|
| |
Vervolgh der reyse van Italien.
WY quamen inde Stadt van Ligorne den eersten dagh van het Jaer 1632. ende bleven daer een geheele maendt; soo om ons te verquicken vande vermoeytheden, ende ongemacken op Zee uyt-ghestaen, als om daer een nieuw gewaet te doen maecken, daer seer armelijck gekleedt aengekommen zijnde, op de Turcksche-wijse; wy vonden ons daer seer verwert mits de besmettende sieckte, die daer niet t'eenemael op-ghehouden was: 't hadde ons wel leet gheweest, naer soo veel gesien te hebben van Turckyen, weder te keeren sonder het schoonste te aenschauwen dat'er gheacht wordt van het Christenrijck.
Wy vertrocken van Ligorne den 2. Sporkel, ende quamen slaepen tot Pisa, al-waer wy den Grooten Hertog vonden met sijn geheel Hof, vermeerdert met eenige vremde Vorsten, ende onder andere vanden Hertogh van Guise, de welcke een weynigh te vooren vertrocken wesende uyt sijn regeeringe van Provencen, daer ghevlucht was: voorts gelijck het den Vastenavondt tijdt was, soo vielender dagelijckx Ballen, Tournoy-spelen, ende andere vermaeckelijckheden, waer toe dit saysoen meer aenlockt als eenigh ander, 't gene ons daer dede stil blijven tot den 7. der voorseyde maent, vertreckdagh van het Hof naer Florencen, 't gene wy volghden, byster keurigh van vremdigheden, onderhielt op de dinghen van onse reys.
| |
| |
Wy hielden't te Florencen tot den 13. van Sporkel: geduerende desen tijdt versochten wy op een nieuw de juweelen ende seldsaemheden vanden Grooten Hertogh, gelijck oock de prachtige Capel van Sinte Laurens, van welckers schoonigheyt te bemercken ons niet en kost verdrieten, noch oock het sien van haeren rijckdom, ende treffelijckheyt.
Wy wenschsten wel Toscanen te dweersen, ende van daer te trecken binnen Romagna, maer Sijn Heyligheyt hielt de wegen noch besloten ter oorsaeck vande pest die noch in sommige gewesten van dien Staet was, dat ons de wegh dede kiesen van Venetien.
Twee mijlen van Florencen sagen wy het schoon Speelhuys vanden Grooten Hertogh, Pratolin genaemt, geacht een der bevallighste van Italien; 't is ongeloovelijck hoe veel Fonteynen daer springen, hoe veel grotten daer zijn vol beelden met de konste van't water; eyndelinge daer en ontbreeckt niet om de plaets t'eenemael aengenaem ende vermaeckelijck te maecken.
Wy gingen noch dien avondt slaepen tot Scharperio, 't welck een kleen stedeken is, gelegen aenden voet vande geberghten, gheplaetst vijf mijlen van Florencen: daer wordt een menighte van messen ende scheeren gemaeckt, die de ambachts-lieden aende Vremdelingen verkoopen inde Herbergen, gelijck geschiedt tot Chastellerault in Vranckrijck
s'Anderdaeghs gingen wy ons middag-mael nemen tot Fiensole, een stadt gelegen inde geberghten, ende de laetste des Staets vanden Grooten Hertogh: ontrent twee mijlen van daer liggen de paelen, zijnde daer een groote beke, die een holliheyt maeckt inde gheberghten, grenze tegen de Landen vande Kerck; aenden wegh staender twee kleyne Capellen, het eene dragende de Wapenen van Sijn Heyligheyt, ende het ander de gene vanden Grooten Hertogh.
| |
| |
Desen wegh was noch besloten ter oorsaeck vande sieckte, ende niemandt en moght'er deur sonder paspoort des Legaets van Boloignen, maer twee Realen van achten die wy gaven aenden Bevel-hebber, voldeden het gebreck van ons paspoort: wy gingen dien nacht slaepen in een dorp gheseyt Scarga Lasino, ende s'anderdaeghs inde voor-stadt van Boloignen, sonder inde stadt te konnen geraecken: wy vertrocken s'morgens, ende gingen slaepen tot Ascente, ende s'anderdaeghs ons noen-mael nemen tot Final: twee mijlen van daer ginghen wy voor-by een seer marasachtigh landt vol poelen ende vol staende waters, die voor grenzen dienen aen het Landt ende Straet an Boloignen, van Modena, van Mantua, ende van Mirandula: den Opper-heere van dit leste is den minsten Vorst van Italien, slechts besittende een kleyne stadt ende ontrent dry mijlen landts.
