|
| |
| |
| |
Aantekeningen
| pagina |
regel |
|
| |
SPIEGEL |
| |
| |
jubel-jaar-lied |
| 16 |
1 |
huyden: heden |
| |
2 |
Zoo: indien |
| |
3 |
partydigheid: tweedracht |
| |
5 |
dogh: toch |
| |
11 |
Ikker: duivel |
| |
13 |
Dies: daarom |
| |
meest te ghaar: bijna allemaal |
| |
15 |
Dees [...] ghebracht: die twist heeft hij in gang gezet |
| |
17 |
verflouwen: moedeloos worden |
| 17 |
21 |
slecht en recht: eenvoudig en goed |
| |
22 |
haar: hun |
| |
24 |
Hout [...] verschoven: en zorgt dat het eenvoudige en goede veracht wordt |
| |
26 |
na: naar |
| |
27 |
partyen: twisten |
| |
28 |
Begheeft [...] beghin: houd u ver van het begin van zulke twist |
| |
34 |
Beendijst: de benedictie (zegening) |
| |
35 |
noch: nu ook |
| |
36 |
aan d' een zy: aan de kant zetten |
| |
41 |
d' Hooftman [...] vrouw: vgl. Mattheüs 8:8 en Mattheüs 15:22 |
| |
45 |
Ook [...] kerck: ook vreemdelingen en mensen die niet bij Gods kerk horen |
| |
47 |
Huel: redding |
| |
51 |
vroed: verstandig |
| 18 |
56 |
Is [...] zoen: is de enige echte oplossing van deze kerkstrijd |
| |
| |
a.b.c. ketting-lied |
| |
1 |
in [...] bejaghen: in het najagen van kennis van waarheid |
| |
5 |
toestemmen: accepteren |
| |
| |
| 18 |
8-9 |
Bekoort [...] Inwendigh: verleidt een ieder ertoe om niet te zoeken naar inwendig heil |
| |
9 |
om: maar om daarentegen |
| |
11 |
Choor-zang [...] zingen: de jeugd zingt in koor wat de ouderen voorzongen |
| |
13 |
Noch [...] dingen: reeds als zuigeling leert men ijdele zaken beminnen |
| |
14 |
Landswijze [...] Fuik: de gewoonte van het land maakt een fuik van ijdele eer- en geldzucht |
| |
15 |
Eilaes [...] misbruik: helaas, de (goede) aanleg lijdt onder het misbruik van de gewoonte |
| |
16 |
Doling [...] waarde: foute beoordeling van de echte waarde van de dingen |
| |
17 |
sneven: vallen |
| |
aanvaarden: aanpakken |
| |
23 |
In [...] behoeven: in het bovenmatig nadruk leggen op de vleselijke behoeften |
| |
24 |
bierlaers: drankorgel |
| 19 |
31 |
wast: groeit |
| |
34 |
Zijn [...] derft: de gierigaard geniet net als zijn medemens niet van zijn schatten |
| |
35 |
deeghs: goeds |
| |
36 |
Hoocheid: trots |
| |
38 |
Ghelieft: als die geliefd wordt |
| |
39-40 |
Ghevaar [...] zijn: want gevaar en angst zijn steeds onafscheidelijk bij de strebers (?) |
| |
43 |
Maakt [...] eelt: als gewoonte tot ongevoeligheid leidt |
| |
44 |
spuert [...] buel: merkt dat zonde zijn eigen beul is |
| |
45 |
aan [...] huel: heil bij kennis van de waarheid |
| |
47-48 |
Kennisse [...] waardije: kennis, die elk ding afweegt in waarheid zonder meer (?), waardeert elk ding naar zijn waarde |
| |
49-50 |
Het [...] lieft: hij bemint het tijdelijke goed als het nodig is, om het nut; maar de heillust van de kennis bemint het heil van de goedheid gestadig |
| |
52 |
errenst tot: toewijding aan |
| |
54 |
berading: overwegingen |
| |
toeleg: neigingen |
| |
55 |
na macht: naar vermogen |
| |
56 |
dien: aan degenen die |
| |
| |
| 19 |
60 |
Wat [...] tracht: alles wat waakt, zoekt en bidt, dat is: probeert goed te worden |
| 20 |
61 |
by: met |
| |
65 |
Bestaat [...] kracht: zij (de naarstigheid) bestaat in het goed besteden van de kracht van de talenten |
| |
67 |
Opmerkings [...] waarschuwt: waakzaamheid waarschuwt tegen elk gevaar |
| |
68 |
Errenst [...] ghevaarschuwt: door die waakzaamheid schuwt de toewijding het gevaar van roekeloosheid |
| |
70 |
aandacht: vroomheid |
| |
72 |
bestaen [...] ghewonnen: wagen is half winnen |
| |
73 |
Oit [...] niet: hij kreeg nooit iets |
| |
75 |
bet: beter |
| |
76 |
Quint [...] an: blijmoedigheid verzoet |
| |
in allen: in alles |
| |
80 |
rokeloze: onbezonnen |
| |
82 |
vernoeght [...] minste: neemt met het minste genoegen |
| |
87 |
lijkwichtigh: in evenwicht |
| |
88 |
Weert [...] onvoorzichtigh: beschermt tegen het vervallen in onvoorzichtige tegenzin |
| |
91 |
Tem-lust [...] lust: zelfbeheersing wint het van de neigingen |
| |
volgh-lust: zedeloosheid |
| |
93 |
meert: wordt groter |
| |
94 |
Wat [...] vast: alles wat niet te vaak gebeurt en de natuur geen geweld aandoet |
| 21 |
98 |
In [...] traghe: houdt de zorgeloze trage in verdriet |
| |
99 |
Wie [...] wenscht: wie alleen maar wenst, zonder er iets voor te doen |
| |
102 |
Verzoekzaamheids [...] wedervaren: de proefondervindelijke ervaring van de praktijk |
| |
103-104 |
als [...] kleeft: dan zucht naar theoretische kennis die niet getoetst wordt |
| |
106 |
bey [...] beleven: zowel in theorie als in praktijk |
| |
109 |
myt stuernis: houdt woede op een afstand |
| |
114 |
Men [...] duer: (wie zelfkennis mist,) weet dingen en spreekt erover en schermt ermee in het wilde weg |
| |
115 |
meest ellik: bijna iedereen |
| |
| |
| |
TELLE |
| |
fabeltjen |
| 24 |
3 |
Hij [...] beschermen: dat hij haar, arm dier, wilde beschermen |
| |
5 |
Ghy [...] ghestelt: het is [...] uw taak |
| |
6 |
mijns: over mij |
| |
7 |
ja: immers |
| |
8 |
so spaed als vroech: altijd |
| |
9 |
grollen: spinnen, snorren |
| |
10 |
lyden: verdragen |
| |
11 |
neffens [...] geneer: sich generen: naast hem met mijn zaken bemoei |
| |
12 |
Die [...] lollen: die mooier piep dan hij kan janken |
| |
14-15 |
't Had [...] gegaen: dat het nu zolang naar zijn zin gegaan was |
| |
16 |
schalijck goet: schadelijk volkje |
| |
21 |
slissingh: beslechting |
| |
roeren: spreken |
| |
23 |
Alleen [...] ras: maar hij (Courtois) moest alleen maar klaar staan |
| |
24 |
sijn: nl. Tybaerts |
| 25 |
27 |
Hoe [...] geven: hoe eerbiedig zij ook mocht tonen |
| |
28-29 |
niet//En: niets anders |
| |
32 |
Hem [...] mal: zich niet zo gek moest laten maken |
| |
33 |
op [...] seggen: alleen op het woord van Tybaert |
| |
34-35 |
Hem [...] bry: zich elke vinger in de pap zou laten ontnemen, als een rechteloze buitenstaander |
| |
38 |
na haer spraeck: na hun pleidooi |
| |
40 |
wel by ghebracht: duidelijk naar voren gebracht |
| |
41 |
dan: maar |
| |
42 |
niet en past': geen acht sloeg |
| |
43 |
Nichil: nihil (volstrekte afwijzing) |
| |
44 |
al sijn best: zo goed als hij kon |
| |
48 |
Soo [...] verbolghen: zo boosaardig waren deze twee (Tybaert en Courtoys) |
| |
51 |
En [...] keeren: en zich tot de leeuw wendden |
| |
52 |
Die [...] wel: die zich zo goed van zijn taak heeft gekweten |
| |
55 |
Noch: bovendien |
| |
56 |
Ontsteken [...] vier: uit pure goedgunstigheid |
| |
60 |
noyt [...] saten: het nooit zo goed hadden |
| |
| |
| 26 |
61 |
stelde s'over: maakte hen beheerder van |
| |
62 |
Mitsdien [...] wel: omdat ze behoorlijk mooi piepten |
| |
67 |
als: toen |
| |
68 |
prat: verwaand |
| |
70 |
't Was [...] ghemoe: goedschiks of kwaadschiks |
| |
72 |
groot so kleen: hard of zacht |
| |
73-74 |
die [...] party: die meenden even vrijuit te mogen zingen als de muizen |
| |
76 |
haer me: ook aan hen |
| |
77 |
vergunnen ste: een plaats gunnen |
| |
81 |
U [...] moeyen: u allerminst zich met ons te bemoeien |
| |
84 |
bevroeyen: bedenken |
| |
85 |
wat [...] wijsen: wat wij daarover bepalen |
| |
92-93 |
Hebt [...] gekregen: zijn jullie dan helemaal in Tybaerts schoenen gaan staan |
| |
94 |
o [...] vervloeckt: vervloekte Kaïnskinderen |
| 27 |
97-98 |
Heeft [...] voys: zeiden jullie dat Courtoys vroeger ook naar jullie geluisterd heeft (de muizen hebben zich geheel in de rol van Tybaert ingeleefd) |
| |
99 |
dus: op dezelfde manier |
| |
103 |
Vernoecht [...] huyr: wees tevreden met de kost en inwoning die ik verschaf |
| |
105 |
Of [...] wayen: of het zou een herrie geven |
| |
106 |
Staet [...] weer: d.w.z. heeft hij gelijk, of vergist hij zich soms |
| |
107 |
Hy [...] Heer: ik ben hoe dan ook de baas |
| |
109-10 |
Of [...] ben: of zijn jullie ongerust (...) omdat ik te goed zou zijn |
| |
ghij valck: jij met je ‘scherpe’ blik |
| |
111 |
Die [...] hollen: die iedereen in rep en roer brengt |
| |
117-18 |
'k En [...] af: ik zal niet, alleen omdat u het zegt, de trouwe zangers (in mijn kapel) afzetten |
| |
120 |
Veel min: laat staan |
| |
| |
sonnet |
| |
6 |
met [...] schrijven: d.w.z. als galeislaaf te moeten roeien |
| |
7 |
Soo [...] schyven: zoals de gevangenen doen die geen geld hebben |
| |
8 |
jock: juk, slavernij |
| |
met ghevoeg: op een makkelijke wijze |
| 28 |
9 |
verheert van: overheerst door |
| |
| |
| 28 |
12 |
Vervoocht: geregeerd |
| |
14 |
Verkerrick-voocht: door ‘kerkvoogden’ (predikanten) overheerst |
| |
| |
| |
HEYNS |
| |
| |
gebed |
| 30 |
1 |
my verlost: verlos mij |
| |
3 |
verbaest: ontsteld |
| |
bevet: siddert |
| |
5 |
med': ook |
| |
8 |
desen [...] Al: dit grote Heelal |
| |
met bescheyd: rechtvaardig |
| |
9 |
Die: nl. het heelal |
| |
u [...] Vieren: de vuren, door u ontstoken |
| |
10-11 |
u bestieren [...] streckt: wat er dan gebeurt brengt alle mogelijke rampen |
| |
12 |
ducht: angst |
| |
16 |
ende [...] hout: en staat overeind |
| |
18 |
om [...] quellen: van de pijn niet kan brengen tot roepen |
| |
19 |
citt'ren: sidderen |
| |
22 |
me beklijven: mee in stand blijven |
| |
24 |
arm [...] sonden: ellendig, zondig schepsel |
| |
25 |
nemen voor: beginnen |
| |
mits desen: hierom |
| |
26 |
my [...] wesen: zal uitsluitend tegen mij getuigen |
| 31 |
28 |
rechtich: rechtvaardig |
| |
29 |
afgevallen: wegloper, deserteur |
| |
30 |
doogen: deugen |
| |
37 |
leste Uit-spraeck: Laatste Oordeel |
| |
44 |
Op [...] neer: vertrouwend op uw barmhartigheid kniel ik steeds neer |
| |
48 |
met [...] sijn: met de zaligen |
| |
Abrams schoot: vgl. Lukas 16:22 |
| |
51 |
Geeft [...] gewent: Geef dat ik mij ertoe zet om naar het ware geloof te streven (?) |
| |
| |
| |
VALERIUS |
| |
‘o heer die daer...’ |
| 33 |
3 |
Het [...] meyr: de (...) zee |
| 34 |
9 |
Als: zoals (wijst terug naar strofe 1 ) |
| |
10 |
Vermaeckt [...] raeckt: wees nu gerust van harte verheugd |
| |
| |
‘geluckig is het land...’ |
| |
13 |
End' [...] goet: en gunt dat volk bovendien nog |
| |
14 |
loopen: vluchten |
| |
16 |
steeckt: de grond raakt |
| |
19 |
confuys: in paniek |
| |
20 |
Maraen: de Spanjaard |
| |
21 |
t'huys: naar huis |
| 35 |
27 |
gewracht: bewerkstelligd |
| |
| |
‘wilt heden nu treden...’ |
| |
3 |
syns [...] eere: de lof van Zijn lieve naam |
| |
7 |
Maeckt [...] dragen: zorg ervoor dat u zich steeds goed gedraagt voor God |
| |
9 |
yet: iets |
| |
D'arglosen: de listige (duivel) |
| |
10-11 |
Loopt [...] verslinden: vgl. 1 Petrus 5:8 |
| |
12 |
preeu: slag |
| |
14 |
End' 'tquade: en in het kwade |
| |
16 |
bewalt: ommuurd |
| |
| |
| |
CATS |
| |
| |
des menschen leven vergeleken met een droom |
| 38 |
4 |
weder vremt: dan weer vreemd |
| |
9 |
by het volk: onder de mensen |
| |
17 |
diere: kostbare |
| |
18 |
piloot: kapitein |
| |
de gasten: het scheepsvolk |
| 39 |
31 |
Godt [...] vergelijckt: vgl. Job 20:8 |
| |
36 |
de saeck: de dingen zelf |
| |
39 |
gepeys: gedachten |
| |
46 |
echter [...] plichten: toch nog iets dat ons in onze levenstaak van dienst is |
| |
| |
des menschen leven vergeleken met een wevers spoele |
| 40 |
1 |
plagh: pleegt |
| |
13 |
volt: omwikkelt |
| |
19 |
als: als het ware |
| |
| |
het leven wederom vergeleken met een droom |
| 41 |
22 |
voor: als |
| |
| |
| |
STALPAERT VAN DER WIELE |
| |
| |
principium a jesu |
| 44 |
2 |
Wanneermen [...] besnijden: vgl. Genesis 17:11-12 |
| |
3 |
en [...] omgekomen: was nog maar net voorbij |
| |
8 |
als van Cresus: als de naam van Croesus, de rijkste koning |
| |
10 |
gedoken: verscholen |
| |
13 |
Geen oor: vgl. 1 Korinthiërs 2:9 |
| |
waerder: kostbaarder |
| |
15 |
Op huyden: heden |
| |
17 |
verdove: overstemt |
| |
24 |
hand-gift: voorschot |
| 45 |
31 |
Het merck: de besnijdenis gezien als teken van zondigheid, vgl. Romeinen 2:27 |
| |
32 |
End' [...] gerekent: en dat ieder die het draagt tot een zondaar stempelt |
| |
47 |
wat [...] avonturen: enige arbeid wagen |
| |
48 |
werc [...] uren: vgl. Mattheüs 20:8-9 |
| |
56 |
Gunt [...] behagen: gun ons te doen wat gij beveelt, en beveel wat u wilt |
| |
| |
sinte isidorus |
| 46 |
7 |
Hem [...] begheven: werk gezocht bij een boer |
| |
8 |
wrocht: werkte |
| |
10 |
Voor: vóór, boven |
| |
11 |
't Heerschap: de boer, Isidorus' baas |
| |
12 |
vervolghen: controleren |
| |
14 |
flucks: flink |
| |
eeren: ploegen |
| |
16 |
even wacker: alledrie even sterk |
| |
18 |
Daer van: waarover |
| |
19-20 |
Verbaest [...] maten: bovenmate in verwondering kwam te staan |
| |
23 |
Bid vry: bid gerust |
| |
26 |
wildy 't sinnen: bedenk eens |
| |
27 |
den tijt: nl. die aan bidden was besteed |
| |
28 |
Tot merck: als teken |
| |
30 |
Geen [...] letten: ooit enig werk beletten |
| |
| |
| |
sinte cecilia |
| 47 |
3 |
met stille gorgel: zwijgend |
| |
6 |
niet [...] bedrijf: niet mijn toedoen |
| |
10 |
aen: met |
| |
11 |
Die [...] bewaren: die mij zorgvuldig doet bewaken |
| |
13-14 |
die [...] zijt: die reine gedachten zaait |
| |
17 |
honigh byken: honingbijtje |
| |
19-20 |
Zoo [...] baet: zo is de maagd (Cecilia) altijd uit op hemelse zaken die haar ziel baten |
| |
22 |
Die: (uw bruidegom,) die |
| 48 |
28 |
Den [...] baet: hem valt de martelkroon ten deel (?) |
| |
29 |
drie croonen: nl. die van het martelaarschap, de kuisheid (‘Lely-wit’) en die van het ‘rijcke goud’ (32). Die laatste dankt zij aan het feit dat volgens overlevering haar lijk bij opgraving in 821 en wederom 1599 met goud omwikkeld bleek te zijn. |
| |
| |
smeeck-woorden mariae |
| |
5 |
Voor: in plaats van |
| |
8 |
webbe: linnen |
| |
9 |
geesten: engelen |
| |
13 |
Door [...] meesten: door u werd alles, van het minste tot het meeste, verzadigd (?) |
| |
18 |
gewonnen: gewikkeld |
| 49 |
21 |
U [...] toe: beter had u gepast |
| |
23 |
de desen: die |
| |
25 |
Maer want: maar omdat |
| |
26 |
Van my: uit mij |
| |
27 |
Zoo genadight: verwaardig u dan |
| |
28 |
banden: repen stof |
| |
| |
vierde dosis. vader koen |
| |
1 |
'T is [...] stijl: het is gewoonte |
| |
2 |
Soo [...] Klerken: bij alle mensen |
| |
3 |
Wan: wanneer |
| |
4 |
zegend [...] kruys: dat men ter zegening een kruisteken maakt |
| |
5 |
stede: plaats |
| |
7 |
nae [...] voer: naar het gebruik van Christus |
| |
8 |
schoer: schouder |
| |
| |
| 49 |
9 |
Dus: zo |
| |
10 |
te: heel |
| |
12 |
sermoen: preek |
| |
13 |
zeden: gebaren |
| |
15 |
met [...] tast: met twee handen |
| |
17 |
met oorde: ordelijk |
| |
19 |
wel gejuist: zeer passend |
| |
20 |
Op [...] gekruist: voor iemand die juist op die manier een kruis heeft geslagen |
| 50 |
22 |
spannen: binden |
| |
23 |
Want [...] claer: want hierop wees duidelijk |
| |
27 |
Zoo wanneer: wanneer |
| |
29 |
op: bij |
| |
30 |
bet: beter |
| |
die [...] streken: dat opstrijken van de snor |
| |
31 |
nieu fatsoen: nieuwe manier van doen |
| |
| |
| |
heinsius |
| |
| |
lof-sanck van iesus christus |
| 52 |
49 |
Naer dat: nadat |
| |
51 |
Dat: en nadat |
