Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

522. Onder iemands duiven schieten.

In eigenlijken zin wil deze uitdr. zeggen: schieten onder de duiven van een ander, wat in vroegeren tijd uitdrukkelijk verboden was. Koning Filips verbood bij plakkaat van 13 April 1559 ‘dat iemand eenige Zwanen of Duiven, met bussen of met bogen zou schieten.... op verbeurte de eerste reize van vijf en twintig gulden, te appliceeren ten behoeve van den Grave, of ten behoeve van de Pachters der Zwanerij, of van de Vasallen Zwanerij hebbende en gebruikende, en Eigenaars of bezitters der Duifhuizen of Duivenwachters twee derdenparten, enz.²⁾ De Staten-Generaal vaardigden 11 Januari 1642 eveneens een verbod uit op het schieten van duiven. Oorspronkelijk zal de uitdr. dus willen zeggen schieten onder de duiven, die behooren in het duifhuis of duivenkot van iemand, die dit in eigendom of in leen bezat.³⁾ Op deze duiven te schieten was verboden; toch zal menigeen dit stilletjes hebben gedaan, te eerder, omdat duiven gemakkelijk onder schot te krijgen zijn. Vandaar iemand benadeelen, op geheime wijze onderkruipen, oneerlijk concurreeren, hem zijne klanten afhalen. De uitdr. is ook in geheel Zuid-Nederland bekend; zie Schuermans, 110 b; 587 b; Joos, 110; Rutten, 58; Antw. Idiot. 383 en De Bo, 908: ‘bezig zijn met ze (duiven) te stelen, met er een deel van weg te rooven. Fig. iemand onderkruipen, hem van eene winst of voordeel berooven om er zelve 't genot van te hebben, op eene onrechtveerdige of ten minste trouwlooze manier concurrentie aandoen’; 't Daghet XII, 142; vgl. Waasch Idiot. 345: in iemands klaver zitten, hem zijnen handel benadeelen, hem onderkruipen; syn. van in iemand's

2) Zie Nederlandsch Placaat en Rechtsk. Wdb. II, 408.

3) In Rijnland moest men twaalf morgen land hebben in eigendom of in gebruik om duifhuizen of duivekotten op te richten; Placaat v/h Hof v. Holland 20 Januarij 1591; zie ook Stallaert I, 380.

[p. 208]

rapen zitten; 't Daghet XII, 160: zich in zijn koolen laten weiden (vgl. hd. jem. in seinen Hafer gehen). In Friesland: onder immens douwen sjitte naast in immens druven of druvebeam sitte (W. Dijkstra, 395 a¹⁾.

1) In de heerlijkheid Hemmen in de Betuwe houdt de ‘heer’ er nog een groote duivenslag op na; mededeeling van Dr. S.S. Hoogstra, die mij ook op den oorsprong der uitdrukking wees.