|
| |
Beschrijvinghe vande stadt Cairo.
DE Stadt Cairo heeft soo by ons als oock by die van het Oosten den naem van groot te wesen; Dese vermaerde ende wijdt-beroemde Stadt en heeft niet meer konnen de veranderingen vlieden, ende de vervallingen die den tijdt aenbrenght, als d'ander prachtighe Steden des werelts: sy heeft veele namen ghehadt, als Memphis, daer naer Babylonien, 't ghene inde Chaldeusche tael te seggen is Derwarringhe, soo wiert sy genoemt om de menighte des volckx wille; eyndelinghe den naem van Cairo is haer by-gebleven, dat beteeckent Stadt der Riviere; sy en heeft niet alleenlijck verandert van naem, maer oock van plaets, 't ghene men aende vervallingen kan bemercken van het oude Cairo: men weet niet waerom dese veranderinge magh geschiedt | |
| |
wesen, haer eerste ghelegentheyt veel voordeeligher, schoonder ende bevalliger wesende, langhst de schoonste Revier des werelts; daer sy nu een half mijl voorder afleyt, ende in een onvruchtbaeriger ende onsmakelijcker plaets als d'eerste; doch moeten wy toe-staen dat d'oude Egyptenaeren eenige reden hadden, om te ghelooven dat de Steden haere gesetten tijdt hadden, soo wel als het leven vanden mensch; ende dat meer is, sy waeren van ghevoelen, dat-men door de ghelegentheyt der sterren, op den dagh van haere stichtinge, dat konde achterhaelen.
Dese Stadt magh 9. mijlen hebben in bevangh, zijnde van een dry-hoeckigh wesen: aen de zuyt-zyde heeft sy een Casteel, 't welck het een uyterste maeckt vande Stadt: dese plaets is het verblijf vanden Bassa ofte Stadthouder, ende is veel bequamer tot wooninge in een soeten vrede, als om de harde stormen van een straffe oorloge te wederstaen: alle de mueren van binnen zijn bekleedt met seer schoonen marber-steen, de deuren ende vensters van ebben-hout ende yvoor, het opperste vande kamers den meesten-deel rondt overwelft, verguldt, ende met azeur-blauw geschildert, de vloer bedeckt met overschoone marberinge van Agaet-steen, ende ander seer kostelijcke cornalyn-steen, soo dat-men niet prachtiger en kan aenschauwen, noch treffelijcker als het binnenste van dit Casteel.
Daer binnen kommende, ende eer-men aen het verblijft vanden Bassa komt, soo siet-men ter slincker handt de vervallingen van een Paleys, die getuygen dat seer trots geweest te zijn; het ghemeene grauw noem't het Paleys van Ioseph: men siet'er noch over-eynde dertigh pilaeren staen van Serpentynschen-marber, seer hoogh, ende soo dick dat dry menschen nauwelijckx een souden konnen over-vaedemen: daer zijn noch eenige bogen, over-al bevrocht, ende bezaeyt met blommen, de welcke genoegh betuyghen de treffelijckheyt van dit | |
| |
gesticht: van dese plaets gaet-men door vyf verwelfels in't Paleys vanden Stadthouder, dat het schoonst ende rijckelijckst is van geheel Turckyen, nae den Serrail vanden Grooten Heer tot Constantinopel, wordt geacht.
Voor dit Casteel is'er een schoon ende groote plaets, al-waer de Turcken ende Arabiaenen alle Vrydagen hunne Peerden kommen oeffenen, de welcke (als een volck het gauwste vande werelt te peert) doen wonderlijcke dingen, want loopende met vollen toom, ende eenen stock vander aerden inden loop op-te-heffen, is by hun gemeyn, gelijck als recht-staende inden zadel te loopen, met de lancie te rennen, te schieten, ende alle hunne wapenen te handelen als of sy inden zadel geseten waeren: daer zijnder soo behendigh in het schieten met den boogh, dat sy loopende met lossen toom van seer verr' eenen Oraigne-appel treffen: duysendt diergelijcke konsten mogen sy uyt-voeren, die meer door tooverye, als door vernuftheyt schynen gheleert te wesen.
Daelende van dese plaets, soo ontmoet-men de vernaemste Mosquée, dat een oudt gesticht is van roodt en wit gemarbert-steen; sy zijn hier al overstalliger als de Turcken tot Constantinopel, want sy geen Christenen daer in en laeten gaen: de Pyramiden ofte Kerck-torekens van hun Mosqueën, verschillen oock vande ghene der Turcken; sy bauwense van boven rondt verwelft, ende de Turcken spits.
Een weynigh leeger in een seer wyde straet, toonde-men ons een oudt Paleys, al-waer eertijdts de Sultans van Egypten ghewoont hebben; het is groot, hooghverheven, ende al ghebauwt met gehauwen steen, den in-gangh is ghesloten met aerde, ende daer en woont niemandt: de Turcken soo haetende de gene die Egypten geregeert hebben, dat sy hun gestichten laeten vervallen, ten eynde daer gheen gedachtenisse meer van en soude overblijven.
Achter dit Paleys toonde-men ons een water-geley, | |
| |
vallende in een groot blauwachtigh Marber-becken, al bedeckt met sinne-beelden: een seer ouden Egyptenaer, die ons leyde de stadt sien, versekerde ons dat die water de kracht heeft om een verliefden te ghenesen, ende sijnen geylen lust te doen vergeten, ende voorby-gaen, mits daer van dry dagen naer een drinckende.
Daer en wordt niet een ander oudt gesticht gevonden door de stadt, noch iet anders aenmerckens weerdigh: de huysen zijnder slecht gebauwt, den meesten-deel met hout, ende eenige met swarten careel-steen; de straeten seer engh, vuyl, ende ongeplaveyt; ende ghelijckt'er selden regent, soo brenght daer het stof een groot ongemack by, selfs veele menschen blindt maeckende.