Wy quaemen slaepen tot Sermen, 't welck een groot gehucht is, toebehoorende den Hertogh van Manta, het was voor den oorloge seer wel bewoont maer als-wanneer wy daer passeerden soo en waerender geen thien Inwoonders, ende soo aerm, dat wy moeyt hadden om broodt te bekommen.
Wy vertrocken s'morgens vroegh, ende ontrent dry mijle gereyst hebbende langst den Poo passeerden de Revier te Rovere ende te Ostia, twee Steden ghebauwt teghen over malkanderen, de welcke soo wel als alle de andere plaetsen van Mantua, hadden het bitterste moeten lijden vanden oorlogh; men vertelde ons dat dese Steden in-genomen hadden geweest door de Duytschen, die al d'Inwoonders hadden doot-ghesmeten; die van het landt seyden ons, dat'er in min dan twee uren meer als 10. duysent om-hals gebraght wierden; wy en vondender niet als dry Schippers, de welcke dienden om over de Revier te setten, de reste was noch al verlaeten.
Vier mijlen van daer passeerden wy door groote ma- | |
| |
rasschen, in het midden der welcke een sterckte is, de Venetianen toe-behoorende, zijnde de laetste pael der landen van die Republyck: s'avondts gingen wy slaepen inde stadt van Lignago, de welcke redelijck wel beschantst is op de tegenwoordige manier: de Venetianen houdender altijdt goedt Kryghs-volck in besettinge.
Wy vertrocken s'morgens door Montagnana ende Este, gaende slaepen tot Arqua, ten huyse van een Venetiaensch Edelman, die in ons geselschap gekommen was vanden Oosten: 't is op dese plaets dat-men de tombe sietvan dien grooten Poët Plutarchus, s'anderdaeghs s'morghens quamen wy tot Padua.
De Stadt van Padua, gheplaetst in het Graefschap van Trevisane, heeft van allen tijden de blom geweestder steden van Italien, ende gedient voor Universiteyt ofte hooge School van alderande Wetenschappen: daer zijn twee revieren die dat dweersen, de Brente, ende Bachiglione, de welcke hun verdeylende in veele aders, veroorsaecken een groot gerief aenden Inwoonders; het landt rondt-om is effen, ende soo vruchtbaer, dat het Italiaens Spreeck-woordt seyt:
Wy vertrocken van Padua den 20. van Sporkel op een gemeyn Schip, het welcke dagelijckx vaert door de Brente naer Venetien, daer wy noch s'avondts quamen: langhs dese Revier pronckender veele Speel-huysen, daer den Adel van Venetien zich inden Somer vertreckt, mits het als-dan s'avondts weynigh aenghenaem is in hun Stadt.
Wy quamen te Venetien op den vetten Saterdagh, ende besteden d'ander dry dagen in de Masqueraden te sien, ende inden nacht de geselschappen. Ghedurende den dagh swiert daer sulck een groote menight van vermomde menschen, de welcke met sulck een gedruys | |
| |
kommen van Sinte Stevens-plaets nae de gene van Sinte Marcus, dat-men door de straeten niet en kan: inden nacht vergaderen d'Edel-lieden inde meeste Saelen vande stadt, ende spelen daer met de Caerten ende teerlingen; ghy en soudt niet gelooven met wat een stilte; want niet-tegenstaende dat sy somtijdts hondert en meer in een geselschap zijn, daer binnen kommende soude-men nochtans seggen dat'er niet eenen mensch en is.
De Jouffrauwen hebben oock spelen ende vergaederingen verscheyden, daer-men vryelijck magh binnen trecken: wy sagen daer soo seldsaem schoonigheden, dat wy genootsaeckt wierden toe te staen, dat wy langhen tijdt hadden hooren seggen, dat de Venetiaensche Vrauwen in schoonigheyt ende goede zeden over-treffen alle de ghene van Italien.
