheyt, ende bevrijt met alderley Goddelijcke wapenen, en sullen wy naentkens niet vreesen, die den vijandt soo menichmael over-wonnen heeft? aldus moten wy ons gehoor oock besnijden van alle fabelen, onnutten klap, ende nieuwe tijdingen; soo moeten wy den reuck, ende alle andere sinnen, door eenen heyligen haet van ons selven, ende ter liefden Gods versterven. Ende dat niet alleen in groote, maer oock in kleyne saken; want het en heeft niet veel te bedieden, dat men sy selven onthoude, van het aensien van eenige vuyle ende onbehoorlijcke sake; maer het is groot te achten als men 't selve doet in kleyne saken, ende

+in 't gene dat geoorloft is. Aldus heeft Dauid uyt-ghestort ende Gode gheoffert het water dat hem gebrocht was uyt de cisterne van Bethlehem; want+ die niet getrou en is in kleyne saken, noch sy selven daer in niet en kan verwinnen, die en sal het selve oock in groote niet doen. Maer de siele aldus verstorven zijnde, vlieght ghelijck een drooghe pluyme op-waerts tot den hemel; want anders na wesende door eenighe aertsche dompen valt gheduerighlijck neder-waerts. Ende daer wordt ten laetsten aen de siele in sese speninge, eene groote maeltijdt bereyt,+ ghelijck hier voor-tijdts Abraham gedaen heeft op den dagh van de speninghe van sijnen sone, 't welck is de gheestelijcke verstervinghe. Want Godt en wordt niet ghevonden in het landt der ghener die sachtelijcken ende ghemackelijcken leven. Dus op dat het ghene hier af gheseydt is, soo veel te dieper soude mogen in ons herte geprent worden, siet ende leeft de naer-volghende meditatien.

D'eerste meditatie van sijne gheneyghelijckheden te versterven.

DE voorstellinghe der plaetse sal vvesen. Sy selven te stellen in Godts tegen-woordigheydt, ende hem laten voor-staen, dat men om-ringhelt is van boose honden, oft dat-men veel-derley wilde dieren in sy-selven ghevoelt die teghen malckanderen strijden, ende onse eeuwighe bedervenisse soecken.

Het Ghebedt, als boven.

Het 1. point. Aen-merckt ten eersten dat den mensch om Gode te dienen van Godt gheschapen is, ende ontfanghen heeft alle sijne leden, krachten ende gheneygelijckheden, op dat hy de selve ter eeren Godts, ende naer sijnen Goddelijcke wille, (want het hem al toe-behoort) soude ghebruycken, 't en zy sake dat hy liever hebbe, niet alleen in een lidt-maet, etc. maer oock in gheheel sijn lichaem ghepijnicht te worden. Dus verfoeyt u voor-leden leven, ende offert u ende al het ghene dat u aen-gaet aen Godt al-machtigh. Aen-merckt ten tweeden, dat dese gheneygelijckheden alleen by-na oorsake zijn van onse eeuwige verdoemenisse, ende zijn den oor-spronck van alle onse sonden, is't sake datse niet wel in 't bedwanck ge-

houden en worden; ja dat meer is, oock oorsake zijn van de lichamelijcke sieckten, ende tijdelijcke quaden. Want luttel wordender gevonden, die de goede ende sachtmoedighe menschen teghen vallen. Ten derden, overleght hoe groote beroerten datse mede+ brenghen, ghelijckmen ghenoech sal bevinden, is 't sake datmen alleenlijck dit gade slaet; dat ghelijckerwijs de ontsteltenisse der humeuren sieckten mede-brenght, ende ten laetsten oock de doot; alsoo doet de beroerte der geneygelijckheden aen de siele. Dus verweckt u om dese te verwinnen, voor soo veel als ghy u leven ende d'eeuwighe salicheydt het herten neemt.

Het 2. point. Bemerckt ten eersten, hoe soet dat den+ vrede ende de gerusticheydt des herten is, als dese gheneyghelijckheden verwonnen ijn, ghelijck het blijckt in onsen eersten Vader Adam. Die dus ghestelt is, en vreest niet, hy en hoopt niet, hy is in eene gheduerige soeticheydt, in eene ruste ende stilte der siele, ende dickwijls oock des lichaems: het welck alle wijsen soo seer gheachte hebben, dat de Heydenen om hier toe te komen, alle dinghen versmaedt hebben; ende de menschen noch dagelijcs soo grootelijcs achten, datse alle neersticheyt doen om hier toe te geraken. Want waer toe is't dat de menschen haer lichaem met spijse begeeren te vervullen, hare begheerten ende eer-giericheyt, ende andere lusten soecken te voldoen, haer verstandt soecken te versaden met curieuse ende nieuw-gierighe dingen, 't en zy, op datse souden moghen segghen aen hare siele: Houdt hier op. maer al te vergeefs, aenghesien dat de siele hier meede niet versaedt oft vervult en kan worden, al waer 't ooc dat sy dese al bekomen hadde, even wel moeten wy weten datter niet gevonden en wort, dat sy sekerlijck ende vastelijck konnen besitten, ghebruycken, oft ghenieten: ende datter alsoo groote vreese in het herte van den mensch ghevonden wort, als de begheerte ende liefde groot is, met de welcke hy dese dingen vervolght. Ten tweeden, bemerckt datter gheenen soo wreeden vijandt oft beul en kan ghevonden worden, die u soo gestadelijck kan pijnigen, als dese gheneyghelijckheden