De huysen vande Beyen, ofte der groote van het Landt (al-hoe-wel sy niet veel van buyten en schynen) zijn nochtans van binnen seer schoon, ende hebben den meesten-deel zaelen rondt-verwelft, van boven open, ende al bekleedt met marber; inder-voegen dat het altijdt daer koel is, sonder ongerief vande hitte te gevoelen, die'er vinnigh brandt. Wy gingen het Paleys sien van eenen gheseyt Abdy Bey, daer-men ons een zael toonde, die meer als vyftigh duysent ducaten hadde ghekost; ende om de waerheyt te seggen, daer en soude niet kostelijcker noch prachtiger konnen ghesien worden, zijnde al bekleedt vanden treffelijcksten marber-steen, die-men oyt soude mogen ontmoet hebben, al vervult met konstige Fonteynen, om-hoogh verçiert ende verlicht met goedt, azeur-verwe, ende met verscheyden slagh van coleuren, ende met een soo levende Vermilioen, dat het moeyelijck viel aen het oogh, daer een weynigh op te kijcken, wy wierden ghenootsaeckt te belijden dat wy in Christenrijck niet en hadden, dat aen al dese aengenaeme gebauwen magh zijn vergeleken; ende en gheloove niet dat-men iet soude konnen sien meer voldoende het gesicht, als het cieraet van dese zael.
| |
| |
De Basars ofte Marckten, begrijpen twee de meeste straeten vande stadt; daer wordt alderhande Koop-waar gevonden, ende namentelijck van reucken, als Muscus, Civet, grysen Emmeren, Balsem, ende menigerhande Droogen, die in grooten overvloedt kommen van het Gheluckigh Arabien: daer is oock een straet af-gesondert om de Slaven te verkoopen, de welcke by-naer al swart zijn: daer zijnder by wijlen seven of acht hondert, zijnde al naeckt op een rye gestelt langhs de huysen, nergens mede gegort, als met eenen doeck voor hun schamelheyt: sy zijn goeden koop, ende en gelden maer gemeenlijck 20. oft 25. Realen van achten: dese swarte worden van Afrijcken aengebraght door de Caravanen, die alle jaeren daer trecken boven Lybien: Over eenighe jaeren moghten de Christenen die vryelijck koopen, maer ter oorsaecke dat syse Turckx maken met hun aenkomst, en mogense maer heymelijck hebben, ende en begeeren in gheender manieren te ghehengen dat-mense t'schepe doet naer Christenrijck.
Daer zijn groote plaetsen inde Stadt, de welcke als de Nyl overvloeyt, als Vyvers zijn; maer het water verloopen zijnde, dienen hun om kruyden, ende Ooft te saeyen; de voornaemste af-ghetuynt is met de schoonste huysen vande stadt.
Men telt in dese stadt wel 20. duysent straeten, vande welcke daer veel kleyne ende enge zijn; de menighte van Mosqueën zijnder schier ontelbaer, men giste die op 22. duysent; maer men behoeft te weten dat'er dryderhande zijn, d'eene de voornaemste, ende dienen als Prochie-kercken, genaemt zijnde Mosquea, inde welcke de Turcken alle Vrydaghen gehouden zijn hunne ghebeden te storten: de tweede slagh wordt ghenoemt Mosquita, de welcke dient voor de Mahometaensche Monicken: de derde soort Yemp, 't welck maer kleyne Capellen en zijn, ghesticht van de besondere tot ghe- | |
| |
rief der ghebueren: daer en is niet een straet oft daer staet ten minsten een van dese Capellen, inder-voegen datm'er (nemende dese dry soorten t'samen) meer als 24. duysent soude vinden.
Voorts daer en is niet een stadt in Turkyen, daer het volck by-ghelooviger is, ende daer meerderleye Santons ende Dervis ghevonden worden; daer zijnder die t'eenemael bloot gaen achter straet, ander gaen met Leeuws- oft Tygers-vellen gekleedt; selve daer zijn vrauwen die zich tot al de werelt begeven, ter liefde van Mahomet, gheloovende daer mede wercken van bermhertigheyt te oeffenen: daer zijn ander Santons die zich kleeden in duysent verscheyde botsige manieren: Wy ontmoeten eens een de kluchtighste gekleedt van de werelt, gaende op stelten van ontrent de twee voeten hoogh, hebbende een rock die hem quam tot de knien, half van alderhande vellen, ende d'ander helft van alderhande slagh van stoffen van verscheyde coleuren gemaeckt, ende eenen riem van Serpent-vellen, de welcke niet en belette dat-men aen elcken treedt, sijnen tabbaert open-gaende, sijn gemacht niet en sagh, die dat met een dick yser-gisp doorboordt hadde: op het hooft hadde hy een muts, gemaeckt suycker-broodt-wijs, al bedeckt met duysen kleyne fleskens met Olie, die hem hingen om het voor-hooft: inde handt droegh hy een grooten yser-beslaghen stock met twee pinnen, draegende in't midden een halve Maen, daer hy een kleyne wimpel hadde aen-gehecht van bruyn groen, heel vol Arabische doorvlichte-letters: dit kleedt was wonderlijck vremdt, maer sijnen ganck noch veel vremder, want hy met sulck een staetigheyt ginck, dat hy in een half ure geen twaelf schreden af-en-leyde: Wy bleven langen tijdt dit zeldsaem waanschepsel aenschouwen, hy was grof van lichaem, ende gehayrt ghelijck eenen Beir, doch hadde luttel baert, maer t'eenemael | |
| |
ghekrolt, ende half wit, ende sijn vel was schaeylje-coleur: desen mensch overdenckende, dachten wy te sien eenen duyvel, vande ghene die-men schildert inde versoeckinghe van Sint Anthonis
Wy waeren keurigh ons besonderlijck van iemandt te laeten onderrichten hoe-men dese Santons maeckt, wat reghel sy onderhouden, ende wat maniere van leven: een Arabiaen dienende ten huyse daer wy waeren gheherberght, ende die vervolghde om by hun aenveerdt te wesen, vertelde ons, dat sy onder hun een Opperhooft hadden, de welcke hun ontfangende, bescheydelijck verbiedt gheen wijn te drincken, gheen vercken-vleesch te eten, gheen twist te soecken, noch iet in't besonder te besitten, ende te leven met het ghene dat-mense geeft voor aelmoesse; soo dat, in-dien sy tegen dese gheboden komen te doen, krijghen daedelijck de vallende sieckte, 't ghene wy hebben sien gebeuren aen twee Santons, die tusschen malckanderen wilden twisten, vallende alle beyde als doot neder ter plaets.