Dese Stadt van Venetien is al-soo wonderijck in haer gelegentheyt, als sy geluckigh is geweest in haer op-komst; sy is gebauwt in zee, ende van het naeste landt ontrent de twee Italiaensche mijlen gelegen: men schryft haer stichtinghe de Visschers toe, die ontrent het jaer 490. quamen woonen in dese leege landen, en ten tijde Italien suchtede onder de dwingelanden, veele vertrocken zich daer, ende bauwdender een stadt, de welcke om haere gheleghentheyt wille, is altijdt blyven staen; ende wat verwoestinge Italien heeft uyt-gestaen, soo is sy altijdt evenwel vermeerdert door de verdervinghe van haere nabueren. Dese stadt verdient een geheelen boeck tot haer beschryvinge, maer ghelijck ons voor-nemen niet en is veel te seggen van het gene Italien aengaet, het welck wydt en breedt genoegh door meer andere is beschreven zullen alleenelijck seggen dat het Wapen-huys van Venetien de keurighste saeck is om sien van geheel Italien; het is ghelegen in het uyterste van de stadt, behelsende twee Italiaensche mylen in't ronde, ende al om-vangen vande zee; 't is een genoeght de Wapens te sien die'er zijn, ende hoe sy onderhouden wor- | |
| |
den, ende in sulck een menighte, dat sy daer genoegh souden wesen om hondert duysent mannen te wapenen; van geschut wege, telt-men meer dan vier hondert koper stucken, behalven veel veldt-gheschut: daer zijn alderhande wapens ter zee; daer zijn groote saelen, eenige vol zeylen, andere vol koorden, anckers, &c. met een woordt, 't ghene daer noodigh is tot de zee-tocht: men siet'er meer dan hondert twintigh vracken van Galleyen, ende menighte Brigantynen, Fregatten, ende ander minder slagh, dry Galleassen van een wonderlijcke grootte, daer zijn wel dry hondert werck-lieden, die dagelijckx aerbeyden in dit Wapen-huys, soo om de Wapenen t'onderhouden, als om ander te smeden.
Wy vertrocken van Venetien den tweeden van Maerte, ende wederom gaende door Padua, gheraeckten s'anderdaeghs tot Vicenze, het welck soo geschonden was vande pest, dat'er ter nauwer noodt schaers hondert Inwoonders ghebleven waeren; ende 't en waere het Kryghs-volck dat de Venetianen daer onderhouden, soude bykans verlaeten zijn: s'anderdaeghs waeren wy tot Veronen, een dagh-reyse van daer.
Van Veronen namen wy den wegh van Mantana, 't welck oock van daer een goede dagh-reyse is: hoe meer wy de Stadt naerderden, hoe meer wy het landt verwoest vonden ende verlaeten, ende over-al menighte vervallen huysen, ende al de landen ongebauwt, al-hoe-wel de vruchtbaerighste van Italien. Wy ontmoeten over-al menighte van gebeenten, soo van menschen als peerden, sulckx met de eenigheyt van het Landt, jaeghde ons een schrick door de leden: Een mijl voor dat wy aende stadt quamen, gingen wy voor-by een Speel-huys des Hertoghs van Mantua, het welcke mits sijnen schoonen Hof, vol vande seldsaemste vruchten vanden Oosten, geacht wiert eene vande treffelijckste van Italien, maer tegenwoordigh al vervallen, ende den Hof soo verwoest ende | |
| |
wildt, datm'er niet door en kost gheraecken, soo vol van braemen ende vinckel was hy: van daer tot de stadt light'er een seer breeden wegh, met dreven van schoone boomen beplant, de welcke voor d'oorloge diende tot wandel-plaets.
Wy bleven eenen dagh tot Mantua, daer wy niet anders en sagen als den schroom vande oorloge, vanden honger, ende vande pest, waer van die stadt dese leste jaeren het uytterste hadde geleden; want hebbende een langh belegh uytghestaen, wiert vande Duytschen in-ghenomen, diese gantsch verderfden. Wy vertrocken van Mantua den 7. van Maerte, ende gingen door Bresse ende Bergamo, naer Milanen toe, al-waer wy aen-quamen den negensten.
