Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

[p. 448]

2460. Een wit voetje hebben bij iemand,

d.i. bij iemand in de gunst, in de pas staan, een potje bij hem kunnen breken; eene uitdrukking, die sedert de 16^de eeuw bij ons bekend is en haar ontstaan te danken heeft aan de vroegere gewoonte, dat paarden met vier witte pooten tolvrij waren¹⁾. Vgl. Marnix, Byenc. 189 v: Dat en mach niemant doen dan onse L. Moeder de H. Roomsche Kercke, die vier witte voeten heeft, ende en kan niet missen; Sart. I, 2, 19: Ghy hebt vier witte voeten, 't witte kindt, sic feliciter natum atque ita gratiosum significamus, ut quidvis fere impune ipsi liceat; Idinau, 114:

Men prijst de peerden met witte voeten
En oock men die veur-deel hebben siet.
Dat seght-men van sulcke, die, wien sy ghemoeten
Groot veur-deel van al de wereldt gheschiedt.
Veur Godt en baet 's wereldts veur-deel niet.

Huygens, Korenbl. II, 163; Smetius, 80: Hij heft vier witte voeten, hij slacht des costers koe²⁾; Tuinman I, 43: Hij heeft witte voeten, dus zegt men van ymand, die ergens geacht en aangenaam is; Br. v. Abraham Bl. I, VIII: Ja, Ja, ik had altyd vier witte voeten by die zoete Vrouwen; C. Wildsch. III, 268: Vier witte voetjens hebben; V, 300; W. Leevend II, 129; IV, 225: Vier witte voeten bij Tante Martha hebben; Van Eijk II, nal. v.; Harreb. II, 397 a: Hij heeft er een witten voet; 398 a: Hij wil een wit voetje halen; Loquela, 586; Nkr. VII, 27 Sept. p. 6; M. de Br. 55: De juffrouw wou een wit voetje bij haar hebben; Dievenp. 25: Om 'n wit voetje bij de politie te krijgen; Sjof. 20: Hij deed 't alleen om een wit voetje te halen; Menschenw. 225: Zij bespogen hun makkers om wit voetje bij notaris of dokter; De Arbeid, 14 Januari 1914 p. 2 k. 4: Een nieuwe controleur, die zeker een wit voetje bij den baas wilde halen; 19 Dec. 1914 p. 2 k. 4: Als hij een wit voetje wilde halen bij den patroon, welnu, dan had hij wel anders opgetreden; De Telegraaf, 19 Maart 1915 (avondbl.) p. 7 k. 3: Vandaar dat hij den stroopkwast niet spaart, om toch vooral een wit voetje bij onze geuniformeerde Oosterburen te krijgen; enz. De Cock¹, 63: met iemand op een witten voet staan; witte voeten bij iemand hebben. Ook hier wordt medegedeeld dat eertijds witvoetige paarden de poorten der Vlaamsche steden tolvrij mochten binnengaan, en gewezen op Rutten, 263: koeien met witte voeten mogen op het kerkhof grazen, zijt ge wel gezien door de overheden, dan bekomt ge voordeelen; afrik. wit voetje soek, trachten in iemands gunst te komen; Joos, 74: hij staat er met witte voeten, hij wordt er zeer bemind; fri. in wyt foetsje by immen ha; in wytfoet hynsder bitellet gjin tol; oostfri.: hê hed 'n witten fôt bî hum; nederd. en witten Fôt bi jemand hebben (Eckart, 135; Wander I, 1303); sik en witten Fôt maken bi enen, sich einschmeicheln (Eckart, 235 b).

1) In den Navorscher III, 239 b wordt uit Pancarte du Droit de Péage du Comte de Lesmont aangehaald art. XIV: un cheval les quatres pieds blancs, franc de péage; Harreb. II, 336 b: vier witte voeten zijn tolvrij.

2) Vgl. Harreb. I, 395 a: Kosters koe weidt op het kerkhof; ook in Zuidndl. bekend; zie Antw. Idiot. 702: Kösters koei mag op 't kerkhof wei(d)en.