Nae dat hun Overste hun ernstelijck heeft belast dese geboden te onderhouden, ende bevolen strengigheyt te plegen yder naer sijn goet-duncken, ende alle hunne wercken ter eeren van hunnen Propheet te doen, blaest hun aen de mondt, door welcke blaesinge sy van hun selven vallen, noch en keeren tot hun selven, voor alder-stondt hy noch eens heeft geblaesen: daer siet ghy al het beslagh dat ghehouden wordt in het aenveerden van een Mahometaenschen Monick; doch late my vastelijck voorstaen hy hun ergens met sijn blaesen eenen duyvel in het lijf jaeght.
Zijnde alsoo Santons gheworden, hebben de macht over fenynighe beesten, insonderlingh over Slanghen ende Serpenten, sy handelen ende etense met lust: sy doen in't midden der wildernissen (hongerigh zijnde) de beesten met hunne besweeringen by zich kommen, om tot hun maeltijdt te gebruycken: sy en vreesen selfs | |
| |
den Adder niet, die-men een van de fenynighste dieren acht vande werelt; de bete is soo ongeneselijck, als sy wonderlijck is, benemende het leven aenden mensch sonder eenigh geweldt, want die slechts een swaermoedigheyt verweckt, en een groote lust om te slaepen, met een weynigh sweets in het aensicht, verdooft allenskens de sinnen ende natuerelijcke krachten, sonder dat-men eenige pijn gevoelt, voegende seer soetelijck de doot met den slaep.
Tusschen Cairo ende Boulac, light'er een brugh, onder de welck ontrent de twee maenden eer wy in Egypten quamen, soo groot ende sterck een Serpent woonde, dat het menigh Vee beschadighde; ja selve eenige kinders om hals braght: Het Hooft vande Santons wiert versocht daer henen te trecken, die voor zich alleen de macht over dese monsters bewaert, de welcke dadelijck met Toover-konst het Serpent beswoer uyt sijn hol voor den dagh te kommen; daer naer met eenen blaes ded' het vallen als doot, ende belaste aende ghene die met hem ghekommen waeren, het selve voorts te dooden.
De Santons alleen en eten de Serpenten niet; wy hebben langhst de Revier arme Mooren ende Arabiaenen de Serpenten sien vanghen, hun het hooft ende den steert af-ruckende, die noch half levende in-swelgen: dat meer is, men heeft ons wijs-gemaeckt, dat'er aende sluysen der Nyl, een slagh van Egyptenaers woont, die van jonghs af zich soo gewennen met vergif te voeden, dat sy selve fenynigh worden, ende soo vol fenyn, dat soo sy een vrauw bekenden die van hunnen aert niet en waer, sy die soude doen bersten: hunnen aedem is soo giftigh ende stinckende, dat sy genoegh een mensch soude doen sterven: hun speecksel alleen is ghevaerlijck, ende in-dien sy iemandt gebeten hadden, de beet waere veel erger ende slimmer, als de gene van een slanghe.
Men siet door de stadt veele guychelaers swieren, | |
| |
den meesten-deel Santons, de welcke loopen met sacken vol Serpenten, die sy wonderlijcke grillen doen uytrechten, ende altijdt met hunnen blaes doense neder-zyghen als doot, daer naer met eenen anderen blaes, doense wederom tot hun selven keeren, ende treken maecken die sonder duyvelrye niet en konnen gheschieden; oock zijn sy de meeste Tooveraers van de werelt.
'T is de meest bevolckte stadt van Turckyen; de straeten zijnder soo gepropt van volck, datm'er nauwelijck door en kan, maer den meesten-deel van haer Inwoonders zijn arm ende ellendigh, die van alle ghewesten vergaderende van Egypten, daer kommen woonen om in luyigheyt te leven, slaepen gemeynlijck op de straeten, zijn den meesten deel naeckt ende vermynckt, menighte losch en blindt, ende met een woordt, vuyl ende slorrigh.
'T is door dit ghemeyne grauw dat de smettende sieckte soo dickwils is binnen Cairo, want zelden gaet'er jaer voor-by, dat'er niet een menighte en sterft; maer men siet door ondervindinge, dat sy daer alle dry jaeren seer dapper voorts loopt: men bemerckt'er een wonderlijcke saeck, nochtans waerachtigh: soo haest als den dauw gevallen is (waer aen sy bevinden dat den Nyl begint te groeyen) de smettende sieckte houdt op; ja dat meer is, die daer aen kranck liggen beginnen te ghenesen: 't jaer eer wy daer aen-quamen hadder dese sieckte soo sterck gheweest, dat de Fransche ende Engelsche Kooplieden de stadt verlieten, ghelijck oock deden den meesten-deel der rijcke Moorsche ende Arabiaensche Koopmans, hebbende dit dwaes gevoelen der Voorschickinghe ofte Praedestinatie, af-geleydt; maer desen dauw gevallen zijnde quamen de Kooplieden wederom, doende hun winckels open, handelende d'een met den anderen sonder eeningh nae-dencken, ende sonder dat'er eenigh ongeluck toe-sloegh.
| |
| |
'T is in dese stadt alleen van Turcken, dat'er openbaere Studien, ende alghemeyne Scholen zijn, daer gemeenlijck 10. à 12 duysent School-leerlingen zijnde, die daer leeren hunne Godts-gheleertheyt, Astrologie, ofte de wetenschap vanden loop des Hemels, Philosophie ende Medecyn: de gene die daer hunne kinderen begeeren te doen leeren, sendense daer sonder die te mogen schicken tot seker wetenschap; want met dat sy aen-ghekommen zijn, worden daer door hunne Leeraers ondervraeght; de welcke, nae dat sy hun verstandt beproeft hebben, doense leeren 't ghene waer sy van nature weghe toe genegen zijn: sy en vertrecken niet, 't en zy soo-wanneer sy in wetenschap genoegh bedreven zijn: 't en is aen niemandt gheoorlooft hun te sien, nochte te spreken; oock selve niet aen hun naeste maeghschap: inder-voegen, dat de gene die daer hunne kinders senden, hun niet meer en sien, dan het eynde van 10 à 12. jaeren: 't is in dese Universiteyt dat sy Egyptiaenschen Triakel maecken, gheacht de beste vande werelt.