Wy bleven tot Milanen slechts twee dagen, niet-tegenstaende dese stadt wel het verblijf van een maent vereyscht, om wel te besichtigen de schoone gebauwen, ende andere seldsaemheden die'er te sien zijn, doch andere redenen deden ons de reys aenspoeyen. Wy vertrocken den 12. van Maerte, ende gingen slaepen tot Lody, hebbende ter rechter-handt de stadt van Pavien af-geweken, ende ter zyden een groot vlack veldt, in het welcke 't Legher van Keyser Carel den V. in't jaer 1525. den slagh won tegen de Françoisen, ende al-waer gevangen wiert Franciscus den eersten van dien naem, Coninck van Vranckrijck.
s'anderdaeghs passeerden wy de Revier de Poo, ende gingen slaepen tot Plaisansen, eerste stadt vanden Staet des hertoghs van Parme; sy is gelegen in sulck een bevalligh landt, daer sulcke schoone ende lieffelijcke velden zijnde, dat-men vastelijk meent dat haer dien naem van Plaisance, dat is; Vreughdigh, gegeven is: gheen gewest in Italien daer de locht soeter is, ende de wooningh gesonder als die plaets, dat-men door onder-vindinghe ghewaer wordt, want van alle tijden leven de menschen daer langh; ende noch heden vindt-men daer
| |
| |
Ouderlinghen van 100. ende van 110. jaeren: in die plaets begint den wegh by de Romeynen gheheeten Via AEmilia; die-men volght om te trecken naer Parma, dat een kleyne dagh-reys is.
De stadt van Parma is ghelegen in een schoon effen veldt, de Revier van Parma vloeyter te midden deur, die dese stadt geeft haeren naem: vijf mijlen van daer geraeckt-men aen Regio, eerste stadt vanden Staet des Hertoghs van Modena: de stadt van Modena is gelegen een kleyne dagh-reyse van daer daer-men komt aen Via AEmilia, de welcke vervolgende, soo quamen wy s'anderdaeghs den 17. van Maerte te Boloignen.
De stadt van Boloignen voert den naem van Bologna la Grassa, ter ooraeck van het vruchtbaer landt daer sy in gelegen is, sy is een der meeste ende beste steden van Italien, ende d'eerste in dat ghewest vande Landen der Kerck, wy hielden ons in dese stadt tot den 28. van Maerte, oorlof versoeckende om te moghen trecken inde Romagna, de passagie noch verboden wesende, overmits het landt rondt-om de stadt noch achter-dencken gaf vande besmettende sieckte; eyndelinghe met veel moeyt, ende door het toe-doen des Legaets van Boloignen, wierden wy aengenomen, mits een tijdt van 15. dagen te onderhouden in een kleyn Clooster buyten de poorten van Faenza, daer wy binnen trocken den 29. van Maerte, ende daer bleven tot den 12. van April, als wy gingen slaepen inde stadt van Faenza, daer wy de post namen ende passerende door Friuli, Cesena, Rimini, Catolica, Pisa, Fanno, Foligno, Senegalla, reysende altijdt langhs de Adriatighsche Zee, soo quamen wy den 16. tot Ancona.
De stadt van Ancona vermaert om haere schoone haven wille, is van alle tijden eene vande beste ende rijckste steden geweest van Italien; de Romeynen haddense verschoont met veele treffelijcke ghebauwsels, vande welcke noch tegenwoordigh men eenige vervallingen | |
| |
siet; ende onder andere langhst de haven wordt daer noch een Arcke Triumphael gesien, die op-gerecht wiert ter eeren van Traianus: wy en bleven daer eenen halven dagh te Ancona, ende gingen noch dien avondt slaepen tot Loretten, 't welck maer vyf mijlen van daer en is.
Loretten gelegen aenden oever vande Adriatighsche Zee, is maer een Casteel ofte gehucht, omringht met eene stercke beschansinge om het te beschermen teghen de Zee-roovers, die daer lichtelijck konnen kommen: te midden in dit gehucht staet'er een schoone groote Kerck, de welcke begrijpt d'alder-heylighste, ende de weerdighste Reliquie, ofte over-blijfsel, die wy hebben in geheel Christenrijck, te weten: het Huyseken vande Heylighe Maghet, ende al-waer volbraght wiert dat wonderlijcke geheym vande Menschwordinge Christi, het welck door de Enghels verdragen is gheweest van Palestynen, Godt Almachtigh geensins gedoogende, dat een soo Heylighe Plaets ontheylight soude worden door de vyanden van sijnen Dienst.