+die van binnen zijn: jae dat meer is, den duyvel en kan u nergens in beschadigen, 't en zy dat hy dese tot sijnen dienst ghebruycke. Ten derden, bemerckt+dat den mensch gheschapen is, op dat hy over alle geschapen dingen heerschappije soude hebben, ende dat sijnen lust hem onder-worpen soude zijn; maer door dese gheneyghelijckheden wordt den mensch selve oock d'alder-slechste saecken onder-worpen, is 't by aldien, dat hy dese niet en bemindt nae den wille Godts. Hier om verworpt eenen mensch, die in sulcker voeghen ghestelt is, den vrede sijnder siele, d'eeuwighe glorie, ende al dat goedt is, om tot sijne gheneyghelijckheyt te gheraken; ende is't dat hy gevraeght wordt, waer om dat hy dus uyt-sinnich is, sy-selven dus quelt? sal u voor antwoorde gheven, dat het gene hy vervolght, hem niet toe en laet anders te doen, dat hy daer aen onderdanich is ende anders niet doen en kan; hy moet hier toe komen. Ende dickwijls gebeurt het, dat het eene verworpen sake is daer hy naer staet, waer af, is't by aldien dat hy belet worde, oft door gewelt, oft door ghebodt, oft door eenighe wet, hy geeft sy-selven in de handen vanden vijant, hy murmureert, ende alle goede dinghen verghetende, leydt een ellendich leven, die anders hadde konnen gheluckich wesen hadde hy ghewilt. O on-gheluckighen ende alder-verworpsten mensch, die sy-selven soo veel beulen ende pijnigers over-gegeven heeft, om eene alderslechtste sake te ghenieten, ende met eenen berooft wordt van de eeuwighe glorie! Ende al is't dat hy niet al-tijt en komt tot de eeuwige verdoemenisse, soo moet hy nochtans in der eeuwicheydt derven de glorie die hy verkreghen soude hebben, waer 't sake, dat hy sy-selven verwonnen hadde.

+Het 3. point. Bemerckt ten eersten, alle de creaturen, ende siet, in dien dat ghy uwe affectie op eenige laet vallen, dat ghy terstont over-vallen sult worden van begheerten, hope, vreese, ijver, stouticheyt, grammoedicheyt, soo wanneer daer iemant hem tegen u sal stellen, ende wederom van eenen haet, van 't ghene daer teghen is, van droefheyt, ende met eene wan-hope van het goedt: ende is 't dat ghy ver-

krijght uwe begeerte dan sullen u bevechten liefde, ijver, uyt-stortinghen tot in-wendighe dinghen, ende eene aen-klevinge van uwen geest aen de verganckelijcke creaturen. Want eerst soo wordt een sake bemindt, de welcke hare liefde in-druckt in het herte van haren beminder, ghelijck het vier in het hout verweckt eene groote hitte. Naer dese liefde volght een verlanghen, een vlammende begeerte, eenen brandenden sinnelijcken ijver, ende eene quellinge des geests, soo wanneer men niet en kan verkrijghen 't ghene men begheert; daer nae soo komt in ons eene ongeregelde hope, eene vreese, eene wanhopinghe, dat men niet en sal verwerven daer men naer verlanght. Stelt hem iemant teghen ons, soo ontsteeckt de gramschap met eenen grooten ijver ende een on-ghetemde stouticheydt. Waer by (in dien wy berooft zijn van onse begheerte) voeght haer eenen grooten haet, eenen schroom van eenich quaet, ende eene lastighe droefheydt. Ende soo men verkrijght het ghene dat men begheert, soo spruyt in ons een wel-behaghen, dat ons seer krachtelijck treckt, eene viericheyt ende oock eene quellinge des gheests, eene op-ghetoghentheyt oft aerdtsche aenklevinghe des gheests, door de welcke den minnaer geheel verslonden is in de creature die hy bemint, eene smiltinge des herten, op dat het goet dat men bemint daer in soude moghen vloeyen, eene levendige ende krachtige aen-hanghinghe aen de schepselen, eenen ijver voor de selve, eene vreese van die te verliesen, eene groote hope, oft een diep mis-trouwen van die te bewaren, eenen haet, eenen schroom, eene droefheydt van dat daer strijdt teghen 't ghene, dat wy beminnen. Ende aldus wordt den begheerenden lust gheduerich beroert, door hare ses gheneyghelijckheden, de welcke zijn: liefde ende verlangen, blijdschap ende haet, schroom ende droefheyt. Insghelijcks de gram-moedighe begheerlijckheyt wordt oock beroert door hare vijve, te weten: door hope, door wanhope, vreese, stouticheyt ende gramschap. Is het dan alsoo, dat alle saken hoe kleyn datse oock zijn, u konnen beroeren in ses veel manieren, versaeckt dan alle on-gereghelde liefde der

creaturen, ende stelt uwe liefde alleenlijck op Godt, die de fonteyne is van allen goedt.