Wy hadeen gunst-brieven voor eenen Gelubden mede-gebraght; die de Medecijn inde Scholen leerde; door welcken middel, wy de gelegenheyt hadden hem te gaen besoecken: hy ontfingh ons seer heuschelijck, leyde ons naer sijn verblijf, ende gaf ons het avondtmael; maer om ons te gheleyden naer de Scholen, ende de Studenten te laeten sien, seyde dat sulckx verboden was: onderhielt ons wel twee uren, met de meeste beleeftheyt des werelts; ondersochte veele dingen, insonderlinge van het Christenrijck: onder ander, wierden wy te spreken van het Boeck-drucken, seggende dat wy ons seer verwonderen, dat de Turcken die niet en willen aenveerden, ghemerckt het een seer nutte saeck is, ende een wonderlijcken vondt, om in korten tijdt veel copyen van een Boeck te bekommen, dat te langh soude vallen om die meermaels | |
| |
uyt-te-schrijven; hy hielt staen het tegen steel, ende betoonde door veele redenen, dat sy soo seer profitigh niet en is, als wel schadelijck, als zijnde eenen vondt om een oneyndigheyt van Boecken in't licht te brenghen, de welcke meer dienen om onsen gheest te verwerren, als om ons te leeren: dat-men niet min-wetende en is weyniger Boecken hebbende, ende dat het genoegh is dat'er een yder heeft naer sijnen roep, ende over-een-komminghe vanden slagh van leven dat hy verkoren heeft, sonder oogh-merck te nemen op de gene die handelen van saecken die ons niet aen en gaen; dat het een schadelijcke begeerlijckheyt het al te veel lesen is, ende dat-men daer de middel-maete houden moet, soo wy begeeren zich daer door niet te verliesen: hy seyde ons oock dat Salomon, dien de Turcken soo wel als de Christenen houden voor den wijsten der menschen, ende die soo veel ghelesen ende geschreven hadde, selve desen lust niet goet en vondt die-men heeft tot de Boecken, seyde ons oock, dat gemerckt de groote lichtigheyt vande Druckerye, ende het ghemeyn gebruyck dat yder daer van heeft, dat'er lichtelijck veel slimme boecken konden voor den dagh kommen, 't gene niet en gebeurt aen die-men schryft met'er handt: want daer en zijn maer d'uytnemenste ende vernufste geesten die'er aen wercken; andersins wie soude toch met soo groote moeyt, ende soo swaere kosten soo dickmaels een slim werck willen doen uyt-schrijven, ende dat vervolgens sy soo veel quaede Boecken niet en hadden, noch soo veel schimp-stucken, die de besondere, ende der Ghemeynten faem rooven; om dat het handt-gheschrift lichtelijcker te kennen is, als dat gedruckt is: Wy dienden hem daer op, dat'er Boeck-keurders waeren, ende seer wijse Mannen, die de Boecken doorsochten eermense druckt, en dat de eer-roovende ende slimme wercken in't gemeyne verboden ende verbannen wierden: hy wederley ons daer | |
| |
op, dat den lust der menschen gedreven wordt tot verboden saecken, ende dat hoe meer een boeck verboden wordt, hoe hy meer versocht is. Hy eyndighde dese t'samen-sprake met eenige vragen raeckende het Gheloof; waer op hem geseyt hebbende dat wy altijdt hadden hooren seggen dat het aen de Tucken verboden was van hunnen Godts-dienst te roeren; antwoorde ons dat sulckx niet en was, ende dat dit verbodt maer en diende voor de ongeleerde, aen wien de reden-kavelingen ende nauwkeurige ondersoeckingen over-schadelijck zijn, maer dat het gheleert volck vryelijck moght reden-kavelen; ende dat soo wy met hem willden dat doen (aengaende den Godts-dienst) hy daer toe willigh was: Wy baden hem ons te willen ontschuldigen, seggende, dat wy geen geleert volck en waeren: want daer en is niet in Turckyen daer-men hem soo van wachten moet, als vanden Godts-dienst te roeren, want het alder-minste stoort hun seer, ende stelt de Christenen dickwils in gevaer van hun leven; dat meer is, daer is weynigh baet mede te doen; want van soo veel Christene Monicken als'er in Turckyen zijn, heeft-men luttel ghehoort dat sy eenen Turck bekeert hebben, ende en dienen maer om de Ketters ende Scheurmaeckers te onderrichten.
Desen Leeraer nam van ons oorlof met groote heusheyt, schenckende ons een goedt Triakel, die hy seer verhief, seggende: dat het een heylsaemste preservatyf was, om de gesontheyt te bewaeren.
Daer zijn binnen Cairo ovens daer sy d'Eyeren doen broeden sonder eenighe mede-werckinge der Hinnen; d'ovens zijn van aerde gemaeckt, hebbende het bovenste plat, daer-men vyer op stoockt, d'Eyers rye-wys geleydt van onder; in yder oven mogenser seven of acht duysent leggen, de welcke in't eynd' van 10. of 12. dagen uyt-ghebroeyt worden, ende menighte Kieckens voort-brengen die daer gequeeckt worden 7. of 8. | |
| |
dagen, daer naer uyt-gedeelt op de dorpen die rondtom de stadt liggen: de gene diese queecken, verdeylense in dryen, te weten: een derde voor den Stadthouder, het ander derde voor de ghene die de ovens toehooren, ende de reste voor de gene die de selve queecken: in't eynde van vier of vyf maenden de Landts-lieden diese queecken zijn verbonden de twee derde-deelen op-te-brengen; in-dien daer eenige in het op-voeden sterven; de schade valt alleenlijck op hun: daer zijn 25. dierghelijcke ovens, ende diens volgens is het ongeloovelijck hoe menige kieckens sy uyt-brengen, dat gemeenelijck in't werck geleydt wordt inde maendt van April ende Mey: veele hebben een preuve genomen sulckx in Christenrijck nae te doen; doch, 't zy dat sy de hitte niet wel weten te maetigen, ofte dat de lucht daermede wercken moet, evenwel en heeft hun onder-nemen nimmermeer willen ghelucken.