Dit Heyligh Huyseken is seer rijckelijck van buyten bekleedt met over-schoon witten marber-steen daer veele beelden in staen: van binnen is het geheel bloot, niet andershebbende als d'oude steenen van het gesticht, de welcke careel-steenen schynen, behalven eenigh gewest daer het gheplaestert is, daer noch eenige Schilderye op zijnde; men siet'er noch de manier van een schoorsteen ontrent de vier voeten achter den Autaer: men toonter aen de Pelgrims kleyne aerde Schotelkens, diemen houdt gebruyckt geweest te zijn van Christus, ende de Heylighe Maghet: boven den Autaer staer'er een Onse L. Vrauwe beeldt, dat-men soude gissen te wesen van koper, niet-te-min seyden ons de Priesters dat het was van Ceder-hout, het welcke soo wel als de aerde-Schotelkens daer ghevonden zijn gheweest, ende door d'Engels van Nazareth verdragen te samen met het Huyseken.
| |
| |
Wy vertrocken van Loretten den 18. van April, ende passerende door Ricanta, Massarata, Foligno, Spolette, Terni, ende Narni, dat allegader stedekens zijn van kleyn belangh: wy quamen den 23. tot Roomen, daer wy't maer eenen dagh en hielden, nemende terstondt den wegh op Napels, ende uyt-stellende tot de weder-komst de wonder ende keurige dingen te sien deser seldsaeme Stadt van Roomen: wy vertrocken door Veleire, Lucerne, en de Terranica, de welcke de laeste is vanden Staet des Paus, gelegen ontrent de 20. mijlen van Roomen: twee mijlen van daer komt-men in het Rijck van Napels, daer eenen toe-gangh zijnde, versekert met een toren, die van d'een zyde naer de geberghten siet ende van d'ander nae de groote broeckagien, die loopen tot inde zee: twee mijlen voorder gaet-men voor-by een diergelijcken toren, daer geduergh wacht op is; sy laeten daer vryelijck binnen trecken al de ghene die'er kommen; maer in het uyt-gaen, wordt een yder nauw onder-socht, soo om te sien oft-men geen Koop-waeren uyt en draeght sonder de rechten betaelt te hebben, als oock geen ghemunt gelt, waer van een-yder naer sijn gestaedtheyt niet wegh dragen en magh, dan seer luttel: wy namen het noen-mael dien dagh te Fondi, eerste stadt des Rijckx van Napels, ende s'avondts sliepen wy te Mole, s'anderaeghs treckende vanden rechten wegh, quamen te Gayetten, 't welck ontrent twee mijlen is van Napels.
De stadt van Gayetten is gebauwt op eenen bergh, de welcke loopt tot inde zee, maeckende de manier van een Eylandeken, het Casteel staet op 't opperste, het welck om sijn ghelegentheyt onwinnelijck gheacht is; de rots is'er aen veel zyden heel steyl, ende de rest is al beschanst met Bollewercken.
Aen de ingangh van het Casteel onder de poort, toonde-men ons in een langhe houte-casse het lichaem van Carel de Bourbon des Conincklijkx Huys van Vranck-
| |
| |
rijck, zijnde doot-geschoten in het in-nemen van Roomen: het lichaem staet geheel recht, bekleedt met een gewaet van groen fluweel, een roo sluyer om den hals, het rapier aende zyde, geleerst ende gespoort, ende den veldt-stock inde handt: men verkent noch de scheut die hy ontfingh, te weten boven de rechte knie, daer het been t'eenemael gemorselt wiert: daer zijn veele Graf-schriften rondt-om, ende onder andere:
Men seyde ons dat desen Vorst hem gequetst voelende totter doodt, versochte dat-men sijn lichaem soude stellen daer het inde handen der Françoisen niet en konde kommen, 't welck de reden was, dat het ghedragen wiert tot Gayetten, om dat te bewaeren in dese onwinbaere plaetse.
Wy vertrocken van Gayetta ontrent den middagh, ende passerende door Via Appia, geraeckten s'anderdaegs te Capoüa, elegen dry mijlen en half van Napels, reysende door den schoonsten wegh van geheel Italien.