| |
haer moetwilligheyt: hun ongehoorzaamheid |
| |
52 |
prieel van Oosten: het paradijs, vgl. Genesis 2:7 |
| |
53 |
derven: missen |
| |
54 |
erven: vererven, aan zijn nageslacht door te geven |
| |
55 |
besoetelt: besmeurd |
| |
ongesont: bedorven |
| |
56 |
inde gront: door en door |
| |
58 |
Verlaten [...] verloren: de mens, door zichzelf verlaten en door eigen toedoen verloren |
| |
59-60 |
door [...] staet: door Adam en zijn nageslacht, met Adam en door zichzelf in de (gevallen) positie van Adam gebracht |
| |
61 |
Noch: toch |
| |
62 |
soo [...] haest: nauwelijks |
| |
63 |
Of: of Hij (God) |
| |
64 |
vaste: zeker |
| |
65 |
Als dat: namelijk dat |
| |
67 |
des vrouwen saet: het nageslacht van de vrouw, vgl. Genesis 3:15 |
| |
72 |
In Godes sin: in Gods gedachten |
| |
74 |
met seven diamanten: vgl. Openbaringen 5:1 |
| |
75 |
Gegeven: en dit is gegeven aan |
| |
76 |
als middel voor: als geneesmiddel tegen |
| |
77 |
grote vloet: zondvloed, vgl. Genesis 6-8 |
| |
79 |
En dat: en toen |
| |
tocht: stroom |
| |
80 |
vermengelt met de locht: tot in de lucht zo hoog |
| 53 |
81 |
Noë met zijn huys: Noach en zijn gezin |
| |
op [...] geswommen: eig. ‘gedreven op deze balk’, zich aan deze belofte kunnen vasthouden |
| |
83 |
van: door |
| |
sont: zonde |
| |
84 |
noch: maar toch |
| |
85 |
ghy: d.i. God |
| |
klaer: duidelijk |
| |
86 |
richter: bestuurder |
| |
| |
| 53 |
87 |
Van doen: van toen af (zie ook 89, 92 en 109) |
| |
88 |
Vernoegen: vreugde |
| |
89 |
Iehova: Jezus |
| |
90 |
uw werck: nl. Jezus' verlossing van de mens |
| |
91 |
Verbolgen en verstoort: dat verbolgen en vertoornd was |
| |
93 |
daer: waar, zie ook 96 |
| |
schier: bijna |
| |
94 |
gevrijt: bevrijd |
| |
95 |
Den ouden Vader: Abraham |
| |
96 |
in: naar |
| |
97 |
Alleen [...] geloof: vgl. Hebreeën 11:8 |
| |
98 |
den [...] segen: bedoeld wordt Isaäc, vgl. Romeinen 9:7 |
| |
99 |
Israël: Jacob |
| |
100 |
Die [...] gestelt: vgl. Genesis 32:24 |
| |
101 |
Gelijck: zoals |
| |
met [...] ontsteken: ontstoken in zoete liefde |
| |
103 |
niet en: niet |
| |
104 |
grondelick: innig |
| |
105 |
telt [...] gangen: gaat al haar bewegingen na |
| |
106 |
Bewaert: let op |
| |
107 |
de geest is hem beswaert: hij is bedrukt |
| |
108 |
van haer: van haar af |
| |
109 |
u: nl. Jezus, vgl. r. 89 |
| |
Ioseph: Jacobs zoon, vgl. r. 99 |
| |
110 |
dat: toen |
| |
dertel: lichtzinnig |
| |
slaven: vgl. Exodus 1 |
| |
111 |
van: door |
| |
112 |
Gestiert: bestuurd |
| |
tot [...] jaer: veertig jaar lang |
| |
114 |
haer: hen |
| |
vier: vuur, vgl. Exodus 14:19 |
| |
115 |
water uyt den steen: vgl. Exodus 17:5 |
| |
broot: manna, vgl. Exodus 16:15 |
| |
117 |
Iae [...] reden: tegen alle logica in/ondanks hun gedrag en hun woorden (?) |
| |
118 |
dijne jonst: Uw gunst, liefde |
| |
haer in het lijf gesneden: bedoeld wordt de besnijdenis, vgl. Genesis 17:10 |
| |
119 |
gesteken in de mont: bedoeld wordt het paaslam, vgl. Exodus 12:3 |
| |
| |
| 53 |
120 |
Gelijck [...] doet: nl. in het Avondmaal |
| 54 |
121 |
straffe: ruwe |
| |
geslicht: tot kalmte gebracht, vgl. Exodus 14:22 |
| |
124 |
gewelt: leger |
| |
125 |
rechtens: vgl. het bijbelboek Richteren |
| |
gekoren: aangewezen |
| |
127 |
naer hem: na hem |
| |
128 |
door [...] Babylon: door grote ellende heen uit Babylon (terug)gebracht |
| |
129 |
Esdras [...] Nehemias: de profeten Ezra en Nehemia |
| |
stieren: leiding |
| |
130 |
tieren: groeien en bloeien |
| |
131 |
wederom: ook |
| |
hert [...] benout: het benarde volk, vgl. het boek Esther |
| |
133 |
Haer: nl. uw volk |
| |
134 |
van u selfs: van Uzelf |
| |
besloten [...] tyden: die al vóór alle tijden besloten was |
| |
135 |
de grooten raet: het grote raadsbesluit |
| |
135-136 |
aengeroert [...] voorseyt: door de profeten genoemd, aangeduid en voorspeld |
| |
is [...] uytgevoert: eenmaal ten uitvoer is gebracht |
| |
138 |
Hem selven: Zichzelf |
| |
om onse wil: omwille van ons |
| |
139 |
Te worden dat: namelijk om te worden wat |
| |
dat [...] saet: opdat de beloofde nakomeling (vgl. r. 67) |
| |
140 |
den vinder: de verwekker, nl. de duivel |
| |
| |
| |
pers |
| |
| |
geestelijcke kamp |
| 56 |
1 |
tooghd: toonde |
| |
2-3 |
Op dat [...] gemoed: opdat ze zich mannelijk van gemoed mochten tonen |
| |
9-10 |
En [...] trouw: en door het kinderlijke medeleven met de trouwe vader |
| |
13 |
spoor: aansporing |
| |
22 |
dus onnoosel: zo onschuldig |
| |
23 |
bus: geweer |
| |
25 |
streven: strijden |
| |
27 |
deser dood: nl. van Christus |
| |
| |
de geestlijcke schipper |
| 57 |
3 |
drooghten: ondiepten |
| |
7 |
vergist u tijdt: het geschikte getij mist |
| |
9 |
bestieren: besturen |
| |
19 |
komt over: overvalt |
| |
20 |
leght [...] ly: bent u in nood |
| |
23 |
kostel pand: kostbare bezit |
| |
27 |
streecken: windstreken |
| |
28 |
opper vier: voornaamste vuur (de zon) |
| 58 |
29 |
Waer nae dat: waarnaar |
| |
32 |
barningen: brandingen |
| |
35 |
beperrelt: versierd |
| |
45 |
Plicht-anker: zwaar anker |
| |
52 |
ware boet': oprechte boetvaardigheid |
| |
57 |
De [...] houden: als Poolster moet gij beschouwen |
| |
59-60 |
En [...] licht: en op de sextant van Christus de positie van de sterren bepalen (‘sterren schieten’) |
| |
als vertroude: als een ervaren zeeman |
| |
64 |
belaen: bezwaard, bang |
| 59 |
65 |
dus: zo |
| |
| |
de tien geboden |
| |
| |
| |
de groot |
| |
| |
morgen gebedt |
| 62 |
17 |
bestieren: leiden |
| |
19 |
haer beleyden: hun bestuur |
| |
20 |
Na: naar, volgens |
| |
22 |
dieren tijd: perioden van schaarste |
| |
23 |
verbroken: uit elkaar geraakte |
| |
24 |
verheelen: samenvoegen |
| |
| |
avond gebedt |
| |
3 |
dit al: deze wereld |
| |
4 |
tot [...] stond: nu |
| |
7 |
is [...] gestelt: heeft het op ons gemunt |
| 63 |
9 |
voor: over |
| |
16 |
dese loop: deze (onze) levensloop |
| |
| |
betraghting van christus lyden |
| |
3 |
En 't [...] ontfaen: d.w.z. die gedoopt zijn |
| |
4 |
te reght: op de juiste manier |
| |
18 |
't eeuwigh leven: Christus, vgl. Johannes 14:6 |
| 64 |
21 |
en peynst [...] om: denk dan niet aan, vergeet |
| |
26 |
selfs: zelf |
| |
27 |
verwesen [...] recht: onrechtvaardig veroordeeld |
| |
29 |
volpynigh wesen: gezicht vol pijn |
| |
31 |
stramen: striemen |
| |
33 |
met Petrus: vgl. de brieven van Petrus, bijv. 2 Petrus 1:4. |
| |
36 |
Dat hy [...] daedt: dan doen wij metterdaad wat hij met woorden deed (nl.: Christus verloochenen) |
| |
40 |
versaekt: verlaat |
| |
44 |
Uw [...] nimmermeer: vertrouw nooit op uw eigen (krachteloze) kracht |
| |
48 |
gy hebt [...] Rijk: vgl. Lukas 23:43 |
| |
49 |
Heer [...] gedencken: vgl. Lukas 23:42 |
| |
52 |
Op dat [...] volbraght: opdat alles door U voor ons zou zijn volbracht |
| 65 |
53-54 |
Bestryket [...] vernielen: vgl. Exodus 12:7 en zie voor deze gedachtegang ook o.m. Huygens' sonnet ‘Paeschen’ |
| |
55 |
den houte: het (kruis)hout |
| |
59 |
verwesen: veroordeeld |
| |
| |
| |
roemers dr. visscher |
| |
| |
sonnet geschreven op den kersdach 1616 |
| 68 |
1 |
daer [...] genegen: waar men op gesteld is |
| |
2 |
en' [...] waerdij: en die de waarde ervan goed kent |
| |
3-4 |
Door [...] gelegen: door gebrek aan kennis van waarde dan, zet (helaas) de onbedachte mens gemakkelijk datgene aan de kant wat het meest waardevol is |
| |
6 |
Tot [...] deun: tot nauwkeurig zoeken |
| |
8 |
En [...] segen: en laat daarmee zien dat hij die penning meer waard acht dan Gods zegen |
| |
9 |
Maer [...] smart: maar is er ook iemand die (wél) verdriet heeft om dat verlies (van Gods zegen)? |
| |
14 |
dat: datgene wat |
| |
| |
geschreven op den dach van christi geboorte 1618 |
| 69 |
1 |
Wat [...] is 't: wat heerst er een luid geraas |
| |
3 |
van [...] te gelijk: van mensen die door elkaar heen spreken |
| |
4 |
Herders: predikanten |
| |
balstuerich: verwoed |
| |
5 |
vuerich: verlangend |
| |
7 |
Dat: namelijk dat, vgl. Lucas 2:14 |
| |
10 |
uw siel betreft: raakt uw ziel |
| |
11 |
Laet [...] staen: zet alles opzij |
| |
12 |
eenvuldich: eenvoudig |
| |
15 |
d'oude slang: de duivel, vgl. Genesis 3:15 |
| |
16 |
hoopt na: verlangt naar |
| |
| |
den 137 psalm |
| |
1 |
Doe: toen |
| |
versteken: verwijderd |
| |
7-8 |
noch [...] Ons: kwam ons nog schamper vragen |
| 70 |
17 |
Vergeet [...] verblijden: als ik u vergeet en niet voor altijd als mijn hoogste vreugde beschouw |
| |
19 |
op [...] baldadich: aan het misdadige volk van Edom |
| |
22 |
Rok af: ruk eraf |
| |
niet geheel: niets heel |
| |
24 |
Ons [...] sien: die voor ons een lust zijn om te zien |
| |
28 |
speen: borst |
| |
29 |
niet [...] krijten: onaangedaan door hun gegil |
| |
| |
| |
van baerle |
| |
| |
heylige aendacht |
| 71 |
2 |
smadigh: smadelijk |
| |
6 |
toequam: verdienden |
| |
8 |
voorspraeck: advocaat |
| 72 |
11 |
van 't wit geweken: mist zijn doel |
| |
13 |
eeck: azijn, vgl. Mattheüs 27:34 |
| |
16 |
ons [...] moghten: onze (eigen) schande zouden kunnen inzien |
| |
25 |
maer [...] my: maar het was het beste als ik werd veroordeeld tot |
| |
27 |
Men [...] vriendt: men rekent u tot de moordenaars |
| |
beteeckent: dat wil zeggen |
| |
28 |
by [...] gereeckent: op een lijn gesteld met |
| |
32 |
doem selver: veroordeel zelf |
| |
34 |
outer: altaar, offertafel |
| |
40 |
grammen: vertoornde |
| |
46 |
van [...] zijn: van de bedroefden |
| |
49-50 |
te saem [...] Priester: tegelijk het offerlam en de priester, die offert |
| |
50 |
verneert: vernedert |
| |
dees stam: dit (kruis)hout |
| 73 |
51 |
met [...] wesen: neergebogen |
| |
58 |
in 't gemeen: allemaal |
| |
59 |
slincker: linker |
| |
60 |
Dus: op die manier |
| |
83 |
beleven: in praktijk brengen |
| |
| |
| |
bredero |
| |
| |
geestigh liedt |
| 76 |
2 |
al te wis: maar al te goed |
| |
3 |
't versoecken: de ondervinding |
| |
8-9 |
soo [...] geschreven: d.w.z. artistiek en inhoudelijk overtuigend |
| |
11 |
nyver: vlot |
| |
12 |
't eygen [...] beleven: als de eigen ervaring |
| |
20 |
suchts: verlangen |
| |
22 |
kroes: drank |
| |
23 |
Of [...] droes: beter gezegd, de lelijke duivel zelf |
| 77 |
26-27 |
verwoet [...] na berouwen: onrustig door duizendvoudig berouw |
| |
31 |
strengh: zwaar |
| |
32 |
kruijfde: kroezige |
| |
33 |
mijn [...] jaren: mij voortijdig |
| |
35 |
Op [...] swoord: op de zwart behaarde, warme hoofdhuid |
| |
46 |
Dies: daarom |
| |
47 |
wenscht [...] geparst: verlangt in die benauwdheid naar |
| |
51 |
vol verblijden: ten volle verheugde |
| |
| |
| |
camphuijsen |
| |
| |
over psalm 23 |
| 80 |
1 |
Als: zoals |
| |
landouwe: weiland |
| |
2 |
haer: hun |
| |
6 |
Doe: toen |
| |
7 |
Ongewisse [...] dede: onzeker rondliep |
| |
10 |
Of ik schoon: ofschoon ik |
| |
doodts perijckel: doodsgevaar |
| |
14 |
daer: waar |
| |
16 |
vertsagen: wanhopen |
| |
24 |
des: daarvan |
| |
gewis: zeker |
| |
| |
christelyk gevecht |
| |
1 |
aendachtigh: vroom |
| |
2 |
wel: goed |
| |
3 |
menigerhandt: veelsoortig |
| |
4 |
dijdt: strekt tot |
| 81 |
5 |
om [...] ongewis: een onzekere strijd om dingen van geen waarde |
| |
13 |
recht: goed |
| |
14 |
niet [...] kundigh: niet bekend is met |
| |
15 |
Die [...] strijden: wie niets heeft om mee te strijden |
| |
schoon [...] vrucht: al is hij dan niet bang voor de strijd |
| |
16 |
stracks: dadelijk |
| |
18 |
magen: verwanten |
| |
20 |
uytlanders: vreemdelingen |
| |
22 |
noch [...] wacht: noch heeft, noch zal krijgen |
| |
31 |
die [...] tast: die slechts het lichaam schade doet |
| |
34 |
daer: waar |
| 82 |
36 |
zienlijck: zichtbare |
| |
41-42 |
't Goed [...] moet: het goede, dat u door de duivel zo misgund wordt |
| |
47 |
nochtans: evenwel |
| |
48 |
Uwe vyand: nl. de duivel |
| |
51 |
u om-gaet: om u heen gaat |
| |
54 |
schalcke vonden: sluwe bedenksels |
| |
| |
| |
55 |
Helsche schaer: het duivelse leger |
| |
60 |
mach'er van: mag ontbreken |
| |
61 |
Waermen [...] a'n: waar men zijn vijand onbeschermd vindt, probeert men hem dadelijk te treffen |
| 83 |
62 |
wanneer [...] geldt: als het op strijden aankomt |
| |
66 |
flux: gereed |
| |
77 |
Heeft [...] doen: heeft nodig |
| |
85 |
Na: naar |
| 84 |
92 |
schichten: pijlen |
| |
95 |
loon: beloning |
| |
97 |
bevrijden: beschermen |
| |
99 |
wisse: zekere |
| |
101 |
door [...] tegenheden: door geen enkele tegenspoed |
| |
102 |
vruchten: vrezen |
| |
110 |
klaer ontdeckt: duidelijk aan het licht brengt |
| |
111 |
de ziele stijft: de ziel sterkt |
| 85 |
115 |
geduerzaem: volhardend |
| |
| |
cieraedt der vrouwen |
| |
1 |
doch: toch |
| |
2 |
we'er [...] aerdt: weer tot stof zal vergaan |
| |
3 |
schoonste Schoon: nl. de hemel |
| |
5 |
rechte: ware |
| |
11 |
heb [...] gebodt: tot hun beschikking hebben (?) |
| |
13 |
schijnt [...] verdt: schijnt hiervan nog ver verwijderd te zijn |
| |
16 |
poppen-goedt: beuzelarijen |
| |
18 |
meerder [...] zijn: meer te zijn dan de gewone mensen |
| |
19 |
Of [...] mist: of, als dat niet waar is |
| 86 |
35 |
Dat [...] afgewijck: dat noch trots, noch angst, door dwaling van het vlees |
| |
| |
uit bitterheydt der zielen |
| |
6 |
Dies: daarom |
| |
14 |
gebiedt: bevel |
| |
20 |
om haer: over het volk |
| 87 |
23 |
Als [...] wenschen: mogelijk verwijzing naar Markus 14 |
| |
26 |
slapens lust: zin in slapen |
| |
43 |
U [...] geneeren: tijd door moet brengen |
| |
44 |
kruys: leed |
| |
| |
| |
maijschen morgen-stondt |
| 87 |
3 |
in wesen [...] doet: in stand houdt |
| 88 |
6 |
noijt uijt-gewaeckt: nooit moe van waken |
| |
17 |
soo ver streckt: zo groot is |
| |
22 |
Daer [...] verfraeijt: waar alles en iedereen zich in verheugt |
| |
30 |
Biecken: bijtje |
| |
34 |
ruijgt van Lof: wordt bedekt met loof |
| |
36 |
Graeg: gretig |
| |
of: af |
| 89 |
45 |
alleen [...] end: niet alleen eindig is |
| |
47 |
En [...] ellend: en makkelijk vanzelf in ellende overgaat |
| |
49 |
't Vee [...] ont-zielt: als het vee gedood wordt |
| |
53 |
soo [...] stand: dan was zijn situatie |
| |
54 |
Vol-hert [...] vreugd: vol hart- en zielevreugde |
| |
| |
over den lxii. psalm |
| |
1 |
't Zij [...] poocht: wat de wereld ook bezighoudt |
| |
5 |
doch een eenigh: toch een enkel mens |
| 90 |
7 |
vast: zeker |
| |
9 |
haers: hun, zie ook r. 9 |
| |
16 |
berg: in veiligheid breng |
| |
21 |
niet: niets, onwaardig |
| |
22 |
haer: hen |
| |
24 |
als [...] ghewacht: en als het wachten voorbij is |
| |
28 |
Wat [...] het: wat is de uitkomst |
| |
D'Ydelheyd [...] op-halen: ijdelheid zal het zwaarst wegen |
| |
| |
| |
revius |
| |
| |
lof gods |
| 92 |
3 |
deunen: galmen |
| |
5 |
in [...] eere: iets veel waardevollers |
| |
6 |
even-beelt: geschapen naar Gods beeld, vgl. Genesis 1:26 |
| |
9 |
vragende [...] na: niets gevend om |
| |
10 |
misselijck: onaangenaam |
| |
11 |
Versekeret: in de zekerheid |
| |
| |
godsdiensticheyt |
| |
3 |
snoo: schamele |
| |