De tweede meditatie, van het selve.

De voor-stellinghe der plaetse, als boven.

 

HEt 1. point. Bemerckt ten eersten, dat Godt, als het opperste goet, ende de fonteyne van alle saken, altijdt by u is, die al-omme mede werckt, ende waer in alle uwe ruste gheleghen is, ende siet oft u van hem soude konnen af-scheyden eenige sake, die ghy soudt moghen wenschen, oft nu hebt, oft soudt willen besitten; ende oft ghy soudt moghen seggen+ met den Apostel: Wie sal ons scheyden vande liefde+ Christi? Ende op dat ghy soudt kennen, waer toe dat ghy gheneyght zijt, let op het ghene daer ghy meest op denct, ende siet hoe snoode, bitter, leelijck, ende verganckelijck dat dit is. Ten tweeden, bemerckt dat het selve gheensins en versaedt, maer meer ende meer verwect om noch meer te begheeren, jae daer-en-boven seer quelt ende pijnelijck is. Ten derden, hoe leelijck dat het is, dese dinghen onder-worpen te zijn, ende hier om alsoo beroert te wesen. Ten vierden, dat ghelijckerwijs niemandt van den beghinne des wereldts in eenighe saken ruste en heeft konnen vinden, dat ghy desgelijcken de selve hier in oock niet en sult ghenieten, ende dat ghy voorwaer in de ure uwes doodts, of in het uyterste oordeel, wel soudt willen dese sake soo niet bemindt te hebben.

+Ten vijfden, hoe dat den duyvel als eene spinne sit in alle creaturen, om van daer alle goede menschen door de liefde der selver te doorschieten: ghelijck het blijct in onse eerste moeder Eva, die van het serpens bedroghen is gheweest. Ende denckt dat ghy ghequelt sult worden, soo voor als na het besitten eerst van den duyvel, ende daer na van alle de voor-seyde gheneyghelijckheden, begheerten, hope, wan-hope, afkeeren, vreesen ende grammoedicheden, etc. Indien dat den duyvel van der hellen, u met de liefde van eenighe sake bevanghen heeft, soo sult ghy sijns ghelijck worden: Want henlieden ghelijck moeten

sy worden, als den Propheet getuyght, diese maken:+ ende het is al even veel oft het wat kleyns oft wat groots is. Want veel zijnder, seght den H. Gregorius,+ die van het sant over vallen worden, die haer van groote saken ghewacht hebben.

Ten sesten, overleght wat dat ghy van die sake zijt verwachtende: is't welluste? voorwaer ghy moet weten, dat het herte door beroerten gedreven, gene oprechte ghenoechte en kan ghenieten, ghelijckerwijs de spijse den siecken niet en smaeckt: ende siet, ghy sult in Godt veel meerder ghenoechte, meerderen smaeck ende welluste vinden.

Het 2. point. Bemerckt ten eersten, hoe dat Godt, die de fonteyne ende den oorspronc is van allen goedt, in u tot nu toe gedurichlijc de beecxkens van sijne genade ende bermherticheyt, door ontallijcke weldaden heeft lagen vloeyen, ende noch dagelijcx doet bloeyen: hierom versmoort in hem alle uwe geneyghelijcheden; dat hy uwe vreese zy, ghelijck Iacob seyde: dat hy uwe hope zy, aengesien dat u alleen kan helpen: dat hy uwe liefde sy, ende al 't gene daer ghy naer verlanght: dat ghy niet en haet dan dat tegen hem strijdt, die alle dingen begrijpt, ende alleen goet is: want u niet en kan deyren sonder sijne beliefte, noch iet buyten hem geluckich maken, dat+ ghy ende veel menschen met u dit niet en behert. Dit is voorwaer ghelijc tooverije ende verblindtheydt der oogen ende des verstants, ende eene uytnemende uytsinnicheydt: want aenghesien dat ghy geene ruste en kont vinden in geschapen dingen, ende dat hier niet en is, dat ghy langh oft volmaecktelijck kont besitten: is het niet een groote uytsinnicheydt hem niet te willen in eenighe kleyne saken versterven, om Godt, in den welcken alle ghenoechte ghelegen is, hier ende hier namaels in der eeuwicheyt te ghenieten? Ten derden, al waer 't dat ghy oock voor eenen tijdt alle gheschapen dinghen sout mogen genieten, ghy soudt nochtans dese moeten versaken, by aldien dat ghy begeerdet in ruste te leven. Want aen-ghesien dat wy door het ghenieten der creaturen, anders niet en soecken dan gerusticheyt

