Vier zamenspraaken nopens de aanmerkingen van den rustenden tooneelspeeler M. Corver, op Het leven van Jan Punt

[p. 3]

[Eerste zamenspraak]

N. Wat is een Pedant, wat is een Petit-Maitre? Ik bid u Oom, onderrecht my wat; ik wil graag in gezelschap een weinigje meê snappen, en over dat stuk wordt nu in de koffyhuizen en boekwinkels vry wat gesproken.

O. Maar Neefje, zo twee definitien te gelyk?

N. 't Is om best den vervaarlyken afstand, die tusschen beiden is, te leeren kennen.

O. Die afstand, Neef, indien de beide karakters volslagen zyn, zal schier op 360 graaden loopen. Dat is, zy zullen zich, hoe strydig ook, in het punt van de hoogste verwaandheid vereenigen.

N. Wel gevonden! Zie daar terstond het middel om den twist, tusschen den Schryver van Punts leven en den rustenden Tooneelspeeler M. Corver, by te leggen. - Ik meen dat Oom het eerste geleezen heeft; maar is UE. De brief van den laatsten ook bekend?

O. Zo wat, Neef. My dunkt hy komt wat te laat. Men diende nu, om wel te oordeelen, het eerste wel op nieuw te leezen.

N. Dat heb ik gedaan, en daarom wenschte ik 'er met Oom wel over te praaten; want ik weet toch dat diergelyke zaaken van ouds onder Uwe liefhebbery vallen.

O. Ja Neefje! Maar de Mode verandert zomtyds in weinige jaaren zo sterk. Indien uit dat gesprek eens volgde dat gy my voor een Pedant, of ik U voor een Petit-Maitre, hieldt?

N. Voor 't eerste zal ik my wel wachten, en 't laatste zou ik met lydzaamheid verdraagen.

O. Gy zoudt het eerste ontveinzen, en met het

[p. 4]

laatste misschien noch al in uwen schik zyn. De Petits-Maitres neemen het nooit zo kwaêlyk dat men hun den naam geeft dien zy verdienen, als de Pedanten.

N. Ook is 'er niets walgelyker dan een Pedant.

O. Voor een Petit-Maitre; niet waar? Maar, Neefje; van een Pedant leert men noch wel nuttige zaaken. Wat leert men van een Petit-Maitre?

N. Ten minsten leert men van hem, zich te wachten voor Pedantery.

O. Ik twyffel of men dat van zulk een Meester uit het rechte beginzel zou kunnen leeren. Doch versta my wel. Ik meen hier geen Roomschen Drieman Antonius; maar een Marquis van Moliere, of een diergelyk schepzel.

N. In zekere opzigten kan evenwel een Petit-Maitre met een waar Dichter in één daglicht beschouwd worden.

O. Waar hebje dat gevonden?

N. By Corver. Zou Oom dan noch denken dat in zyn brief niet veel nuts gevonden wierd?

O. Wel! wel! ten minsten wat nieuws: maar ik kan my daar noch niet op verklaaren, Neef, om dat ik hem maar doorgebladerd, en niet ernstig geleezen heb. Doch dat hy veele overtollige vertellingen behelst, is vry zeker.

N. Die vermaaken evenwel den Leezer.

O. In uwe jaaren, dat kan zyn. By voorbeeld die pissende Romein?

N. Foei! Oom.

O. Die Poolsche Jood, met zyn bonte Muts.

N. Ja! dat wil ook weinig zeggen.

O. De tachtigjaarige Kosters-Dochter.

N. Al doet het niet veel af, dat 's noch al zoet ook.

O. De Fransche Koordedansser op Curaçao.

[p. 5]

N. Daar ben ik wat meê verlegen.

O. De bil van Juffrouw Bouhon.

N. Ja, maar zacht! Dat brengt hy by, op dat men het belachelyke van de Marmeren Kleopatra zo veel beter zou kunnen bezeffen.

O. Dat had hy 'er ook toe van nooden. Is dan het denkbeeld van eene Marmeren Kleopatra in de harssenen van een Schilder, gelyk het, dunkt my, in 't leven van Punt wordt voorgesteld, zo belachelyk?

