Der byen boeck

De Middelnederlandse vertalingen van Bonum universale de apibus van Thomas van Cantimpré en hun achtergrond

Regelnummers proza verbergen

[p. 189]

De byen werden besloten binnen den palen eens landes. XLVI. capitelaant.

3DE byen werden besloten bynnen den palen eens landes.

4⁺Hijr ynne wort betekent de enicheit der hilligher kerken ende⁴ 5 des rechten ghelouen. Wor van de brudegom secht in canticis. 6 Ene is myne duue. dar he ynne betekent de hillighe kerke de ghene galleaant. 7 der vnghelouen heuet ende sonder vlecke der sunde is. ende sonder rimpe 8 der twyuoldicheit alse sunte pauel secht. Als dar een god is ende vaderaant. 9 van allen. so sal dar oek wesen een gheloue ende een doepsel in den scho-10te der hilligher kerken. Hijr vmme al de ghene de dar schandelicke ghe-11uallen sijn van dessen alre warachtichsten ghelouen de hebben sick seluen 12 ghescheden van den ghetale der hillighen kerken. de dar beneden vp der 13 eerden is. ende oek van der hilligher kerken de hijr bouen is in den hem-14mele. Hijr van beklaghet de prophete iheremias van den volke van israhel 15 seggende. Wy weren vnghelouich tot vnsen heren god ende dar vmmeaant. 16 sijn wy verstroiet ende hen ghegaen vp dat wy nicht en horden de ee 17⁺ gades ofte syne stem//me. ende dar vmme is vns to ghecomen vele qua-18des. ende de maledixie de die here moyses vor ghesecht heuet. Ende 19 dat selue secht oek de wyse man in ecclesiastico. Jn den vnghelouighenaant. 20 volke heuet vth ghebrant de toren gades. Dusdanich sint de ghene deaant. 21 em pynen to schoren vnses heren vngheneiden rock. de dar betekent de 22 enicheit des ghelouen welken rock de ridders nicht to snijden en wolden. 23 Hijr van lest men in scolastica historia dat vnse heer ihesus Cristus apen-aant.²³24barde enen bisscoppe in enen te schorden rocke. Ende do de bisscop mit 25 tranen vraghede we dat ghedaen hadde. antworde de here. arrius heuetaant. 26 dat ghedaen. Ende dat is wal to ghelouen. want vnder al den ketters ver-27modet men nyemant to wesene behaluen manicheus de den ghelouenaant. 28 wredelicker to schoert heuet dan de selue arrius.

+ Serm.

4 Colv. II, 47 § 1

+ 215a

23 Colv. II, 47 § 2

Exempel

30⁺By vnsen tijden was een man in brabant in der stat to antworpe. ghemo-³⁰31met gwilhelmus cornelij de den gotlicken ghelouen arbeide to schorenaant. 32 mit alte vnredelicker ketteri. he gaf em to ypocrisien ende gheuensi-33cheit. ende gaf ouer syne prouende vnder enen schijne der vollencomener 34 armode. nochtan gaf he em al heel to der vnkuischeit. He sede dat als 35 de rust verteert wort in den vure. so werden vertert alle sunde in der 36⁺ armode. ende vor den oghen gades vornichtet// ende dattet beter were 37 een apenbar mene wyf de arm were. dan een kuesch mensche de em vul-38lencomelicke vntheelde in rijckdome. Ende dat dar vmme alle ghestlicke 39 lude verdomet werden. Mer dat he sede dat de vnkuischeit den armen 40 ghene sunde en were dat was ene grote of de alre meste blasphemie. 41 recht of de alre rechtuerdichste god seluen vnrechtuerdigher wesen wol-42de dan de menschen wesen solden den he ghebaden heuet seggende.aant. Du 43 en salst in den ordele den armen nicht vntfarmen. dat is of he schult 44 ende vnrecht heuet. Van desen ketter hebbe wy warachtelicke ghehort 45 dat do he doet was ende mit eren in vnser leuer vrouwen kerke begrauen 46 was. quam een des derden daghes dar na in de kerke ende sach apenbar-47licke mit sinen lijchamliken oghen dat des seluen gwilhelmus cornelius 48 graf vp gegrauen was ende ledich was. dar mede wart clarlicke betekent 49 dat syne leringhe verdomet solde werden. Want veer iaer dar na wart 50 sine bose ende schalke ketterie vndecket ende vndersocht. Ende ouer-51mijds vnsen eerwerdighen vader nycolaum biscop van camerick wartaant.

+ Ex. 199

30 Colv. II, 47 § 3

+ 215b

[p. 190]

tekstkritische noten

1 syn lijcham vp ghegrauen. Ende als de prophete ysaias secht van denaant. 2 coninck nabugodonazar soe wardet hen gheworpen als een vnnutte stanck 3⁺ ende verbrant. Hijr vmme salstu bliuen besloten bynnen den palen der 4⁺ hilligher// kerken de dar gheheten is de ghemene romesche kerke. endeaant. 5 du salst blijuen in der enigher ende rechter gheloue vp dat de doer nicht 6 vor dy ghesloten en werde. ende du mitten dwasen iuncferen vth gheslo-7ten werdest van den brudegom. ende in der twist chore dar men van lestaant. 8 in moyses boken verslanden werdest van der vlammen der wrake gades.

13 de, ls: der. 22 eeuoldich, ls: eenuoldich, Lat. simplex. 33 de viande, Lat.: sexcentos [Philistinorum]. 39 ende behenden, is door de vert. toegevoegd. 42 philozophie dat is, is door de vert. toegevoegd, vgl. Lat.: nec vitae, sed scolae discimus.

+ Concl.

+ 215c

3 In het Lat. luidt deze zin: Unius patriae clauduntur limine. 30-31 ghemomet, ls: ghenomet.