des herten, ende dat dit on-mogelijck is hier in te verkrijgen, eens-deels door dien dat de blijdschap hier door ghenietende, op een schreyen uyt-komt; soo oock door dien dat eenighe sake verkreghen de begheerte tot een ander meer verweckt, dan uyt-bluscht: ghelijck den water-suchtighen plach te ghebeuren, die met gheen drincken ghenoechsaem versaedt en wordt; voordts mede, door dien dat de creaturen ontallijck zijn, ende dat men over-sulcks verloren moeyte doet, soo is het noodich die gantsch ende gheheelijck te versaken, jae oock sijn eyghen selven, om te gheraecken tot eenen waerachtighen peys ende ruste sijnder siele: soo ghy nochtans tot dese, ghelijck het allen menschen toe-staet, soeckt te geraken. Ten laetsten, als wy eene van dese lusten verkregen hebben, soo rijst terstont in ons op eene vreese, ende die soo veel te grooter, hoe ons de sake meer ter herten gaet. Waerom en verkiest ghy dan niet peys ende vrede in Godt voor den kortsten wech, te weten, door het verloochenen uwes selfs, ende desen in Godt ghevonden hebbende, hoe komt dat ghy u niet en schaemt tot sijnder spijt ende oneere eenich solaes van de creaturen te bedelen?

+Het 3. point. Bemerckt watter van noode is om de gheneyghelijckheden uwer herten, dat is uwe alder-wreedtste vijanden te verwinnen. Ten eersten, soo isser van noode eene groote couragie, die haer te goet ken om haer aen dese aerdtsche ende ijdele saken t' onder-worpen. Ten tweeden, eene seer neerstighe ende sorgh-vuldighe wacht der sinnen, want de vijanden hier door in-sluypen, ghelijck door de poorten, die men lichtelijcker buyten hout, eer dat sy in-komen, dan-mense daer naer kan uyt-drijven. Ten derden, over-dencken dat Godt, die al ons goedt is, met ons is; ende daerom alle onse begheerten tot hem stieren. Ten vierden, gedurichlijck over-peynsen d'ijdelheydt ende snoodtheydt van alle saken deser wereldt. Siet voordts, waer toe dat ghy in 't doopsel de wereldt versaeckt hebt; voorwaer anders nerghens om, dan op dat ghy alle wereldtsche saken soudt schouwen, niet soo seer lichamelijck als wel gheestelijck, ende met der

herten, ende met eenen ghestadighen wille om den Heere te dienen alle de daghen uwes levens.

Het ghebedt ende de practijcken, sal men mogen nemen uyt de meditatie van het Versterven.

De eerste Meditatie, van den haet sijns selfs.

De voor-stellinghe der plaetse is, sy-selven voor ooghen stellen eenen schroomelijcken ende gronde-loosen kuyl, als eenen af-grondt, waer uyt alle boosheydt komt.

Het Ghebedt, als boven.

Het 1. point. Overleght ten eersten de woorden: Die+ niet en haet sijnen vader ende moeder, ende daer en-boven sijne siele, die en mach mijnen discipel niet zijn. Ten tweeden, hoe dat iemandt, die eenen anderen haet, teghen den selven gemoet is; ende weet, dat die sy-selven haten wil, teghen sy-selven alsoo behoort ghestelt te wesen: hy behoort hem te verblijden+ in't quaedt dat hem aen-gedaen wordt, ende te beminnen die hem sulcks aen-doet: want dien spant dan met hem t'samen teghen sijnen ghesworen vijandt, welcken hy selver is; andere, die hem gheene quellinghe aen doen, maer naer den mondt spreken, die en mach hy soo seer nicht achten, ghemerckt dat sy sijnen vijandt onder-houden. Ten derden, sie hoe vee-der-ley begheerten dat dese eyghen liefde in u verweckt, ende hoe veel ghelegentheden, dat ghy hebt om den haer van u-selven te beoeffenen, ende verfoeyt de eyghen liefde, segghende met den Heydenschen Philosooph Seneca:+ Ick ben edelder ende hoogher gheboren, dan dat ick eene slave van mijn lichaem soude zijn. Verweckt u hier door o Religieusen persoon, ende aen-veerdt het ghene hardt ende scherp is, ende bemindtse, die u sulcks, aen-doen; ende hier-en-teghen versmaedt het ghene dat sacht en soet is.

