Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1829. Een pilaarbijter,¹⁸²⁹

d.w.z. een huichelaar, een schijnheilige, een heilig vat met verdoemde reepen (Claes, 259); een kerkuil (Sewel); een geveinsde kerkpilaar (Kluchtspel III, 105); mnl. pilarenbiter. Kiliaen: Pijlern-bijter, hypocrita in aede sacra: superstitiosus; qui assidue, anili superstitione imbutus, in aede sacra decidet: quasi columnas mordens sive erodens. Andere bewijsplaatsen zijn Roode Roos, 156; Hooft, Schijnheilig, 391 (Pantheon-ed.); Rabelais II, 247: Schijnheylige, gebodprevelaers, pilaerbyters, huyghelaers, en woud-broeders; Halma, 504: pijlaarbijter, huichelaar, geveinsde; II. 637: Un pilier d'église, pijlaarbijter, een die uit of om iedele eere de kerken in alle voorvallen bezoekt; C. Wildsch. III, 301; Harreb. I, 57.

1829 Zie het artikel in Ndl. Wdb. XII, 1842, waar wordt opgemerkt, dat een afbeelding van een pilaarbijter en -bijtster (een monnik en een non) voorkomt links en rechts beneden aan het koorhek in de Groote of St. Bavokerk te Haarlem.

[p. 163]

Het is een spotnaam voor iemand, die altijd in de kerk zit en voortdurend biddend of prevelend opziet tegen een pilaar, waaraan bijv. een schilderij van den een of anderen heilige hangt¹⁾. Zie ook Ons Volksleven V, 165 en vgl. het fr. un mangeur de crucifix, un faux dévot (Littré I, 919). Vgl. n^o. 149.

1) Vgl. De Brune, Bank. I, 473: Men vindt menschen, die veeltijds met de knyen, ontrent de kerck-pylaren en gestoelten zitten, prevelende de woorden van 't gebed. met zuchten naer. In het hd. noemt men een vrouw, die voortdurend voor het venster zit uit te kijken eine Fensterbeiszerin of Rahmenfresserin (Schrader, Bilderschmuck, 24).