Het Oudt Cairo is gelegen van het Nieuw ontrent een half ure gaens, het loopt langhst de Revier vande Nyl; men siet'er niet merckelijckx, dan de vervallingen van een oudt gebauw, dat-men houdt door Ioseph gesticht te wesen, om daer de Terwe te vergaderen, geduerende de seven jaeren vande vruchtbaerheyt: daer zijn noch Koren-solders onder de vervallingen, de welcke dienen tot het selve ghebruyck, want de Egyptenaeren daer gemeenlijck voorraedt van Terwe bewaeren voor dry jaeren.
Daer is in dese plaets een groot bevangh van huysen bewoont door Christenen, gheseyt Coffites, in't midden der welcke een schoon ende groote Kerck pronckt, gesticht op het gewest daer de H.Maghet Maria gewoont heeft, gevlucht zijnde uyt Palestynen met haer Kindeken. Men daelt onder de kerck als in een welfsel, ondersteunt met dry bogen, dat-men houdt de selve plaets te wesen daer de heylige Maghet den tijdt van 7. jaeren jaeren gewoont heeft: sy bewaren seer godtvruchtelijck | |
| |
onder den Autaer een steen, op de welcke (seyden sy ons) dat de Heylighe Maghet gewoon was t'eten: wy deden daer onse devotie: ende van daer ginghen wy over de Revier om de Pyraniden te gaen sien, de welcke twee mijlen van daer gelegen zijn, maer mits het overvloeden vanden Nyl, moesten wy wel noch soo veel voorder gaen.
De beroemde Pyramiden, geacht onder de seven Wonders des Werelts, ende die alleen in hun geheel overblijven, zijn geplaets in het begin der woestynen van Afrycken ende ontrent twee steen-worpen van de Landen die de Revier van de Nyl kan overvloeden; daer zijnder twee uyttermaeten groot, ende de derde een weynigh minder, eene vande groote is t'eenemael effen, ende men kander geensins op-klimmen, jae selfs, men kan niet achterhaelen op welcke zyde den inganck is, den welcken men meynt ghedeckt te wesen met het zandt dat'er rondt-om aen vergadert leydt. Dese Pyramiden zijn ghebauwt van bruyn Marber root en wit gespickelt; daer is eene daer-men kan boven op-klimmen, de steenen geleyt zijnde d'een op d'ander, in een manier van een Amphiteatre, ofte Schouwburgh; wy klommen daer op tot het spits, al-hoe-wel met groote moeyt, vermits het op-klimmen seer steyl is, ende daer veel gebroken steenen zijn, waerom men dickwils klimmen moet op trappen ten minsten van dry voeten hoogh: ontrent de midden van het op-klimmen, ende op een vande hoecken die naer Cairo siet, is'er een plaets daer 8. oft 9. menschen konnen staen; de gene die'er op-klimmen rusten ghemeyndelijck, ende ververschen zich daer, waerom de Françoisen 't selve de Herbergh noemen: van daer klommen wy tot het opperste van de Pyramide, die zich om-leegh scherp vertoont; niet-te-min vonden wy daer een platte plaets van 18. schreden inde ronde, gedeckt met acht steenen, 't gene ons lichtelijck dede oordeelen dat dit werck noyt voleyndt en hadde ghe- | |
| |
weest, te meer, dat het scherp hadde moeten wesen, ende gedeckt met sijn Capiteel.
Wy bleven eenigen tijdt in't opperste van de Pyramide gheseten, aenschauwende het Landt van Egypten, het welcke als-dan den meesten-deel over-vloeyt was vande Revier; eenighe Landen, waer van het water alreede vertrocken was, scheenen bekleedt met de schoonste groenigheyt vande werelt; de Dorpen buyten het water zijnde, vertoonden zich als Eylanden, ende de Stadt van Cairo, gelijck eenen bosch, vervolt met Pyramiden, door de menighte van de Palm-boomen ende Mosqueën die daer zijn: van d'ander zyde ontdeckten wy de woestynen, ende soo verre als het gesicht kost strecken, en sagen wy niet anders als zandt, ende hier en daer kleyne Pyramiden; dit ghesicht soo verscheyden, veroorsaeckte het schoonste uytsien vande werelt, inder-voegen dat wy ons niet en kosten versaden van dit landt te aenschouwen.
Wy bleven ruym een half ure boven geseten eer dat wy neder-quamen, welcken neer-gangh wy swaerder ende moeyelijcker vonden als het op-klimmen; wy saten inden in-gangh vande Pyramide, ghebauwt op de manier van een poortael, soo dat wy daer inde schaduwe bleven, ende daer ons middagh-mael namen, eer wy daer wilden binnen trecken; ende niet-tegenstaende het middagh was, nochtans en hadden wy het minste ongerief niet vande hitte, soo groote koelte brenghen dees Marber-steenen by.
Eer wy daer binnen trocken deden wy dry ofte vier keeren een bus los-branden om de serpenten ende slangen te doen verschuyven, die hun daer dickmaels houden; wy gingender in met elck een fackel inde handt, ende gingen voorts ontrent 25. schreden, door eenen gangh van ontrent vier voeten hoogh, daer wy den wegh soo enge vonden, dat wy moesten op onsen buyck kruypen: van daer, geduerigh op handen ende voeten | |
| |
kruypende, quamen ten halfsten vande Pyramide, al-waer een gat is dat opperwaerts loopt, sonder dat'er eenigen trap is om daer op te klimmen, 't en zy uyt-gehauwde gaten van d'een en d'ander zyde, waer door wy klommen een stagie hoogh, daer wy een redelijcke schoone kamer ontmoeten, behelsende twaelf schreden inde langhde, ende thien inde breedde, al bekleedt met root ende wit gespickelde Marber; in het eynde van dese kamer staet'er een tombe ghemaeckt van diergelijcken marber, ghevende (alsmer op-staet) geluyt als een klock; sy staet open, daer niet in zijnde, begrypende seven voeten inde langhde, dry inde breedde, ende soo veel inde hooghde, t'eenemael effen.
Men houdt dat Pharao dit kostelijck ende prachtigh Graf hadde doen stichten tot sijn begaerf-plaetse, ende dat dese tombe gheschickt was om sijn lichaem daer in te leggen, 't welck dese eer' noyt en heeft genoten, maer wiert begraven inde roode Zee, vervolgende het volck van Israël, dat Moyses leyde uyt de slavernye van Egypten.