Het 2. point. Bemerckt ten eersten, dat alle sonden,+ ende dies volghende allen het quaedt deser werelt, spruyten uyt de liefde ons selfs. Want niemandt en sondight door eer-giericheyt oft on-kuysheydt,

dan alleen door dien dat hy sijn gemack bemindt. ende hier om is 't dat desen, die eenen volmaeckten haet sijns selfs heeft, vry is van alle sonden. Ten tweeden, dat dese eygen liefde Christum onsen Salich-maker ghecruyst heeft. Want ghelijcker wijs den Apostel ghetuyght, den sondaer cruyst den Sone Godts, soo veel als hem eyghen aengaet: ende hier om is t, datmen voor den haer sijns selfs, Godt ende onsen Salich-maker moet vol-doen Ten derden, bemerckt dat de eyghene liefde is ghelijck eene schroomelijcke melaetsheydt, ende een merckteecken van den duyvel der hellen; maer dat den haet sijns selfs een teecken is van eenen discipel van onsen Salichmaker, gelijck dit selve genoech blijckt in de levens der Heylighen.

Het 3. point. Overleght op wie dat de menschen gram plachten te wesen, te weten, op haren gesworen vijant: soodanige is uwen wille, ende de liefde uwes selfs.+ Want het is eenen verrader, stelt ons venijn ende verghif om te drincken, is den alder-hooveerdichsten ende wreetsten, eenen verdrucker der ellendiger menschen, d'oorsake van alle oorlogen ende oproerten dier in uwe siele op-staen, eenen roover van de goede wercken, den doodt-slagher van Godt ende de siele. Dese dinghen toeghevoeght der eygen liefde, kanmen de selve alsoo verfoeyen.

+T'samen sprekinghe met onsen Salichmaker hanghende aen de galge des cruys, die ons in sulcker manieren bemindt heeft, dat van de plante des voets , tot den top des hoofdts in hem gheene ghesontheydt en was.

 

De tweede Meditatie, van den haet sijns selfs.

De voor-stellinghe der plaetse, als boven.

+HEt 1. point. Aensiet Christum Iesum van de goddeloose menschen onder de voeten getreden in't huys van Cayphas, ende bemerckt hoe veel te leelijcker dat dit gheschiedt van sijne eyghene liefde; ende hoe schandich dat het is, dat een alderverworpste slave, het welck is ons vleesch, Godt den Koninck der Koninghen versmaede ende onder de voeten

Ten tweeden, u eyghen vleesch, dat uwen alderwreetsten vijant is, ende hoe onbetamelijck dat het is, dat wy dit souden beminnen, ende stellen voor eenen vriendt die sijn bloedt voor ons gestort heeft; eenen verrader in laten, ende den Heere buyten sluyten; een alderslechtste sake, te weten, eenen stinckenden worm, welck is u vleesch, in meerder eere ende weerde houden, dan de opperste ende alder hoochste Majesteyt.

Het 2. point. Bemerckt hoe Christus onsen Salich-maker, als eenen alderwijsten Koninck, al wat 't dat hy duysendt ende duysendt middelen hadde, waer mede hy dese slave soude konnen verlossen, heeft nochtans om sijne oneyndelijcke goedtheydt ende liefde te toonen, voor de selve slave, die hem alle spijt ende onghelijck aenghedaen hadde, de doodt willen sterven, ende lijden al het ghene dat moghelijck was te lijden. Ten tweeden, bemerckt dat dese slave, hierenteghen in alles sijn ghemack soeckt, om hier door sijnen Koninck ende Vader wederspannich te vallen. Ten derden, dat hy oock de eygen kinderen van den Koninck, dat is, de goede ende Godtvruchtighe begheerten doodt, om sijnen boosen vijandt te ghelieven. Ten vierden, dat den Koninck die u soo toeghedaen is uwe hulpe begheert, om wrake te nemen van sijne, ende uwe vijanden, ende hoe verre dat het van daer is, dat ghy hem hier in sout willen ghelieven ende ghehoor gheven; maer onthaelt hierenteghen desen vijandt, toont hem alle vrindtschap, met hem handelende van uwen Koninck te vermoorden; want ghelijck boven gheseyt is, den sondaer cruyst wederom onsen Salichmaker. Voeght ende past dit al op uwe sinnelijckheyt, ende verfoeytse, ende verweckt een groote liefde tot Godt, die daer allen u goedt is.

Het 3. point. Bemerckt ten eersten, dat ghy gemaect+ zijt, van een alderedelste siele, ende een seer slecht ende verworpen lichaem. Ten tweeden, wat eene onder dat het is, dat men eenen sack der wormen, te weten ons lichaem, welck onredelijck is, d'overhandt laet hebben over de siele; ende wat eene sotticheyt dat het is, tot d'eeuwighe bedervenisse sijn-

der siele, sijnen vijandt door eenen korten tijdt te verheughen, ende de siele, ende het lichaem t'samen eeuwelijck over-gheven te branden.

