Le théâtre villageois en Flandre. Deel 2

[p. 294]

B.
(Page 124).
Avis du magistrat de Nevele, formulé en 1766, sur une demande en obtention d'un octroi gouvernemental autorisant l'érection d'une gilde de rhétorique à Laerne.

Edelen, weirden, wysen ende voorsienighen heer.

Onsgeinsinueert vindende van de copie-requeste aen de Majesteyt gepresenteert, door Joannes Cocquyt tot S^te Martens Leerne, over hem ende consorten, tot het becommen octroy van een gilde van Rethorica, aen UEd. gesonden tot resonptie, ende vooraleer 't selve te doen, heeft UEd. gedient geweest te ordonneren aen ons gethoont te worden, omme, op den inhauden van diere, UEd. te dienen van ons advys, by beslotene brief, ons d'eere gevende daeraenne te volcommen, hebben d'eere van te seggen:

Insiende de selve requeste ende het versoeck daerby gedaen met attentie, moet men waerlyck besluyten dat de supplianten versoecken ende willen exerceren 't gonne geensints van hun fait, kennisse, vuytwerkingh en is.

Sy exposeren te syn gestabilieerde, vast woonende ende van de beste gegoede van hunne prochie, ende als men examineert wie d'onderteeckenaers syn, men ondervint dat die bestaen in jonckheden ongetrouwt ende onder andere differente niet connende lesen ofte schryven, als hunne authorisatie ofte procuratie onderteeckent hebbende meteen merck loco handteeken.

Het is notoir dat de Rethorica ofte Spreukconst maer ghekent ende geexerceert en kan worden door persoonen gedaen hebbende hunne studie, die door de selve ende abondante lecture bequaem syn om iet voor te stellen 't gonne stichtinge ende attentie can verdienen, 't welcke aparentelyck de reden

[p. 295]

inductive van de voorsaeten van de Majesteyt is geweest, van aen eenighe steden onder hun ressort te verleenen octroy tot het erigeren gilde van Rethorica, omme, by middel van dien, de studie te cultiveren ende aen gestudeerde wel gegoede persoonen eene eerlycke occupatie te accorderen.

Alle de supplianten syn persoonen die met hunne handen moeten hunnen cost winnen inde landtbouwerye, niet gestudeert ofte anders gestileert, die over sulcx niet en connen opstellen nochte verthoonen 't gonne stichtinge ofte attentie soude connen verdienen, maer ter contrarie dat het beste dat sy connen representeren, maer en soude connen dienen om hun in 't gesach van de aenschouwers, persoonen van verstant ende oordeel, belachelyck te maeken.

Sy geven voorts te kennen dat hun ooghwit soude wesen de Rethorica te exerceren, om by dien middel de jonckheden te hauden vuyt de herberghen ende buyten de occasie van te frequenteren onghelycke persoonen, 't welcke soo frivol als abusif is.

In aendaght nemende dat sy geene vergaederingen en connen hauden 't sy om te exerceren de spelen die sy souden willen verthoonen ofte om andere redenen, als in herberghen ofte brandewyn cotten, die op de prochie van S^te Martens Leerne, synde de minste van den lande van Nevele, maer al te veel bevonden worden.

Vervolghens, in plaetse van door hunne versochte exercitie d'herberghen en de occasie van het frequenteren ongelycke persoonen te prevenieren ofte ontgaen, moet men voor vast besluyten dat sy consent versoecken om de jonckheden ende andere persoonen met octroy tot d'occasie vande herbergen ende den dranck, mitsgaeders ongelycke persoonen te previreren, tot hun verderf ende hunne negligentie van hun handwerck ende landtbouwerye, t'hunder eyghen prejuditie, ende daer en boven de verdruckinge van hunne vrouwen en kinderen, 't welck oock occasie soude geven van querellen, kyvagien ende gevechten die in dusdanighe vergaderingen frequentelyk voorvallen, naementlyck als bedranckt syn, waervan sy hun in diergelycke occasien niet en connen vermyden.

Syallegeren, by de selve requeste, dat den nombre van de ieveraers is aengegroeyt, dat sy differente representation tot stichtinge van het publicq gedaen hebben, maer dat sy beducht syn van weghens het officie vervolght te worden, om onvoorsien

[p. 296]

te syn van octroy, ende oock oppositien souden rencontreren op het stellen van hunnen theater.