4 |
de wet en de genae: het Oude en Nieuwe Testament |
| |
6 |
leendy: leunt gij |
| |
8 |
der [...] sien: het doet de ogen van de ziel zien |
| |
9 |
toom: teugel |
| |
| |
gods besluyt |
| |
1 |
te gronde: neer |
| |
4 |
spruyt: voortkomt |
| |
6 |
De grootte noch t'getal: de omvang en het aantal van de kringen |
| 93 |
8 |
Van doe: sedert |
| |
10 |
gericht: gerechtigheid (?) |
| |
11 |
in [...] oogenslach: dadelijk |
| |
12 |
van [...] doen gewach: spreken over |
| |
14 |
gront: bodem |
| |
| |
scheppinge |
| |
1 |
clavieren: snaren |
| |
2 |
Betrocken: bespannen |
| |
3 |
bocht: klankkast |
| |
repen: ribben in de klankkast |
| |
4 |
roosken: klankopening |
| |
6 |
quinte: hoogste snaar |
| |
7-9 |
de reste [...] Volmaket: de overige snaren |
| |
9 |
geleerde: bekwame |
| |
14 |
bescheyden raet: wijze raadsbesluit |
| |
| |
| |
adam en eva |
| 93 |
1 |
cuym: nauwelijks |
| |
2 |
ribbe [...] verloren: vgl. Genesis 2:21-22 |
| |
4 |
Soo: als |
| |
| |
slange ende eva |
| |
1 |
Van [...] tsamenspreken: het verderfelijke gesprek tussen (...) |
| |
3 |
verworren: verstrikt geraakt |
| |
4 |
had: was maar |
| |
| |
onvermogen |
| 94 |
1 |
netelen: onkruid |
| |
3 |
losch: lynx |
| |
5 |
hem: zich (zie ook 10 en 14) |
| |
9 |
wasset: groeit |
| |
11 |
delven: graven |
| |
| |
hy droech onse smerten |
| |
2 |
togen: sleepten |
| |
4 |
puysten: builen |
| |
5 |
haer: hun |
| |
6 |
rietstock: vgl. Marcus 15:19 |
| |
7 |
gesticht: opgericht |
| |
8 |
rock: kleed, mantel |
| |
tsaem: samen |
| |
tuyschten: gokten, vgl. Lucas 23:34 |
| |
10 |
den swaren boom: nl. het kruis, vgl. Lucas 23:26 |
| |
11 |
taeye streng: knellende touw |
| 95 |
12 |
speer: vgl. Johannes 19:34 |
| |
13 |
croon: vgl. Johannes 19:2 |
| |
| |
almanacken |
| |
3 |
voren [...] geleyt: wordt verteld |
| |
| |
verwoestinge der veluwe |
| |
1 |
Aen d'Ysselstroom...: nl. in Deventer |
| |
2 |
beset met: belegerd door |
| |
3 |
Castellaen: Spanjaard |
| |
6 |
herder-pijp: herdersfluit |
| |
8 |
Doe: toen |
| |
| |
| 95 |
11 |
In rechten ernst: werkelijk |
| |
13 |
hooch bedruckte: zeer benauwde |
| |
14-15 |
soo sette... gedacht: dan moet (...) God mij uit Zijn gedachten zetten |
| |
16 |
versmacht: moet versmachten |
| |
17 |
na [...] belette: naar vermogen niet probeerde te voorkomen dat u te schande kwam |
| |
18 |
niet op en sette: niet op het spel zet |
| |
20 |
hoop: menigte |
| |
Babylon manslachtich: de moordlustige Babyloniërs |
| 96 |
21 |
Sion: nl. Gods volk |
| |
schudden [...] cop: hun hoofd schudden |
| |
23 |
Reyn af [...] Gedeformeerde: weg ermee, laat deze ‘gedeformeerden’ (zogenaamde gereformeerden) |
| |
25 |
Oock: en inderdaad |
| |
29 |
d'Afgoden snoot: de verderfelijke afgoden |
| |
30 |
aen: op |
| |
| |
| |
vondel |
| |
| |
gebedt |
| 99 |
4 |
aerden vat: d.w.z. broos schepsel (bijbelse uitdrukking) |
| |
7 |
soo [...] behaegt: als het u behaagt dat ik zo lijd |
| |
9 |
Dit [...] noot: dat harnas (nl. van geduld) is nu onmisbaar |
| |
11 |
geesten: levensgeesten |
| |
14 |
overleenend: vooroverhellende |
| |
o die: o, als ik eens |
| |
17 |
uwen siecken: uw zieke (ik) |
| |
18 |
door [...] wiecken: door het uitslaan van zijn vleugels |
| |
19 |
of dat: of anders (als hij niet zelf kan vliegen) wil dat |
| |
u Boon: Uw engelen |
| |
20 |
pennen: vleugels |
| |
26 |
quellagie: kwelling |
| |
30 |
Noch [...] vergen: en stel Uw schepsel niet meer op de proef dan hij aankan |
| |
31 |
sangeres: muze, poëzie |
| |
32 |
versmaen: minachten |
| |
34 |
bekent: bevonden |
| |
| |
de xxii. harpzang |
| 100 |
2 |
schort: ontbreekt |
| |
6 |
verstroy': verward raakt |
| |
7 |
rechte streecke: de juiste koers |
| |
12 |
't lof: de lofzangen |
| |
24 |
die [...] verdooft: die verdriet doet vergeten |
| |
31 |
Arons: van Aäron, de hogepriester; vgl. Psalm 84:11 |
| |
| |
klinck-dicht |
| 101 |
1 |
den [...] beker: de beker van het Avondmaal |
| |
geweldenaer: tiran |
| |
6 |
overdwaals: hoogmoedig |
| |
8 |
Beudel: beul |
| |
10 |
hunner jammeren: zich hun lot aantrekken |
| |
11 |
reukloos: onverantwoordelijke |
| |
13 |
in [...] beschudden: in plaats van dat hij ze beschermt |
| |
14 |
straf: wreed |
| |
| |
| |
bede |
| 101 |
3 |
grijse Keuren: aloude wetten en instellingen |
| |
5 |
van: met |
| |
by [...] decreten: onder schijn van wetten |
| |
7 |
Baersdorp: een contraremonstrants regent |
| |
8 |
drucken: onderdrukken |
| |
12 |
het [...] aspunt: waar de oorlog om draait (de vrijheid nl.) |
| |
14 |
Paap Henrix:................ |
| |
17 |
schubben [...] oogen: vgl. Handelingen 9:18 |
| |
18 |
grijns: masker |
| 102 |
21 |
De minste [...] stincken: alles aan dat vuile monster stinkt zo |
| |
| |
de kruisbergh |
| |
2 |
Griekschen berg: Helicon of Parnassus, de dichtersberg |
| |
3 |
Kruisberg: Golgotha |
| |
6 |
geronnen: gestold |
| |
9 |
Waer van: waardoor |
| |
10 |
overwassen: overdekt |
| |
11 |
strecken: zijn als |
| |
13 |
roozevlaegh: de vloed van (rode) rozendruppels (het bloed) |
| |
verdrenckt: overstroomt |
| |
14 |
De [...] aengezicht: het lelieblanke gezicht |
| |
16 |
bevend': nl. van ontzag |
| |
19 |
Leli: Christus, vgl. Hooglied 2:1 |
| |
22 |
Christe byen: de aanhangers van Christus |
| 103 |
29 |
alssem: bittere vocht |
| |
31 |
mann': manna, hemels brood, vgl. Johannes 6:31 |
| |
33-35 |
De [...] verquickt: de dag, telkens als hij verschijnt, brengt geen ochtendgloren die de droeve ziel zozeer verkwikt |
| |
38 |
's levens [...] hout: nl. het kruis |
| |
40 |
al: allen |
| |
45 |
In [...] vloed: Jezus' bloed dat zonde wegwast |
| |
46 |
vijf zuivre sprongen: de vijf wonden van Jezus, vgl. Johannes 19 |
| |
48 |
Koninklijcke bruid: de ziel van de gelovige, de bruid van Jezus, vgl. Hooglied |
| |
51-52 |
Doens' [...] tongen: de oudtestamentische dichters David en Salomon werden reeds door Jezus' kruisdood geïnspireerd |
| |
| |
| 103 |
54 |
schelle: heldere |
| |
60 |
blad: het schrijfpapier |
| 104 |
71 |
gebit: bit (vgl. ‘toom’) |
| |
77 |
Christelijcke Magdaleen: Magdalena Baeck is hier op één lijn gesteld met Maria Magdalena, vgl. Johannes 20:11 |
| |
| |
| |
hoffer |
| |
| |
ex minimis patet ipse deus |
| |
God zelf vertoont zich in de kleinste dingen |
| 106 |
1 |
Niet: niets |
| |
slecht: eenvoudig |
| |
3 |
ghelijck: als het ware |
| |
14 |
bersten uyt: in lofzangen uitbarsten |
| |
| |
bedenckinghe op het eerste capittel genesis |
| 107 |
1 |
Altemet: Nu eens |
| |
ben ick gewent: keer ik mij |
| |
4 |
Sienders: profeten |
| |
5 |
als nu en dan: nu en dan |
| |
8 |
bevand: bevond |
| |
9 |
op een ry: achtereenvolgens |
| |
12 |
End [...] romp: en een dooreengeroerde massa |
| |
17 |
Dit soo: dit nu |
| |
21 |
dat: wat |
| |
22 |
End [...] alleen: en dat is God (...) alleen |
| |
24 |
recht: aanspraak (op eeuwigheid) |
| |
28 |
Wesen, end gedaante: bestaan en uiterlijk |
| |
36 |
strack: dadelijk |
| 108 |
42 |
Werden [...] gemelt: zijn zichtbaar door hun bewegingen |
| |
78 |
pleyn: aardbodem |
| 109 |
80 |
op [...] gestelt: geplaatst op en gesteld (als heerser) over |
| |
83 |
Een [...] zy: een ander, uit zijn zijde genomen (Eva, vgl. Genesis 2:21) |
| |
89 |
beslagh: omvang |
| |
90 |
Datter [...] plagh: die eerder nog niet bestond |
| |
93 |
Dies: daarom |
| |
102 |
End [...] gestreckt: en Die de mens grote macht heeft gegeven |
| |
106 |
uyt niet: uit niets |
| |
110 |
als op een bots: in een oogwenk |
| |
116 |
D'hope [...] wensch: bedoeld zal zijn het geloof in de eeuwige zaligheid |
| |
117 |
op viel: op viel te bedenken |
| |
118 |
loosde: sprak uit |
| |
| |
| |
de uyterlijcke gods-dienst... |
| 110 |
1 |
wilt [...] betalen: de eer en dienst die hem toekomen wilt geven |
| |
2 |
in desen deele: daarin |
| |
4 |
verachtet werd: wordt veracht |
| |
10 |
bliesen: gaven [...] hoog op van |
| |
11 |
Haar: hun |
| |
12 |
gebaer: gedoe |
| |
13 |
balcken: vgl. Mattheüs 7:3 |
| |
14 |
onder eene schijn: onder een schone schijn |
| |
wercken: kwade praktijken |
| |
15 |
gierigheyd: hebzucht |
| |
16 |
verleyd: in ellende gebracht |
| |
17 |
by graven vergeleken: vgl. Mattheüs 23:27 |
| |
21 |
Cains vruchten: vgl. Genesis 4:5. |
| |
22 |
Achabs suchten: het berouw van de slechte koning Achab, vgl. 1 Koningen 21:27 |
| |
23 |
wiesch: waste, vgl. Mattheüs 27:24 |
| |
24 |
Hy meer [...] hiel: hechtte hij toch meer aan de gunst van de keizer dan aan de waarheid |
| |
25 |
Joabs [...] kus: vgl. 2 Samuël 20:9 |
| |
Judas: vgl. Lukas 22:47 |
| |
29 |
God: Christus, vgl. bijv. Mattheüs 23:13 |
| |
31-32 |
Hy wil [...] allermeest: vgl. Jesaja 1:11-17 |
| |
33 |
haar: zich |
| |
niet [...] verwenschen: niet te versmaden |
| |
37 |
Dat: als |
| 111 |
37-40 |
Dat [...] spot: vgl. 1 Korinthiërs 13:1 |
| |
44 |
op [...] past: u wijdt aan |
| |
45 |
gansch niet: niets waard |
| |
niet met allen: heeft geen macht |
| |
46 |
Om [...] vallen: om Gods toorn tegen onze zonden te doen ophouden |
| |
| |
| |
ampzing |
| |
| |
hoog-lied (het eerste kapittel) |
| 114 |
3 |
wint: overtreft |
| |
6 |
Dies: daarom |
| |
dij: jou |
| |
7 |
bereyd: gewillig |
| |
10 |
geheugen: gedenken |
| |
12 |
besind: lief gehad |
| |
13 |
noch: daarenboven |
| |
15 |
Kedars: van Kedar, zoon van Ismaël, kleinzoon van Abraham, Genesis 25:13 |
| |
17 |
Siet [...] aen: reken me dat niet aan |
| |
set [...] hand: zet dat uit de weg |
| |
20 |
setten mij aen: plaatsen me in |
| 115 |
25 |
verlegen: beschroomd |
| |
26 |
na: naar, zie ook r. 26 |
| |
29 |
der [...] gebrey: de hutten van de herders |
| |
30 |
daer [...] wey: laat daar je geiten in de wei staan |
| |
32 |
By: met |
| |
33 |
konen: wangen |
| |
inde spangen: tussen de haarbanden |
| |
35 |
verguld: van goud |
| |
36 |
puckels: knoopjes |
| |
38 |
Nardus: sterk geurend gewas |
| |
39 |
is [...] geleken: kwam mij voor als |
| |
41 |
druyf [...] hiet: een druif genaamd ‘Cyprus’ |
| |
42 |
Enggedi: streek op Cyprus |
| |
waszen siet: ziet groeien |
| |
46 |
groenend': vruchtbaar, verheugd |
| |
47 |
zederen: van cederhout |
| |
48 |
klaer: zuiver |
| |
zypreszen: cypressen |
| |
| |
tegens de genaemde heylige dagen |
| |
titel |
vermeynde: zogenaamde |
| 116 |
1 |
Heer: meester |
| |
2 |
Papen: scheldnaam voor rooms-katholieken |
| |
3 |
dicht: verzint |
| |
Antichrist [...] beest: bedoeld is de paus |
| |
| |
| 116 |
5-6 |
Dat [...] geweest: ik ga er nu aan voorbij dat zij als heiligen vereren die nooit heilig zijn geweest |
| 117 |
8 |
in Baals stricken: in de val van de afgoden |
| |
9 |
d'Almanack: kalender |
| |
11 |
Die [...] gaen: die de paus voor Roomse goden houdt |
| |
12 |
dienen [...] uytgedaen: moeten voor God weer worden afgelegd |
| |
14 |
versaken: ontrouw zijn |
| |
15 |
van: door |
| |
16 |
't: het volk |
| |
19 |
den Droes: de duivel |
| |
Vaders: kerkvaders |
| |
22 |
daer: waar |
| |
23 |
gaven sich het spoor: spoorden zichzelf aan |
| |
28 |
dan noch: daarbij |
| |
31 |
vervaet: heeft in zich |
| |
32 |
een afval: ontrouw |
| |
36 |
hier [...] bedacht: hierover nooit gedacht |
| |
37 |
Patroonen: beschermheiligen |
| |
38 |
aensienelijk: goed zichtbaar |
| |
40 |
draegt en voerdmen om: verwijzing naar processies waarin relikwieën en beelden van heiligen door de stad werden gedragen |
| |
43 |
Kerken onderscheyd: om de kerkgebouwen van elkaar te onderscheiden |
| 118 |
47 |
huyden: heden |
| |
50 |
veyl: ongestoord |
| |
51 |
tot [...] spijt: om ons te kwellen |
| |
quanzuys: dat zouden ze wel willen |
| |
55 |
bescheyd: oordeel |
| |
56 |
hoop: groep mensen |
| |
62 |
Al [...] schoon: hoewel |
| |
64 |
dat snoer [...] snee: een eind maakte aan die manier van doen |
| |
65 |
geleden: geduld |
| |
68 |
licht: gemakkelijk |
| |
69 |
En Sinte [...] stoken: en kunnen ze hier ook de feesten vieren van St. Pieter enz. |
| |
71 |
slof: laks |
| |
72 |
Lichtmis-Feest: feest van Maria's reiniging |
| |
| |
| 118 |
73 |
Mariaes kraem: ter ere van het kraambed van Maria |
| |
74 |
Palmen-dag: Palmzondag (zondag voor Pasen) |
| |
77 |
En [...] leven: en dat noemen ze nog ‘leven onder het kruis’ |
| |
78-79 |
So [...] sal: totdat het land ons nog eens zal uitspuwen |
| |
| |
| |
busschoff |
| |
| |
opweckinge, om godt te dancken |
| 120 |
1 |
Wilt-vanck: wilde vogels |
| |
2 |
wert: wordt |
| |
4 |
dat: nl. het vereren van God |
| |
6 |
mee: ook |
| |
7 |
my selfs: mijzelf |
| |
de mont op breken: openen |
| |
8 |
ach [...] wensch: ach, kon ik het op de manier zoals ik het graag wil |
| |
9 |
grof: luid |
| |
10 |
Dat: zodat |
| |
brommen uyt: uitgalmen |
| |
14 |
der lippen vrucht: de woorden van dank, vgl. Hebreeën 13:15. |
| |
| |
afmaninge van gierigheyt |
| |
titel |
Gierigheyt: hebzucht |
| |
5 |
Wanneer [...] moet: nl. bij het overlijden |
| |
7 |
snoode: waardeloze |
| 121 |
15 |
Een worm kleyn: een kleine worm |
| |
16 |
Lelyen: vgl. Mattheüs 6:28 |
| |
23 |
geen [...] doet: geen voorraad aanlegt |
| |
24 |
sorght: maakt u bezorgd |
| |
33 |
trachten: streven |
| |
| |
nieuwe-jaers liedt |
| |
4 |
genade bloodt: enkel genade |
| |
7 |
Selfs: zelf |
| 122 |
11 |
ongefaelt: ongetwijfeld |
| |
15 |
voorleden stonden: vroeger |
| |
16 |
Godts [...] verklaert: Gods verklaarde vijanden |
| |
17 |
Ter [...] bequaem: toen de tijd daar was |
| |
20 |
Dies: daarom |
| |
22 |
Kinderen [...] Erfgenamen: vgl. Romeinen 8:17 |
| |
26 |
gemartert: gemarteld |
| |
39 |
sijn [...] bloedigh: vgl. Lukas 22:44 |
| |
45 |
mispresen: veracht |
| 123 |
49 |
Den [...] aen-doet: vgl. Romeinen 13:14 |
| |
| |
| 123 |
50 |
na Godt: naar Gods beeld |
| |
57-59 |
Godt [...] terstont: vgl. Mattheüs 3:10 |
| |
61 |
Gerdenier: tuinman (Jezus) |
| |
70 |
vochtig' Water-kanten: vgl. Psalm 1:3 |
| |
82 |
geen [...] onthouden: waar tijd niet bestaat |
| |
83 |
't Welck: en dit |
| |
| |
gedenck-liedt |
| 124 |
4 |
Eer [...] brack: nog voordat Zijn benauwde hart brak |
| |
5 |
snack: laatste ademtocht |
| |
6 |
reden: woorden |
| |
13 |
haer: hun, zie ook 16 en 17 |
| |
15 |
Wat [...] grouwel: welk groot kwaad |
| |
18 |
pardoen: vergeving |
| |
20 |
den bekeerden Moordenaer: vgl. Lucas 23:42-43 |
| |
24 |
mijn [...] wijs: mijn hulp wel ervaren |
| |
34-35 |
Soon [...] Hoeder: vgl. Johannes 19:26-27 |
| 125 |
39 |
laeff'nis: drinken |
| |
41 |
my dorst: vgl. Johannes 19:28 |
| |
43 |
In stee van: in plaats van |
| |
laven: verkwikking |
| |
45 |
een bitt'ren dranck: vgl. Johannes 19:29 en Mattheüs 27:48 |
| |
47 |
vast: reeds |
| |
49 |
herde houdt: het kruis |
| |
51 |
Mijn [...] my: vgl. Mattheüs 27:46 |
| |
56 |
nu [...] volbrocht: vgl. Johannes 19:30 |
| |
58 |
t'samen af-gewrocht: geheel voltooid |
| |
63 |
voormaels: zoals vroeger |
| |
65 |
bestorven: doodsbleke |
| |
67 |
vondt: bevond |
| |
69 |
Mijn Ziel: vgl. Lucas 23:46 |
| 126 |
79 |
verderven: het ten onder gaan |
| |
| |
een lof-zangh des heeren |