T' samen-sprekinghe, als boven.

De derde Meditatie, vanden haer sijns selfs.

De voor-stellinghe der plaetse, als boven.

 

Het 1. point. Bemerckt ten eersten, hoe veel duyvelen dat ons alle listen ende lagen legghen ende hoe grooten schade datse den menschen doen. Ten tweeden, dat ghy nochtans gheenen schadelijcker vijandt en hebt, dan uwe eygene liefde, ende datter niet in de wereldt en is, at u meer hindert. Ten derden, dat alle uwe vijanden verwonnen worden, is't by al-dien dat ghy dese eygen liefde verwint. Dus versaeckt desen vijandt gheheelijck, ende alle vermaeck, als eene aenlockinge der wellusten, ende smeeckinghen des vleeschs, ende over-leght met eenen, hoe goedt dat den Heere is aen den genen, die hem oprechtelijck soeken.

Het 2. point. Bemerckt ten eersten, dat de genoechte der uytwendighe sinnen luttel tijts duert, ende siet hier-en-tegen hoe ghestadich, edel ende vast, de ghenoechte is, die de siele in Godt ende in de deughdt schept; hoe wel dat sy haer oock vermaeckt in de genoechte die het lichaem aengaet. Ten tweeden, bemerckt dat het onmogelijck is, datmense beyde t'samen kan genieten; hier te weten sijn lichaem vervullen,+ ende hiernamaels de siele. Ten derden, dat, al is't dat ghy het lichaem al toe gheeft 't ghene het soude mogen wenschen, dat het nochtans nergens anders toe dienen en sal, dan tot een terginge ende een nieuw verwecksel, ende dat sijnen lust tot geender tijden en sal versaet worden. En is het niet eene groote dwaesheyt, sijnen vijandt iet te geven, op dat ghy genootsaeckt soudt zijn om hem noch meer te geven, ende besorgen, ende op dat ghy uwe slavernije te herder soudt maken. Ten vierden, is't by aldien dat ghy de verganckelijcke genoechte versmaedt, soo sult ghy hier naer eene eeuwige genieten, ende oock in dit tegenwoordich leven eene meerdere dan ghy soudt hebben als ghy uwe wellusten ende genoechten hier volght.

Het 3. point. Bemerckt ten eersten, hoe verblindt dat de vleeschelijcke affectie is; hoe vuyl, ende met wat een perijckel dat men hem aen de selve onder-worpt, ende daer af laet leyden, aenghesien dat wy met het licht der redenen begaeft zijn. Ten tweeden, overleght dat het vleesch, ende de vleeschelijcke liefde teghen alle deughden strijden, overmidts, dat de deught swaer om te bekomen, ende haren wortel gelijck men gemeynelijcken+ seght, bitter is; ende het vleesch altijts sijn gemack soeckt. Ten derden, overdenckt, dat soo veel als ghy begeert te wassen in de liefde Godts dat ghy soo veel moet verminderen van u eygen liefde; want het een met het ander niet samen en kan blijven staen. Ten vierden, bemerct hoe dat Christus onsen Salich-maker sijn eyghen vleesch ghehaet heeft, ende over-leght dese woorden: Die na my komen wilt die+ verloochene sy selven, ende neme sijn cruys, ende volghe my na: ende ghy sult sien dat desen haet van sy selven, soo noodich is, dat hy niet weerdich en is den naem te voeren van een religieus, oft van een oprecht Godtvruchtich mensch, die Christum niet na en volgt. Besiet nu, oft ghy inder waerheyt mooght seggen: Met Christo ben ick ghecruyst, ende verweckt u-selven+ tot de liefde van uwen Heere, uwen Godt.

De t'samen-sprekinghe, het Ghebedt, ende dat daer noch volght, sal moghen ghenomen worden uyt de Meditatie van het Versterven.

D'eerste Meditatie vande nieus-giericheyt, een groot achter-deel in den Wech des Heeren.

De voor-stellinghe der plaetse, sal wesen te bemercken dat onse siele is ghelijck een kasteel, hebbende vijf poorten, die onse vijanden bespien.

HEt 1. point. Bemerckt ten eersten, welc dat de wercken+ vande nieusgiericheyt zijn uyt den H. Bonaventura. Den nieusgierigen mensch, seght hy, die bekommert+ hem met 't ghene, dat hem niet aen en gaet, veronachtsaemt dat nootsakelijck is, ende sy-selven vergetende, bemerct, onder-soeckt, ende let op eens anders wercken: is't dat hy ergens iet hoort hy is sorghvuldich om daer na te vernemen, ende sonder