De Stadt van Napels onder alle de ghene van Italien voert den toenaem van Edel, soo ter oorsaecke vande lieffelijcke ghelegentheyt, als om de schoonheyt der gestichten, sy wordt gebadet vanden Zuyden, ende vanden Oosten vande zee, de reste is omringht met schoone ende aengenaeme bergskens: wy zullen op-houden van te beschryven de seldsaemheden die'er in dese stadt te sien zijn, laetende sulckx aen soo veel ander die daer van besonder Boecken hebben laeten uyt-gaen, alleenelijck in het kort beschrijvende den bergh Somma, van oudts genaemt Vesuvius gelegen een mijle van Napels; de welcke als-wanneer wy daer waeren soo veel onder- | |
| |
soecks aende Philosophen ende Naturalisten veroorsaeckte, als sy door de lichaemen der inwoonders vrees jaeghde.
Den 16. van December in't jaer 1631. desen bergh naer veel schroomelijcke aerdtbevingen, scheurde open ende spoogh soo veel vyer en vlam, dat het ongeloovelijck is, veel Wijs-kundighe hebben ons gheseyt hun best ghedaen te hebben, om te meten tot wat hooghde dat de vlamme opklom, de welcke bevonden die te zijn 10. mijlen; behalven dit vyer, storte hy water-beken uyt, gemenght met swavel ende peck, die boomen, huysen, ende al het ghene sy ontmoeten, wegh-ruckten: 't is ongeloovelijck de menighte ende dickte van steenen die dese vlam dreef inde locht, wy hebbender eenige gesien wegende 7. à 8. duysent pondt, gedreven tot twee of dry mijlen van daer, onder dese steenen waerender veel die seer het wesen van metael hadden, 't welcke oorsaeck gaf aen veele Alchimisten daer den Philosoophschen-steen te soecken.
'T is ongeloovelijck de menighte asschen die desen bergh uyt-gheworpen heeft, de welcke in sulck een overvloedigheyt was dat sy veel dorpen versmoort heeft, ende onder ander een kleyne stadt ghenoemt Torre del Greco, de welcke t'eenemael wiert overrompelt met verlies van meer als dry duysent zielen, de zee de welcke teghen dit kleen stedeken spoelde, ende die daer seer diep was, wiert vervult tot meer als twee hondert schreden, boven dat-men daer voorder ingaet het water maer kommende tot de knien, inder-voegen dat-men magh seggen dat desen bergh twee-mael soo veel stof heeft uyt-geworpen als hy groot is.
Al-hoe-wel het d'eerste keer niet en is dat desen bergh alsoo vyer ende vlam heeft gespogen doch en vindt-men niet dat hy die uyt-geworpen heeft met sulck een gheweldt, noch soo veel verdervingen veroorsaeckt: veele die nae d'oorsaeck ghesocht hebben van desen | |
| |
brandt,berichten dat onder desen bergh veele swaveladeren schuylen, de welcke hun bedeylen met de Eylanden van Lipary, Vulcanus, ende andere, die allenskens vol worden, korts daer nae verwarmt door de vochtigheyt ende hitte der Son, worden al t'seffens ontsteken, uyt-smytende het vyer met sulck een geweldt, dat het aerdt-bevingen ende groote verdervingen veroorsaeckt.
Doen wy daer aen-quamen was het wel acht maenden geleden, dat dit ongeluck geschiedt was, wy waeren keurigh om te klimmen op het hooghste van desen bergh, de welcke over-al gedeckt was met asschen, ende groote steenen, die ons den toeganck dapper beswaerden, de openinge waer door soo veel vyer uyt-ghespogen was, gisten wy wel en mijl te wesen inde ronde, ende eenen afgrondt niet af-metelijck door het gesticht; om-leegh sagh-men noch vyer, ende daer was een doof geruysch, dat ons daer scheen te versmachten.
Hebbende acht dagen binnen Napels gebleven soo gingen wy de seldsaemheden van Poussole sien, 't welck dry mijlen van daer is; om daer te geraecken trocken wy onder den bergh van Pouselipo, door welcken bergh eenen wegh dweers door-gesneden light van ontrent de duysent schreden lanck, ende soo breedt dat twee koetswagens daer konnen gaen nevens malkanderen, desen wegh en schept geen anderen dagh als van den inganck ende vanden uytgank, inder-voegen dat het daer in het midden t'eenemael duyster maeckt.