Ter zyden dese kamer daer de tombe van Pharao staet, is'er een die t'eenemael ghelijck, al-hoe-wel een weynigh minder, sonder dat'er oock iet in is; wy sagen daer toch veel gaeten ende neer-gangen om in ander plaetsen te trecken, doch onse Leydt-mannen en wilde daer niet in-gaen, seggende dat'er nimmermeer iemandt in en ginck; inder-voegen dat wy uyt de Pyramide trocken door den selven wegh daer wy in-komen waeren.
Veele zijnder van verscheyde gevoelen aengaende de konst deser Pyramiden, houdende dat sy ghestelt zijn geweest onder de seven Wonders des Werelts, ter oorsaeck vande wercken die om-leegh waeren, de welcke men tegenwoordigh niet en siet door dien sy al bedeckt zijn door het zandt, ende seker dat heeft wel eenighe waerschynelijckheyt, want men nu in dit werck gheen konst en kan bemercken, dan alleenelijcke groote stucken van steenen d'een op d'ander geleyt, daer sulck een | |
| |
menighte zijnde, dat'er genoegh souden wesen om een gheheele stadt te bauwen: de Pyramide daer wy op-klommen, gerekent van boven tot beneden, bestaet in 240. ryen van steen van ontrent de dry voeten hoogh, ende in 1088. schreden inde ronde; soo dat al het gene wonderlijck is in dit werck, niet anders en is als de menighte ende de dickte der steenen, die daer d'een op d'ander zijn vergaedert.
Ontrent de hondert schreden van daer wordender dingen gesien daer vry wat meer konst in te bemercken is als in die Pyramiden, te weten: groote salen gehauwen inde steen-rots, met het scherp van een steeck-yser, met licht-vensters, hebbende veele kleyne vertreck-plaetsen, over-al bekleedt met sinne-beelden, het opperste is al bevrocht met rebbekens, ghehauwen vande selve rots, men houdt dat dese plaetse tot vertreck diende voor de Coningen van Egypten, als-wanneer sy dese Pyramiden deden op-rechten, ten eynde sy daer uyt de hitte der Sonne souden schuylen; ende hunne werck-lieden sien aerbeyden.
Ontrent de 400. schreden van daer gingen wy een onmatelijck groot beelt sien, genoemt Sphinx, d'oude Egyptenaeren noemden dat het Kort begrijp der Wonderheden, 't was den voornaemsten van hun Afgoden, die door middel des duyvels sprack, het wesen is de helft van een vrauw ende de helft van een stier: het hooft met 't voorenste van het lichaem siet-men noch uyt het zandt, maer het overigh is al bedeckt, het hooft hebbende het aensicht van een vrauw, is twee pycken hoogh, ende al het ander des lichaems naer advenant,
al gehauwen uyt een eenige steen, waer aen men speuren kan de onmaetelijcke grootheyt.
Naer dat wy alle dese seldsaemheden wel bemerckt ende overleyt hadden, soo gingen wy door de Woestyne dry mijlen van daer in een Dorp slaepen, geseyt Zachara, al-waer dat woonen de gene die sorgh hebben | |
| |
over de Mommyen; wy betaelden daer een Reael van achten van Caffare voor het geheel geselchap, ende sliepen daer s'nachts in eenen hof vol Palm-boomen, heel vroegh vertreckende met twee Arabiaenen Inwoonders van het selve Dorp, om ons te leyden sien de vervallingen van daer ontrent.
Wy en vonden die plaets der Mommyen niet gelijck-men ons die beschreven hadd', want wy hadden hooren seggen dat het groote onder-aerdsche saelen waeren, daer-men veele lichaemen vondt nevens malkanderen geleyt, daer-en-tuschen en is het niet anders als kleyne kelders, gehauwen inde rots, hebbende den in-gangh gelijck eenen put, ende het ruym 12. of 15. voeten wydts; wy lieten ons met koorden daelen in veele van dese kelders, vindende twee of dry lichaemen diemen naemt Mommyen, noch in lynwaet met banden ghewonden, ende eenige in houte kisten van boven geschildert, die allegader noch soo versch schenen als oft sy maer dadelijck daer begraven waeren. Onse keurigheyt dreef ons een van die lichaemen op te trecken om-hoogh, ende mits een Real van achten, lieten de Arabiaenen ons het selve lichaem openen; hebbende het lynwaet geweirt, dat met veele kleyne bandekens het lichaem omvanghde, 't welck noch t'eenmael wit ende sonder eenige rottinghe was, vonden wy op de borst kleyne beeldekens hangen, gemaeckt van groene aerde, vertoonende vremde af-beeldsels, die wy gisten hun Afgoden geweest te zijn.
Wy hadden eenen Doctor inde Medecijne met ons, die de lichaemen van alle zyden besiende, nergens eenige openinge koste vinden, noch zich inbeelden hoe dat sy hadden konnen ghebalsemt wesen; het vel was droogh als een perckement, de nagels vande handen ende voeten root geschildert, gelijck van allen tijden de gewoont is geweest by d'Egyptenaers; de beenderen waeren gelijck Brasil-hout; wy deden het geheel lichaem | |
| |
open, ende leyden't t'eenemael in stucken, vindende 't selve van binnen t'eenemael swart, ende soo wel het hooft als de rest des lichaems vol balsem, 't gene nootsaeckelijck van onder. ende door de neus-gaten moest in-gestort hebben geweest, want aen 't lichaem en vonden wy nergens openinge: onse Leydts-mannen seyden ons dat die geheele woestyn vol was van die Mommyen, als voormaels gedient hebbende tot begraef-plaets aen het volck van Egypten, de welcke hunne dooden niet en begraefden sonder die te balsemen, een-yder naer sijnen staet ende middels, inder-voegen dat'er van dese lichaemen d'een als d'ander kostelijcker ghebalsemt bejegent worden.
Wy hadden geeren een van dese lichaemen mede-genomen na het Christenrijck, 't ghene de Arabiaenen toelaten, mits een kleynen penninck, maer den meesten-deel der Schippers zijn soo by-geloovigh, dat sy om geen goedt ter werelt dese Mommyen en souden in-schepen, geloovende dat sulckx hun tempeest en on-geval soude by-brenghen, misschien oock het verlies van hun schip; dit was de reden waerom wy gheen mede en namen, ende vernoeghden ons met die ter plaets te besichtighen.