Mynheer den baron van desen lande, roede ende baronnie van Nevele, heeft hun voor desen, eenighsints inclinerende om aen hun veelvuldighe solicitatien te voldoen, toegelaeten eenighe spelen op syne jurisdictie te verthoonen, maer onderhoort hebbende de clachten van d'auders, meesters ende meesterssen der verthoonders, soo ter causen van den tydt die sy by negligentie van hun noodigh handtwerck inutelyck hebben verquist, ende het negligeren van het besorgen de norituere aen de peerden ende voordere beesten, soo tot het leeren van hunne rollen-exercitie tot het verthoonen, ende het verthoonen op theater van hunne spelen, mitsgaders het verquisten van hun geld in den dranck, ende daer en boven d'inclinatie tot de herberghen ende geselschappen, heeft aen den voorseyden heer baron reden gegeven van te peysen hun in 't toecommende tot verthoonen van eenige spelen op theaters, geen consent meer te accorderen, wanof sy aparentlyck eenighsints geinformeert syn.

Dit is waerschynlyck de reden dat sy gespeculeert hebben het octroy te solliciteren, om, als sy 't selve souden connen becommen sonder het consent van den voorseyden heer baron, in vilipendentie van syne autoriteyt ende gerechtigeyt, gelyck oock van hunne geestelycke overheyt, te vertoonen sooveele ende soodanighe spelen als sy geraedtsam souden vinden, sonder regaert te nemen of hunne verthooghen volgens de goede zeden ghepermitteert syn ofte niet.

't Is daerom dat sy beducht syn ende voordraegen van het vervolgh van het officie, want als sy octroy souden becommen 't gonne geensints betrouwt en wort, ende vertoonende indecente ongepermitteerde spelen, sy voorsien wel dat sy daer ontrent actie souden ontmoeten, soo van weghen het officie, als van hunnen heer pastor, waer uyt notoirelyck niet anders als stooringen, in 't gesach van de weirelycke, ende schandaelen in 't gesagh van de geestelycke overheyt en connen resulteren.

Het besluyt van al dies is evident dat de supplianten, by pure ignorantien ende lichtveerdigheyt, hebben bestaen te solliciteren een octroy tot de Rethorica, tot exercitie van welcken, sy, volghens hunne professie ende gestaethede, allesints onbequaem syn, ende daerenboven in eenen verdraeyden sin versoecken octroy, 't gonne soude strecken tot negligentie van hun

[p. 297]

handtwerck, soo essentiel noodigh tot hunne subsistentie, ende boven dies, liber inleydynge ende occasie soude geven tot den dranck ende frequenteren van het geselschap van ongelycke persoonen, negligentie der goddelycke diensten, ende eyndelynge de totaele ruine van hun selven, hunne vrouwen ende kinderen.

Den voornoemden Joannes Cocquyt, die wy presumeren te zyn den auteur van het versoeck van het octroy, synde syne consorten den meerderen deel ongeletterde, eenvoudighe ende ignorante persoonen, ende vervolgens hunne sollicitateur, ende de quaede gevolghen daer vuyt te resulteren niet en penetreren ofte kennen, is hedent voor ons gecompareert (sekerlyck geconsidereert hebbende de selve quaede gevolghen), ende heeft connen verclaeren ende verclaert dat hy, zoo voor syn eygen ende als gemachtenden tot het vervolgh ende becommen van de Majesteyt, het voorschreven octroy was scheedende ende het zelve hadde ghedeclareert aen syne consorten, met presentatie van te betaelen zyn quoto paert in de oncosten tot hedent gevallen ende tot dies gecauseert, laetende hun onverleth als naer raede.

In alle welcke omstandigheden, wy, soo tot conservatie van de preminentien van den heer baron, als den welstant van de insetenen van de voorschreven prochie, ende voordere van den lande van Nevele, UEd. syn biddende van op suppliants, emmers syne consortens versoeck by requeste gedaen, gedient te wesen aen de Majesteyt negativelyck te rescriberen, ende dat sy danof worden gerenvoyeert, 't selve betrouwende, hebben d'eere van te syn in alle respect,

Edelen, weirden, wysen ende voorsienigen heer, U Edelheyts seer oodtmoedighe ende onderdaenighe dienaeren, Bailliu, Burghmeester ende Schepenen van den lande, roede ende baronnie van Nevele.

A. Van Hulle, greffier.

Vuyt onse ordinaire vergaderinge, den 4 february 1766⁽¹⁾.

(1) Conseil privé, carton n^o 1046 ^bis, aux Archives générales du Royaume.