In't yt-kommen van desen bergh gingen wy den Poel Daniano sien, den welcken omringht is met heuvelkens gelijck een Amphiteater, het water is seer swartende slijckachtigh, vol Serpenten ende fenynige beesten, daer neffens worden de badt-stoven ghesien van Sinte Germanus, gehouden voor d'opperste genees-middelen tegen veele sieckten, sy riecken dapper naer het | |
| |
swavel, ende daer spruyt sulck een vinnige warmte uyt, dat de gene die'er binnen trecken, sich terstont in het sweet bevinden.
Dicht aen desen poel siet-men een spelonck inde rots gehauwen de diepte van seven voeten, ses inde hoogde, ende dry inde breedde, de welcke men gemeenelijck noemt de Speloncke vanden Hondt, waer uyt sulck een schadelijcke locht vlieght, dat hy het leven beneemt aen al het gene dat m'er in doet trecken, men neemt d'ondervindinge gemeynelijck aende honden, de welcke aen eenen stock gebonden, worden inden grondt van dese spelonck ghesmeten, ende soo haest men de beest siet zich uyt-strecken als oft sy waer verslagen sterft daer soo-mense daer een weynigh tijdt in laet, maer die terstont uyt-treckende ende dadelijck worpende in desen poel niet-tegenstaende den hondt doodt scheen te wesen, komt terstont tot sijn selven, waer van wy een preufjen genomen hebben: wy overleyden dit wonder een lange tijdt: ja selve trocken daer een weynigh binen, gevoelende seer haest een bangigheyt des herten, ende een draeyinge in't hooft, dat ons den gheheelen dagh by-bleef: inde grondt van dese speloncke sietm'er gelijck slijck, waer uyt (soo-men ons seyde) soo besmettende luchten vliegen dat sy in hyet beginsel versticken, daer nae van het leven berooven als dat'er in gaet, dese dompen zijn soo schrander datm'er den minsten roock niet en kan gewaer worden, ofte iet diergelijckx.
Hebbende genoegh dese spelonck bemerckt, ende verwondert, soo gingen wy Sulfatara sien ontrent een mijl van daer, voormaels geweest zijnde een seer hooghen bergh vol swavel-mijnen, dien soo gebrandt ende vereirt hebbende dat daer gelijck een diepte overblijft omringht met kleyne heuvelkens: wy gingen daer binnen, ende waeren soo dichte aen't vyer, dat wy 't kosten aen-raecken met'er handt: daer voorts-gaende gevoelden de aerde beven onder onse voeten, soo-wanneer | |
| |
men daer op slaet geeft eenen weerslagh gelijck een becken van koper soude doen, stekenden den vinger in d'aerde men gevoelt'er sulcken hitte dat-men gedwongen is die strackx uyt te trecken, dat meer is, stekende daer eenen stock ende eenigen tijdt daer laetende verandert in een kole.
Dicht aen Sulfatara staer'er een Clooster van Capucynen, gesticht aen't gewest daer Sinte Genarus Patroon der stede van Napels het Martyrie onderstont, men siet'er noch bloedt op het selve gewest daer hem het hooft wiert af-gehauwen: wy rusten een weynigh tijdt in dit Clooster, als-wanneer dese Monicken wonder dingen van die plaetsen voor den dagh broghten, ende vremde saecken van quaede gheesten die daer ghesien worden; van daer gingen wy het noen-mael nemen tot Poussolle.
Gheduerende dat de Stadt van Roomen was in haeren meesten glans, soo verkosen de Borgers dese plaetse van Poussole voor hunne Lust-hoven, ende overmits de goede locht ende vruchtbaerheyt des landts, wierdender menighte schoone Speel-huysen op-gherecht, vande welcke noch veel vervallingen overblijven, ik meyne dat-men in het overigh van Italien, uyt-gesondert Roomen, groote moeyte soude hebben om meer oudtheden ende seldsaemheden te sien als in dese plaets, ende daer rondt-om: men siet'er de spelonck soo beroemt door de Sybille van Cumeen, hebbende daer ghewoont. Daer zijn veel natuerelijcke warme badt-stoven gehauwen in rotsen, die seer nut zijn voor de gesontheyt: wy gingen oock wandelen naer Baia ende Cuma, dat kleyne stedekens zijn, vervallen ende verlaeten, al-waer men over-al veele oudtheden bejegent, soo dat'er wel een gheheelen Boeck soude behoeven, om te beschryven.
