Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

889. Iemand over den hekel halen (of iemand hekelen¹⁾),

d.w.z. iemand scherp berispen; ook: hem belasteren, kwaadspreken

1) In Zuid-Nederland ook in den zin van iemand afranselen, hem in 't spel doen verliezen (Teirl II, 25); ook iemand afhekelen, afranselen, hard bekijven, foppen, veel doen verliezen (Waasch Idiot. 777; Teirl. 24).

[p. 340]

van iemand, ‘iemand bij 't gat omhalen’. Eig. gezegd van vlas of hennep, dat ter zuivering over of door een hekel, een van opstaande draadspitsen voorzien werktuig, gehaald wordt. Vandaar in figuurlijken zin: iemand flink onder handen nemen, hem het kwade, het slechte op scherpe wijze onder het oog brengen, of in 't geheim, achter zijn' rug van hem vertellen. Vgl. bij Campen, 118: Ghy haelt hem vast over die heeckel; Pers, 670 a; Poirters, Mask. 167 gebruikt: door een hekel trekken, en in de voorrede: op 't hekel-bert streelen. In Zuid-Nederland iemand door de hekel halen of trekken (vgl. onze uitdr. iemand doorhalen; Zuidnederl. deurtrekken), dat ook aangetroffen wordt in Van Effen's Spect. IX, 99 en in Willem Leevend IV, 87¹⁾. Vgl. verder Ndl. Wdb. V, 1587; VI, 492; Gunnink, 125; op Goerée en Overflakkee: iem. over de hor halen (in N. Taalg. XIII, 131); De Cock¹, 220; Harreb. I, 299 a; Waasch Idiot. 283 b; het hd. einen durch die Hechel (oder die Bank) ziehen (oder ihn durchhecheln, hekelen); eng. to heckle; schotsch: to come o'er the heckle-pins; het fri. immen oer 'e hikkel helje of oerhikkelje naast immen eidsje (= eggen); en het Transvaalsche iemand o'er die knukels haal (Onze Volkstaal III, 139). In Groningen iemand over de repel, over de kam hoalen (Molema, 344 b).

1) Bij Brandt, Leven v. Vondel, 72: Met een ruwe hekel overhalen.