schaemte begheert dat te weten, van de ghene, die sulcks willen verswijghen; hy komt op ongheoorlofde plaetsen, voeght hem in de vergaderingen, ende t' samensprekinge van de broeders, daer hy niet toe gheroepen en is; als ghy meynt dat hy vertrocken is, voeght hem sonder schaemte aen uwe zijde, ende aen uwe oore, soo dat ghy oock de alderheymelijckste woorden niet secreet en kont uytspreken, hy doorsiet alle hoecken, hy laet sijne ooghen herwaerts ende derwaerts omloopen, hy blijft stille staen op al het ghene dat hem ontmoet, hy blijft staen op de ghemeyne plaetsen, hy verblijdt hem als hy vreemde aensichten ontmoet; hy is besich met nieuwe tijdingen ende wereltsche saken te hooren ende te vertellen, hy en houdt niet op nieusgierichlijc te overlegghen, 't ghene dat hy gheenen last af en heeft. Ten tweeden bemerckt hoe dat dese dinghen misstaen.

+Het 2. point. Bemerckt dat de teeckenen van de overwonnen curieusheydt zijn, noch t'huys, noch buyten 't huys sijne oogen onvoorsichtelijc ievers op worpen, 't en zy door noot, oft om eenich eerlijck ende tamelijck vermaeckt; niemermeer nochtans op onghelijcke persoonen, niet vernemen nae eens anders dinghen: uyt het ghene dat wy sien, eenige Godtvruchtighe bemerckinge trecken. Ten tweeden laet u voorstaen, dat ghy Christus onsen Salich-maker oft de heylighe Maghedt Maria siet, wel gheschickt ende verstorven: ende siet hoe verre dat uwe manieren hier af noch zijn, ende verweckt u om haer na te volghen.

+Het 3. point. Bemerckt ten eersten, dat ons dit leven, ende onse sinnen ghegheven zijn, om Godt te kennen, ende op dat wy souden verkrijghen het ghene ons noodich is ter salicheydt, waer uyt men lichtelijck kan verstaen, hoe verre dat hy verdoolt is, die sijne siele met vuyle ende oneerlijcke verbeeldingen ende begheerten besmeurt. Ten tweeden, bemerckt dat de vijanden in gheender manieren den inganc en konnen krijghen, oft het kasteel onser siele innemen, 't en zy dat onse sinnen door nieusgiericheydt oft curieusheydt, al te onbehoorlijcken open staen. Ten derden, dat ghelijc het licht om doen is, hem

te beschermen, teghen de vijanden die van buyten zijn; dat alsoo ooc als onse sinnen wel bewaert zijn, al het gene dat van binnen is wel bewaert sal wesen. Hier om moet men sy selven begeven tot treffelijcke ende profijtelijcke dingen, waer mede men den hemel soude mogen be-erven: ende bemercken hoe leelijcke sake dat het is, liever te disputeren van eenighe namen ende woorden, nieuwe tijdinghen te ondervraghen, iet willen sien, etc. dan mijne siele te bevrijden van de eeuwighe tormenten, ende sy selven te kennen.

T' samensprekinghe met den ghecruysten Iesus, vol pijnen zijnde in alle sijne sinnen.

Eene andere meditatie van 't selve.

De voor-stellinghe der plaetse ende het ghebedt, als boven.

HEt 1. point. Bemerckt ten eersten, wat dat ghy nu hebt, van al't gene dat ghy tot noch toe nieusgierichlijc gehoort ende gesien hebt. Ten tweeden, wat het u soude baten, dat ghy veel meer soudt weten, ja kennisse sout hebben van alles, ende u selven ende Godt niet en soudt kennen, ende den wech om hier toe te gheraken. Ten derden, bemerckt dat den+ mensch hier niet volmaecktelijck en kan begrijpen, maer dat dit seer onvolmaecktelijck geschiet. Soo dat wy oock de nature van een het alder kleynste beestken niet en konnen doorgronderen. Ten vierden, bemerckt dat eenen nieusghierighen mensch altijdt ongherust is, ende in het midden van veel moeyelijckheden, ende perijckelen leeft; overleght daerenteghen de ruste des ghenes, die het in Godt al vindt, ende hem begheeft om alle nieusghierichheydt gheheelijck te versterven. Hoort den Wijsen man: Ick heb in mijnen sin voorghenomen te soecken,+ ende te ondervraghen wijselijck van alle dinghen, die onder de sonne gheschieden. Dese alderquaetste bekommeringe heeft Godt den kinderen der menschen gegeven, dat sy hen daer in bekommeren souden, ende ic bekent dat hier in ooc arbeyt was ende pijnelijckheyt des geest, om dat in veel wijsheden, veel verbolgentheden is; ende wie wetentheyt vermeerdert, die vermeerdert oock den arbeydt.

