Vier zamenspraaken nopens de aanmerkingen van den rustenden tooneelspeeler M. Corver, op Het leven van Jan Punt

[p. 11]

Tweede zamenspraak.

N. Toen wy voor drie dagen ons gesprek afbraken, Oom, vreesde is dat gy wat te veel vergramd zoudt zyn op myn lieven Corver, om verder over die stof te willen denken.

O. Daar liep wat verontwaardiging onder; dat beken ik, Neef; maar gy weet dat ik schielyk bedaar: en om de waarheid te zeggen, op zulke menschen moet men niet kwaad worden.

N. Ik hoor ook van Tante, dat gy in dien tusschentyd sterk aan 't leezen zyt geweest. Dit doet my denken dat gy die beiden stukken met elkanderen hebt vergeleeken.

O. Dat heb ik gedaan.

N. Wel nu, dan kunnen wy 'er wat breeder van spreeken; en ik hoop dat gy my dat genoegen niet ontzeggen zult.

O. Noopens den smaak van Taal- en Dichtkunde, Neef; dat is uitgemaakt: daaromtrent kunnen wy over deeze beide stukjes niet spreeken. De een zoekt alles in het bevalligste licht te plaatsen, en verandert zyne keuze, naar den onderscheiden aard der onderwerpen, die hy behandelt: de ander wil alles hol over bol werpen, acht een zogenaamd Treurspel, dat zyn party met recht afgryslyk noemt, te goed om in vaerzen gebragt te worden, en houdt schier staande dat men met geene zuiverheid van taal, noch schoonheid van vaerzen, te doen heeft, om dat toch alles over honderd jaar wederom zal verouderd zyn. Hadden onze Voorouders zo gedacht, wy zouden noch het oud Barbaarsch van Melis Stokespreeken. Zo denkt geene Natie, zo

[p. 12]

denken de Franschen minst van allen. Boileau, by voorbeeld; dat was immers een Wetgeever, n'est-ce pas?

N. Oui mon Oncle!

O. Wel nu, Sans la langue... hoe is 't ook?

N. Sans la langue, en un mot, l'Auteur le plus divin

Est toujours, quoi qu'il fasse, un méchant Ecrivain.

O. Juist.

N. Maar Ecrivain, ziet dat wel op den Tooneeldichter? Tooneelspelen, zegt men, worden niet voor het Kabinet gemaakt.

O. Weet je wel, jonge Heer, toen Racine zich beroemde dat hy zo gemaklyk vaerzen kon maaken, dat Boileau toen zei, ik zal 't u met minder gemak leeren doen?

N. Ik geef me gevangen, Oom. Maar die Historieschryver van Punt heeft eene valsche zwelling. Hy zoekt, zegt Corver, het gebrek van zaaken met eene opgesmukte taal te vergoeden. Zie, Corver kent Longinus en Swift.

O. By naam; dat blykt ten minsten. De Schryver van Punt heeft eenen Poëetischen styl verkoozen: dat stond hem vry, daar zo veele onderwerpen in zyne beschryving te pas kwamen, die het onderling verband van Poezy en Schilderkunst betreffen. De vraag is nu, of hy zich van het begin tot het einde gelyk gebleeven is?

N. Daaruit zou evenwel kunnen volgen dat in zyne levensbeschryving, van het begin tot het einde, niets goeds gevonden wierd.

O. De brand van den Schouwburg, Neef: hoe is die beschreeven?

[p. 13]

N. Oom, die blaadtjes heb ik overgeslagen, om dat Corver daar niets op zegt.

O. Zo doe jelui. Neef. Ik hebze driemaal geleezen. Maar ik zeg noch eens, 't is uitgemaakt. Over smaak wil ik ten aanzien van Corver niet met je praaten.

N. Noch wat geduld, Oom: vindt UE. evenwel die beschryving van het postuur niet yslyk pedantsch?

O. Zy is juist, Neef. Kwam ze niet te pas, dan zou ze in dien zin pedantsch mogen genoemd worden: maar zie waarom ze te pas komt. Men zondigt 'er hedendaags afgryslyk tegen: en dat kan nooit goed spel geeven.

N. Hebt gy evenwel niet smaakelyk moeten lachen, daar Corver dien gewaanden Kunstrechter schildert, in zyn rechterstoel zittende, juist naar zyne opgegevene wetten; de handen buitenwaards geboogen, omtrent op de hoogte der oogen gebragt. enz?

O. Oppervlakkig mooi; maar zo je 't op den keper beschouwt, onverschoonbaar slecht, om niet te zeggen kwaadaardig. De Schryver wil met die regelen niets anders te kennen geeven, dan dat dit veelal de paalen zyn, waarbinnen een Acteur moet blyven, om tot geene wangestalten te vervallen. Dit komt te pas op het Tooneel, op de Tekenakademie; schier overal: en 't waar' te wenschen dat 'er wat meer om gedacht wierd. Binnen die paalen is overvloed van speeling, om uit te munten, voor een man van talenten.

N. Maar een Dansmeester zou dat veel beter doen.

O. Neef, heb ik niet dikwyls van je gehoord dat de Dansmeesters veelal met binnenwaard geboogen knieën staan? Dit zou ten minsten den Acteur een slecht voorbeeld geven. Voor 't overig wil ik evenwel de Danskunst niet verachten: maar wat doet dat tegen onzen Schryver?

N. Het doet zo veel, dat Corver, die waarschyn-

[p. 14]

lyk sterker in het dansen dan in de Tekenkunst is, zyn fatsoen als Acteur daar aan verbonden rekent.