N. Neen! maar in Tooneelklederen, die veelal een grotesquen smaak uitdrukken.

O. Men nam dat in die dagen voor Antiek. Een Schilder, ik beken het, kon wel beter weeten. Maar de vertooning van een Tooneelspel gaat altoos gepaard met veele omstandigheden, die men by wyze van onderstelling moet aanneemen, zo men in de Schouwburg eenig vermaak genieten wil.

N. De aanmerking van Corver is evenwel juist, dat Juffrouw van Thil met die vereeuwiging zeer slecht in haaren schik zou geweest zyn.

O. Ook was dit de meening van den Schilder niet. Op dat oogenblik was 'er voor hem geene Juffr. van Thil in de Waereld. Hy zag de stervende Kleopatra, en wilde zeggen, dat zy in marmer nooit zo wel zou kunnen uitgedrukt worden, als zy zich daar in natuur vertoonde.

N. Zo had een verstandig man moeten spreeken.

O. In koelen bloede, ja. Maar als men sterk getroffen is, dan heeft men geen tyd om zich zo net van pas te bepaalen. Hartstogtelyke gevoelens, al zyn zy waarlyk schoon en edel, kunnen zonder moeite, wanneer men ze buiten het waare licht wil plaatsen, belachlyk gemaakt worden. Maar die dit

[p. 6]

doet, ontdekt ook dikwyls hierdoor de grofheid van zyne zintuigen, of de zwakheid van zyn oordeel.

N. Zou Corver dan geen man van oordeel zyn?

O. Als ik hem eens wat ernstiger geleezen heb, kunnen wy daar nader over spreeken.

N. Ik kan toch dat belachlyk tooneelgewaad aan de zyde van Laokoön niet dulden.

O. Neef! Ik zie dat gy meer gewoon zyt in Koffyhuizen en Boekwinkels, dan onder Kunstenaars, te verkeeren. Wie zegt u dat de Schilder dat tooneelgewaad 'er by begeerde?

N. Ik moet lachen, Oom! 't wordt nu noch fraajer. Moest Juffr. v. Thil dan eerst op haar onderrok uitgekleed worden?

O. Geen blaauwe loopjes, Neef! meent gy dat Laokoön naakt was, toen hy met zyne kinderen door de Slangen wierd aangevallen? Dat heeft Praxiteles, of wie hem vervaardigd hebbe, ook geenszins willen te kennen geeven. Men vergunt de Kunstenaars deeze omstandigheden naar hunne verkiezing te schikken. Laokoön naakt, Niobe gekleed, haare Dochters met een sluier om het lyf geslingerd; zonder dat men onderzoeken wil, of het geval juist zodanig geweest zy. Dit is die vryheid, welke Horatius aan Schilders en Poëeten in eigendom geeft; en alle waare liefhebbers beschouwen deeze zo naauw verknochte kunsten uit dat oogpunt.

N. Hy begeerde dan eene naakte Kleopatra?

O. En waarom deeze niet zo wel als de Egyptische? Gy weet immers dat men, in Schilder- en Beeldhouwkunde, zich aan het naakt niet stoot, indien het geene onbetamelyke houding heeft. Noch Venus, noch Adonis, zullen het oog door naaktheid kwetsen.

[p. 7]

N. My dunkt, Oom, dat ik u begin te verstaan: Indien Adonis een stuk uit de bil van Venus beet, of Laokoön Kleopatra dus liefkoosde?

O. Dat zou op de geestigheid van Corver uitloopen, en zekerlyk de gemantelde Dood van zyn titelvignet te boven gaan.

N. Ik beken het, Oom; wat die mantel zeggen wil, begryp ik niet. Maar ook het gansche Vignet...: ik versta het niet. De Nyd zal zekerlyk op den Historieschryver van Punt moeten slaan. Maar hoe, is Corver dan de Dood?

O. Ik weet 'er niets anders op; en dan draagt hy den mantel tegen de koude van zyne laffe snaakeryen.

N. 't Mag zyn wat het wil, Oom; hy springt toch met dat Schryvertje vry geestig om.

O. Neef, ik moet eerst dat Schryvertje noch eens leezen. My dunkt, dat ik in dat stukje verscheiden aanmerkingen over het waare schoon, zo wel in taal en dichtkunst, als in Schilder- en Beeldhouwkunde, gevonden heb, die juist niet kwaad waren.

N. Dat kon wel zyn. Maar Corver heeft alle die dingen reeds op zyn 25ste jaar geweeten, ten minsten wat het tooneel betreft.