| |
3 |
eer: voordat |
| |
de gront: het fundament |
| |
4 |
uyt: door |
| |
7 |
raet bestendigh: onwrikbare raadsbesluit |
| |
13 |
voorleden stonden: vroeger |
| 127 |
23 |
Kruys: tegenslag |
| |
| |
| 127 |
24 |
gezwackt: verzwakt |
| |
25-27 |
Wie [...] handt: vgl. Romeinen 8:35 |
| |
30 |
dit seecker pandt: namelijk de liefde van God |
| |
32 |
jonnen: gunnen |
| |
36 |
my [...] ontrent: altijd bij mij zijn |
| |
40 |
ten [...] der: vergeleken met |
| |
| |
| |
schabaelje |
| |
| |
‘alle ghy christen leden...’ |
| 130 |
2 |
slaet [...] gae: gebruik uw tijd goed |
| |
4 |
wacht u van: vermijd |
| |
15-16 |
dat [...] wast: zodat overal de deugd voorspoedig opgroeit |
| |
17 |
glyden: uitglijden, struikelen op het pad der deugd |
| |
23-24 |
maer [...] uit: wil dat uit met kracht uit uw hart verdringen en verdrijven |
| 131 |
25-26 |
besueren [...] aenstoot: wel tegenstand moet lijden |
| |
29-30 |
u [...] verlaet: verlaat uw treuren en smart |
| |
34 |
als [...] helt: als de Held (Christus) komt |
| |
40-41 |
om [...] gangen: om in het gezang (de hemel) te (kunnen) komen |
| |
55 |
Sijon: d.i. de gemeente |
| |
59 |
ghehuldich: ootmoedig |
| |
| |
‘vrienden eerbaer...’ |
| 132 |
2 |
Schickt: bereid |
| |
5 |
Den [...] waer: bedenk wat de naam betekent, nl. ‘bruiloftsgasten’, r. 7 |
| |
10 |
Verheyscht: vereist, vraagt |
| |
al wat: nogal wat |
| |
12-14 |
Een [...] stadt: laat ieder zich er onvoorwaardelijk aan wennen om voor geen prijs in ‘deze stad’ te blijven |
| |
18-19 |
Alwaert [...] goet: ook al kwam gij in het goede gezelschap, vgl. Mattheüs 22:11 |
| |
20-21 |
ten [...] voorspoet: daar zou u geen baat van hebben |
| |
22 |
sulcx [...] onderwint: waag dat niet |
| |
26 |
Maer [...] fyn: maar (uw versiering, feestkleed) moet naar de schone wij ze van Christus zijn |
| |
33-34 |
Gheheel [...] verwoedich: wis het zondige oude leven geheel uit |
| |
36 |
ghespan: gezelschap |
| 133 |
49-52 |
Die [...] verblyt: (niemand) die zich voorbereidt voor het moment dat de blijde bruidegom plotseling tot zijn heil komt |
| |
61-64 |
Isser [...] verwacht': als er iemand bij is die met een besmeurd kleed (?) binnen is gekomen, die wacht een woord van de bruidegom |
| |
| |
| 133 |
67-68 |
Ghy [...] yet: gij hebt geen passend bruiloftskleed aan noch bij u, op een of andere manier, vgl. Mattheüs 22:12-13 |
| |
74 |
Men [...] bespiet: bespeurt men daar altijd |
| 134 |
76-77 |
en [...] scheen: en hier alleen maar schijnbaar tot Gods volk behoorde |
| |
86-87 |
niet [...] naeckt: niet naakt zult zijn bevonden |
| |
88 |
cranck: tekortschietend |
| |
| |
| |
biens |
| |
| |
o goddelijcke afcomste! |
| 136 |
1 |
omtoghen: omstraald |
| |
2 |
slecht en snood: eenvoudig |
| |
5 |
van: door |
| |
7 |
Wat [...] verstaen: wat dit betekent kan iedereen gemakkelijk begrijpen |
| |
| |
selfs cleyn, met god ghemeyn |
| |
1 |
wat: wat voor |
| 137 |
5 |
behoeft [...] bedrijven: heeft geen aanzienlijk ambt nodig |
| |
6 |
in wel-genoeghen: tevreden |
| |
8 |
Daer aen: aan wie |
| |
| |
nota |
| |
3 |
roedt: gesel |
| |
7 |
En [...] voort: en verder ervoor zorgen |
| |
8 |
Na: naar |
| |
9 |
Hem [...] reguleren: zich goed te gedragen |
| |
10 |
discoort: tweedracht |
| |
| |
lof-sangh, op de overdenkinge des gelucksaligen doodts |
| |
1-2 |
bedencken [...] goet: het goede overwegen |
| |
7 |
De eerste doodt: het sterven van het lichaam |
| |
10 |
De tweede doodt: de geestelijke dood (het verlies van het heil) |
| |
11 |
te recht: pas echt |
| 138 |
13 |
pandt: het geschenk |
| |
17 |
noch: nog |
| |
18 |
Door dien: omdat |
| |
19 |
die haer: zij die zich |
| |
25 |
O [...] uytgelesen: o grote beloning voor de uitverkorenen Gods |
| |
27 |
Wie [...] overvloedicheyt: wie prees de overvloed van uw vreugde |
| |
28 |
Geen oogh: vgl. 1 Korinthiërs 2:9 |
| |
29 |
Noch [...] voren: en geen verstand begreep het ooit |
| |
30 |
Dat: wat |
| |
| |
| 138 |
37-38 |
Daer [...] boven: daar loven Uw dienaars en de engelen U eensgezind |
| |
46 |
geringen: haastig |
| |
| |
| |
huygens |
| |
| |
aen vrouw leonore hellemans |
| 140 |
1 |
Wel-weergepaerde: gelukkig hertrouwde |
| |
2 |
't pack: de last |
| |
6 |
Mijn [...] geborght: mij krediet hebt gegeven zolang ik u niet kon betalen (voor uw gastvrijheid, vgl. de volgende regels) |
| |
6-8 |
en my [...] gedooght: en mij welwillend vergund hebt mijn schuld [...] met woorden te betalen |
| |
7 |
bly gelagh: vrolijke maaltijd |
| |
9 |
Reckt [...] uyt: wees voor éénmaal nog eens zo lankmoedig |
| |
10 |
licht geld: goedkope munt |
| |
10-11 |
geslagen [...] voldoeningh: (munt) die ik op mijn luit
‘geslagen’ heb om mijn schuld van dankbaarheid jegens u mee af te betalen |
| |
12-13 |
Schoon [...] niet: (maar) al zou ik mijn uiterste best doen om u af te betalen, mijn betaling zou altijd onvoldoende zijn |
| |
14 |
grijp [...] haer: neem de gelegenheid waar |
| |
16 |
Om [...] verdragen: in de hoop dat het u tot nog meer geduld mag verleiden |
| 141 |
18 |
Geusen Almanack: een agenda van een bedelaar/een protestantse heiligenkalender (waar dus bijna niets in staat) |
| |
19 |
geen' logen-blad'ren: geen blaadjes vol leugens (zoals gewone almanakken) |
| |
20 |
boeren boerterij: grappen van en voor boeren (lezers van almanakken) |
| |
22 |
Sterren-waen: astrologisch verzinsel (zoals in almanakken) |
| |
23 |
die [...] sende: (mijn ziel) die ik als het ware vooruitstuur |
| |
24 |
Naer [...] kende: d.w.z. naar de hemel, vgl. 1 Korinthiërs 2:9 |
| |
25 |
een [...] Heer: een vorst die op reis gaat |
| |
26 |
huyse-vesters schickt: kwartiermakers vooruitstuurt met [...] geweer: met krijt (om de gevorderde huizen te markeren) en met wapentuig (om logies af te dwingen) |
| |
27 |
haer' plichten: de diensten van mijn ziel |
| |
30 |
't Is [...] weerom: u mag mij met gelijke munt terugbetalen |
| |
31 |
Ick [...] bescheidentheden: dan weet ik dat u, met uw zuivere oordeel, iets beters zult geven |
| |
32-33 |
Of [...] toe: laat u door mij leiden, of andersom, maar nee: dames gaan voor |
| |
| |
| |
niew jaer |
| 141 |
3 |
O [...] heden: vgl. Psalm 90:4 |
| |
5 |
smodderigh: bezoedeld |
| |
6 |
die [...] geleden: (zoveel jaar) die Gij mij hebt geduld |
| |
7 |
All [...] gebeden: al mag ik uw geduld eigenlijk niet met zulke vragen op de proef stellen |
| |
8 |
dan [...] aen dee: dan ik ooit aantrok |
| |
9 |
't: nl. dat ‘pak’ |
| |
prengen: knellen |
| |
12-14 |
Maeckt [...] verslijten: vgl. Deuteronomium 29:5 (de kleren van de Israëlieten versleten niet gedurende de veertig jaar in de woestijn) |
| |
| |
goede vrydagh |
| |
1 |
let: scheelt, vgl. Mattheüs 27:45 |
| |
3 |
haest: verhaast |
| 142 |
7 |
't Is voldaen: ‘het is volbracht’, Johannes 19:30 |
| |
9 |
voldoende God: God die ‘volbrengt’ |
| |
11 |
brieselt: verbrijzelt, vgl. voor r. 10-14 Romeinen 6:6, Galaten 5:24, Colossenzen 2:14 |
| |
13 |
morruw: murw, volgzaam |
| |
| |
paeschen |
| |
titel |
Paeschen: Pascha, het joodse paasfeest waar de uittocht uit Egypte wordt herdacht (vgl. Exodus 12-14) |
| |
1 |
Den [...] voorby: vgl. Exodus 12:23 |
| |
4 |
d'uytgelaten macht: d.i. de engel des verderfs |
| |
5 |
t'onderbracht: te gronde richtte |
| |
6 |
Doorgaens verschrickelijck: (de engel) die meestal zelf schrik aanjaagt |
| |
7 |
Wy [...] ontweken: vgl. Exodus 14: 21-22 |
| |
8 |
AEgypten [...] reicks: buiten bereik van Egypte |
| |
Is [...] volbracht: vgl. Johannes 19:30 |
| |
9 |
Oh: O nee! |
| |
10 |
holler: hoger |
| |
11 |
't Vlammige geweer: vgl. ook Genesis 3:24 |
| |
12 |
heet [...] overvaeren: beveel hem voorbij te gaan |
| |
13 |
Merckt: markeer (met uw bloed) |
| |
Leew [...] Stamm: Christus, vgl. Openbaringen 5:5 |
| |
14 |
tijdelick: bijtijds |
| |
| |
| 142 |
|
schricken: ontzag te hebben |
| |
Lam: eveneens Christus, het Lam Gods, vgl. Johannes 1:29 |
| |
| |
hemelvaert |
| |
1 |
O [...] Ruyter-knechten: uitroep bij de hemelvaart van Elia, vgl. 2 Koningen 2:12 |
| |
3 |
Zijt [...] genen: is dát uw steun voor degenen |
| |
7 |
uytgeoost: afgetapt |
| |
8 |
gesnerpt: gebraden |
| |
trechten: roosters |
| |
9 |
Duyve: d.i. Christus |
| |
10 |
voor Dijn aes: als ‘buit’ voor uzelf |
| |
dese sterflickbeden: nl. dit lichaam |
| |
11 |
En [...] mis: en misdeel de wereld (laat niets voor haar over) |
| |
12 |
Dan [...] voldoe: dan het restant (het lichaam) waar de laatste worm nog aan mag knagen |
| |
13 |
die: Gij die |
| |
't endeloose bly: de eeuwige vreugde |
| |
14 |
daer: naar waar |
| |
| |
pinxteren |
| 143 |
2-3 |
't wel-spreken [...] machtige: hadden hem zien beloven dat zij voor de machtigen der wereld zonder aarzelen zouden spreken, vgl. Mattheüs 10:18-19 |
| |
3-4 |
noch [...] land: maar bovendien stort hij van boven een vurige tong op elk van hen neer en doet hij ze daarmee in alle talen spreken, vgl. Handelingen 2:1-4 |
| |
5 |
het overschot: deze overvloed |
| |
6-8 |
Hy [...] spreeckt: vgl. Psalm 19:2-4 |
| |
8-9 |
Maer [...] vriendlickheden: maar (luidt het antwoord) Zijn wonderen zijn onbegrensd, en zo is ook zijn gunst |
| |
11 |
die [...] bevall': waarmee ik U kan behagen |
| |
12 |
stamer': hoeft te stamelen |
| |
daer: waar (bij het Laatste Oordeel) |
| |
13 |
Die [...] leven: die (zelfs) kan verlangen naar het oordeel dat over dood en leven beslist |
| |
| |
kersmis |
| |
3 |
vleeschelicke: d.w.z. op het aardse gerichte, niet ‘geestelijke’, vgl. Romeinen 7:14 |
| |
| |
| 143 |
4 |
Zijn [...] verdienst: zijn nu juist waardevol |
| |
5-6 |
daer [...] achten: vergeleken waarbij alle ijdele opsmuk van koninklijke kraambedden is te beschouwen als stro |
| |
7 |
dat: iets dat |
| |
8 |
Vol [...] vervull': als de tijden vervuld zijn, zal vervullen |
| |
10 |
het [...] Woord: vgl. Johannes 1:1-4 en voor r. 9-11 ook de geloofsbelijdenis van Nicea |
| |
12 |
en [...] voort: hou maar op |
| |
14 |
waer: ware |
| |
| |
dry koningen avond |
| |
2 |
Wijsen: de ‘drie koningen’, vgl. Mattheüs 2 |
| |
3 |
Maer [...] voncken: maar hun stralen leiden mij allemaal verkeerd |
| |
4 |
daer [...] sagh: waar gij, wijzen, u op richtte (Mattheüs 2:9-10) |
| |
5 |
gewagh: rumoer |
| |
7 |
De [...] drinckt: d.i. een kreet op het driekoningenfeest als men een ‘koning’ had gekozen |
| |
wegh, wegh: nee, nee |
| |
de [...] gedroncken: de Koning (Christus) hééft gedronken, nl. de lijdensbeker, vgl. Mattheüs 26:39 |
| 144 |
9 |
van [...] Eeck: vgl. Mattheüs 27:34 en Johannes 19:29 |
| |
en monden: smaakte |
| |
10 |
mocht: kon |
| |
10-11 |
van die [...] sonden: van degenen die erkenden dat ze om hun zonden (...) alles verbeurd hadden (en dus die straf verdiend hadden: ze hadden hem niet kunnen dragen) |
| |
12 |
heel: genezen |
| |
| |
sondagh |
| |
2 |
is voorby: d.w.z. ‘was gisteren’ (zaterdag) én: ‘geldt niet meer’ (voor ons christenen) |
| |
dienstbaerheden: verplichtingen |
| |
4 |
die: de zon die |
| |
5 |
niet [...] als: slechts zie |
| |
7 |
Fier [...] Bruydegom: vgl. Psalm 19:6 |
| |
8 |
'k Sie [...] heen: achter uw wonden (als resultaat daarvan) zie ik de eeuwige sabbat voor ons (vgl. Hebreeën 4) |
| |
| |
| 144 |
10 |
laet [...] verdoemen: d.w.z. we hebben allemaal ongelijk, al die namen zijn verkeerd |
| |
| |
's heeren avondmael |
| |
1 |
en [...] gasten: en ben ik weer een van de gasten |
| |
3 |
over [...] sleet: meer dan half versleten |
| |
4 |
moedigh: brutaal |
| |
puntigh: precies |
| |
5 |
Hoe [...] besteedt: wat zou de wraak terecht zijn |
| |
soo: als |
| |
verrasten: betrapte |
| |
6 |
En [...] geween: vgl. Mattheüs 22:13 |
| |
7 |
borght [...] gelagh: geeft Gij mij de maaltijd op krediet |
| |
op: in ruil voor |
| |
9 |
maer [...] veer: maar het is geen vérgaande boetvaardigheid |
| |
10 |
geen [...] werck: onbegonnen werk/nog niet begonnen |
| |
boetig: niet ‘bereid tot boete’, maar werkelijk boetend |
| |
11 |
naer desen: na nu |
| |
12 |
en [...] ghy: en wanneer wilt Gíj dat hart hebben |
| |
13 |
op 't ouwe: als vanouds |
| |
| |
noch over het selve [des heeren avondmael] |
| 145 |
4 |
dat jock: dat juk, die taak |
| |
5 |
schort het op: neem het op mijn schouders |
| |
meender [...] proncken: wil ermee proncken (aan iedereen laten zien dat ik dat doe) |
| |
6 |
wat [...] roncken: wat sta ik te snoeven |
| |
9 |
't: nl. het juk (r. 4) |
| |
10 |
seffens [...] veroud'ren: met het ouder worden tegelijk zwakker worden |
| |
11 |
't pack: de last |
| |
13 |
Om [...] raecken: om weer op te staan |
| |
14-15 |
Daer af [...] siet: (en worsteling) waardoor dit
bruiloftskleed, deze door het bloed van Christus gewassen stof, er zo vuil en bevlekt uitziet |
| |
17-19 |
den Bruydegom: Christus |
| |
sijn' [...] Bruyd: Zijn uitverkorene, Zijn bruid die zuiver is als de zon, d.i. Christus' gemeente, vgl. Hooglied 6:10 |
| |
| |
| 145 |
20 |
plecken: smetten |
| |
23 |
Als: zoals |
| |
27 |
sonder end: oneindig talrijke |
| |
28 |
hier ontrent: hier |
| |
29 |
Niet [...] dulden: alleen maar vlekkeloze kleren wenst te dulden |
| |
30 |
houdt: zegt |
| |
31 |
En d' andre: en houdt de andere ons niet voor |
| |
Komt [...] zijt: Mattheüs 11:28 |
| |
32 |
inder tijd: in deze wereld |
| |
36 |
siet niet: let niet op |
| |
38 |
bestaen: overeind blijven |
| |
kant'er [...] strecken: als het er wat toe kan bijdragen |
| 146 |
41 |
des: daarop |
| |
42-43 |
sult ghy [...] kost: vgl. Mattheüs 6:14 |
| |
44 |
niettemin: nochtans niet door eigen verdienste, maar |
| |
| |
gods thien geboden |
| |
1 |
Spaert: wees voorzichtig met |
| |
2 |
noch Boelt: en pleeg geen overspel |
| |
noch Lust: en wees niet hebzuchtig |
| |
| |
tot god |
| |
1 |
soo: daarom |
| |
2 |
Waerheit [...] Leven: Johannes 14:6 |
| |
4 |
Om [...] zijn: omdat ik berouw heb? Ja (Gij hebt voor mij geleden omdat ik berouw heb), er is geen andere reden |
| |
| |
tot god |
| |
1 |
Is [...] staet: vgl. 1 Korinthiërs 10:12 |
| |
| |
tot god |
| |
1 |
Vergeeft [...] vergeven: vgl. Mattheüs 6:14 |
| |
4 |
bespreeck [...] straf: reken ik op Uw straf |
| |
5 |
Houd [...] even: als ik ook de slechtsten niet van nu af beschouw als geheel ‘quitte’ |
| |
| |
tesselschades vraegh |
| 147 |
1 |
Dier: wezen |
| |
| |
| 147 |
2 |
Het [...] weinige: er zijn er maar weinigen (die hun moeder niet kennen) |
| |
4 |
kent: weet te zijn |
| |
5 |
van [...] betight: bastaarden noemt |
| |
6 |
Waerheit [...] Leven: vgl. Johannes 14:6 |
| |
7 |
eewigh Wesen: God |
| |
dat's [...] wight: dat is een ellendig kind |
| |
10 |
en [...] zich: en zich erop beroemt |
| |
| |
| |
WESTERBAEN |
| |
| |
op fyn |
| 150 |
1 |
van Dort: uit Dordrecht |
| |
5 |
ongebuersaem: niet op buren gestelde |
| |
14 |
geenen nood: geen last |
| |
| |
op den kristalynen bril |
| |
1 |
Of: voor het geval dat |
| |
faeljeerde: in de steek liet |
| |
3 |
was [...] beraen: deed hij er verstandig aan |
| |
vereerde: schonk |
| |
4-5 |
