Het hart naar boven. Religieuze poëzie uit de zeventiende eeuw

Christelyk gevechtaant.

Van te stryden wil ick zingen, zingen een aendachtigh Liedt:
Hoe de Mensch, die wel wil strijden, heeft te strijden, en hoe niet.
Al de Werelt is vol strijdens. strijden is menigerhandt:
Strijden dijdt somtijdts tot eere; strijden dient somtijdts tot schandt.

[p. 81]

5

Menigh strijdt een dwaess'lijck strijden, om 't gering, op 't ongewis:

 

Menigh strijdt een wijss'lijck strijden, om 't geen strijdens waerdigh is.

 

Somtijdts strijdt de mensch een strijden dat met Godes wille strijdt:

 

Somtijdts strijdt de mensch een strijden daer den Hemel in verblijdt.

 

 

 

Christen mensche, wilt ghy strijden; strijden, dat ghy overwint;

10

Overwint, dat ghy der kroonen Kroon voor u bereydet vindt:

 

Zoo moet ghy verstaen en weten, Waerom ghy den strijdt aengaet;

 

Wie uw Vyandt; welck het Wapen daermen hem me'e wederstaet.

 

Die niet weet waerom hij strijdet, volght niet recht zijn Capiteyn:

 

Die zijns vyandts niet is kundigh, acht hem, tot zijn scha'e, te kleyn:

15

Die niet heeft waer me'e te strijden, schoon hy al den strijdt niet vrucht,

 

Wordt in 't strijden licht verslagen, off geraekt stracks op de vlucht.

 

 

 

't Strijden dat ghy hebt te strijden is om aerdtsche eer noch loff,

 

Is om geene werelds lusten, vrienden, magen, huys noch hoff;

 

Is om niet Verganckelijcks. het zy wat Weelde, Eer, off Schat:

20

Christenen zijn hier uytlanders, zonder vaste erff of stadt.

 

Wie kan strijden om 't verwerven van het geen hy niet en acht?

 

Wie kan vechten om 't behouden van 't geen hy noch heeft noch acht?

 

Wie wil krijgen om 't verkrijgen van een ding 't welck, als hy 't heeft,

 

Groot gevaer van meerder schade, met veel angst en zorgen geeft?

 

 

25

't Strijden dat ghy hebt te strijden, uwe Slagh dien ghy hier slaet,

 

Is niet met den zwacken Mensche, die uyt vleysch en bloedt bestaet:

 

Is niet met den zwacken Mensche, die, uyt stof te saem gebracht,

 

En genoodtschikt om te sterven, kleyn en nietigh is van kracht:

 

Is niet met den zwacken Mensche, die u (hier op aerden vreemt)

30

Als hy alles komt ontnemen, dan noch niets van 't uwe neemt:

 

Is niet met den zwacken Mensche, die maer aen het lijff en tast

 

En, wanneer hy koomt op 't hooghste, 't leven neemt, en u ontlast.

 

 

 

't Strijden dat ghy hebt te strijden, en in Godt gestreden wordt,

 

Is met Stael noch eenigh wapen daermen menschen bloedt me'e stort.

[p. 82]

35

Wat behoeft hy 't Yz'ren harnas die alzulcken Vyandt heeft

 

Welck, uyt vleysch noch bloed bestaende, 't zienlijck lijff geen wonden geeft?

 

Waer toe zal hij 't Stael gebruycken die al 's Werelts Schoon en Zoet

 

Niet zoo waerdt wil noch kan achten als een druppel Menschen bloedt:

 

Als een druppel bloedt van Menschen: dienmen altijd goedt, voor quaedt;

 

Zegening, voor vloeck moet geven: lieffde schuldigh is, voor haet.

 

 

40

't Strijden dat ghy hebt te strij den is om 't eeuwigh Hemelsch Goedt,

 

't Goedt zoo zeer van hem benijdet met wien ghy hier strijden moet:

 

't Is om de Eer die van den waren Eerder, Godt, wordt toe-geleyt;

 

Eer en loff, waer van de kroone niet verdort in eeuwicheydt.

 

't Is om Rijckdom en om schatten die noch roest noch mot en schendt:

45

En, bewaert in 't bovenst' Boven, dieff noch roover ooyt ontwendt:

 

't Is om een de hooghste Wellust, die steedts duert, en zoo verzaedt

 

Dat de lust om haer te proeven nimmermeer nochtans vergaet.

 

 

 

Uwe Vyandt (sterck, ja stercker dan al wat zich sterck beroemt;

 

Vorst en Godt van deze Werelt, in Godts Woordt te recht genoemt)

50

Is een Geest. niet Een; maer menigh, en van talleloos getal:

 

Die u om-gaet, boven-zweeft, en stevigh loert op dijnen val:

 

't Is Hy, die des vleysch begeerten en der zinnen eygen lust,

 

Door veel duyzendt listicheden tegen u ten strijde rust:

 

't Is Hy, die de schalcke vonden van zijn dienaers (hier en daer)

55

Weet te sturen: uwe Vyandt is de gantsche Helsche schaer.

II

't Wapen dat ghy aen moet hebben, daer ghy mede moet te veldt,
Daer ghy strijdt me'e moet beginnen tegen 't Geestelijck geweldt,
Tegen al 't bedrogh en listen van zoo een gezwindt Vyandt
Is het Geestelijcke Wapen 't welck uw Godt u schickt ter handt.
Dit moet ghy geheel aentrecken. niet een stuck en mach'er van:
(Waermen hem maer bloot kan vinden: treftmen strax zijn vyandt a'n)

[p. 83]

 

Dit moet ghy geheel aentrecken, om, wanneer 't aen 't strijden geldt,

 

Vast te staen; en, onbeweeghlijck, u te dragen als een heldt.

