Het bereysde Oosten

Beschrijvinghe vande Nyl.

VEele hebben het gevoelen dat de Nyl een vande vier Revieren is, de welcke spruyten uyt het Aertsch-

[p. 384]

Paradys: maer ick houde dat dese meyningh eer gegrondt is op de schoonigheyt van dese Revier, als wesende eenen vande voornaemste des werelts, als op eenige andere reden vande selve meyninge; want het is seker dat sy haeren oorsprongh heeft uyt het water van Zanibara, gelegen aenden voet der hooge Berghen, gheseyt vande Maen, ende ontrent den thiensten graedt over d'ander zyde vanden Equinoctiael ofte Linie, daer naer passerende door een groot gedeelte landts, vervolght haeren loop dweers door Ethiopien, ofte Mooren-landt, tot de sluysen de welcke groote rotsen zijn, al-waer dese Revier haer uyt Ethiopien komt storten, (dat een seer hoogh Landt is) inde leeghten van Egypten: men heeft ons wys-ghemaeckt, dat dese waters van dese steyle plaetsen vallende, sulck een geruysch maecken, dat d'Inwoonders van die gewesten den meerderen deel doof zijn.

Dese Revier brenght soo veel slyck aen, dat sy alle de landen mest van Egypten, derhalven dit landt ghenoemt wort de Ghifte vanden Nyl, door dien het selve door sijn weldaedt, het overvloedighste ende vruchtbaerste is vande werelt; de aerde selve die soo midelijck alles voorts-brenght, wordt daer aen-ghedreven door dese Revier, veele van meyninge wesende, dat eertydts het leege Egypten gedeckt was vande zee, ende dat dese Revier allenskens soo veel aerde aengebraght heeft, dat dit Landt om te bewoonen bequaem wiert, 't gene men siet, het landt wat voorder onder-gravende, daer-men zee-schelpen vindt; te meer dat-men van jaer tot jaer bemerckt het landt gehooght te wesen; want op ander tijden daer 12. voeten waters behoefden om te overvloeyen veele Landen, nu wel noch soo veel van noode zijn.

'T is eygen aen dese Revier dat geheele Landt eens s'jaers t'overvloeyen, 't gene by veele seer vremt wordt gevonden, ende gehouden als een wonder daedt der natueren, insonderlingh mits dit overvloeyen geschiedt in-

[p. 385]

den Somer, als de waters gemeenelijck ten leeghsten zijn; maer men moet weten dat in het Landt, gelegen tusschen den Equinoctiael, ende den Tropicus Capricorni, als-wanneer de Son daer van gheweken is, ende treckt naer den Equator, 't welck is ontrent de maendt van April, het reghent daer geduerigh tot de maendt van September: desen regen is soo groot dat hy schier het geheele Landt overwatert, 't welck zich daer van ontlastende inde Revieren, vande welcke de Nyl de voornaemste is.

Hy begint te groeyen ontrent half Junius, ende vermeerdert altijdt aen tot half September, daer naer en blijft hy niet staen, maer begint terstont te sincken, tot sijnen gemeynen peyl-standt.

Sy kennen 't beginsel van sijn wassen door een sekeren dauw, die uyt de locht valt, dien sy noemen den Druppel, de welcke noyt naer en laet te vallen ontrent half Junij, ende om te kennen dat hy gevallen is, soo nemen sy aerde vanden oever der Revier die vochtigh ende nat is, ende wegen daer dry ofte vier ponden af, leggen die daer naer by nachte inden dauw, de welcke s'anderdaeghs bevonden wesende meer te wegen, houden voor een gewis teecken dat desen dauw ghevallen is, ende dat de Revier begint te wassen.

Gheheel tegen-over Boulac, ende het oudt Cairo, is'er een kleyn Eylandt, daer een Mosquée staet, inde welcke een pilaer ghestoten is, waer aen sy dagelijckx meten hoe veel de Revier gewassen is, waer aen sy oock voorsien de vruchtbaer ofte onvruchtbaerheyt van het toe-kommende jaer: want in-dien sy groeyt tot 22. voeten en half, ofte tot 23. 't is een teecken van groote overvloedigheyt: soo sy maer en komt tot 21. voeten. 't is een teecken van groote onvruchtbaerheyt; in-dien sy klimt tot 24. voeten of daer ontrent, 't is een seker teecken van pest ende groote sterfte, om dat het water te overvloedigh zijnde, ende niet soo haest konnende op-gedrooght

[p. 386]

wesen, veroorsaeckt daer onghesonde dompen, die de lucht besmetten, ende veele sieckten voort-brengen: naer de maet dat de Revier wast, zijnder jonghers die 't volck gaen aen-dienen, roepende langhst de straeten: Looft ende danckt Godt, de Revier is heden soo veel ghegroeyt: ghekomen zijnde tot 16. voeten, den Bassa ofte Stadthouder met alle de voornaemste van Egypten, gaet met groot beslagh een dyck doorsteken, die ontrent het oudt Cairo light, al-waer de Revier treckt in een water-gheleydt 't gene sy noemen Calisse, 't welcke de stadt kruyst besproeyende de hoven der selve, vervullende oock met water eenige groote gemeyne plaetsen, ende vervolgens gaet de landen over-wateren, de welcke liggen ontrent Metarea, ende boulac.