Dat: als |
| |
Oculist: oogarts |
| |
vryen: bevrijden |
| |
6 |
gesight: gezichtsvermogen |
| |
7 |
se: nl. die vliezen voor zijn ogen |
| |
8 |
gelicht: verwijderd |
| |
16 |
voor: in ruil voor |
| |
| |
op den selven |
| 151 |
4 |
sulcker [...] schat: brillen van zo iemand niet beschouw als kristallen, heldere brillen |
| |
5 |
Maer [...] Boeck: maar als hij een ‘recht gereformeerde’ was (niet volgens het Dortse wetboek, maar) volgens het boek van God |
| |
| |
aen den klagenden brille-man |
| |
1 |
dus: zo |
| |
12 |
niet anders als: niet anders doen of laten dan |
| 152 |
25 |
Ghy [..] opgetogen: u raakt zo in vervoering bij het overdenken van wat u noemt ‘lieve noodzaak’ |
| |
28 |
wenteltrap: waarschijnlijk een verwijt van Murenander aan Westerbaen, dat hij niet weet waarover hij praat |
| |
38 |
oock [...] dryvers: tegelijk als die ‘verkondigers van de vrije wil’, zoals u ze noemt |
| |
39 |
So [...] die: dan behoort u ook tot degenen die, naar u zegt |
| |
40 |
onder een: door elkaar |
| |
51-52 |
So [...] zijn: dan zit er toch nog wat van het zuurdesem van Arminius in u, die meent dat u geheel zuiver op de (gomaristische) graat bent |
| |
| |
| 152 |
53 |
vraeght [...] na: bekommert er zich niet veel om |
| |
ziften: bekritiseren |
| |
54 |
des [...] schriften: op de brieven van de heilige Paulus |
| |
55 |
Versterrickt: terwijl u ondersteund wordt |
| |
57 |
vond [...] verlegen: zat Streso (contraremonstrants predikant) behoorlijk in zijn maag |
| |
60 |
Den uytvlucht [...] God: de uitvlucht van de roomse kerk (Westerbaen denkt mogelijk aan de uitspraak van Tertullianus: credo quia absurdum - ‘ik geloof omdat het ongerijmd is’) |
| |
62 |
aen u vergaeren: mij met u inlaten |
| |
63 |
so [...] tand: als het (wat ik zeg) niet naar uw smaak |
| |
| |
| |
KRUL |
| |
| |
den christelyken hoveling |
| 156 |
18 |
Hoofs bedrog: de valsheid aan het hof |
| |
pluymstrijkend: kruiperig |
| 157 |
19 |
lust [...] lof: verlangen naar de eer van loze lofbetuigingen |
| |
20 |
onrustig: woelige |
| |
21 |
van [...] verzellen: door jaloezie bevangen zijn |
| |
23 |
hovaerdy: hoogmoed |
| |
24 |
hoogheyd: een hoge positie |
| |
28 |
Als [...] overdaed: dan op die plaatsen, waar te midden van grote luxe |
| |
29 |
tot noch: tot op heden |
| |
30 |
mijn zelfs: mijzelf |
| |
32 |
verzocht: bezocht |
| |
33 |
leyder: helaas |
| |
34 |
Hoe [...] daer: hoe makkelijk |
| |
35 |
vermits: omdat |
| |
37 |
stel [...] vooren: overdenk nu eens mijn leven |
| |
40 |
na [...] beeld: naar Zijn beeld, vgl. Genesis 1:26 |
| |
42 |
om dat: opdat |
| |
46 |
vuyle ranken: verdorven streken |
| |
myen: mijden |
| |
54 |
Ten aenzien dat: omdat |
| |
55 |
Heb [...] geleefd: tot nu toe heb ik mijn lusten gevolgd |
| |
| |
ziel-klacht |
| 158 |
14 |
smalen: afgeven op |
| |
28 |
dat [...] misdoet: dat iemand die kwaad doet |
| |
29 |
verschoonen: verbloemen |
| 159 |
40 |
Toonen [...] tegenheden: duizend obstakels in de weg leggen |
| |
41 |
noch: toch |
| |
44 |
tot [...] gedyen: vreugde verstrekken |
| |
| |
| |
OOSTERWYCK |
| |
| |
der menschen leven |
| 161 |
2 |
Soo Augustinus seyt: citaat niet getraceerd |
| |
4 |
Geesten: engelen |
| 162 |
6 |
Treckt [...] na: als de geest u trekt naar (zie ook r. 9-10) |
| |
8 |
d'Englen [...] gelijck: dan wordt gij gelijk aan Gods engelen |
| |
13 |
in [...] meesten: in het kleine en grote, in alle opzichten |
| |
15 |
na desen: hierna |
| |
17 |
die stadt: nl. de hemel |
| |
18 |
onvernunften: redeloze |
| |
20 |
te veel: zeer veel |
| |
| |
de erf-sonde |
| |
1 |
met voll' [...] kaecken: luidkeels en onbeschroomd |
| |
8 |
bedisputeren: betwisten |
| |
| |
kerck-gangs vrucht |
| 163 |
11 |
gekets: verzuim |
| |
| |
tranen-vrucht |
| |
5 |
Waer door [...] meen': daarmee bedoel ik |
| |
7-8 |
En [...] schiet: en dat als een bad van tranen uit het hart vloeit |
| |
| |
| |
SCHURMAN |
| |
| |
tegens werelts geselschap |
| 166 |
1 |
Dat: als |
| |
5 |
In een Christ: in één christen |
| |
als: als het ware |
| |
5-6 |
In [...] wenschen: vgl. Galaten 5:17 |
| |
6 |
Die [...] wenschen: die tegenstrijdige verlangens hebben |
| |
10 |
hem selve: voor zichzelf, vgl. Romeinen 14:7 |
| |
15-16 |
Want [...] geeft: want wie de wapens van Christus heeft, kan zijn tegenstander (de ‘oude’, zondige mens in zichzelf) dodelijk verwonden, vgl. Efeziërs 4:22-24 |
| |
18 |
hem: de oude mens |
| |
19 |
sy: de macht van de oude mens |
| |
21 |
derven: missen |
| |
22 |
Die [...] sterven: die geen afstand doen van de zonde |
| |
23-24 |
Want [...] knaeght: want al heeft men wel eens wroeging over de zonde, dat is slechts een teken dat men een geweten heeft (en nog geen begin van een nieuw leven) |
| 167 |
26 |
hem: zich |
| |
27 |
handt: werktuig |
| |
28 |
sijn [...] pandt: en het liefste bezit van de duivel |
| |
30 |
Dat [...] stricken: dat is blij zijn met je eigen boeien |
| |
32 |
of sijn net: of een van zijn valstrikken |
| |
35 |
En sy: maar zij daarentegen |
| |
40 |
Al [...] overhoop: alle beletselen uit de weg ruimt |
| |
41 |
staegh: voortdurend |
| |
42 |
Eygen [...] allen: de eigen kracht als nietswaardig beschouwt |
| |
53 |
Die [...] vloecken: vgl. Lukas 6:28 |
| |
54 |
Weeu [...] besoecken: vgl. Jakobus 1:27 |
| |
57 |
light: zo maar |
| 168 |
61 |
Die [...] verheughden: die niet de deugden nastreven waar wereldse harten geen vreugde aan ontlenen |
| |
| |
over het droevig verval der christenen |
| |
1 |
Verbastert: ontaard |
| |
eersten luijster: vroegere glans, vgl. Handelingen 2 |
| |
2 |
liefde [...] geloov: vgl. 1 Korinthiërs 13:13 |
| |
3 |
sterren: nl. de christelijke leiders |
| |
| |
| 168 |
4 |
werpen op: gooien omhoog |
| |
slijck: nl. het vuil van de wereld |
| |
6 |
smalle wegh: vgl. Mattheüs 7:13 |
| |
palen: grenzen |
| |
7 |
smeet: smeedt |
| |
9 |
sienders: profeten |
| |
10 |
op [...] alderlichst': moeiteloos |
| |
11 |
vrede [...] is: vgl. Jeremia 6:14 |
| |
15 |
en hoe: en ze leren niet dat |
| |
verbrieselt: verbrijzeld, vgl. Ezechiël 11:19 |
| |
18 |
Sijn [...] verwonde: verwijzing naar de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan, Lukas 10:34 |
| |
20 |
meijnen: menen, zie ook r. 27 |
| |
rijck [...] gekleet: vgl. Openbaringen 3:17 |
| |
21 |
hetselve: nl. het volk |
| |
22 |
hoord': behoort |
| |
23 |
op [...] mast: vgl. Spreuken 23:24 |
| |
24 |
tempeest: tekeergaat |
| |
25 |
herders: predikanten, vgl. Jeremia 23:1 |
| |
28 |
bloet: vgl. Ezechiël 3:18 |
| |
32 |
als [...] plach: als een ingehuurde die slecht werk levert, vgl. Johannes 10:12 |
| |
maer: slechts |
| 169 |
34 |
onderherders: de herders die weer door Jezus geleid worden |
| |
36 |
hemels crone: vgl. Jakobus 1:12 |
| |
38 |
Waijen: verwijzing naar de voetiaanse predikant Johannes van der Wayen |
| |
37-40 |
Daer [...] wacht: vgl. Hooglied 4:16 |
| |
42 |
Achtingh: verwijzing naar de predikant Regnerus Hachtingius |
| |
44 |
sevenduijsent [...] teld: vgl. 1 Koningen 19:18 |
| |
45 |
vaders: kerkelijk leiders |
| |
46 |
van [...] gegeven: Theodorus à Brakel, piëtistisch auteur |
| |
49 |
steunsel: vgl. Jesaja 6:13 |
| |
51 |
Acronius: predikant te Huizen |
| |
| |
| |
DE DECKER |
| |
| |
aen mijnen sterfdag |
| 172 |
4 |
daer [...] plag: waarin ik gewoon was God toe te zingen |
| |
5 |
verwondering: bewondering |
| |
soo [...] besag: telkens als ik hem (die wereld) zag |
| |
6 |
stuyten: doen stoppen |
| |
7 |
der [...] fruyten: van de streng verboden vrucht, vgl. Genesis 3:3 |
| |
8 |
dien [...] mag: waarvoor ik wel kan vluchten, maar die ik niet kan ontlopen |
| |
9 |
herwaerts aen: hierheen |
| |
13 |
los: zorgeloos |
| |
| |
gesang aen de h. dryeenigheyd |
| |
3 |
begrijp: begripsvermogen |
| |
4 |
begrijpen: bevatten |
| 173 |
8 |
Ontwolk: neem de mist (duisternis) weg van |
| |
12 |
Believen [...] ontsien: gehoorzamen, liefhebben en vrezen |
| |
20 |
Dryvuldig: uit drie bestaande |
| |
| |
jesus aen de geloovige siele |
| |
1 |
Aurore: godin van de dageraad |
| |
3 |
ontvaren: opgestegen |
| |
6 |
Als: zoals nu |
| |
8 |
haekt: verlangt |
| |
9 |
den Bruydegom: Jezus |
| |
12 |
bruyd: de gelovige ziel |
| |
13 |
vieren: vuren, hemellichamen |
| |
17 |
bot: ontluikt |
| 174 |
21 |
Die [...] verwonnen: altijd zuiverder wit dan de duifjes |
| |
24 |
Geval: lot |
| |
| |
de selve aan jesus |
| |
1 |
gemack: rust, vgl. Matthëus 8:20 |
| |
3-4 |
of [...] besten: dak of beschutting heeft |
| |
5 |
niet een': nog geen |
| |
7 |
O [...] had: mocht ik nog iets van zuiverheid in mijn boezem hebben |
| |
8 |
O [...] derven: o, zal ik het er toch op wagen (zal ik, hoewel ik geen zuiverheid heb, toch Jezus durven aanspreken) |
| |
| |
| 174 |
9 |
mijn [...] gejond: mijn hart staat voor u open |
| |
11 |
Tot [...] grond: door en door |
| |
12 |
met [...] netten: met een oogwenk schoonmaken |
| |
13 |
net: rein |
| |
en [...] vry: en bevrijd van zijn smetten |
| |
| |
heere, 't bruylofts-kleed is uwe gave |
| |
1 |
slecht: (te) eenvoudig |
| |
6-8 |
zult ghy [...] aengedaen: zult gij aarzelen uw kleed om mijn lichaam (...) te slaan, die zelf mijn kleed hebt aangedaan (door mens te worden?) |
| 175 |
9 |
Sulcx: dat (die aarzeling) |
| |
klaer: zuiver |
| |
11 |
overdout: met dauw besprenkelt |
| |
12 |
behoud: overhoudt |
| |
| |
de tot god wakende siele |
| |
1 |
gramme: woedende |
| |
van vaek verkracht: door slaap overmand |
| |
2 |
vlerken: eig. vleugels, hier: wolkensluiers |
| |
3 |
De [...] bezet: de lichten (de sterren) bedekt |
| |
5 |
wat [...] onthoud: wat zich hier beneden op het droge land ophoudt |
| |
8 |
vochten: vochtige |
| |
rust en viert: rust uit en ontspant zich |
| |
13 |
tortsen [...] All: toortsen van het heelal (sterren) |
| |
14 |
meer [...] Beir: Grote en Kleine Beer (sterrenbeelden) |
| |
19 |
vier: vuur |
| |
20 |
derwaerts aen: daarheen |
| |
swier: zend |
| |
21 |
Dat's: namelijk |
| |
23 |
eysch: vraag, bid |
| |
23 |
Dat [...] alleen: dat alleen vraag ik en zij (de zuchten, r. 19) zouden ook niet meer durven te vragen (nl. om te liggen voor de voeten van Jezus; hogere aspiraties hebben zij niet) |
| |
| |
aendacht op de kersdag |
| 176 |
2 |
silben: lettergrepen |
| |
5 |
met [...] kraaien: met luid de victorie te roepen |
| |
6 |
Die [...] waeyen: waarvan het nieuws uit Funen komt |
| |
8 |
vier: vuur |
| |
| |
| 176 |
9 |
gewreven: geschreven |
| |
10 |
breyn: hersenen (de inhoud van geplette schedels) |
| |
12 |
snuyft [...] als: ademt bijna niets dan |
| |
13 |
van desen dagh: vandaag |
| |
15 |
stuiten [...] trant: dat mijn actie werd tegengehouden |
| |
16 |
Van [...] hand: door de hand van een goede engel |
| |
18 |
wat [...] voren: wat ben je van plan |
| |
21 |
Wacht [...] spillen: schrik ervoor terug Gods geboortedag te verspillen aan zulke wrede zinloze gebeurtenissen |
| |
23 |
daer: naar de plaats waar (de kerk) |
| |
25 |
begeef [...] blaêren: keer tot de bladeren (de bijbel) |
| |
26 |
Melders [...] Maren: die de vreugdevolste boodschappen melden (het evangelie, veel vreugdevoller dan de berichten uit Funen) |
| |
32 |
Eens [...] doen: te verzoenen |
| |
36 |
in [...] ligt: neergelegd is in enig hooi |
| 177 |
38 |
dienstig [...] seden: nuttig voor uw gedrag |
| |
42 |
verkindert: kind wordt, vgl. bijv. 1 Korinthiërs 1:24-25 |
| |
45 |
neven: nageslacht |
| |
46 |
Zoo [...] leven: op het moment dat hij begint te leven ook gaat lijden |
| |
48 |
Dat [...] tijd: dat is passende bezigheid voor deze (kerst)tijd |
| |
49-54 |
Maer [...] geboren: Maar op een dag als vandaag alleen maar over oorlog etc. te spreken kan hun, die zich graag ‘christenen’ noemen, onmogelijk goed staan |
| |
57 |
Als [...] staten: omdat de status van zijn koningschap |
| |
61-63 |
Waer [...] overeen: en daarmee stemmen ook de engelentongen (...) liefelijk overeen |
| |
64-67 |
En [...] juichen: en die de volkeren op de aarde niets dan vrede toewensen, en die niets doen dan de mensen juichend een buigzaam hart toewensen |
| |
71 |
den Prince [...] vreê: de vredevorst, Christus, vgl. Jesaja 9:5 |
| |
73 |
stuyten wil: wil doen ophouden |
| |
74 |
Uit [...] roeden: (wil) uitroeien uit de christelijke wereld |
| |
75 |
En [...] Vaderland: en als uw vaderland ergens een eervolle overwinning behaalt |
| 178 |
80 |
Dat [...] goed: dat zou veel beter zijn dan |
| |
81 |
snorcken: snoeven |
| |
83 |
hoe bedaert: ook de meest kalme |
| |
84 |
Aen te voên: te kweken |
| |
| |
| 178 |
86 |
heir: leger |
| |
herte: moed |
| |
90 |
En [...] overwogen: en nadat ik het een korte tijd overwogen had |
| |
| |
| |
MARTINIUS |
| |
| |
morgen-liedt |
| 180 |
4 |
ophalen: opsteken |
| |
5-6 |
Wat [...] vergelden: wat zal ik U (... ) teruggeven voor (...) |
| |
10 |
Boven [...] prysen: meer prijzen dan de vogels doen |
| |
12 |
Pluimen: veren, het bed |
| |
13 |
zoo [...] baats: zoveel voordeel |
| |
17 |
te gaau: te vlug af |
| |
19-20 |
O [...] passen: o, ik wilde dat ik altijd zo precies op tijd kon zijn |
| |
23 |
althans: nu |
| |
24 |
af te malen: af te schilderen |
| |
27 |
voor gewis: zeker |
| |
28 |
aanvaarden: te beginnen |
| |
29 |
haar: zichzelf |
| |
31 |
Dat [...] koom: laat er geen drank komen |
| 181 |
35 |
kamp: akker |
| |
36 |
Oly: kracht |
| |
44 |
middaghs-luiden: bij hen die in het volle licht leven (de zaligen?) |
| |
47-48 |
In [...] sweven: omdat zij (onwaardige) zich ophoudt in de gouden kring van zo'n grote glans |
| |
49 |
Is [...] hier: en als dat hier beneden, in deze wereld al zo is |
| |
52 |
Vierschaer: rechtbank |
| |
53 |
voor: in plaats van |
| |
| |
klaagh-liedt |
| |
2 |
van [...] vermaan: aan de zomer doen denken (?) |
| 182 |
9 |
strede: wedijverden |
| |
17 |
Aan [...] weenigh: nl. regen, vgl. 1 Koningen 17 en 18 |
| |
18 |
Noch: nog |
| |
24 |
strekken: dienen |
| |
27 |
Die [...] weeten: vgl. Mattheüs 6:26 |
| |
34 |
quynt van de gal: is ziek van de gezwellen |
| |
35 |
plagh [...] hopen: op rekende |
| |
37 |
heid: heide |
| |
38 |
voor [...] gespaant: voortijdig bij de koe weggehaald |
| |
39 |
brant: voorraad brandstof |
| |
40 |
Slachtmaant... Sprokkelmaant: november lijkt al februari |
| |
| |
| 183 |
45 |
tyden: seizoenen |
| |
47 |
En [...] overslagen: en die die wisselingen altijd in stand houdt, vgl. Gods belofte aan Noach, Genesis 8:21 |
| |
50 |
ons profyt: een dag om geld te verdienen |
| |
51 |
ons verbonden: dagen om contracten af te sluiten (?) |
| |
56 |
na: naar |
| |
57-58 |
Die [...] viel: waar niettemin nog iets goeds uit kon komen, als er verandering op volgde |
| |
| |
| |
ZOET |
| |
| |
geestelikke door-zichten |
| 186 |
4 |
By [...] vlieten: Huygens had zijn Heilighe Daghen opgedragen aan de echtgenote van P.C. Hooft, drost van Muiden |
| |
13 |
waits: weids, grandioos |
| |
15 |
Licht geld: ‘munten van weinig waarde’, zo noemt Huygens zijn Heilighe Daghen in het opdrachtgedicht van die bundel |