Alle die Woestynen zijn vol kleyne Pyramiden, d'een geheel zijnde, ende d'ander half vervallen, al graven van oude Egyptenaers, ende gheloove vastelijck, dat-men de moeyt nam van daer in d'aerde te soecken, men soude daer groote schatten achterhaelen; want 't is waerschijnelijck dat die menschen, de welcke sulck een kost aen hunne tomben hingen, hun daer oock deden begraven met menighte van rijckdommen.
Die plaetsen zijn t'eenemael zandtachtigh, maer twee ofte dry voeten zandts wegh-nemende, is't al rots, wit en root ghespickelt, gelijck de steenen waer van alle dese Pyramiden gebauwt zijn. Onse Leydts-mannen seyden ons, dat'er 30. mijlen van daer inde | |
| |
Woestyn noch eenige Pyramiden waeren soo groot als de ghene wy hier beschreven hebben. Hebbende een goet deel vanden dagh in dese woestyn ende plaetse vande Mommyen overgebracht, soo keerden wy naer Cairo, door eenen anderen wegh veel korter, laetende de Pyramiden ter slincker handt.
Wy passeerden de Revier in een gewest daer een overschoon water-geley is, 't welck het water vande Revier brenght in het Casteel van Cairo; op den oever van het water light'er een groote platte-forme van een merckelijcke hooghde, met veel raders daer aen geketent met eemers die het water putten vanden Nyl, ende dat storten in dit water-gheley, welck soo wel als die platte plaets seer vast gebauwt is met groote gehauwe steenen, daer zijn dagh en nacht twaelf Ossen om dese raders te doen draeyen.
Een mijl van Cairo is'er op de Oost-zyde een ghewest ghenaemt Metareë, in welcke plaets de Heylighe Maghet met haer liefste Kindeken eenigen tijdt bleef woonen, ghevlucht wessende van Betlehem, om de vervolginge van Herodes te vlieden: daer schiet noch een kleyn gesticht over, het welcke een fonteyn besluyt, d'eenige van dat geheel Landt, daer-men meynt dat de Heylighe Maghet het lynwaet wiesch van onsen Salighmaecker: daer heel tegen siet-men een Jaspis-steen van ontrent de twee voeten in't vierkant, gemetst in eenen kleynen muer, aen de welcke de Turcken ende Mooren groote eere bewijsen, ende uyt een besonder Godts-dienstigheyt houden sy daer altijdt een brandende lamp, ende seggen dat de Heylige Maghet daer op altijdt haeren Soon stelde.
Achter dit kleyn gesticht staet'er een ouden Vyghe-boom, die den stam in twee gekloven heeft; men heeft by overleveringe, ende men gelooft godvruchtelijck, dat de Heylige Maghet op dat ghewest zijnde, ende noch t'eenemael angstigh vande geduerige vrees der ver- | |
| |
volginge van Herodes, eenigh getier hoorde, ende zich in-beeldende dat het Kryghs-lieden waeren die haer sochten om haer kindt te dooden, verberghde ontrent desen boom, die hem wonderdaedigh opende in tween, ende haer ontfingh in sijnen stam, al-waer sy verborgen bleef tot dat dese beroerte wiert ghestilt.
In desen Hof is'er een bevangh besloten met een aerden muer; 't was daer dat'er op ander tijden dien soo wel-rieckenden ende soo kostelijcken Balsem groeyde, doch tegenwoordigh en is'er gheen: men seyde ons ontrent 20. jaeren geleden te wesen dat dese boomkens, die dese aengenaeme vochtigheyt af-druypten, verdrooght waeren door de groote onachtsaemheyt ende kleyne sorgh der Turcken.
Ontrent 500, schreden van daer staet'er een schoon Pyramide, by-naer begraven in het zandt, 't gene dat'er uyt-kijckt magh 20. voeten hoogh zijn, al bekleedt met oude Egyptische letteren.
Dry dagh-reysen van Cairo, inde Woestyn van Thebaida, siet-men menighte vervallingen van Cloosters al-waer inde tijden der eerste Kerck veele Heylighe Vaders hun leven in een soete eenigheyt overgebraght hebben: men bemerckt daer noch de spelonck daer hem gemeynelijck den goeden Vader Sint Anthonis vertrock, al-waer hy soo dapper wiert bestormt ende vertrock vanden duyvel: men siet'er noch de vervallingen van het Clooster Nitrien, van waer dat Sinte Macharius was, de welcke daer besocht wiert van Sinte Hieronymus, die vanden selve soo menigh werf spreeckt inde levens vande Vaders: alle die plaetsen blijven tegenwoordigh t'eenemael verwoest, ende verlaeten.
Voorts de Christenen leven binnen Egypten in groote vryheyt; de Françoisen, Engelschen, Venetiaenen, ende Hollanders, hebben daer hunne Consuls: den voornaemsten Koop-handel die'er gedreven wordt, bestaet in Cattoen, Leir, Was, Rys, ende in alderhande | |
| |
Drogen: alle de leef-tochten soo van visch, als vleesch, zijnder seer goeden koop, van terwe is'er in sulck een overvloedigheyt, dat behalven t' gene sy slijten in het landt, versendender noch door geheel Turckyen: oock wordt'er een groote menighte gestiert naer 't Christenrijck, ende in-sonderlingh rys, zijnde ongeloovelijck wat een overvloedigheyt dat landt daer van voortbrengt: wat het fruyt belanght, daer en zijn maer Daedels, Cytroen, Oraignie-appels, Persicken, Abricoon, ende dierghelijck fruyt, de welck een flauwen smaeck hebben als water, om dies-wille de boomen (mits het overvloeden vande Revier) den meesten-deel des jaers in het water staen.
Men weet in Egypten van geen Wyngaerden te spreken: de Wyn wordt'er aengebraght van Cyprus, Candien, ende ander gewesten van Turckyen: hy is'er seer dier, ter oorsaeck dat een stuck wyns van 80. stoop 50. Realen van achten betaelt van recht van in-kommen: d'Inwoonders drinckender gemeynelijck Serbet, 't welcke gemaeckt wordt van suycker ende Cytroenzap, 't selve met water gemenght, is seer aengenaem om drincken; daer wordt'er een groote menighte ghemaeckt, 't ghene sy versenden gheheel Turckyen door, ende is de beste geacht vanden Oosten.