'T is ongeloovelijck wat een vreughdt-teeckenen dit volck bedrijft gheduerende desen geheelen tijdt, want dagh ende nacht gaen sy in Schuyten wandelen op de Calisse met alderhande Musyck van stemmen, ende instrumenten: de winckels zijnder meesten-deel gesloten, ende veele verteiren in dit geval 't gene sy in het jaer vergadert hebben; de Rijcke houden Schepen, die niet en dienen als tot dese gemeyne blydschap, ende noemense Achaba; sy zijn effen, het stier begrijpt meer als de helft, zijn vierkantigh, ende omringht met pilaerkens, ten eynde de ghene diese bestieren, niemandt en ontrieven vande gene die binnen zijn geseten, sy zijn onder bekleedt met schoone ende rijcke Tapyten van Persien; het opperste gedeckt met gewast lynwaet, het binnenste gheschildert met verscheyde coleuren; inder-voeghen dat-men daer is ghelijck in een schoone sael.

Naer de maete dat de Revier wast, door-snyndtmen alle de dycken, waer door men het water doet vallen van het een landt op het ander, het welck dat soo vet maeckt, ende daer sulck een vruchtbaer slijck laet, dat, niet-tegenstaende noch slijck zijnde, men daer het graen in-worpt, sonder andersints het landt te bauwen, het

[p. 387]

welcke noch soo veel vruchten voorts-brenght als het onse doet.

Dese Revier is soo overvloedigh in visch, dat het schijnt een vergaerder plaets daer van te zijn, ende is daer in groote menighte, dat, soo haest de Visschers hun netten hebben uyt-geworpen, sy terstont de selve vol op-trecken; daer is'er van allen slagh, groot en kleyn, doch al-te-mael verscheyden, soo in ghedaent' als in smaeck, vande ghene die in onse Revieren zijn; soo-wanneer de Revier hoogh is, dan is sy seer goet, maer in haeren ghewoonelijcken standt zijnde, smaeckt naer het slijck.

Daer worden menighte Crocodylen gevonden, de welcke noyt leeger en kommen als Cairo: een-yder gelooft, dat d'oude Egyptenaeren eenige toover-dingen in't water geworpen hebben, om dese beesten te beletten voor-by de Stadt te swieren; andere houden dat Sinte Macharius sulckx door sijn ghebeden heeft verkregen, ter oorsaecke vande verdervinge die dese beesten rondt-om de stadt bedreven: doch is het gemeyn gevoelen, dat dit gediert daer het zee-water begint te smaecken, het welcke oorsaeck is, dat het niet voorder en komt: sijn ghedaent is als een Egdisse: daer zijnder groot en kleyn: wy hebbender ghesien van neghen voeten langh: daer wordender oock ghevonden van 15. à 16. voeten, sy hebben vier voeten vande hooghde van ontrent een cubitus: sijn muyl is seer vervaerelijck, ende soo breedt dat sy eenen gheheelen mensch kan in-slicken: het vel boven de ruggegraet, is t'eenemael geschubt, ende sal een kogel van een musquet weerstaen: het heeft sulck een macht, ende insonderlingh in't water, dat het niet alleenlijck tauwen en breeckt, maer oock selve yser-ketens: inder-voegen dat-men dat niet en soude konnen vangen dan op d'aerde, in voet-stricken, die-men hem leght, soo-wanneer zich uyt de Revier begeeft om te weyden.

Voorts het water van dese Revier is seer onklaer,

[p. 388]

ende slijckachtigh, maer in een aerde vat ghedaen met eenen soeten Amandel daer in, wordt op een nacht klaer als cristal, zijnde ten hooghsten aengenaem om drincken, ende niet-tegenstaende dat m'er veel van in-neemt, nochtans en veroorsaeckt geen overlastinge, rauwigheyt, nochte onverteertheyt inde maegh; 't is het heylsaemste vande werelt, want eenige quaede humeuren woelende in het lichaem, salse verdryven; ghelijck vierige puysten die strackx verdryvende, sonder dat-men eenigh ongerief ghewaer wordt: men vindt luttel maeselen ofte pocxkens in Egypten, 't welck men de heylsaemheyt van dit water toe-schryft, dat oock den ghewoonelijcken dranck is van alle de Landtzaten; het passeert de Linie, ende eer het aen Cairo komt, is het inde Son gekockt ende herkockt, behalven noch dat'er aenden oever menige zeldsaem kruyden groeyen, gelijck Gunaiac, Salfe, Seima, ende veele ander diergelijcke wortels, die het niet anders als gesont en konnen maecken.