O. Neef, ik misprys niet dat men roeit met de riemen die men heeft. Maar hoor eens hier, wasBrinkman ook door een Dansmeester onderweezen!

N. Oom, ik was in den tyd van Brinkman noch zo jong.

O. Zo is 't, Neef. Maar vraag eens ouder Liefhebbers, of het postuur van Brinkman met dat van Punt of Duim, ook in zyn besten tyd, op eenen dag heeft mogen genoemd worden.

N. Duim was evenwel geen tekenaar.

O. Ook geen Danser, dat ik weet. De Schryver heeft dat ook niet in zyne Acteurs vereischt. Maar Duim toonde genoeg door zyne edele houding, dat hy overeenkomstig met tekenkundige beginzelen onderweezen was. Ondertusschen is het toch waereldkundig dat Hy in zyne gesten gemeenlyk wat eenpaarig was. Kan Punt, die ze in veel grooter aantal bezat, dat voorrecht niet aan zyne studie als tekenaar of schilder verschuldigd geweest zyn?

N. Maar Punt kon niet groepen, geen Tableau maaken.

O. Wie wou jy dat wys maaken, daar de man het in tekening zo wel wist te doen?

N. Corver zegt het met uitgedrukte woorden.

O. Laaten wy gelooven, Neef, dat hy 't met Corver niet kon doen; en over de oorzaak, daar het van daan kwam, elk het zyne denken.

N. 't Is wel, Oom: nu weêr tot den Schryver, zo het U niet verveelt.

O. Maar je weet wat ik gezeid heb: over het Artikel van smaak niet; dat is uitgemaakt.

[p. 15]

N. Evenwel nog iets over het Attisch zout, als het Oom belieft: Spatzier, die geestige kamerling van Thalia, met zyn Attisch zout: moetje niet lachen?

O. Neef, ik hebje dit maar te vraagen: Zoudt gy wel gaarne een Acteur zonder zout voor Gierigen Geeraard, of Warnar met de Pot, zien speelen?

N. Zonder zout, Oom, dat wil zeggen... ik weet het niet, zonder zout..? neen.

O. Niet zonder Zout, denk ik dan; maar liefst zonder Attisch zout, niet waar? Jy weet evenwel dat men dien naam geeft aan het fynste zout; te weeten aan geen tafelzout, of braadzout; maar aan dat zout, daar wy, by voorbeeld, de stukken van Moliere en Langendykom zien vertoonen.

N. Stil, stil. UE zou my schier verstrikt hebben. Neen, Oom, daar zit het zotte. Wy gaan 'er om het zout dat in de stukken steekt; maar een gezouten Acteur...

O. Een zouteloozen dan?

N. Ook niet.

O. Wat dan? Gelooft gy niet, Neef, indien 'er vuur in een Treurspel is, dat een Acteur, die 'er de hoofdrol in speelen zal, ook vuur moet hebben?

N. Wel ja, Oom! wie zou dat tegenspreeken?

O. En als 'er zout in een Blyspel steekt, moet dan de Acteur, voor zyne hoofdrol, ook niet dat zout in eene ruime maat bezitten?

N. Wat zal ik zeggen? Corver lacht evenwel zoet met dat Attisch zout.

O. Dat kan wel daaruit ontstaan, dat zyn zout niet van het Attische soort is. Gy verstaat me, denk ik.

N. Oom, het is me leed.

O. By onze eerste byeenkomst heb je my ook gevraagd, of ik hem niet voor een man van oordeel hield.

[p. 16]

N. Ik begin te vreezen.

O. Thans kan ik je daarop dienen. Zo hy 't was, zou hy een zaakelyk onderscheid begrypen tusschen Achilles aan 't Hof van Lykomedes, en Achilles, ruim tien jaaren ouder, voor Troje: en hy zou ons niet met goedkeuring uit den mond van Jordaan vertellen dat in deezen Held, dien men immers in 't stuk van den Hr. Huidekoper ongeveer op zyn dertigste jaar moet stellen, wel iets vrouwachtigs, mogt zyn. Ik weet niet of Corver in eene Fransche Iliade iets diergelyks kan gevonden hebben. Maar ik weet zeer wel dat in de oorsprongklyke Ilias niets van die natuur gevonden wordt. Homerus geeft wel te kennen dat Achilles de schoonste was van alle Grieksche Helden; maar hy doet dit gemeenlyk van ter zyden, zonder het denkbeeld van zyne heldhaftigheid te verzwakken. Zo zegt hy, by voorbeeld, dat Nireus de schoonste van allen was, naast den volmaakten Zoon van Peleus.

Ook zou hy niet vraagen, wanneer men eene Actrice niet geschikt oordeelde voor de Isigenia in Aulis, of die in Tauris haar beter zou passen? Hier loopt noch grooter tydvak tusschen beiden; en Ifigenia is in het laatste stuk met eene heel andere waardigheid bekleed, dan in het eerste. Dit is even dwaas, als of men ontkennender wyze vroeg, indien een Acteur niet geschikt was voor Jozef in Dothan; zou Jozef in 't Hof beter voor hem zyn? De man, die zo stomp van oordeel is, mogt over 't geheel wel wat minder beslissen.

N. Hy beslist wat stout, dat beken ik; maar hy erkent ook noch al ergens dat hy missen kan.

O. Dat is byna het eenigste dat hy onwederspreekelyk bewyst. Goê nacht, Neef!