Daer staet een groote menighte van Palm-boomen, de welcke soo veel Daedels voort-brengen dat sy niet geacht en worden, ende en dienen maer om hun beesten te spijsen, ofte wel tot voedsel van arme luyden: desen boom groeyt seer hoogh; heeft den stam onvoorsien van tacken tot het opperste, daer sy t'samen vergadert zijn: de vrucht en is niet gehecht aende tacken, gelijck het gemeenelijck geschiedt aen ander boomen, maer aen het opperste vanden stam, al-waer een schorse uyt-kijckt de langhde van een voet, daer eenige kleyne graenen van binnen groeyen, de welcke gelijck sy rypen en groot worden, openen de voorseyde schorse | |
| |
ende worden in het beginsel gelijck het binnenste van een blom-cool: sy vermenighvuldigen zich in veel kleyne tacken, maeckende de gedaente van een bessem, ende worden van sulck een dickte, dat sy de vracht uyt-maecken van een mensch, ende soo vol daedels dat het een wonder is te sien: elcken boom draeght 12. oft. 15. van dese tacken, gelaeden met fruyt, men snydtse gemeenelijck af inde maent van October.
Daer zijn twee-derhande Palm-boomen, die-men onderscheydt in manneken ende wyfveken: sy dragen alle beyde blommen, doch die van het wyfveken gheraecken alleenlijck tot volmaecktheyt, niet nochtans sonder mede-wercken van het manneken, van wien men vande blomme moet nemen ende die binden te midden inde tacken van het wyfveken, andersins en soude de vrucht tot haere volmaecktheyt niet komen; inde Woestynen daer een menighte van dese Palm-boomen gevonden worden d'een by d'ander staende, ende de windt de blomme worpende op het wyfveken, brenght die oock voorts.
Wat het profijt belanght van desen boom, daer zijnder luttel die daer by mogen vergeleken worden; de vrucht is goet ende sterck voedende; men drooghtse ende leghtse in korven, die aldus in alle gewesten des werelts over-gesonden worden: sy distileren oock dese vruchten, ende maeckender Brandewyn, en Azijn van, 't welck seer goet is; sy doen de steenen maelen ende poeyeren, waer van sy een voedsel maecken om de Kemels daer mede te spysen, ende in-sonderlinge te midden inde Woestynen, daer-men gheen ander kost en vindt: zijn soo machtigh dat een pondt genoegh is om eenen Kemel voor een dagh te voeden.
In de huysen om die te suyveren, en wordt-men van geen ander bessems gedient als van dese tacken, die sy daer nae dorsschen, ende daer van draen maecken daer sy koorden af spinnen; de tacken gelijck sy recht zijn, | |
| |
dienen hun voor horden daer sy den meesten-deel van hunne Koop-waeren in packen: het hout van dese tacken is soo hart, ende namentlijck vande Palm-boomen die in Arabien groeyen ende langhst de Roode Zee, dat sy hun dienen in plaets van yser, want den meesten-deel van hunne Schepen getimmert zijn met spyckers van dese tacken: van de blaederen vlechten sy kabaesen, matten, wayers, ende meer andere bevalligheden: den stam vanden boom ghelijck hy t'eenemael recht is middel-maetigh dick ende geheel rondt, dient hun in tween gesaeght tot balcken ende ribben voor de huysen die sy bauwen.
Daer wordt luttel ander hout in Egypten gevonden, 't welck de reden is dat'er veel van Constantinopel wordt aengebracht: sy dienen zich gemeynelijck om vyer te stoocken van gedrooght Kemels-mest, 't welcke brandt gelijck de torven in Hollandt.
Voorts wy hebben het verblijf tot Cairo 't onlustighste bevonden van alle de Steden daer wy geweest zijn in Turckyen, overmits men daer noyt rust en geniet: op den dagh zijnder de vliegen soo overtolligh, dat-men niet met vreden eten en kan, ende inden nacht de mugghen ende want-luysen, dat-men niet slaepen en kan, behalven noch de brandende ende vinnige hitte die u sonder af-laeten vermoeyt: de locht wordt'er luttel door den regen verkoelt, want het nauwelijckx twee oft dry keeren s'jaers daer regent, de meeste hitte is'er vande maent van Mey tot in't laetst van Ougst, als-wanneer den Nyl het landt begint te overvloeyen, want als-dan wordt-men gewaer dat het water wat verkoelinge mede-brengt, ende dat de locht gemaetight is: ten is'er nimmermeer Winter, ende de erten, boonen, salay, ende andere keucken-ooft zijnder altijdt even jeughdigh: de locht is'er schaerp, inder-voeghen dat die daer komen woonen, sieck worden, maer daer een weynigh gewoont hebbende, bevindender zich ghesonder als in | |
| |
eenige ander gewesten: d'Inwoonders van het landt zijn kloeck ende sterck, ende van schoone gestalte: de vrauwen wordender soo schoone ghevonden dat-men niet lieffelijcker en soude konnen dencken: sy hebben gemeyndelijck swart hayr, maer het vleesch is soo wit als sneeuw: daer en is geen gewest in Turckyen daer de Christenen vryelijck toeganck hebben tot haer, ende met min gevaer als inde stadt Cairo.
d'Inwoonders zijn gemeynelijck ghenegen tot de onkuyscheyt, ende dat schroomelijck is: de Sodomye heerscht daer soo, dat de mans een schroom hebben vande vrauwen, de welcke van gelijcken, 't zy om dat sy haer veracht sien vande mans, ofte wel mits haer boosen aert, schroomen oock de mans: ende vrauwen met vrauwen voegen zich t'saemen, ende meer achten dese schroomelijcke ende ontuchtige liefde, als de natuerelijcke ende wettelijcke: men vindt'er Gelubde, niet-tegenstaende sy het al af-gheseneden hebben, veel vrauwen onderhouden, ende leven in een vuyle ontuchtigheyt, welcke sonde daer meer heerscht dan dat-men derft ofte magh beschrijven.
|
|
Auteursrechtvrij