 

 

 

Een Soldaet, om onbelemmert, rap, en vast te zijn van le'en

65

Moet geschort zijn met een Gordel rondtsom om zijn lenden heen:

 

Een goedt Christen, om tot strijden flux te zijn en vast te staen,

 

En, door 's Buycks vermaeck en lusten nimmer traegh'lijck toe te gaen;

 

Nimmer yet te sluymer-oogen: moet Godts Waerheydt (die hem wijst

 

Hoemen 's Lijffs behoeft', en alles wat de werelt acht en prijst

70

In zijn Waerd' en Maet moet schatten en gebruycen) vast en stijff

 

Rondtsom om zijn hert behouden, als een gordel om het lijff.

 

 

 

Om het hert (fonteyn des levens) van quetsuur te houden vry,

 

Heeft een aerdtsch Soldaet van nooden dat zijn borst beharnascht zy:

 

Om zijn hert (fonteyn van Deuchde en van alle doen en laet)

75

Scheut- en steeck-vry te bewaren voor al 's Duyvels list en raedt:

 

Om den lust en wil tot zonden, staêgh en ernstigh te verhoên,

 

Heeft een christen Krijghsman Deuchd-lust en Rechtvaerdicheydt van doen:

 

Deuchd-lust, die hem een Borst-wapen en onbreekbaar stael verstreckt

 

Tegen inbreck der begeerten, die de Duyvel steedts opweckt.

 

 

80

Een Soldaet, die in den oorlogh menigmael verplaetsen moet,

 

Heeft van doen (om wis te treden) stercke Schoenen aen zijn' voet:

 

Een goed Christen, die op aerden heeft een ongestadigh lot,

 

Als hy veeltijdts veel moet zwerven, in den dienst van zijnen Godt,

 

Brengt, al waer hij koomt gewand'len, waer hij aen-landt off verkeert,

85

(Na den aert des Evangelijs, hem van zijnen Heer geleert)

 

Brengt al waer hij koomt, als schoenen aen zijn voeten, voor zich me'e

 

Een gemoedt en hert dat vaerdigh en gewilligh is tot vre'e.

 

 

 

't Grootst gevaer dat een Soldaet heeft, is, van steen, vuer en geschut,

 

Om dit wel te konnen mijden, is vooral zijn Schildt hem nut:

[p. 84]

90

't Hooghste leet waer me'e de Duyvel, als hy heeft vergeeffs bekoort,

 

't Christen harte koomt bespringen, is, vervolging, haet en moordt.

 

Dit zijn 's Duyvels vuyr'ge schichten, 't wapen daar hy sterckst me'e kampt.

 

Hier is ons 't Geloof van nooden, als een Schildt daer 't al op schampt.

 

Wat vraeght hij naar galgh, na radt, na zwaerdt, na vuer, na alle quaedt,

95

Die 't geloof heeft dat Godt alles loont met loon die nooyt vergaet?

 

 

 

't Laetste stuck van zijn Schut-wapen dat een Kryghsman neemt, en zet

 

(Om voor wonden te bevrijden) op zijn hooft, is zijn Helmet:

 

't Laetste stuck van uw Schut-wapen 't welk ghy, nu ten strijdt bereydt

 

Moet aanvaerden, is den Helm van wisse Hoop' der Zaligheydt:

100

Hoop' die uw verstandt en zinnen vast doe staen in Christi Leer,

 

En door geene tegenheden, dencken om een' ander heer.

 

Hy zal vruchten nochte vluchten, die, met zulken Helm voorzien,

 

Harde slagen kan verdragen, en den Duyvel 't hooft durff biên.

 

 

 

Niet genoegh is 't, dat een Krijghsman schut en scherm voor wonden heeft,

105

't Zwaerdt moet hij daer neven dragen, daer hy zelfs me'e wonden geeft;

 

Niet genoegh is 't, dat een Christen heeft waer meed' hy quaedt afweert:

 

Maer hy moet oock 't Zwaerdt aangorden, daer hy zich en mêt verweert,

 

En party de vlucht doet nemen. ja zoo dapper koomt aan boort

 

Dat hij eynd'lijck 't strijden mijde. Dit is 't Zwaerdt des Geest, Godts Woord:

110

Woordt, dat alle 's Vyandts listen klaer ontdeckt en van ons drijft

 

En in Waerheydt, Vrede, Deucht-lust, G'loof, en Hoop de ziele stijft.

 

 

 

Christen Krijghs-heldt, dit's uw wap'ning daer ghy me'e ten slagh moet tre'en.

 

Hier mêt heeft uw Capiteyn, de Zone Godes, zelfs gestre'en:

 

Zelfs gestre'en en overwonnen. Maer noch een ding hoorter by:

[p. 85]

115

In 't Gebedt moet ghy oock waken en geduerzaem zijn, als Hy:

 

In 't Gebedt en nedrigh smeecken, 't welck, als 't uyt 's geests grondt op-schiet,

 

Als een pijl ten Hemel gaende, maeckt dat ghy veel hulp geniet:

 

Hulp, waer door ghy 't Geest'lijck Wapen stercker dan voorheen begeert,

 

Zoo begeert, verkrijght; verkregen, houdt en wel gebruycken leert.