Het 2. point. Bemerckt ten eersten, wat eene sotte sake dat het soude zijn, eenige kleyne saken ende die van geender weerde en zijn, ende eenen anderen aengaen, te beneerstighen, als daer perijckel is van het leven te verliesen, ende dat noch meer is, van het eeuwich leven: Ten tweeden, dat desen den alderwijsten in den hemel sal wesen, die hier met den H. Benedictus, wijselijck ongheleert sal zijn, te weten van curieuse ende nieusghierige dingen. Bemerckt ten derden, dat ghy in Godt vint, op het alder-suyverste ende ten vollen alle ghenoeghte die ghy uyt eenige gheschapen creaturen soudt moghen scheppen. Ten vierden dat ghy te vergeefs arbeydt, als ghy u laet voor-staen dat ghy uwe siele die onversaedelijck is, soeckt te versaden, door hooren ende sien aengesien dat d'ooge niet versaet en wort van sien, noch d'oore niet+ vervult en wort van hooren. Ten vijfden, overdenct hoe dat den Heere de nieusgiericheyt van de Betsamijten met de doodt ghestraft heeft, in alle de gene die alleen hare ooghen op d'arcke gheslaghen hadden. Ten sesten, hoe dat Eva, door dien datse in 't aertsch paradijs van de curieusheydt bekoort ende vande selve verwonnen was ons in alle dese allenden ende miserien ghebrocht heeft.

Het 3. point. Bemerckt ten eersten, dat iemandt te vergeefs eenige neersticheyt doet, om te geraken tot het aenschouwende leven, 't en zy, dat hy sijne uytwendige sinnen, maeckt te versterven, ende hierom+ is't dat de bruydt geseydt wordt: keert uwe oogen, want sy hebben my doen wech vliegen, ende overleght hoe schadelijck dat dit is. Ten tweeden, soo en moet ghy tot geender tijden nieusgierichlijck de volmaectheden Godts; sijne oordeelen, ende wercken ondersoecken;+ want een onder-soecker der Majesteyt, sal+ vander glorie verdruckt worden. Wy en moeten nimmermeer de redenen ondersoecken, waer om dat ons iet geboden wort, maer ons met vollen toestaen begeven om het selve te volbrengen, gelijck wy doen, in saken, die ons geloove aengaen; Het is de stemme ende de vraege van den Duyvel: Waerom heeft hy 't u geboden? Maer Abraham swijght stille, hy en ondersoeckt niet, noch waer dat hy moeste gaen, als hem

belast was uyt sijn lant te vertrecken; noch naer de nakomelingen van sijnen Sone, als hem geboden wierdt, den selven Godt op te offeren; desghelijcken+ en heeft Isaias niet-met-allen onder-vraeght als hem bevolen wierdt naeckt te gaen; noch Ieremias als hy over-laden wiert met boeyen ende ketenen; noch Ezechiel, als hem belast wierdt dat hy op een sijde soude gaen ligghen.

Dat de 't'samen-sprekinghe gheschiede tot Godt, in den welcken de Heylighen alle dinghen aenschouwen, met eene groote begheerte van liefde ende versakinghe van alle affectie tot nieusgierige dinghen.

Het Ghebedt, ende de andere saken, sal-men moghe nemen uyt de meditatie van het Versterven.

Een ander Ghebedt.

HEere Iesu Christe, in wien verborghen zijn alle de thresooren+ ende schatten van wetenschap ende wijsheydt; och oft ick u mochte kennen, ende my selven desgelijcken ende uwen alder-heylichsten wille! want dese my alleen ghenoechsaem is; waer door ick in der eeuwicheydt wijs ghenoech kan worden, u kan kennen, sien, ende in alle dingen mach besitten; ende soo veel te meer ende te volmaeckter, hoe ick door de nieusghiericheyt te min herwaerts ende derwaerts sal verstroyt worden: want een sake is nodich, ende dit is het eeuwich leven, dat wy u alleen kennen. VVat wil ick dinghen onder-soecken, die hooger en stercker zijn dan ick ben? VVaer toe sal ick mijn ooghen slaen op+ d'ijdelheyt ende niet op u, van wien ick alleen hulpe verwachte? Maer, eylaes! als d'aerde mijnder herten door onachtsaemheyt, dijstelen ende doornen voorts-brenght, door dien datse in haer selven geen ruste en vindt, soo is sy genootsaeckt haer buyten haer te+ keeren; ende sy begint slaperachtich te worden in het onder-soecken haer selfs, wort dan curieus ende nieusgierich om te weten+ het ghene dat eenen anderen aen-gaet. Ende waer toe sullen my oock dienen alle schou-spelen ende ijdele wetenschappen, wat baet dit aen de sile oft aen het lichaem? VVant mijn siele kan hier mede niet versaedt worden, noch ruste in eenighe creature vin-

den maer in u alleen, waer in alle dinghen ghevonden worden. O salighen siele, aen de welcke ghy alleen ghenoech zijt, ende dient in de plaetse van alle andere dinghen; ende die in u alle dinghen siet, ende van u al ontfanght, ende tot u alle dinghen schickt.

De Practijcken sult ghy boven vinden.


Vorige Volgende