Wy vertrocken van Napels den 7. van Mey, ende wederom keerende door den selven wegh die wy ghekommen waeren quamen tot Roomen den 11. der voorseyde maendt: wy bleven daer ontrent de ses we- | |
| |
ken; geduerende desen tijdt, gingen wy de seldsaemheden sien die'er inde stadt te sien waren, de welck ick in't sin niet en hebbe te beschrijven, om niet onnuttigh te herseggen 't gene soo besonderlijck door andere beschreven is geweest doch de wooninge tot Roomen is soo vermaeckelijck ende aengenaem dat-mense niet genoegh en soude konnen verheffen, gheen verblyf ter werelt zijnde daer de vremdelingen meer vreught ende tijdt-verdrijf vinden als daer; ende met recht wordt dese Stadt geheeten het Vaderlandt vande gantsche Werelt; de gene die'er kommen, scheyden daer uyt met soo groot leetwesen, als sy begeerte hebben om daer wederom te keeren.
Wy vertrocken van Roomen den 16. Junius, ende gingen nae Civita Vechia, van welcke plaetse twee Galleyen moesten af-steken, om twee Nuntius over-te-voeren, den eenen nae Spaignen, ende den anderen nae Vranckrijck; wy hadden gunst-brieven voor den lesten, ten eynde wy moghten overvaeren op sijn Galleye; maer gelijck hy ons eenige swaerigheyt voorwende, begaven ons op de Galleye vanden Nuntius die naer Spaignen vaerde, 't gene ons geluckelijck afliep, want de Galleye vanden Franschen Nuntius, kommende aende Eylanden van Diaires, leedt Schip-braeck, ende veele versopen daer, den persoon selver vanden Nuntius hadde't snaps genoegh om te ontkomen inden boot: de Galleye inde welcke wy waeren quam voorspoedigh den 27. van Junius te Toulon, daer wy uyt 't Schip ghegaen zijnde, trocken s'anderdaeghs naer Marseillen, daer wy eenige dagen onse ruste namen, ende maeckten een vast besluyt een keer te doen door Vranckrijck.
Wy scheyden van Marseillen den 1. Julius, ende ginen slaepen tot Aix, daer 't Parlement is van Provencen; s'anderdaeghs waeren wy t' Arles, eerste stadt van Lanquedocq, wy passeerden daer de Rosne, al-waer dese Revier haer verdeyende in twee armen, maeckt het schoon | |
| |
ende vruchtbaer Eylant van Camargo: wy quamen noch dien avondt tot Nismes, daer wy eenen dagh bleven, om te gaen sien dry mijlen van daer, de brugge van Gast, de welcke een grooten ende oude water-loop is, met dry boghen d'een boven d'ander, van een ghewoonelijcke hooghde, ghebauwt met over-groote steenen.
Van Nismes passerende door Lunel, Mompelier, Besiers, ende Carcassone, quamen wy den 10. van Julius te Toulousen, voornaemste stadt van Lanquedocq, ende daer gingen wy slaepen te Montauban, 't welck van daer ses groote mijlen is; de stadt draeght noch de teeckenen van haere wederspannigheyt; want van dry Steden die'er eertijdts gestaen hebben, zijn de twee verdorven, ende en schiet maer d'oude over, omringht met een enckel muer: in't vertrecken van daer passeerden wy door Moysat, Tonins, Marmande, daer wy t'scheep gingen op de Garonne, ende quamen den 20.te Bourdeaux de voornaemste stadt van Gascoignen, ende daer den grooten Raedt is van dat Landtschap, dit is een vande meeste Koop-steden van Vranckrijck, ter oorsaecke der Reviere de Garonne die daer voor-by loopt: wy gingen dese Revier neer tot aen Blaye, van waer gedweest hebbende de Xaintonge, geraeckten wy tot Rochelles, het welck daer light als een dorp, gheen mueren hebbende, ende alle de straeten kommen aende velden: van daer gingen wy slaepen tot Nigort, ende passerende door Poitiers, Tours, Amboise, Blois, ende Orleans, wy quamen den 4. van Ougst te Parijs, al-waer eenigen tijdt gebleven hebbende, ende geleydt van mijn Reys-vrienden tot Rouanen, quam ick te Brughe den eersten September 1632.
EYNDE.
Vidit I.D.B.L.C.B.
|
|
Auteursrechtvrij