Gedichten
(1820)–A.C.W. Staring–
Auteursrechtvrij
[pagina 131]
| |
De tuchtiging der Algerijnen, op den 27 van oogstmaand 1816.
| |
Engbert. Gârtjan.
Engbert.
(buiten de deur)
Heila!
Gârtjan.
(binnen 's huis)
Komt'r in!
| |
[pagina 132]
| |
Engbert.
(intredend)
Goên dag! Dáár bûk weêr!
Gârtjan.
Engbert, zun ei dat! wel now volgt er meer!
‘Schepers Engbert is veur Algiers 'ebleven’
Ston', zo de práát gink, in de Krante beschreven.
Engbert.
In den Almenak vin' i de wáárheid, Gârtjan!
De Krante en 't waêrglas bedrug' alleman.
Kans haŵwe van doodgáán; dâs ongelógen!
Dáár heb' kogels genogt deur de locht 'evlógen;
(Te Algiers, wîk zeggen) en een ùùt den hoop...
Zoo hâk al te veùlle! Máár 'k sun er goêkoop
Van af'ekommen!
Gârtjan.
Dat bèûi! smiit oe dale.
| |
[pagina 133]
| |
Vertel mei wat van oeë dáden, miin Jonge! ik male
Op niks anders! 'et zit er nog in, dat ik meê,
An den bak, scheepskost heb 'egetten, en jáár of twee.
Engbert.
Now dan; heur toe!
Die Algierse venters
Hadden festig... ('k'leuf meer!) kristemensen an flenters
Gehakt, ùùt baren meudwil; ook gink
Eur olde staelen weêr an; ze gavven om geen dink!
En onzen Keunnink dorsten ze ook an te blekken!
Den was dat, kèûi denken, in den krop bliven stekken!
Ook duurde 't niet lange, of dáár haît! de Ammeráál’
Van de Capellen mos' tot 'um. ‘Miinhaer de Ammeráál’
Zei' de Keùnnink ‘we dient er en torn op te wágen!
Zol dat Dievengespùùs van Algiers os plágen,
Now het Franse, met Gods hulpe, klein is 'emaakt?
Dan waar 't Land ùùt den raegen in den drup 'eraakt.’
| |
[pagina 134]
| |
‘Reg' zo, oe Hoogheid!’ zei' de Ammeráál ‘veùlle viver
En zessen, met zûk volk, help' ze máár stiven,
In eur kwáâ nukken; en dáárom, kort en goed:
De kogels schaf 'ei, wei schiet ze eur op de hoet!’
‘Genogt!’ zei' de Keunnink. Kláár was 't! wei mosten vechten,
Met den Engelsman saam'; die zol 't alles beregten,
Ná wize en tiid.
Veur Algiers, trok Lord Exmouth veurùùt!
En schip as en karke! En 'en brander met krùùd
Haŵwe ook; en bomkettels zatter; en neimoodsche pilen,
Vol hels tuug, om 't Nest tot den grond te vernielen.
Dáár ráásde 't hen; of 'et jongste gerigte begost!
An wal doch' ze vast, da' wei niks en kost,
En bleef', op 'en hoop, as ezels stáán kiken,
Tot 'et losbarstte. Doe wist de Heiens van striken!
(Die de ribben nog heel had', verstáát zik) De stad
Gaf van klinktem bescheid; en, bei dit en dat!
| |
[pagina 135]
| |
Heit ze 't Helden, 'et zunt geen Mensen,
Die zoône praek niet an den názegen wensen!
Ook knikten de knieën mei allebot,
Of mei de kolde in de benen schot.
Dat duurde, zo 'k denke, goê tien minuten;
Máár de haze, in miin harte, stak ziin oor niet buten!
'k Brog' miin stuk in de rigting, met al miin verstand;
En den negensten kogel akk'ráát te land
Náást 'en schietgat: kabaaf! de muur van mekender!
Twee kanons ùùt de rige! en 'en moorse stander,
Die er bei ston', meê deur de puun rondumme geflaerd!
‘Geluk! geen wiisheid!’ zei' 'k. ‘'t Is en daalder waerd!’
Riep onz' Kap'tein ‘dáár hêim!’ en hi wol' niet lùùstren
Wâk práátte
Van toeversan begos' 't now te dùùstren
Deur den damp, en wei kláárden ons wark op de gis!
Wol' 't niet best raken? geduld! dan was 't mis.