O. Ei! wie zegt dat?

N. Hy zelf.

O. Zeer wel, Neef: Uit de eerste hand heeft men altoos de echtste berichten, niet waar?

N. Oom wil spotten. Maar zeker, Oom mag het wel gelooven. Hy weet oneindig veel van het Tooneel, en van de waarde der stukken; daar het in Holland sederd zestig jaaren zo slecht meê gesteld is, dat hy zich, in dat geval, schaamt een Hollander gebooren te zyn.

[p. 8]

O. Ei lieve!

N. Ja toch! De Hoogduitsche Tooneelspeeler Abt heeft gezeid dat onze Natie 200 jaaren werk zou hebben, eer zy den goeden smaak bereikte. Corver zegt, 400. Evenwel zou hy 'er wat op weeten, om dat tydperk te verkorten: maar men hoort hem niet.

O. Zegt hy zelf die fraaie dingen, Neef?

N. Ja wel, Oom. UE. moet hem maar eens aaneengeschakeld leezen.

O. Hebt gy uit voorbygaande trekken ook eenigzins kunnen merken, wat hy beginnen zou, indien men hem naar zyne begeerte gehoor verleende?

N. Wel zo iets.... maar....

O. Wel nu?

N. Ja! Maar dat zal juist by U het best niet zyn. De Hollandsche heldentoon moet afgeschaft worden. Hy betekent niets meer dan tra la la la lieren. Te zeggen dat onze vaerzen moeten klinken, is maar zot geroep, Ezels gebalk, Spreeuwen gesnap. 't Waar' ons beter tot de domheid van onze Ouders weder te keeren.

O. Ik moet bekennen dat onze 18de Eeuw gelukkige ontdekkingen geeft.

N. 't Is zo verre met ons gekomen, dat wy Pompejus, Horatius, Aristomenes, enz. niet meer redelyker wyze ten tooneele kunnen voeren.

O. Hou op, hou op!

N. Eene lamme vertaaling te willen verbeteren, is maar als of men zeide, ik kan beter spelden dan gy.

O. Jongen, ik zeg dat je zwygt!

N. Dat likken is voor het Kabinet. Maar de Treurspelen van van Haren....

O. Van Haren, Neef! van Haren.... wacht een beetje. Ja! die stukken zouden goed zyn, zo de

[p. 9]

taal goed was. Maar dat is beklaaglyk! alles heeft een Fransch accent, en dit gaat zo ver...

N. Daar zyn ze geen jota minder om; men kan die vaerzen, om dat ze natuurlyk zyn, met een snap van buiten leeren.

O. Neef! ik word mislyk.

N. Daarom bemint hy ook de oude vertaaling van den Cid.

O. Rodrigo! wel hoe nu, rampzalig wicht! wat doe je?

N. Ik volg de wreede klem van myn hard noodlots boeje. Om nu dit alles uit te werken, moest men slechts in Holland een Vondel, een Hooft, eenCorneille, enz. doen te voorschyn komen.

O. Hunne werken verbranden, wil je zeggen?

N. Neen, neen; die baazen moeten op nieuw te voorschyn komen.

O. Om nooit gehoorde lessen by Corver te haalen?

N. Kon men dat maar uitwerken, dan zou alles van zelfs los loopen; want vervolgens had men niets meer van nooden dan goede Spelers en Speeleressen.

O. Dat laat zich hooren. Maar nu, die Vrienden te voorschyn te brengen?

N. Ziet Oom niet dat dit een kleine zwaarigheid is?

O. Neen ik.

N. UE. moet den ganschen brief aandachtig leezen. Corver zegt aan het einde dat de middelen tot herstel voor de hand zyn, en dat hy ze kent. Wel nu, niets is dan zo gemaklyk.

O. Ei lieve!

N. Neen, zeker; niets is zo gemaklyk.

O. Dat zou de bezweering by Lukanus, die my ter loops in het oog gevallen is, noch ver te boven gaan.

[p. 10]

Maar vreest hy niet voor het bekende dreigement, by de vertooning van Haagschen Barent?

N. Wat is dat, Oom?

O. Men hangt en brandt de Tovenaars!

N. Och! Corver is geen Tovenaar.

O. Niets minder, Neef: vaar wel met hem.