| |
16-18 |
't Geen [...] geweld: dat niet waardevol genoeg is om de rekening ten volle te betalen, behalve als men list of geweld gebruikt |
| |
| |
zon-dag |
| 187 |
1 |
Dit: nl. het slot van het inleidende gedicht |
| |
vry [...] ghesproken: behoorlijk sterk uitgedrukt |
| |
4 |
bewonden: versluierd |
| |
10 |
Dat: alles wat |
| |
13 |
Of: als |
| |
24 |
veel: velen |
| |
28 |
blincken: stralen |
| 188 |
40-41 |
Gants [...] klimmen: geheel voldaan? Wagen jullie dat te zeggen, schijn-levenden? Hou op met die zelfverheffing |
| |
42-43 |
Koom [...] dragen: help, door uzelf te haten, Christus' kruis de berg op te dragen |
| |
45 |
Staat [...] gaapt: sta niet zo werkeloos toe te kijken |
| |
46 |
Ridder: Huygens was door de Engelse koning James i tot ridder geslagen |
| |
46 |
poog naar: haast u tot |
| |
52 |
sta bloot: vertrouw enkel |
| |
55 |
Die [...] vol-harden: zij die op die manier (in vertrouwen op God) voortgaan |
| |
56 |
vry ge-oordeeld: vrijgesproken |
| 189 |
64 |
voor-streken: achter de rug |
| |
68 |
verkrachten: bedwingen |
| |
70 |
na uw meenen: zoals u denkt |
| |
72 |
de booze: de duivel |
| |
verraên: bedrogen |
| |
75-78 |
En [...] onfong: en toch spreekt hier dezelfde tong als die Petrus destijds (met Pinksteren) als een teken van zijn op- |
| |
| |
| 189 |
|
dracht, ontving - al profeteert deze tong niet ‘ten deele’, vgl. 1 Korinthe 13:9, maar volkomen |
| |
79-80 |
Laet [...] verstaen: een oproep aan Huygens tot verootmoediging: Zoet spreekt de woorden van God, maar Huygens kan ze in zijn vleselijke staat niet begrijpen |
| |
83 |
Kristi leeden: de leden van Christus' kerk |
| |
88 |
niets [...] ver-ongelijken: geen enkel onrecht zou doen |
| |
89 |
Schoon [..] Stiet: ook al wierp ze u (...) |
| |
90 |
van: weg van |
| |
91 |
Daar op: en vervolgens |
| |
92 |
Recht of: net alsof |
| 190 |
96 |
het leste kraid: voor het laatst kraait, vgl. Mattheüs 26:34 |
| |
114 |
toe: bovendien |
| |
| |
kars-dag |
| 191 |
3 |
raye: dans |
| |
8 |
kitteld: prikkelt |
| |
12 |
Lam'ren-graf: het graf van de vermoorde kinderen, vgl. Jeremia 31:15 en Mattheüs 2:18 |
| |
15 |
Braveert: trotseert |
| |
Moordenaer: koning Herodes |
| |
18 |
slaakte: onderbrak |
| 192 |
19 |
Wapen: wapenrusting |
| |
23 |
krielen: krioelen |
| |
29 |
Purpre-Keurs: purperen kleed |
| |
30 |
Wat [...] erf: wat een benauwend lot staat Kaïn (de moordenaar) te wachten |
| |
31 |
Teedre-loten: vgl. r. 12 |
| |
35 |
met [...] al: met totale ondergang |
| |
37 |
of: ook al |
| |
42 |
vail: veilig |
| |
| |
| |
STEENDAM |
| |
| |
ziel-sucht |
| 196 |
titel |
Wicht: het eiland Wight |
| |
voorsz.: voorzeid, voornoemd |
| |
6 |
ver-toefd: wacht |
| |
8 |
noch: nog (vgl. r. 18) |
| |
12 |
En [...] pijnd: en mijn geweten knaagt aan mijn hart |
| |
16 |
en [...] sloopt: en sloopt het bijna |
| |
17 |
belemmerd: stamelend |
| |
23 |
Door [...] poogd: doordat de felle, dwingende windvlagen het elk ogenblik proberen te laten stranden |
| |
24 |
toogd: laat zien |
| 197 |
30 |
uyt [...] geweste: van die andere kant |
| |
34 |
Bequalmd: beadem |
| |
36 |
Ionas: vgl. Jona i |
| |
39 |
een Wolk [...] vuur: vgl. Exodus 13:21 |
| |
| |
ziels-vreugd |
| |
titel |
prijkeloos: gevaarlijk |
| |
3 |
Heeren-Zebaoth: Heer der heerscharen |
| |
6 |
rijplijk: overvloedig |
| 198 |
13 |
uyt': zeg |
| |
18 |
nijders: vijand |
| |
22 |
gewisse: geweten |
| |
24 |
met [...] treden: over mij oordelen |
| |
25 |
met [...] mond: stil, in het hart |
| |
30 |
dus: zo |
| |
31 |
't Geen: (het schip,) dat |
| |
32 |
held: helt over |
| |
33 |
Schover-Zeyl: een van de fokken (voorste zeilen) |
| |
34 |
noch [...] on-heyl: nog meer onheil te ontkomen |
| |
37 |
Drie-tand-spits: de drietand van zeegod Neptunus |
| |
39 |
AEoli: Aeolus, god van de wind |
| |
ont-gespt [...] winden-reep: laat de teugels van de winden vieren |
| |
42 |
van de selfde: daardoor |
| |
47 |
Dies: daarom |
| 199 |
54 |
in allen: altijd, bij alle gelegenheden |
| |
| |
| |
bootsmans-lied |
| 199 |
1 |
O [...] sweefde: vgl. Genesis 1:1 |
| |
2 |
Doen: toen |
| |
niet: niets |
| |
3 |
eêlste-schepsel: nl. de mens |
| |
13 |
Droogt: ondiepten |
| |
14 |
Dat: (het schip,) dat |
| |
18 |
na: naar |
| |
23 |
haast: snel |
| |
27 |
veed'ren: vleugels |
| |
wonderlijk: onverwachts |
| 200 |
33 |
Of: alsof |
| |
wal: rotswand |
| |
36 |
Dat [...] gesteld: dat wij er als dronkaards bij staan |
| |
37 |
Dus vlot: zo drijvend |
| |
driftig: op drift |
| |
38 |
Vertieren: leggen wij af |
| |
40 |
On-ogelijk: niet waar te nemen zo snel (?) |
| |
51 |
vat': begrijpt |
| |
60 |
ver-kracht: sterker is dan |
| |
62 |
Cham: Genesis 9:25 |
| |
63 |
Wild, en Tam: onbeschaafd en beschaafd |
| 201 |
65 |
haar: hun |
| |
66 |
leyd: begeleidt |
| |
70 |
ont-sloop: van ons weg gingen |
| |
77 |
Dat [...] dien: laat onze ervaringen ertoe aanzetten om |
| |
83 |
na: naar |
| |
84 |
gonstens-vleug'len: de vleugels van Uw gunst |
| |
85-88 |
Dat [...] stuur: vgl. hierboven, ‘Ziel-sucht’ r. 36-40 |
| |
90 |
veyl: veilig |
| |
95-96 |
besnoer [...] Lichaams-roer: geleid ons verstand |
| |
99 |
lichaams-wijk: de wijkplaats van het lichaam |
| 202 |
102 |
open: uitweg, vgl. Jona i |
| |
105 |
lopen: weglopen |
| |
106 |
So [...] Schip: nu houdt het schip hem veilig (?) |
| |
107 |
So: dan |
| |
109-110 |
So [...] Hem: nu zet het schip hem overboord |
| |
| |
| |
LODENSTEIN |
| |
| |
hert-sterckte in jehova |
| 204 |
1 |
Soet: aangenaam |
| |
7 |
te dieren pand: zeer kostbaar bezit |
| |
10 |
sijn Met-gesel: Silas, vgl. Handelingen 16:25 |
| |
14 |
Weygerde [...] sang: vgl. Psalm 137:2 |
| |
18 |
't Vreugde-tuyg: hun muziekinstrumenten |
| |
19-20 |
Maar [...] hoog: maar de zon staat toch niet minder hoog omdat wij vernederd zijn? |
| |
22 |
eeuwig Ligt: God |
| |
24 |
Weerdig: waardig |
| 205 |
25 |
Wis: zeker |
| |
26 |
niet met al: helemaal niets |
| |
27-28 |
Mag [...] doet: als die (de hemel) maar in glorie mag blinken, laat Hij dan rustig doen wat hij doet |
| |
37 |
sonder [...] paal: onbeperkt |
| |
38 |
altemaal: geheel en al |
| |
42 |
met dat: zodra |
| |
46 |
dus [...] koos: de hemel die keus maakte |
| |
48 |
sinnen: overwegingen |
| |
52 |
feylen [...] vond: vergissen ons daarin |
| |
54 |
Raad: raadsbesluit (van God) |
| |
60 |
Beduyd: betekenis |
| 206 |
62 |
wigt [...] maat: vgl. Jesaja 40:12 |
| |
67 |
waar na: volgens welk |
| |
68 |
sig voegt: en waarnaar zich richt |
| |
69 |
snecken: veren |
| |
71-72 |
besorgt [...] blijft: zorgt dat gene onderdelen ontbreken of verloren raken |
| |
73-74 |
Raad [...] is: Raad, die onze liefde zo waard is als de Goedheid zelf |
| |
77-78 |
Of [...] ongemack: of wie zou liever hebben dat die ‘keten’ (Gods raadsbesluit) brak dan dat hijzelf nadeel ondervond (?) |
| |
79-80 |
Nutter [...] grond: beter zou de hele wereld ten onder gaan dan het kleinste stukje van deze Raad |
| |
82 |
staat: positie |
| |
86 |
't ons [...] sien: ons dat inzicht geeft |
| |
| |
| |
kinder-lesse |
| 207 |
3 |
geleyd: leiding |
| |
5 |
dubbel-sinnig: zeer geleerde |
| |
7 |
wert: wordt |
| |
12 |
na: naar |
| |
16 |
clem: overtuigingskracht |
| |
17 |
Slegte: eenvoudigen |
| |
26 |
gratig: gretig |
| |
29 |
lecken: likken |
| 208 |
36 |
sogs genoeg: genoeg melk |
| |
40 |
Regt: enig ware |
| |
niet [...] kinder-trant: niet doe als een kind |
| |
41 |
soo: dan |
| |
47 |
in [...] staan: gelijk zijn aan jou |
| |
48 |
Niet: niets (waardig) |
| |
| |
jesus voorbeeld |
| |
3 |
werdt: wordt |
| |
4 |
By: vergeleken met |
| 209 |
13 |
Stille: geduldig, lijdzaam |
| |
13-16 |
die [...] cond: die de golven van Uw wil tot rust kunt doen komen en stil liggen op de gronden van de wil van Uw Vader (die Uw wil geheel ondergeschikt wilt en kunt maken aan die van Uw vader) |
| |
17 |
togt: drift, neiging |
| |
29 |
voor spijs: vóór het eten |
| |
30 |
bedden: naar bed gaan |
| |
39 |
Nevens: jegens |
| |
42 |
Aller [...] hulpeloost: van allen in hun meest hulpeloze staat |
| 210 |
53 |
yver: toorn |
| |
63 |
ontberen: missen |
| |
64-66 |
En so [...] d'evenaar: en zo de grootspraak van de hoogmoedigen altijd op de juiste wijze beoordeelde |
| |
77 |
net: zuiver |
| |
85-86 |
dien [...] toe mat: die altijd verstandig maat hield in spijs en drank |
| 211 |
97-98 |
druckt [...] mijn': breng mij tot leven door uw lichaam op het mijne te drukken, vgl. 2 Koningen 4:34 |
| |
102 |
regt: werkelijk |
| |
| |
| |
heerlijckheyds loff |
| 211 |
1 |
na: naar |
| |
3 |
Regte: ware |
| |
lieven: beminnen |
| |
11 |
Ydelheyd [...] costelijck: alle kostbaarheden zijn ijdelheid |
| |
14 |
Daar: terwijl daarentegen |
| 212 |
18 |
gelden doet: waarde geeft |
| |
20 |
crijgelijck: verkrijgbaar |
| |
23 |
vleeschlijck oog: lichamelijk oog (anders dan het geestelijk inzicht) |
| |
31 |
quijn: neerslachtigheid |
| |
40 |
Met [...] vereent: leven in zulk licht |
| |
44 |
snooden: slechte |
| 213 |
63 |
noggewoonheyd: noch door gewoonte |
| |
63 |
Min: minder |
| |
65 |
yets: iets |
| |
78 |
t' Samen-spanden: samen de instrumenten stemden |
| |
| |
op den aanvang des jaars |
| 214 |
11 |
Duyck [...] siel: stel je nederig op, mijn ziel |
| |
14 |
kim: horizon |
| |
16 |
mede: ook |
| |
17 |
snode: ondeugdelijke |
| |
19 |
Der druyven... nieren: wijn en brood (sap van druiven en de kern van tarwe) |
| |
23 |
haven: have, rijkdom |
| |
27 |
Ons [...] gestuttet: terwijl we ons dagelijks werk onderbraken |
| |
30 |
na sig liet: had moeten meebrengen |
| |
32 |
hert [...] onbesneden: met onbekeerd hart en oren, vgl. Jeremia 9:26 |
| 215 |
35 |
versaken: op te geven |
| |
42 |
weder-steuyt: weerklank, gevolg |
| |
48 |
des: daarom, dus |
| |
not: nut, effect |
| |
52 |
voorsigtig: wijs |
| |
53 |
wigtig: vol ernst |
| |
68 |
ouwlings: vanouds |
| 216 |
73 |
mijn verduyren: de tijd van mijn leven, vgl. Psalm 90:12 |
| |
| |
| 216 |
80 |
schicken: inrichten |
| |
83 |
Ten tijd: tot de tijd |
| |
84 |
verkeer: verandert |
| |
| |
meditatie op de engte van seecker padt |
| |
titel |
vgl. Mattheüs 7:14 |
| |
4 |
't Is [...] gaan: het is mij er maar om te doen die weg (naar God) te gaan |
| |
10 |
besijden aan: naast |
| 217 |
14 |
Of [...] dost: of u een volle kledingkast tot uw beschikking hebt |
| |
15 |
wel: goed, juist |
| |
16 |
Kost: dagelijks onderhoud |
| |
21 |
Genoeg [...] eel: genoeg is altijd het beste |
| |
23 |
Genoeg [...] is: genoeg is voor mij alles |
| |
27 |
En my genoeg: en het is mij genoeg |
| |
33 |
'k En sal: ik zal niet |
| |
laken: kritiseren |
| |
34 |
bestelden: bepaalde |
| |
37-38 |
Ick [...] Sielen-wroeg: het ruime pad laat ik aan degene wiens ziel (later) geknaagd zal worden door wroeging |
| |
39-40 |
Voor [...] genoeg: wat mij betreft, ik heb ruim voldoende aan de korte smarten van het smalle pad |
| |
| |
| |
BRUNO |
| |
| |
kers-tijdts klinck-dicht |
| 219 |
3 |
Sonne' der gerechtigheyt: vgl. Maleachi 4:2 |
| |
uw' schijn: uw glans |
| 220 |
5 |
Prins der duysternis: vorst der duisternis, de duivel |
| |
6 |
ver-riedt: misleidde |
| |
7 |
Steeckt [...] staert: heeft nu geen venijn meer in de staart |
| |
Vrouwen-zaets gebiedt: de machtige nakomeling van de vrouw (Eva) |
| |
8 |
Vertreet [...] kop: vgl. Genesis 3:15 |
| |
10 |
Daer door: waardoor |
| |
13 |
't Welck [...] dwaelt: die niemand doet dwalen die hem volgt |
| |
wicht: kind |
| |
13-14 |
van [...] eewigheden: zo zwaar, dat wie het draagt, in eeuwigheid nooit te licht wordt bevonden |
| |
citaat |
Wie mij volgt, wandelt niet in de duisternissen |
| |
| |
aen romen |
| |
- |
|
| |
| |
danck-dicht |
| |
3 |
griffioenen klauw: de klauwen van griffioenen (kwaadaardige monsters) |
| |
4 |
omlopen [...] staert: naar hun staart zoeken (het scheldwoord voor Engelsen was ‘staartman’) |
| |
8 |
balgh: buik |
| |
12-13 |
om [...] schrijven: voor iemand die papier vol wil schrijven ter gedachtenis aan uw weldaden |
| 221 |
16 |
zucht: liefde |
| |
17 |
doch: toch |
| |
18 |
Des Staets [...] schip: het Schip van Staat |
| |
| |
| |
VAN SOMEREN |
| |
| |
sondagh |
| 224 |
8 |
En [...] kiel: en het schijnbaar reddeloze schip van mijn ziel is voor anker gegaan |
| |
12 |
over-heert: overwonnen |
| |
| |
's heeren avontmael |
| |
1 |
slechte: eenvoudige |
| |
2 |
derft: durft |
| |
6 |
waerdste: verdienstelijkste |
| |
7 |
rock: kleed |
| |
10 |
als [...] wech-gevaren: vgl. Job 7:6 |
| |
11 |
kale nopp': versleten knopen |
| |
| |
nieuwe-jaer |
| |
5 |
buyt: bezigheden |
| |
6 |
onbesneden: vgl. Handelingen 7:51 |
| |
8 |
Soo [...] Luyt: (als ik dat nu niet kan) dan zing ik nooit meer een lied op mijn onbesnaarde luit |
| |
10 |
op een nieu: opnieuw |
| |
14 |
hare: hun |
| |
| |
dry koningen avondt |
| 225 |
1 |
beschoren: bepaald |
| |
5 |
laet [...] doorboren: laat uw straal in mij schijnen |
| |
6 |
En [...] sticht: en veroorzaakt met deze schittering in mij een gemoed |
| |
7 |
licht: bijlicht |
| |
10 |
haer: hun (de drie koningen) |
| |
| |
goede vrydagh |
| |
1 |
Ist [...] nacht: vgl. Mattheüs 27:45 |
| |
4 |
vry: vooral |
| |
12 |
Den eenen [...] aen: vgl. Lukas 23:39-40 |
| |
13 |
met [...] gaen: over mij oordelen |
| |
| |
paeschen |
| |
3 |
woet: woedt |
| |
| |
| 226 |
14 |
Soo [...] raken: als Uw vinger zijn tong niet aanraakt (alleen dan is hij in staat zijn dankbaarheid uit te spreken) |
| |
| |
hemel-vaert |
| |
1 |
haer: hen |
| |
2 |
soo [...] verkoren: zo duur gekocht |
| |
3 |
Laet [...] pijn: laat Gij hen als martelaren lijden |
| |
| |
pinxteren |
| |
3 |
slaen: spreken |
| |
4 |
G'lijck [...] deden: precies zoals iedereen in dat land zelf sprak |
| |
7 |
Loopt [...] verbaest: joden, loop er maar verbijsterd voor weg |
| |
| |
kersmis |
| 227 |
1 |
in [...] verschoven: versmaad in de stal |
| |
6 |
Luyr-korf: luiermand |
| |
7 |
slet [...] doeck: een lap of een nog waardelozer doek |
| |
8 |
Noch [...] boven: toch is die veel meer waard dan al de pracht en staatsie van het kraambed van koninginnen |
| |
| |
| |
VAN DER MERWEDE |
| |
| |
sondagh |
| 230 |
2 |
Staegh [...] kost: (onze handen) die altijd bezig zijn om meer dan het noodzakelijke te verkrijgen |
| |
3 |
My [...] begost: ik denk dat men, als men met u zou beginnen, het belangrijkste deed |
| |
7 |
Als: (smeriger) dan |
| 231 |
9 |
slechte: eenvoudige |
| |
10 |
En [...] al: en dikwijls lijkt u er in 't geheel niet op |
| |
door haer werck: alleen door te werken |
| |
12 |
'tkussen: hoge positie |
| |
16 |
gekapte: opgemaakte |
| |
Duyf: hoer |
| |
19 |
En [...] pop: en om met zijn verwaande deerne |
| |
gedwonge: kunstmatige |
| |
20 |
verydeld: verblinde |
| |
24 |
mee: ook |
| |
| |
| |
ANSLO |
| |
| |
aandacht op drie koningen |
| 234 |
motto |