Máár, ik wil 't oe belóven! al vleùg' ze in den blinden,
| |
[pagina 136]
| |
Mannig kogel wis' ziin weg te vinden!
En kosted' 't heurleùi', 't kostede ons ook bloed!
'et Slimste toch vergink 't 'et morenbroed!
De vonken weiden ùùt de stad nábóven,
Van eersten af an. Ze ston', krek as en óven,
Om er te gleistren; en 't plundergoed meê!
Dat mosten ze anzien - de schelmen! 't kanon, op de reê,
Gaf júmmer deur vuur, en 't volk gien tiid tot blussen.
Eur vlote stak an! De muur, ondertussen
Dánig geteisterd, was langshen vol gater! En now sloeg
't Krùùdschip an spáánders! Hol klokte os de zee veur de boeg;
De vlamme schot torenslank op! Máár, die 't zoog gebeuren,
Kon, in 't groezaam roemoer, den slag niet heuren.
Zo gink 't er af, Man! zes uur an een stuk! Eur nest
Was schoongegleuid as 'ne pipe; - al de pest
Joeg de locht in! Dat lieten we os deftig betalen,
En de kristenslaven te hope halen:
| |
[pagina 137]
| |
Dasze, vrei van ransoen, met os trokken! En bult geld
Hef' ze os ook, veur de Napelsen, toeëteld,
Die 't was af'estollen. Ook wordde er beschreven,
Zwart op wit, dasze veurtáán niks en bedreven
Tegen 't reg' van de veùlker. (Zo 't heit! máár daar hêk
Gien verstand van) genogt, dat de schoelies eur nek
Mosten bugen, en (prakkezeer 'et es ná!) dat onz' schepen
Meê bei den dans wáár'!
Hoe hield' ze os beknepen,
Die lelleke Fransen; pas twee jáár verleên!
Hoe wist' eure dartig miljoen' os ùùttekleên -
Os! handvol mensen! 't Lan's geld, am'nisie, tugazie,
Schepen, matrozen, soldáten mos' weg! De koerazie
Liet' ze os allenig, om, wasze, in eur euvermoed, schond'
En vernieldet, in Góôs naam, van neis, ùùt den grond
Weêr optehalen. Ook hield' wei, diep in onz' zakken,
En spáárpennink vast: of hi neêr mog' smakken,
Die dáár, op 't hoogste van 't rad van fortuun,
| |
[pagina 138]
| |
Ston' te kreien!
In 't end lag hi dale; en 'et gruun
Van d'Oranjenboom sloeg, as de Lelies dáár ginter,
Hier ùùt den wortel weêr op, náá'n twintigjárigen winter.
Knap spronk' ze toe, die wat kost' en wat had'!
Waterloo hef' onze Kriigshaer zien vechten - de stad
Algiers onze Vlote! En meúg' ze andere prizen,
Van onz' Provincies - wei durf' op Gelderland wizen!
Viif Lan'sloùi' haŵwe, bei 't zeuvental opperste, an boord
Van de Melampes!
Gârtjan.
Ik wet wel! en zei' 'et al voort:
‘De Onzen zunt met!’ Onder Zoutman heŵwei de moppen
Ook niet ontzeen!
Kom an! now moŵwel es stoppen!
't Is goe'en tabak; máár de zilveren deuze is vort! -
'k Wol meê onz' gekwetsten bedenken... en kwam te kort!
| |
[pagina 139]
| |
Weg gink de deuze, om miin schat te vermeêren!
Engbert.
Bazig! oe harte, miin Vrind, zol' en keùnnink eren!
Toelichting. De á en ó, zoo enkel als dubbel, worde, in dit stukjen, uitgesproken, als de fransche o, in mole; de èu, als de o̔, in het nedersaksisch-hoogduitsche vo̔lcker, to̔pfe; de ae als de fransche è, in père; de ùù als de fransche u, in lut. Men zal dan, ten naaste bij, goed lezen. | |
[pagina 140]
| |
De Praat (le jargon) hier gebezigd, heeft de meeste overeenkomst met degene, welke in het Zutphensche, op het land, omstreeks Vorden en Lochem, wordt gehoord. Doch eene enkele spreektaal, gelijk deze, weifelt zoo zeer op de tongen, dat men, dezelve schrijvende, uit den aard der zaak, niemand volkomen kan voldoen. Het Plat Zutphensch, gelijk het, in de Hoofdplaats van het Kwartier, wordt gesproken, is het mijne niet. |