Het bereysde Oosten

Vande scheeps-vaert der Middelandsche Zee.

DE Middelandsche Zee is gelijck een groot zout water, omringht van Europa, Asien, ende Afryken; haer waters en hebben geen gemeynschap met de groote Zee, dan door de enghte van Gibralter; den vloedt ende Ebbe, die den Oceaen roeren, en is'er niet bekent, 't en zy inde straet van Gibraltar; al-waer (gheduerende dat de zee ses uren wast, daer naer keeren sy wederom, gelijck in alle Revieren.

De Zee-vaert van dese Zee is seer verschillende vande gene des Oceaens: d'ondervindinge wordt'er meer versocht als de wetenschap, de kennisse vande hoogheyt des Pools is'er schier onnut, mits sy loopt vanden Westen tot den Oosten; ende en begrijpt in het breedste geen 180. mijlen, die ontrent de 9. graeden uyt-maecken.

[p. 432]

Dry saecken zijnder volkommelijck noodigh, om daer seker te vaeren, te weten: de hoofden, de vloeden, ende den loop van het Schip te kennen: aengaende d'eerste, men moet de kusten kennen ende onderscheyden, dat-men niet en kan achter-haelen, 't en zy men zich daer dickmaels vindt; want diese weten van hooren seggen, oft met inde Kaerten te sien, konnense seer qualijck kennen: sy en zijn niet als de gene vanden Oceaen, de welcke somwijlen in 100. mijlen niet en verschillen: maer die vande Middelandsche Zee zijn ongelijck soo d'een als d'ander, daer en is niet een Reede ofte hooft, dat niet sijnen besonderen naem en voert; inder-voegen, kommende in't gesicht van eenigh landt, soo den Stierman door lange ondervindinge geen kennisse en heeft, daer en is gheen middel om te weten waer hy is.

Wat de vloeden belanght, daer zijnder menighte ende seer verscheyden; de kennisse der selver en wordt mede niet bekommen dan met langhe ondervindinge, overmits men daer aen het water schier niet met-allen en ontdeckt; ende noch boven dien, zijn het veranderen seer onderworpen: de gene die van Palestynen kommen naer Christenrijck toe, nemen het ghemeenlijck door den Westen ende Noordt-westen; niet-tegenstaende de rechte streeck door den Westen light; maer ter oorsaecke vanden vloedt, kiesen sy een windt naerder den Noorden, den meesten vloedt komende vanden Noorden, ende treckende na den Zuyden, om reden vande menighte der Revieren die hun ontlaeden in dese zee door den Noorden, ende vande zyde vanden Zuyden, en is'er bykans maer de Revier vande Nyl, die al-daer inde zee valt, want al het Landt van Afrycken is seer dorre ende schaers van water.

Wat aengaet de kennisse vande snelligheyt des Schips, 't is noodigh die net te weten, siende een Schip zeylen, hoe veel weeghs het af-leght in een ure, waer toe men

[p. 433]

behoeft de vloeden te kennen; want soo een Schip zich aenset teghen stroom, leght veel min weeghs af, als dat het soude doen de vloedt t'sijnen voordeel hebbende. Men moet oock het Schip kennen: want als het maer nieuwelijckx getimmert en is, sal veel snelder zeylen, als doen het eenige jaeren gedient heeft; ende oock naer dat het meer bevracht is in't voorste ofte achterste deel sal het min of meer aen-zeylen: nu dan d'achtinge van de snelligheyt des Schips is volkomen noodigh; overmits in dien men daer in ontbreeckt, het Schip is inden nacht onderworpen erghens teghen een klippe te stooten, waer van daer veel zijn, en insonderlinge inden Archipelago, daer-men wel dry hondert, soo eylanden als steen-rotsen telt. De Schippers hebben en bysondere sorgh om te letten op de snelheyt van het Schip, noch en betrauwen hun niet t'eenemael op de Stiermans, maer alle wel-bedreven Schippers teeckenen op de Zee-kaerte van ure tot ure den wegh die sy af-zeylen, ende houden alle dagen raedt, om te weten in wat gewest het Schip is.

De tempeesten ende onstuymigheden zijn gemeynder inde Middelandsche Zee, als inden Oceaen, maer sy en dueren soo langh niet, de strafste ten hooghsten maer 15. of 20. uren, sulckx geschiedende door de menighte der Inbochten, de welcke al verscheyde winden uyt-smijten die het tempeest breken; in-dien sy dry of vier dagen duerden, gelijck het meermaels ghebeurt inden Oceaen, veele Schepen souden stooten tegen den oever, mits sy luttel zee hebben om te zeylen.

Soo-wanneer daer veele Schepen zijn die t'samen vaeren, kiesen een Admirael ofte Overste, van wien allen avondt d'ander den streeck komen af-vragen, dien hy begeert te houden; want niet-tegehenstaende dat'er een lanteerne licht, ommiddel te geven aende Schepen die met hem tot bewaeringe gaen, die te volgen, het geschiedt veel tijdts dat de duysterheyt des nachts ende

[p. 434]

het quaedt weder die van malkander scheyden, maer hun houdende op de streeck die hun aen-ghewesen is, schoon sy af-wijcken inden nacht, vinden malkander dickmaels s'morgens, de meest-af-geweken Schepen verwachtende de gene die achter-gebleven zijn.