‘Een niet eerder geziene ster verschrikte de Wijzen: wie is geboren, zeggen zij, zo groot, dat het firmament nieuwe sterren tot zijn lof voortbrengt?’ Herkomst van het citaat onbekend. |
| |
2 |
nogh: ten slotte |
| |
6 |
alleen [...] gehecht: niet alleen verbonden heeft |
| |
7-8 |
noch [...] uitverkoren: of alleen aan David, zijn knecht en uitverkorene |
| |
9 |
Simeon: vgl. Lukas 2:25 |
| |
12 |
Nogh voor: nog vóór |
| |
19 |
Maar die: maar het is een vuur dat |
| 235 |
32 |
verschoven: beland |
| |
37 |
slechte: eenvoudige |
| |
braveert: steekt [...] naar de kroon |
| |
45 |
offerhand: offers |
| |
49 |
achten [...] geboort: betonen zij eer aan de onaanzienlijke boreling |
| |
61 |
verplicht: vgl. Mattheüs 2:7-10 |
| |
63-64 |
Schoon [...] doeken: hoewel hij zich door de wet (van Mozes) blind laat maken voor de genade (van Christus) |
| |
65 |
Naman: vgl. 2 Koningen 5 |
| 236 |
71 |
Mann': manna, vgl. Johannes 6, 31-32 |
| |
| |
uit: bybelprinten |
| |
genesis i |
| |
2 |
uyt niet: uit niets |
| |
4 |
maeckt [...] sterck: maakt deze woorden waar |
| |
| |
genesis vii |
| 237 |
4 |
die [...] geboet: die gij gemakkelijk met tranen had kunnen boeten |
| |
| |
ii Samuel xi |
| |
2 |
dulle: dolle, tomeloze |
| |
| |
marci. ii |
| 238 |
- |
|
| |
| |
| |
johannes xix |
| 238 |
1 |
Knechten: soldaten |
| |
| |
mattheus xxv |
| 239 |
1 |
om [...] bespot: hier beneden (op aarde) bespot |
| |
3 |
Elck [...] werck: een ieder staat dan, in overeenstemming met zijn daden, te wachten |
| |
| |
apocalyps xxi |
| |
- |
|
| |
| |
| |
BRANDT |
| |
| |
bede |
| 242 |
5 |
Mazaryn: de Franse eerste minister Mazarin |
| |
toren: toorn |
| |
12 |
noch: zelfs |
| |
17 |
hoven: paleizen |
| |
18 |
Het hooft: d.w.z. de koning, Karel 1 |
| |
20-21 |
dien [...] blyft: aan wie de wraak blijft toevertrouwd |
| |
22 |
Batoos staat: d.w.z. Nederland |
| |
23 |
vry: goed |
| |
29 |
onderzaten: burgers |
| |
32 |
een onrecht [...] lees: een onrechtvaardig vonnis moge uitspreken |
| |
| |
bede voor den welstandt des vaderlandts |
| 243 |
7 |
met [...] verzelt: vergezeld door de roofzucht |
| |
11 |
de Kryg: de Oorlog (personificatie) |
| |
12 |
Bandt: verdrijft |
| |
17 |
kampen: strijden |
| |
20 |
T'onzer bee: op ons gebed |
| |
23 |
waterkielen: schepen |
| |
25 |
Laat [...] vernielen: geef, dat niet één ogenblik vernielt |
| 244 |
29 |
standers: vaandels |
| |
35 |
op [...] reê: op de vrije wateren |
| |
36 |
haringbuis: haringschip |
| |
48 |
dul van spyt: dol van kwaadheid |
| |
51 |
Herdren: zieleherders |
| |
53 |
plag: gewoon was |
| |
58 |
Draagt: gedraagt |
| |
62-63 |
zyn staf [...] af: en zijn bisschopsstaf legt hij neer voor een lans |
| 245 |
67-68 |
Kan [...] wekken: kan hij dienen als herder, door zo de wolven op te hitsen |
| |
70 |
heet op: begerig naar |
| |
71 |
steken: blazen |
| |
82 |
Doe [...] vermanen: laat hem luisteren naar uw woord |
| |
83 |
Sticht: bisdom |
| |
97 |
Deze leit: die (oorzaak) ligt |
| |
98 |
Soo lang gedult: die u zo lang hebt geduld |
| |
| |
| 245 |
99 |
schier: bijna |
| |
101 |
ons verheren: heersen over ons |
| 246 |
103 |
Die: de mens, die (vgl. 106) |
| |
109 |
toch: immers |
| |
113 |
d'ingeboren: de inwoners (van Nederland) |
| |
114 |
recht: op de juiste wijze |
| |
115 |
Zo: dan |
| |
120 |
Die eer': die moet respecteren |
| |
129 |
verdreven: vluchtelingen |
| |
133 |
met zyn werk: met de werken die bij dat geloof horen |
| |
| |
| |
SLUITER |
| |
| |
tegen de ingebeelde en sorgeloose gerustheyd |
| 248 |
4 |
Die [...] aep: die er vliegensvlug bij is |
| |
5 |
zuyen: neuriën |
| |
6 |
op en waeck': wakker wordt |
| |
7 |
te vertussen: zo te schikken (?) |
| |
9-10 |
Die [...] gemoet: zij die hun gemoed nooit tot Jezus willen buigen |
| |
13 |
Die [...] weten: m.a.w. die geen gebrek kennen |
| |
15 |
Derven [...] vermeten: durven zich er overmoedig op voor te laten staan |
| |
19 |
haer: hen |
| 249 |
27 |
eens luyaerts wenschen: met alleen maar een luie wens |
| |
30 |
na: naar |
| |
31 |
Is: het is |
| |
32 |
Soo: als |
| |
34 |
schelt: aanbelt |
| |
41-44 |
Daer in [...] verdoemt: het (heil) zit niet hierin dat u trots kunt verklaren dat uw geweten u op uw levenspad nooit veroordeelt |
| |
46 |
d'Alderslimste: de slechtsten |
| |
mee: ook |
| |
49 |
Saligh [...] gepresen: maar terecht worden diegenen zalig geprezen |
| |
52 |
Hare [...] lot: vgl. Openbaringen 22:14 |
| |
| |
lof- en bede-sang |
| 250 |
2 |
Nae: naar, zie ook 17 |
| |
3 |
t'saem: zowel |
| |
4 |
over: boven |
| |
7 |
getogen: getrokken |
| |
9 |
Vermits: omdat |
| |
13 |
staten: standen |
| |
16 |
tuigt: getuigt |
| |
17 |
staet: positie, stand |
| |
18 |
recht: goed |
| |
23 |
Gestiert: geplaatst |
| |
| |
| 250 |
26-27 |
met een [...] zy: tegelijkertijd zo trouw ben aan mijn aardse meneer en mevrouw |
| |
28 |
Haer [...] ontrekk': niet van hen steel |
| |
30 |
na oogendienst: alleen maar uiterlijk |
| |
31 |
slegtheit: eenvoud |
| 251 |
38 |
wakker: ijverig |
| |
39 |
Soo [...] wachten: zodat ik er steeds voor waak |
| |
44 |
't [...] huis-beswaer: de grootste last van het huishouden |
| |
48 |
selfs: zelf |
| |
als [...] dient: als een dienaar, vgl. Johannes 13 |
| |
51 |
Soo: als |
| |
52 |
't Waer [...] reen: dan was dat toch volkomen dwaas |
| |
55 |
En die: en aan degenen die (meneer en mevrouw) |
| |
57 |
slinksche perten: listige streken |
| |
58 |
snoo: slinkse |
| |
| |
tegen 't beschimpen... |
| 252 |
1 |
Dus: zo |
| |
6 |
Dat [...] niet: dat wil zeggen: wij slaan geen acht op die spot |
| |
18 |
Dat [...] kruis: en dat maakt de bozen nog steeds kwaad |
| |
24 |
oit schalk: een misdadiger ooit |
| |
25 |
Maer [...] kant: maar de valsaard (de duivel) moet wijken |
| |
34 |
strijken: inbinden |
| 253 |
37 |
Of [...] rot: hoewel zijn goddeloze bende dan ook |
| |
50 |
onaard'ge: afzichtelijke |
| |
51-52 |
Om [...] rotten: zodat zij nooit samenrotten om te spotten (?) |
| |
54 |
overslaan: overdenken |
| |
| |
de stervende noodigt christum |
| |
4 |
magh: kan |
| 254 |
11 |
Dies: daarom |
| |
op het nieuwe: opnieuw |
| |
27 |
bleet: blaat |
| |
28 |
Na [...] weet: naar u, die het kan thuisbrengen |
| |
29 |
Schoon [...] vertrek: hoewel alles mij dan in de steek laat |
| |
34 |
Is [...] waerd: is iets dat mij waardevol is, behalve u |
| 255 |
38 |
Lemmet: pitje |
| |
46 |
na: naar |
| |
48 |
Aen [...] eeuwigheid: op dit tijdstip volgt de eeuwigheid |
| |
| |
| |
geestelyk mey-lied |
| 255 |
5 |
kruis-plas-regen: de winter van ellende, vol slagregens |
| |
6 |
door my: door mijn toedoen |
| |
10 |
Van die: van de bomen en struiken (?) |
| 256 |
33 |
na uw gedaent: naar uw verschijning |
| |
35 |
vry: gerust |
| |
| |
| |
OUDAAN |
| |
| |
christus verwezen, gegeeselt |
| 258 |
1 |
neepen: striemen |
| |
4 |
muuren [...] bemetst: muren waar het gemoed van de rechter in blijft opgesloten |
| |
5-6 |
Die [...] bekleden: (de rechter) die de rechterstoel graag op redelijke wijze zou bezetten |
| |
10 |
no: ongaarne |
| |
12 |
beweeghtse: brengt hen (de joden) |
| |
13 |
Des: daarom |
| |
14 |
middel weg: middenweg |
| |
15-16 |
Op dat [...] geschie: opdat hij de een geen te groot leed hoeft te doen en de ander half genoegdoening kan geven |
| |
23 |
En [...] beweest: en, wat je wel vaker hebt gedaan (?) |
| |
24 |
Hem [...] feest: hem vervolgens gratie te verlenen ter ere van het hoge feest (Pascha, vgl. Mattheüs 17:19) |
| 259 |
33 |
uytgetreden: naar buiten gekomen, vgl. Johannes 19:13 |
| |
37 |
gesteven: verwekt |
| |
41 |
te wijden midden: een al te wijde middenweg (geen moeilijke keus) |
| |
46-47 |
Te vooren [...] Ouderlingen: van te voren bewerkt door de overpriesters, vgl. Markus 15:11 |
| |
47-48 |
die [...] zie: die ik in de woedende massa overal zie |
| |
49 |
Bestaan: presteren het |
| |
56 |
kruyst [...] hem: vgl. Johannes 19:6 |
| |
65 |
Gemalinne: vgl. Mattheüs 27:19 |
| 260 |
68 |
En daar [...] gevoert: en hoe zij in haar angst denkt als hij |
| |
69 |
Met eenen aftevaardigen: door een bode te sturen |
| |
73 |
zelfs heden: juist vandaag |
| |
86 |
uyt [...] gesmeten: laat de balans doorslaan en |
| |
87 |
Viert [...] bot: geeft vrij spel aan hun wreedheid |
| |
92 |
hem al tegenstormt: al tegen hem getuigt |
| |
96 |
waschpot: wasbekken, vgl. Psalm 60:10 |
| |
100 |
Ick [...] straf: vgl. Mattheüs 27:24 |
| |
104 |
Moogt toezien: moet oppassen |
| 261 |
107 |
Dewijl [...] verspreyd: terwijl het, op deze manier vergoten |
| |
109 |
Ontzet: berooft |
| |
115-116 |
Nu [...] geleyt: nu de rede, het kenmerk van de menselijkheid, omwille van de haat wordt ter zijde geschoven |
| |
| |
| 261 |
118 |
overgeve: diep verdorven |
| |
123 |
blau: zwak |
| |
129 |
overdrongen: in het nauw gebracht |
| |
131 |
Keurt [...] sal: beslist dat die eis wordt ingewilligd |
| |
132 |
den [...] geval: om het volk te gerieven |
| |
134 |
verwezen: veroordeeld |
| |
138 |
lemmers: messen |
| |
140 |
Dien [...] vlek: uw nek, die dubbel gedoemd wordt door die bloedschuld |
| 262 |
156 |
wat [...] ree: welke middelen maakt men gereed |
| |
160 |
tot een stip: stipt |
| |
161 |
Bestaatmen: waagt men |
| |
174 |
u zelven wachten: voorzichtig zijn |
| |
| |
| |
SWEERTS |
| |
| |
innerlycke ziel-tochten op nieuwe-jaars-dag |
| 266 |
4 |
recht: goed |
| |
5 |
als een boom: vgl. Mattheüs 3:10 |
| |
6 |
na: op |
| |
8 |
Wat [...] schandt: welke bergen kunnen voor God toch uw grote schande verbergen, vgl. Hosea 10:8 |
| |
9 |
noch: nog |
| |
12 |
vyer: vuur |
| |
13 |
Penning-heer: rentmeester, vgl. Mattheüs 25:14-19 |
| |
15 |
heilloos hantschrift: waardeloze schuldbekentenis |
| |
22 |
noch al: nog steeds |
| |
31 |
nau [...] als: bijna niets anders gedaan dan |
| 267 |
46 |
afgegaan: verlaten |
| |
ontdragen: weggenomen |
| |
50 |
geheten: bevolen |
| |
57 |
Vergeldt [...] dit: betaalt u (...) zo |
| |
59 |
die dus beoorelogen: Hem zo bestrijden |
| |
62 |
het rot: de bende |
| |
op [...] rotten: tegen Hem samen durft te spannen |
| 268 |
69 |
Methusalah: vgl. Genesis 5:27 |
| |
70 |
na: naar |
| |
77 |
lamp [...] voorziet: vgl. Mattheüs 25 |
| |
85 |
valt [...] roed': doe boete voor Hem |
| |
86 |
noch: nog, zie ook 108 |
| |
87 |
Het [...] schaap: vgl. Johannes 10:11 |
| |
92 |
tot [...] snel: zijn wil gewillig en snel uit zal voeren |
| |
94 |
en [...] verbreken: en even gemakkelijk die dadelijk weer verbreken |
| 269 |
100 |
liefde: beminde |
| |
105 |
Simon: Petrus, vgl. Mattheüs 26:35 en 75 |
| |
108 |
ziet noch om: vgl. Lukas 22:61 |
| |
114 |
meukten: vermurwden |
| |
dies: daarom |
| |
afgekomen: nedergedaald |
| |
118 |
mê: ook |
| |
123 |
hy: Christus, vgl. o.m. Marcus 2:5 |
| |
125 |
Gedenk [...] leeft: vgl. Job 19:25 |
| |
| |
| 270 |
129 |
om niet: gratis |
| |
130 |
wassch' [...] wolle: vgl. Jesaja 1:18 |
| |
135 |
hem: zichzelf |
| |
| |
bede over de joden en naam-christenen |
| |
11 |
haar: hun, zie ook 13 |
| |
14 |
wassen: groeien |
| |
18 |
Rot: leger |
| 271 |
29 |
stout: driest |
| |
32 |
schaar: de gemeente |
| |
41 |
haar begeven: zich ertoe zetten om |
| |
43 |
Na: naar |
| |
| |
| |
BAKE |
| |
| |
korte uytbreyding |
| 274 |
2 |
tippen: punten |
| |
7 |
Wat [...] bereid: welke vreugde is voor uw bruid bereid |
| |
12 |
muskadellen: druivensoort |
| |
25 |
vatte [...] woord: hield mij aan mijn belofte |
| 275 |
31 |
geestig: aanvallig |
| |
33 |
belgen: kwalijk nemen |
| |
34 |
koningsspruit: koningskind |
| |
42 |
uyt d'oogen: vanuit het oog |
| |
nette: schone |
| |
56 |
strak: dadelijk |
| |
60 |
schielyk: aanstonds |
| |
61 |
gelijk [...] hairsnoer: ik vergelijk uw haarband (?) |
| |
zeelen: riemen |
| |
62 |
gareelen: halstooien/tuig |
| 276 |
66 |
karkant: gouden ketting |
| |
67 |
lodderlyke: aanlokkende |
| |
68 |
noch: nog |
| |
72 |
Ofijrs: van Ofir, plaats waar goud werd gewonnen |
| |
74 |
herwaard: daarheen |
| |
75 |
nardus: sterk ruikend gewas |
| |
79 |
mirrebondel strekken: dienen als een bundel mirre |
| |
83 |
Hermons: van de berg Hermon |
| |
89 |
verstuiven: verdwijnen |
| |
90 |
Engadys en Siprus: van de stad Engedi en Cyprus |
| |
91-93 |
Dat [...] stoffe: laat Palestina zich gerust beroemen op de schoonheid van zijn meisjes |
| 277 |
107 |
vermyen: vermijden |
| |
| |
| |
VOLLENHOVE |
| |
| |
uit: kruistriomf |
| 280 |
motto |
voor u sidderden de wateren van de Styx |
| |
2 |
ydel: vergeefs |
| |
5 |
verg: vraag aan |
| |
8 |
voor Parnas: in plaats van de Parnassus |
| |
Dootshooftberg: Golgotha |
| |
17 |
schoon vergeten: geheel te vergeten |
| |
25 |
wel: goed, mooi |
| 281 |
30 |
Terwylze [...] stenen: terwijl zij (de natuur) een gekreun begint voort te brengen, vgl. Mattheüs 27:51 |
| |
36 |
staken: los te laten, vgl. Mattheüs 27:52 |
| |
39 |
ryt: scheurt, vgl. Mattheüs 27:51 |
| |
48 |
Onjoôn: niet-joden |
| |
49 |
Thabor: de berg Thabor, vgl. Mattheüs 17:2 |
| |
62 |
flus: straks |
| |
63 |
duivenogen: vgl. Hooglied 1:15 |
| |
67 |
Dees [...] hem: vgl. Mattheüs 17:5 |
| 282 |
72 |
eek: bittere drank |
| |
73-75 |
die [...] dank: waaraan hele menigte mensen, ook al waren ze ten dode opgeschreven, hun gezondheid te danken hebben |
| |
76 |
holle baren: vgl. Mattheüs 14:24 |
| |
| |
222 |
over hem gezeten: die over hem oordeelt |
| |
227 |
hef: het bitterste |
| |
229 |
't verboden ooft: vgl. Genesis 2:17 |
| |
230 |
by [...] boeten: dat door u geboet moet worden |
| |
238 |
Verzaakt: verloochend |
| |
241-242 |
zo [...] onnozel: even geduldig als onschuldig |
| |
243 |
staan zoo dier: zo duur te staan komen |
| |
246 |
Om [...] wassen: om ze, zoals Pilatus deed, schoon te wassen, vgl. Mattheüs 27:24 |
| 283 |
250 |
Aan [...] wet: (ik,) verpletterd onder het gewicht van Gods wet |
| |
251 |
lastersmet: die schandelijke (bloed)vlek |
| |
254 |
omvadem: omarm |
| |
| |
| 283 |
589 |
En [...] om: breekt het uur van heil nog niet aan |
| |
592 |
Kom [...] kom: vgl. Openbaringen 22:20 |
| |
596 |
kruislievreien: kentekenen, attributen (doornenkroon, lendedoek, stigmata) |
| |
604 |
Verstrekke: moge ons dienen als |
| |
beukelaar: schild |
| |
607 |
Ons [...] harte: blijf in ons hart uitgeschilderd staan |
| |
609-610 |
Dat [...] sta: dat beeld moet uitgetekend staan in ziel en zinnen van uw volk, de door u verlosten |
| |
611 |
ga: weerga, gelijke |
| |
627 |
fix: op juiste wijze |
| 284 |
636 |
Nikodeem [...] Josef: vgl. Johannes 19:38-39 |
| |
tarten: overtroffen |
| |
| |
| |
DULLAERT |
| |
| |
christus in 't hofken |
| 286 |
4 |
smeltende [...] dringt: vgl. Psalm 22:15 |
| |
5 |
een pyl: vgl. o.a. Job 6:4 |
| |
6 |
praamt en wringt: bedrukt en beknelt |
| |
8 |
uit [...] zweetgat: uit alle poriën |
| |
12 |
in [...] getreden: nu gij onze schuld op u genomen hebt |
| |
| |
petrus wankelende |
| 287 |
3 |
zy: nl. de lucht |
| |
vermogen: bereik |
| |
6 |
eerst: toen pas |
| |
10 |
Waar [...] cieren: waarmee Boetvaardigheid zich voordelig weet te sieren |
| |
11 |
zelfs: zelf |
| |
vryt: smeekt |
| |
12 |
Wie [...] stryden: wie ziet dat u (tranen) zo verschillend bent en werkt dan de natuurlijke dauw |
| |
13 |
by [...] begrip: terwijl het menselijke begripsvermogen tekort schiet |
| |
| |
verraderlyke kus |
| |
5 |
in [...] staat: in (uiterlijk) vreedzamer omstandigheden |
| 288 |
9-11 |
Aartsvader [...] genaakt: vgl. Lucas 16:26. |
| |
12 |
stryken: stilstaan |
| |
| |
christus bespot |
| |
1 |
vast: gedurig |
| |
2 |
een slaaf: nl. Herodes, een vazal van Rome en ‘een dienstknecht der zonde’, vgl. Johannes 8:31-36 |
| |
vleit: hult |
| |
4 |
een [...] dood: geestelijke verdorvenheid |
| |
beruikt: parfumeert |
| |
6 |
een [...] rot: een uitgelaten bende |
| |
onbescheit: schande |
| |
8 |
Met [...] vluchten: tooit met attributen waar de Armoede zelf voor op de vlucht zou slaan |
| |
9 |
Maar staf: maar desondanks: o gij staf |
| |
purpre slet: versleten purperen kleed |
| |
| |
| 288 |
11 |
Schoon: ofschoon |
| |
12-14 |
De Heiland [...] wort: anders dan aan mij heeft de Heiland aan die misdadigers niet geopenbaard dat de grootste pracht Hem geen luister kan bijzetten, en dat Hij het onaanzienlijkste aanzien geeft |
| |
| |
christus stervende |
| |
1 |
Die: Hij die |
| |
ontverft: verliest zijn kleur |
| |
4 |
derft: mist |
| |
5 |
die [...] erft: vgl. Romeinen 8:17 |
| 289 |
7 |
toeft [...] bezwyken: bezwijkt gij nog niet |
| |
8 |
vast bezwykt: steeds zwakker wordt |
| |
10 |
hoe [...] meerder: hoe meer hij |
| |
11 |
Hoe [...] overvloeit: des te meer stroom ik vol leven |
| |
12-13 |
wat [...] vat: wiens verstand is genoeg geoefend om te begrijpen |
| |
| |
op de vyf wonden des heilands |
| |
3-4 |
uit [...] doet: uit ‘monden’ (d.w.z. gaten in uw lichaam), zo gruwelijk als die hier door de Moordzucht zelf met ijzeren voorwerpen zijn geslagen |
| |
5 |
word [...] toegezonden: ontvangen wij door de voltrekking van de straf tegelijk de vernietiging ervan |
| |
6 |
In [...] ontmoet: wordt (...) aangetroffen |
| |
9 |
af: van |
| |
13 |
streek: weg |
| |
14 |
ten spyt van: al kan zijn verstand ze niet bevatten |
| |
| |
op de speer die zyne zyde doorstak |
| |
2-3 |
uw [...] bekleedt: want in mijn ondankbaarheid heb ik zelf al Christus' borst doorstoken |
| |
3 |
al [...] weelde: slappe gemakzucht |
| |
4 |
En [...] gesteken: en, door Jezus' zwakke hart te verwonden, God zelf leed gedaan |
| 290 |
5 |
die punt: nl. van de speer die ik hanteerde |
| |
6 |
En [...] zweet: en ik zie hoeveel bloedige tranen ook mijn hart vergiet |
| |
7 |
Doch [...] vocht: maar ik zie dat (dat bloed) zo'n geneeskrachtig vocht is |
| |
| |
| 290 |
8 |
deze bronnen: nl. mijn ogen |
| |
rykst: het meest overvloedig |
| |
leken: vloeien |
| |
10 |
Gingt [...] vereent: als Christus' bloed en de tranen van de zondaar gelijk opgingen, als hun harten verenigd waren in liefde |
| |
11 |
Wat [...] bitterheit: wat zou dat de bitterheid (van de smart) zoet maken |
| |
12 |
myn geloove: voor mijn geloof |
| |
schilt der liefde: een liefdevolle bescherming (het aanschouwen van de speer verdiept immers het geloof) |
| |
13 |
die borst: nl. van Christus (om een toegang te maken tot Zijn hart) |
| |
| |
de bekeerde moorder |
| |
1 |
passen: loeren |
| |
2 |
flukse wakkerheid: waakzaamheid |
| |
3 |
dus: zo |
| |
de [...] zelf: vgl. Colossenzen 1:19 |
| |
10 |
bedaagt van: beschenen door |
| |
| |
| |
VAN DER VEER |
| |
| |
't hervormde slag-swaard |
| 292 |
1 |
van: door |
| |
7 |
oovrig: overlevende |
| |
8 |
tijdingh: bericht |
| |
haar zielen: ook hún zielen |
| |
9 |
Belthasar: vgl. Daniël 5:30 |
| |
10 |
Gewisse [...] af-gekoomen: (de pest is) voorzeker een bode uit de hemel |
| |
11 |
ware-boedte: ware boetedoening |
| |
12 |
ons leem gebouw: ons lemen gebouw, stoffelijk lichaam |
| |
14 |
snoo: slechte |
| |
15 |
tegens: tegen |
| |
16 |
Het Burger-meester-schap: de burgemeesters |
| |
17 |
Steld Bede-stonden: schrijft bidstonden uit |
| |
20 |
noopte: zette aan |
| |
21 |
als Pharo: vgl. Exodus 8 |
| |
22 |
mantel [...] gehangen: en valt weer op de oude gewoonten terug |
| |
23 |
op 't nu: heden |
| |
in ligter-lage: in lichterlaaie |
| 293 |
30 |
Mahomet: Mohammed (de Turken) |
| |
31 |
braveert: overtreft |
| |
34 |
Waagh: de Waag op de Dam, waar de koopwaar gewogen werd |
| |
36 |
t'eene-maal gedaen: geheel voorbij |
| |
38 |
zoo moedigh: zowel de trotse Amsterdammer |
| |
42 |
Vergeefts [...] gedreygt: geen loze bedreiging voorhielden |
| |
42-43 |
En [...] verstandts: en als wij nog verstandig werden |
| |
43 |
Emanuel [...] ons: dan was Jezus met ons |
| |
44 |
bons: kanonschot |
| |
45-47 |
tuygt [...] voor-heen: laat duidelijk zien dat het Kwaad, met zijn gezellen Trots en Zondige Goddeloosheid, almaar uit hetzelfde vaatje tapt |
| |
49 |
Kartouwen: kanonnen |
| |
51-53 |
't geen [...] voeren: wat de bestuurders van karren en wagen nauwelijks in de gaten hadden of het paard moest dadelijk worden ingespannen |
| |
56 |
kielen: schepen |
| |
| |
| 293 |
58 |
De hoofden [...] t'zaam: men schoolde samen |
| |
59 |
schroot: kanonslading |
| |
60 |
noch: toch nog |
| |
62 |
Soendach: zondag, dag van verzoening tussen God en mens |
| |
62-63 |
de Maandagh [...] naar: op maandag kwam het vreselijke bericht |
| |
65 |
die niet die: niet dat bericht waarop |
| |
68 |
tegen [...] loop: gingen op de loop |
| |
69 |
in 'er plaatsen: in hun plaats |
| 294 |
70 |
Die [...] toekaatsten: die ons niet anders liet horen dan geschreeuw van gewonden |
| |
71 |
Van [...] beneloos: van mensen die armen en benen verloren hadden |
| |
73 |
had in gaan zamen: had verzameld |
| |
74 |
de [...] t' zamen: men schoolde samen |
| |
75 |
nevens haar: met hen |
| |
77 |
als: evenals |
| |
om'er: om hun |
| |
78 |
duffe: doffe |
| |
81 |
Met [...] magten: met al hun kracht |
| |
82 |
beukelaars: schilden |
| |
85 |
zy: nl. het joodse volk, vgl. Exodus 17:11 |
| |
86 |
En [...] weer-slagh: en al gaan we nu in de tegenaanval |
| |
87 |
En: maar tegelijkertijd |
| |
90 |
noch: nog |
| |
91 |
Benyemijt: Benjaminiet, vgl. Richteren 20 |
| |
94 |
het kruyswent: de ellende afwendt |
| |
97 |
op het nu: opnieuw |
| |
kallevaatren: opkalefateren, repareren |
| |
98 |
voor geschrey: in plaats van geween |
| |
101 |
lichter laagh: in lichterlaaie |
| |
| |
| |
MOONEN |
| |
| |
de waerzeggende herder |
| 296 |
titel |
Goël: Messias |
| |
die [...] schuimt: die de aarde reinigt van het vergif van de slang uit de Hof van Eden |
| |
2 |
om: rond |
| |
3 |
luisterscherp: die scherp luisterde (?) |
| |
8 |
zelfs: zelf |
| |
9 |
ruispyp: herdersfluit |
| |
14 |
daer [...] leeken: waar de dorens druipen van bloed |
| |
15 |
Bevocht [...] zege: behaalde hij een overwinning (op wilde dieren) |
| |
16 |
heet: belust |
| |
23 |
dwingt: bedwingt |
| 297 |
27 |
ras: snel |
| |
28 |
spikkelige slang: de duivel, vgl. ook Vergilius, Eclogae 3, r. 93. |
| |
30 |
ontsteken: doen ontbranden |
| |
32 |
veil: klimop |
| |
43 |
Daeg [...] op: verschijn ooit |
| |
46 |
En [...] stryken: en zelfs de zangprijs van Amazia afnemen. Een bijbelse naam, maar in deze context niet te duiden. |
| |
47 |
Moses allernaest: de meest naaste aan Mozes (?) |
| |
48 |
Dus [...] zingende: onder zulk blij gezang |
| |
53 |
dus: zo |
| |
opslagh: uiterlijk |
| |
by: vergeleken bij |
| |
55 |
reizige: hoge |
| |
59-60 |
dien [...] begeeft: voor wie het goddelijke beeld ineens weer verdwenen is |
| |
63 |
vast uitgestrekt: die reikhalzend naar u uitziet |
| 298 |
66 |
slechten: eenvoudige |
| |
67 |
Doch [...] niet: maar ook al behaagt mijn inderdaad lage gezang uwe hoogheid niet |
| |
69 |
gedient met: gesteld op |
| |
74 |
gestreken: uitgewist |
| |
76 |
braveert: weerstaat |
| |
krul van zwier: golvend |
| |
78 |
simpel: oprecht |
| |
| |
| 298 |
79 |
Siloës waterbadt: het bad Siloam, waar een blinde werd genezen, vgl. Johannes 9:7 |
| |
80 |
't gesteent: de edelstenen |
| |
81 |
betogen: bedekt |
| |
82 |
den rotsen: de bloemen op de rotsen |
| |
87 |
't Is [...] meldt: dan spreken bos (...) van de grote Messias |
| |
88 |
by [...] stelt: vergelijkt met (...) |
| |
89 |
Amrams zoon: Mozes |
| |
hertog: leidsman |
| |
91 |
Of [...]: of die gij plaatst bij |
| |
den heilant: nl. Jozua, vgl. Jozua 3 |
| |
92 |
den [...] kolk: het weggestroomde water |
| |
93 |
Judaes lantstroom: de Jordaan |
| |
93-94 |
en [...] gerekent: vgl. Jozua 4:20 |
| |
96 |
dus: zo (als volgt) |
| |
98 |
zelf: zelfs |
| |
101 |
Jesses zoon: David |
| 299 |
109 |
ieder knaep: elke herdersknaap hoopt |
| |
111 |
trans: gewelf |
| |
118 |
aen te noopen: te prikkelen |
| |
120 |
na zyn tyt: later |
| |
| |
| |
MORIAN |
| |
| |
't uitneemend nieuws |
| 302 |
3 |
Door [...] gekluisterd: vastgeketend aan haar genietingen |
| |
4 |
't bestier [...] houd: wat hier (op aarde) door God is bepaald |
| |
9 |
van: door |
| |
10-11 |
Wie [...] mislukt: wie op die riethalm steunt, ziet al zijn dwaze plannen tot niets komen |
| |
14 |
ontfing [...] hoon: beschaamd werd |
| |
15 |
Ook [...] verbonden: en die ook niet onderworpen is aan de heerschappij van de tijd |
| |
24 |
op te dragen: te wijden |
| |
25-26 |
vermoeid [...] ontrust: is afmattend, verwarrend en beangstigend |
| |
27 |
Dog: maar |
| |
| |
ryke en verzekerde winst |
| |
1 |
Die: wie |
| |
2 |
in waan behoud: denkt te behouden |
| |
| |
op de omgekeerde godtsdienst |
| 303 |
1 |
jok: juk |
| |
3 |
uw staetzon: de zon die uw regering bescheen |
| |
5 |
Dog [...] gering: maar het wereldse (verdriet) zou niet veel te betekenen hebben |
| |
Babel: Rome (de roomse kerk) |
| |
8 |
mits: terwijl |
| |
9 |
maeitme: oogst men |
| |
| |
op de herstelde godtsdienst |
| |
2 |
mytermaght: macht van de bisschop |
| |
3 |
onttogen: losgerukt |
| |
6 |
outerdienst: altaardienst |
| |
ontzenuwt: beroofd |
| |
8 |
op [...] gedrukt: benard |
| |
| |
aan l.m. op haar e. verjaren |
| 304 |
5 |
deze twee: nl. geest en lichaam |
| |
13 |
wakker: zinvol |
| |
14 |
schoonze [...] drukken: hoewel ze elkaar in de weg zitten |
| |
| |
| 304 |
17 |
Die [...] ontspringen: die (de geest) zwoegt om aan die macht (van het lichaam) te ontkomen |
| |
18-19 |
tot [...] maakt: totdat Gods besluit de geest verlost |
| |
24 |
nog: noch |
| |
25 |
zyn: bestaan |
| |
27 |
Voor [...] grond: vóór de grondlegging van de wereld |
| 305 |
34-35 |
dat u [...] mag: dat u deze dag vele jaren in vreugde moge beleven |
| |
43 |
Dan [...] doorgetreên: daarna zie je, met de gestorvenen |
| |
48 |
Bedaaud: bedauwd, besprenkeld |
| |
55 |
schaars: arm |
| |
56 |
Wat: welke |
| |
| |
| |
LESCAILJE |
| |
| |
de goddelyke wet |
| 307 |
- |
|
| |
| |
anders, noch korter |
| 308 |
2 |
boeleer: pleeg geen overspel |
| |
| |
christelyke geloofsbelydenis |
| |
2 |
en in: en mijn ziel gelooft in |
| |
13 |
des vleesch verryzenis: opstanding van het lichaam |
| |
| |
het gebed onzes heeren |
| |
2 |
spaâ: laat |
| |
7 |
de raavens: vgl. Psalm 147:9, Lukas 12:24 |
| |
11 |
snoô bekooring: verleiding tot het kwade |
| |
| |
| |
GORDON |
| |
| |
aanmerking op de gewoone segging |
| 310 |
titel |
de gewone zegging: de gebruikelijke uitdrukking |
| |
1 |
Soo: als |
| |
3 |
eten [...] gedagtenis: vgl. Lukas 22:19 |
| |
5 |
mantel [...] geregtigheid: vgl. Jesaja 61:10 |
| |
6 |
aangetogen: aangetrokken |
| |
7 |
mij verschynende: als ik verschijn |
| |
12 |
En eyscht [...] vermeten: en vraagt van ons wat een schepsel nooit kan wagen te doen |
| |
14 |
boven lyding: omdat het niet aan verval onderhevig is |
| |
verflentren: verslijten |
| |
15 |
bestaan: onderneming |
| |
hoe [...] gereed: hoe waagt men het, zo vlot |
| |
16 |
dat Godlyk wit: de goddelijke zuiverheid (van die mantel) |
| |
18 |
Maar [...] trecken: (wie het kleed aanheeft, kan het niet verliezen,) maar wie niet gelooft trekt het niet aan |
| |
19 |
de klem [...] Gebods: de kracht van het zalige gebod, vgl. 1 Timotheüs 3:16 |
| |
20 |
niet alles [...] rekken: niet alles in twijfel trekken |
| |
21 |
Soo [...] onbewust: zo vergeet de arme gemeente dat zij tot het heil is geroepen |
| |
24 |
Moet ik [...] wagten: hoe zou ik ooit rust vinden als ik die moest verwachten als beloning voor mijn daden, berouw of tranen |
| 311 |
25 |
op dat [...] gelykenis: om nog bij de vergelijking te blijven |
| |
28 |
Ten zy [...] genêt: behalve als het iedere keer (bij elk Avondmaal) gezuiverd is |
| |
30 |
Cain [...] Judas: vgl. Genesis 4:13 en Mattheüs 26:24 |
| |
38 |
een regt [...] gebooren: een goed begrip, voortgekomen uit Gods genade |
| |
41 |
overleg: bedenking |
| |
41-42 |
wordt [...] befaamt: krijgt thans door spotternij een slechte naam |
| |
43 |
snoode: verderfelijke |
| |
45-46 |
is [...] heeft: is zo'n optreden ingegeven door Hem die ons geroepen heeft |
| |
47 |
last-brief: opdracht |
| |
| |
| 311 |
49 |
van [...] vermaant: van haar (de schrijfster) die u dit voorhoudt |
| |
| |
over de heylige dry-eenheid |
| |
4 |
getuygenis: openbaring |
| |
5 |
geesteloosen: niet door de Heilige Geest verlichte |
| 312 |
8 |
Door: met |
| |
10 |
dropje: druppeltje |
| |
11 |
hoovaardy: hoogmoed |
| |
| |
hels en hemels plaats en wesen |
| |
2 |
Niet [...] droomen: niet volgens de (naïeve, gefantaseerde) opvattingen van Mohammed of van de (klassieke) dichters |
| |
3 |
na [...] genomen: in geestelijke zin opgevat |
| |
4 |
geen plaats en stel: geen plaatsbepaling geef |
| |
5 |
Den Hemel [...] is: de hemel is voor een geestelijk mens een situatie waarin hij weet dat het goed met hem is, dat hij niets meer wenst en daarom overstroomt van geluk |
| |
8 |
ongenoegen [...] gequel: een gevoel van tekort, dat tot een oneindige kwelling leidt |
| |
9 |
By [...] geleken: dat vergeleken is met |
| |
10 |
staam'lend: indirect, in raadselen |
| |
11 |
soo [...] verstaan: als men met hel en hemel bedoelt |
| |
14 |
Daar af: daarvan |
| |
| |
een ander |
| |
6 |
Waar toe [...] rennen: waarom blijft men zich bezighouden met vragen over het stoffelijke |
| |
7 |
rond: ronduit |
| |
10 |
Maar [...] Oordeel: maar in door God verlichte verstand |
| 313 |
11-12 |
Dat [...] toe-past: dat het Woord Gods tot zijn voordeel gebruikt |
| |
13 |
daar tegens: daarentegen |
| |
| |
wyse dwaasheid |
| |
1-2 |
op [...] geset: op filosofische leest geschoeid en in een nieuw jasje gestoken |
| |
3 |
Die [...] speelen: (hersenen) die, verzot op logica, uit zijn op mooie termen |
| |
| |
| 313 |
5 |
maakt [...] tree: geeft een veel zekerder gang |
| |
6 |
verheelen: verbergen |
| |
7 |
Hy [...] deelen: vgl. Markus 10:14 |
| |
8 |
het [...] twee: nl. de eenvoud |
| |
11 |
oordeel: verstand |
| |
12 |
op 't best [...] sengen: in het gunstigste geval zich schroeien |
| |
13 |
ligt: licht |
| |
vernuftig: met zijn talent |
| |
af [...] maalen: nabootsen |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd