Logo DBNL
Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien (1612)

Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien

(1612)–Jan Jansz. Starter–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Theodorus Zizimus van Raguse brenght hem selven dwaselijck van der tijdt, siende dat hy veracht was van de ghene dien hy beminde.

De Seventhiende Historie.

Raguse een Stadt in Dalmatien gheleghen op de Adriatische ofte Veneetsche Zee, is hier voormaels ook geheten geweest Epidaurus, doch niet dat Epidaurus, van waer eertijdts tot Roomen ghebracht werdt de slanghe die den Godt

Esculapius toegeheylicht ende gewijet was, om de pest te verdrijven, want dese twee steden liggen wijt van den anderen onderscheyden. Dese Stadt dan, hoewel sy oyt seer vermaert ende overvloedich geweest is van volc ende rijcdom, en was evenwel noyt so triumphant als rechtevoort, want sy wort gheregeert na haer eygen wetten ende privilegien van haer eygen Magistraten, ende bloeyt in loflijcke regeringe even als Venetien, hebbende haren eygen raet ende gebiet, die geenen Prins onderworpen sijn. 'Tis wel waer, dat om de neringe ende gemeyne welvaert te houden staende, ende vry te moghen handelen tot in Levanten, daer sy hare meeste Coopmanschap dryven, sy tribuyt sijn betalende aen den groten Heer van Turckyen, gelijc selfs de Venetianen niet vry en sijn van hem tribuyt te geven ende manschap te doen van wegen hare Eylanden, hoe statich ende groots sy haer weten te houden. Om den grooten handel dan die tot Raguse gedreven wort, so ist datmen aldaer siet Coopluyden van alle natien, ende voornemelijc Griecken, die haer selven aldaer sekerder vinden dan onder de Janitsersche straet-schenders des Princen van Constantinoble. Nu sijnder by onsen tijden geweest twee Griecksche Coop-luyden, die te samen seer goede vrienden waren, als die hare goederen ghemeyn hadden, ende gesamentlijck haren handel dreven, ja schier nimmermeer van malcander en waren, so seer was hare vrientschap ghewasschen, ende so gemeynsaem hadde haer 'tgewin onder malcander gemaect in kennisse, maer niet in den bant der deuchden. Den outsten, ende ooc den wijsten, hoewel sy beyde noch jonge luyden waren, was geheeten Demetrius, den anderen Theodorus Zizimus: Demetrius was getrout met een jonge vrouwe die beleeft ende uytnemende schoon was, ende wiens deucht dies te meer te prijsen is, om dat sy van een ijder ghekent ende gehouden was voor den roem ende het cieraet hares vader-lants, 'twelck een oorsaec was dat haer man haer niet nau en hielt, maer vryelijc toeliet te mogen gaen in alle goede geselschappen, daer't haer beliefde. Ooc betoonde sy hare wijsheyt in dese vryheyt, die in geenderley wijse misbruyckende, maer haer so beleefdelijc dragende, dat sy door hare wesentlijcheyt, gemeynsaemheyt ende andere frayheden, die

sy eenparichlijck mede deelde allen den ghenen die met haer om-gingen, den naem droegh van de eerbaerste ende cuyschste vrouwe van 'tlant. Theodorus verkeerende dagelijcx ten huyse van sijn metgesel ende vrient Demetrius, ende siende de lusticheyt, schoonheyt ende bevallicheyt van Cassandra (so was de naem van schoon Ragusinneken) en was so stantvastich ofte deuchdsaem niet, dat hy meer letten soude op de eere van sijnen vrient, als op de volnoeginge van sijne dwase begeerlijcheden, maer sijne fantasien gehoor gevende, wert op haer niet alleenlijc verlieft, maer ooc seffens versot, ic segge seffens versot, nadien daer niet en was dat hem sijne genegentheyt conde bepalen met den regel des onderlingen bants, ja hy wiert 'teenemael moedeloos ende mistrostich, siende de onverwinnelicke deucht van Cassandra, ende dat sy so veel te meer trachten soude die te behouden, als het haer lief was ende kittelde, dat de gemeynte van haer so goeden gevoelen hadde. Dies hy, die van alle canten so heftich besprongen wert, nochtans niet en derfde bespringen dit onverwinnelijc casteel van eerbaerheyt, behalven dat hy noch een voncxken verstants hadde, dat hem sulcx verhinderde, ende geboot te respecteren sijnen so goeden vrient Demetrius. Als ic bemercke dese algemeyne verdorventheyt van de menschen, ende hoe dwaselijc sy haer verlieven, ende het ooghe, mitsgaders hare genegentheyt worpen op de schoonheden die haer voor ooghen comen, begerende ende terstont vervolgende, sonder eenich opsicht ofte onderscheydt, de Dochters ende vrouwen der gene die sy behooren te respecteren, ende liever te wesen een bolwerck ende vestinghe van de Vrouwen in haren huyse, als die selfs op te ruyen tot haren verderve. Als ick dit (seg ick) bemercke, so wert ick ghedwongen, misprijsende de al te seer beleefde manieren van doen der Fransoysen, te prijsen de Italianen ende de Turcken, die hare Vrouwen niemandt en laten sien dan haer eygen ooghen, nauwelijcx so milde over haer wesende, dat syse eens laten sien aen de gene die haer ten naesten bestaen van bloede. Ende ic en meyne niet dat het jaloersheyt is die haer beweecht sulckx te doen ende het Vrou-volck soo costelijck opgesloten te houden in hare camer, maer veel eer mededooghentheydt die sy hebben met

sodanige herten die so lichtelijck nieuwe gepeynsen crijghen, ten eynde dat de selve, siende eenighe seldsame schoonheyt voor haren oogen comen, niet en souden daer op verlieven ende also van vrije luyden tot slaven worden, ja by gebreck van tot haer vermeten te comen, niet en souden in perijckel staen van te vallen in eenige sonderlinghe dwaesheydt, ende verghetelheyt van haer selve. Ende so Demetrius mede nausiende geweest hadde in dit selvighe stuck, ende sijn vrouwe beminnende, evenwel niet en hadde ghelaten haer ghecamert te houden, uyt-wysende de zede van zijnen lande, soo en soude zijn vrient Zizimus niet geraect sijn tot dit ongheval, ende hem selven verblindende niet gheworden zijn een slave van de schoonheydt ende goede gratien van de Edele Ragusinsche Cassandra. Nu hoe grooten raserije van liefde dat hem ontstelde het beste dat hy over oft in hem hadde, soo was hy evenwel noch soo wijs ende bescheyden in sijn lijden, dat hem selven bedwingende, hy niet en dorst, of ooc niet en wilde laten opgaen den rooc van het vyer dat in sijn herte verborgen was, siende dat de redelijckheyt sijne fantasie tegen was, ende hem bename om yet te doen dat strecken mocht, oft tot schade, oft tot schande van sijnen gheselle ende goeden vrient. Hadde hy so wijs geweest om het ontsteken vyer te blusschen, als hy was om so slechtjens hem te overdencken het ongelijc dat hy Demetrius soude doen, hy en soude hem selven namaels so niet verlopen, noch sijn vrient so cleyn niet gheacht hebben. Volherdende in dese uytsinnicheyt verliest hy sijn ruste, ende becommert sijnde met veel sware gedachten, wiert hem eten ende drincken tegen, so dat hy magher ende melancolijck wordende, men hem soude aenghesien hebben voor een gheest, oft liever voor het vleescheloose gheraemte van een gheanatomiseert Lichaem. De goede Demetrius was bedroeft dat hy sijn geselle so sach verdwijnen, ende smelten gelijck de snee op het gheberchte van Thracien, soo wanneer haer den brant der sonnen begint te ghenaken, ende hoewel hy hem vraechde na de oorsaeck van sulcken veranderingh, ende dicmaels socht de reden te weten, om, waer het eenichsins mogelijk, daer in te voorsien. Den Min-

naer nochtans, die wel wist, dat hoewel de remedie, die tot sijn sieckte van noode was, was in het huys van Demetrius, sy evenwel hem, diese besat, soo lief, ende van haer selve soo vast ende onbeweeghlijck was in haer voornemen, dat het hem soude onmoghelijck sijn die te crijghen, noch van den eenen, die sijn eer ende faem daer aen hingh, noch van d'andere, die haren Man ende vercreghen gheruchte so lief hadde, dat sy liever soude duysent dooden ghestorven hebben, als haer eere in het alderminste te krencken. Den Minnaer (seg ick) aldus ondervraeght sijnde van zijne veranderingh, ende verlies van ghesontheydt ende ghewoonlijcke blygheesticheyt, gaf voor antwoorde, dat hy anders gheen oorsaek daer van en wist als een gheduerighe onruste daer hy mede ghequelt was, ende selve den oorsprongh niet van en wist, of ten moest zijn van eenighe verdorven humeuren, die hem dese melancolije veroorsaeckten. Men raet hem dranck in te nemen, hem selven te purgeren, ende bloet te doen laten, om dese verdorventheydt te verbeteren, doch hy en wilde daer toe niet verstaen, als die wel wist dat de droogheri, kruyden, ende plaesters niet en holpen tot sijne sieckte, want hem anders niet en ontbrack dan een koeckxken ghemaeckt met de hant van Cassandra, sulck als Thanar ghereedt maeckte voor haer Broeder Ammon, haer selven uyt dwangh overghevende tot sijnen wille, want dese eenighe levende Mommie, die gevoelen ende beroeren hadde, crachtigh ghenoegh was, om hem appetijdt te doen crijghen, ende te brenghen tot zijne vorighe sterckheydt. Indien Zizimus gheweten hadde, dat Demetrius soo milde soude gheweest sijn over zijne Cassandra, om hem te behoeden van de doot, als de Coningh van Babilonien om sijn soon by het leven te houden, hy en soude so conscientieus niet gheweest hebben, als den Prins van Assirien, die liever koos te sterven, dan sijn begeerlijcheyt, die hy voor misprijselijc hielt te ontdecken. Maer nu versweech hy sijn crancte, wel denckende dat men so barmhertich niet en soude sijn, noch hem volghen laten het ghene dat hem ghenesen conde. De vriendelijcke

ende beleefde Cassandra, die desen dwasen patient lief hadde uyt oorsaeck van de vrientschap die tusschen hem ende haer Man was, behalven dat sy haer bedroefde in dese zijne qualijckvaert, vraeghde hem dickmael, van waer het hem toequam, ende offer geen middel en was om dit quaet te ghenesen? hy en dorst niet segghen, dat het de liefde was die hem so dderlijck gequest hadde, dat de wonde verdorven zijnde, ende het venijn van de selve opgheclommen tot aen zijn herte, hy hem selven bevont versmacht, geknaecht, ende t'eenemael uytgeteert, ende met den Poeet moest bekennen de waerheydt van dese navolghende woorden.

 
Ach Liefd' ghy zijt te sacht, te seer
 
Aenlockend' end' oock veel te teer,
 
V macht is al te groot, te vvijs.
 
Ghy quelt en schaet ons even staech,
 
En baert ons even sulcken plaech
 
Ghelijck de oversoete spijs
 
Ghemeenlick in een Maech dee, as
 
Sy niet wel toeghemaeckt en was.

Alle t'ghene dan dat Theodorus Cassandra tot antwoorde gaf en was anders niet dan een hoop versuchtinghen, de welcke ghelijck sy uyt locht ende wint bestaen, also verginghen sy oock terstont in de tegenwoordicheyt van de Vrouwe, die op gheen dinghen min en dacht als op sodanighen handel van liefde, als die noyt ander liefde ghesmaeckt en hadde dan die van haren Man, noch beproeft de onghematichde passien van dese dwasen die daer volghen de banniere van den Prince der lichtmissen, te weten Cupido. Theodorus dan van daghe te daghe afgaende, ende reedende onder dit soo bedwonghen ende schadelijck stilswijgen na zijn eynde, nam voor hem, eer hy noch quame te sterven, Cassandra zijn meyninge te ontdecken, ende zijn lijden haer te doen verstaen, op dat sy na zijn doodt mocht beclaghen een oorsaeck daer van gheweest te zijn, waer door hem zijn swaricheyt mocht eenichsins lichter vallen, mits de selve openbarende aen den Medecijn-meester diese alleen

ghenesen conde, ende om niet te schijnen te willen sterven so op den wilden bocht, sonder eerste zijn cranckheyt te openbaren, dies hy op een sekeren dagh dat hem de schoone Ragusinne vraechde na zijn wedervaren, haer antwoorde, qualijcker te pas te zijn als oyt, ende dat hy anders niet voor oogen en sagh dan zijn uyterste verderf. Maer sprack sy, mijn Heer Zizimus isser dan geen middel om u uyt dese quellinghe te verlossen? Ha Mevrou Cassandra (antwoorde hy al suchtende) ick soude gesont genoech zijn, ende verlicht van 'tmeeste deel deser crancheyt ende qualijckvaert, indien ick maer seker en ware sulcken deel te hebben in uwe goede gratie als ick wel wensche, sonder de welcke het my so onmoghelijck is te leven, als dat de kruyden op t'velt souden konnen groeyen so wanneer haer ontbrake de natuerlijcke vochticheyt, die een oorsaek is van haren wasdom ende leven, aenghesien het van daer is dat ick den douw hebben moet die my laven can ende den dorst ende droochte lesschen, die my aldus het ghebeente aen het vel heeft ghehecht: den douw (segh ick) die mijne voorgaende sterckte wederom can in mijn hart brenghen, ende my, door sodanighen troost, can gheven een nieuw leven ende nieuwe blymoedicheydt, ja oock by de selve gestadich behouden. Ende ghy, die soo verstandich, scherpsinnich, ende aendachtich zijt, wist ghy noch niet dat de passien ende smerten der Ziele de ghene zijn die 'tlichaem ende de crachten der sinnen ende des gheests aldermeest verswacken, ja onghelijck meer dan eenige pijne die van buyten aen comt? Wist ghy niet datter gheen weedom soo groot en is, of den tijt en doetse verlichten, noch geen verlies so schadelijck, of ten wordt vergeten met den vluchtigen loop des tijts? Alleen het torment der liefde is eeuwichduerende, hare smerte is oneyndelijc, ende altijt van nieus aen beginnende, so lange tot dat of de wederliefde ende ghenietinghe, of de doodt dit vervolch doet ophouden ende desen keten in stucken breeckt, want de ghene die rechtschapen lieft heeft, en can nimmermeer gevoelen, dat uyt zijn Ziele gewischt worde het ghene dat hy lief heeft O ongeluckich mensch als ick ben! Tot een meerder

proef mijnes ongevals en ontbracker juyst anders niet als dit, te weten dat de gene die ick in mijnen geeft diene ende aenbidde, so schemerachtigen gesicht heeft, dat mijne so openbare smerte, die so gemackelijck is om gekent te zijn, haer nochtans onbekent is, ende dat sy in hare Ziele niet en gevoelt den galm ende wederslach van de passien die ic gevoel in de mijne, die anders nergens na en wenscht als na haer: die niet anders en tracht dan de plaetse te naerderen die haer leven end sweven doet: Ha Hemelsche Cassandra, den eenigen lust mijner Ziele, vraecht ghy noch na remedien om mijn pijn te versoeten, ghy, die de selve alleen genesen cont, nadien ghy daer van de eenige oorsaec zijt? Mijn siecte spruyt uyt al te grooten liefde, de oorsaec van mijn pijne is dat ic tot noch toe mijn smerte niet en hebbe derren ontdecken, ende mijn doot sal haren oorspronck nemen uyt mistroosticheyt, ten sy dat ghy (o soete Cassandra) desen ellendigen minnaer genade doet: ick hebbe my selven ingehouden ende bedwongen so langh als het my mogelijc is geweest, ende hebbe meer geleden dan mijne crachten vermogen, geporret zijnde ick en weet niet door wat respect, dat de voorslagen ende vrijheyt der liefde t'eenemael teghen is. Doch rechtevoort moet ic den wint laten uyt vliegen die de alderverborgenste secreten minder Ziele doet waggelen, op dat ic van u weten moge het vonnis definitijf oft van mijn doot, oft van mijn leven, nadien sy beyde in uwe macht staen, ende ic uwen onderdaen ben, om te beproeven welc van beyden het u gelieven sal te verkiesen. In dien beleeftheyt, mededoogen, ende genade plaets hebben in dese uwe uytnemende schoonheyt, so sal u hart mijn lijden aenschouwen, ende oordelen van mijne getrouwicheyt, om my desen toegeneychden dienst te vergelden, ende in t'leven te houden, ten eynde dat ic my voortaen moge laten gebruycken als den onderdanichsten van alle uwe dienaers. Maer is het de wreetheyt, die den loon sal zijn van mijn liefde, so sal ic my evenwel geluckich houden te mogen sterven by aldien ic versekert ben dat ic stervende yet doe dat u aengenaem ende behaechlijc sy. Ia als ick alreede doot ben, indien het anders warachtich is dat de liefde haer Conincrijck heeft onder de Zielen, so en wil ick niet dat yemant meyne oft segge, dat mijn hart sonder u is, oft dat

mijn Ziele niet een groot volnoegen en heeft in de ghedenckenis uwer schoonheydt, hoewel sy alsdan haer met recht sal mogen beclagen over uwe onbeleeftheyt, als die misdaen sult hebben den ghenen die u diende, verjaecht sult hebben eenen getrouwen vrient, ende dien sterven den genen die nerghens toe en leefde dan om u te gehoorsamen. Cassandra vont haer selven boven maten verslagen, als sy Zizimus aldus hoorde spreken, want sy noyt het minste achterdencken en soude ghehadt hebben van sodanigen ongetrouwicheyt, ofte dat een vrient etende ende drinckende met zijnen wedervrient, hem soude dencken na zijn vrouwe te staen, ende poogen hem te beschadigen in het costelijcxste ende liefste stuck van al zijnen huysraet. Daerom antwoorde sy hem straffelijc ende scherpelijc met weynich woorden, seggende: Heer Theodorus, men seyt gemeynlijck dat een bedeckt vyandt de gene is die meerder schade aenbrengt, dan of hy int openbaer zijn gramschap uytspoge, ende de boosheyt zijner ghedachten ontdeckte, dat oock, hoe hy hem vriendelijcker ende beleefder toont, hoe het perijckel meer te ontsien is, van het welcke men sick doch niet en can hoeden: Ick en meynde niet dat ghy van den volck waert, die den honigh in de mondt ende de galle in t'hart hebben, oft dat ghy, die daghelijcx verkeert met mijn Man, als zijnen besten ende vertroutsten vriendt, nu nochtans soudt bewijsen een soo grooten ende onaerdigen ongetrouwicheydt. Doch verblijdt ick my grootelijcx, niet van weghen uwe vrijagie, want ick my ghenoechsaem te vreden houde met de eerlijcke liefde van mijnen Man, maer om dat ic u kenne voor sulckx als ghy zijt, op dat ick voortaen naerder mach letten op mijne stucken, ende het oogh op u hebbe, als die niet anders en soeckt dan de oneer ende schande van Demetrius huysghesin, de welcke verwitticht zijnde van uwe eerbaerheyt, oorsaeck sal hebben u te beminnen naer uwe verdiensten, ende te vergelden naer uwe weerde, niet dat ick u oft my selve dit leet ende ongelijc doen sal ende hem openbaren uwe verraderije, als die met Gods hulpe my selve wel sal beschermen sonder zijn hulpe, ende sonder datter eenige ergernisse van come, t'en sy dat uwe eygene dwaesheyt de selve veroorsaect, maer

op dat ghy voortaen niet meer so stout en mooght zijn om my daer van aen te spreken, so vergheef ick u dese eerste misdaet, als spruytende uyt onverstant ende onwetenheyt, ende bidde u, dat ghy doch dese gedachten wilt uyt u hooft setten, noch u niet langer en verlaet op liefde ofte getrouwicheyt, noch op uwe diensten, want dat en acht ic al tsamen niet met alle, oft en sonder niet toe connen verstaen, als die liever duysent dooden sterven soude, dan mijn trouwe vervalschen, die ic den genen belooft hebbe, wiens vrou ic ben, ende die my boven alle dingen ter werelt lief heeft, dien ghy ooc meerder respect ende vrientschap hoort te bewijsen, dan sijn vrouwe te willen omsetten. Ende my dunct dat ghy wijsselic doen sult u van dit voornemen af te trecken, eer ghy voorder daer in verwerret, ende uwe gedachten op een ander te leggen, daer toe ic my om uwen t'wille sal laten gebruycken als die u lief hebbe, niet in sulcker voegen als ghy wel gaern saecht, maer so verre als het de eerbaerheyt toelaet: So ghy voort vaert my te volgen, ic sal genootsaect sijn de plaetsen te schouwen daer ghy in het geselschap zijt, ende my selven van dese vreucht te beroven, om u te benemen den middel van rasen ende uwe hope te bouwen, ja u selven dwaselijc te voeden met ijdel ghedachten, in plaets van goet cier te maken, ende op uwen staet ende loop uwes handels te letten. Den armen Grieck hoorende dese sententie so weynich tot zijnen voordeele, suchtende van rouwe, ende geheel bevangen met dullicheyt ende uytsinnicheyt, antwoorde: Nu wel, in Gods naem, ic moet sterven, nademael het u also belieft, ende ick sal u so in dese als in alle andere saken gehoorsaem zijn, aengesien ic wel mercke dat de smart die ic lijde sodanich ende so groot is, dat sy my ten langhen lesten sal brengen tot de passage des doots. Daerom is het ja beter dat ick in tijts uyt dit leven scheyde, sonder langher te gaen quellen, dan alle daghe te sterven door het brandigh aencomen van dese corts, die my praemt ende doot, sonder dat ghy eenich mede-dooghen hebt met mijn lijden. Sy die noyt en dacht dat den dwaes soude volvoert hebben, t'ghene hy namaels ghedaen heeft, bestont te lachen, seggende dat dit de gemeyne praetjens waren van luyden van sijnder soorte, maer datmen de Kerc-

hoven niet seer vol en sach van de ghebeenten der luyden die aen dese crancte gestorven waren, voor de reste, hy en soude niet laten deur te gaen ende hem te versien op een ander, als die niet en behoefde te bucken, nademael hy niet en hadde te vresen voor den slagh. Den mistroostighen Minnaer wilde antwoorden ende haer versekeren van zijne doot, ten ware dat sy haer over hem wilde erbarmen, maer also daer eenich geselschap overquam, werden hare propoosten voor datmael verhindert ende afgebroken. Dus vertroc Zizimus doen van daer, sijnde vol rouwe, ende t'eenemael hopeloos, als die wel mercte dat hy hem selven te vergeefs quelde met sulcken gedachten, gemerckt hy geen ander antwoorde van dese Vrouw en hadde te verwachten. Hy soude gheern op gehouden hebben haer te beminnen, maer overwonnen sijnde van sijn eygen dwaesheyt, soo liet hy hem selven voorstaen dat het onmoghelijck was, 'tghene nochtans in sijne macht was, indien hy hem hadde weten te schicken meer na de redelijckheydt, dan hem alsoo te laten vervoeren van sijne begheerlijckheydt. Somtijdts kittelde hy hem selven, ende liet hem duncken hy soudese noch wel winnen, hebbende dese meyninghe, datter gheen Stat so sterck en is, of men dwinghtse ten lesten, 'tsy met gewelt, oft door hongers noot: doch dese sterckte was soo wel voorsien van al 'tghene dat sy van doen hadde, ende soo vast gemaeckt, datter noch geschut noch crijchstuygh en was, dat haer dwingen conde. Nu om haer te verschalcken en wasser mede gheen middel, aengesien de voorsichticheyt ende wackerheyt van den Oversten diese te bewaren hadde: die uyt te hongheren, daer was noch minder hope toe, gemarckt die van binnen voorsien waren voor een groote menichte van jaren, hy dan bespronghen zijnde van so veel endeso verscheyden ghedachten, verloos alle zijn verwe, sprack niemant ter werelt aen, hem houdende eersaem, rasende ende fantaserende vast in zijne gedachten, niet op zijnen handel, want die betroude hy Demetrius toe, maer hoe hy tot zijn voornemen comen mocht van Cassandra, t'welc indien het hem quame te missen, so besloot hy sonder langer vertrec hem selven om te brengen, ende zijn siele te avonturen, ende dat om het missen

van een lichamelijcke lust, die hy noch noyt ghenoten en hadde. Het gheviel op een tijt, dat Demetrius te lande ghegaen was om sekere sijne affairen. Theodorus dan siende goede gelegentheyt om een eynde te crijgen van sijnen handel, 'tsy door verlichtinge ofte mistroosticheyt, is gecomen ten huyse van Cassandra, de welcke hy vont even also toegemaect, als den Coninc Superbus de suyvere vrouwe Lucretia, te weten, nayende onder hare camerieren. Wel is waer dat Cassandra haer liet genoegen met een dienstmaecht alleen, om haer huyswerc te doen. Zizimus dan geseten sijnde by sijn meestersse, en vertoefde niet lang, of hy viel terstont op sijn plat, ende bestont te praten van sijne gewoonlijcke dwaesheden, biddende de cuyssche Cassandra met heete tranen, dat het haer doch geliefde medelijden met hem te hebben, een insien te nemen op sijne stantvasticheyt, ende geduericheyt van sijnen getrouwen dienst, hem gunstich te sijn na verdienste, sijnen arbeyt te beloonen, ende (als of hy haer alreede tot sijnen wille gehat hadde) so hielt hy haer voor oogen de gelegeneheyt die sy hadde om hem te gerieven, nadien haren man van huys, ende sy alleen was met een enckel dienstmaecht, dat Cupido haer dese ure bereyt hadde, ende so goeden gelegentheyt gaf, om te versoeten de smerten van hare benaude herten, dat hy haer voor so fel niet en hielt, (hoe seer sy haer veynsde) of de scherp-snijdende schichten van Cupido en hadden het hartste ende stercste van haer Hart, mitsgaders het aldergestadichste van hare stantvasticheyt al een weynich begonnen te doorboren. De cloecke Ragusinne, nae dat sy langhe naer sijnen lust hadde hooren spreken, sonder een woort te antwoorden, maer slechts acht nemende op haer werc, crijghende op het lest verdriet in de dwaesheyt van sijne propoosten, seyde hem: Theodorus, het behoorde u ghenoech te sijn, dat ick u tot noch toe al te lijdsamelijck hebbe ghehoor ghegheven, ende al te barmhertelijck, ende teghen behooren uwe dwaesheden aenghehoort hebbe, 'tis voortaen tijt een ander liet te beginnen, ende elders uwen toevlucht te nemen, want ic en sal niet langer gedooghen, dat ghy tot nadeel van mijn eere, my sout willen wijs maecken 'tghene dat in mijn hart niet en is, noch immermeer sijn en sal, te weten yemant anders

lief te hebben als mijnen getrouden man, den welcken ic ghedwonghen sal sijn uwe verraderije te ontdecken, ende te seggen hoe cleynen respect ghy hem sijt dragende, ist dat ghy my vorder van sulcken dingen blijft sprekende: weest oock niet meer soo vermetel, dat ghy my spreeckt van uwe ghetrouwicheden ofte diensten, want wat isser my aen gheleghen dat ghy mijn Dienaer ghenoemt wordt? Wat ooesake heb ick om tot schande van mijnen Man ende van my selven te erkennen dese ghemeynde diensten, die nauwelijckx weerdt en sijn datmender van spreeck, ick laet staen dat mense op sulcker wijse beloonen soude? Wie eyscht u yet? Wie ghebruyckt u in eenighe saecke? Wat vraegh ick na uwe ghenegentheden ende redenlose ongefondeerde uytsinnicheden? wat hebt ghy aen oft in my gesien daer uyt ghy hope gecregen hebt van te mogen verwerven het gene dat ghy sijt begeerende? Gaet henen, Theodorus, gaet uwer vreden, ende hout u selven versekert, dat Cassandra veel liever soude haer leven duysentmael opofferen, ware het eenichsins moghelijck, dan u het minste tittel toe te staen van uwe begeerte, ende en denckt niet dat ghy een enckel woordt meer van my hebben sult. Theodorus, die alreets uyt zijn sinnen was, hebbende anders niet dan duyvelsche ende rasende gedachten, zijnde meer dan doodelijck gequetst in zijn Ziele door dese ongenadige antwoorde van zijn Meestersse, droncken van rouwe, ende verblint van dwaesheyt ende onverduldicheydt, als hem selven te swack achtende om so grooten en wreeden passie te verdragen, taste na eenen poenjaert die hy plichtelingh droech, ende den selven verheffende, sprack hy: Siet hier Cassandra, dit is het eynde van mijne benautheden, want het sal de punt van dese dagge zijn die weghnemen sal mijn verdriet ende smerte: ende met eenen verhief hy zijn arm om hem selven t'hart af te steken. De schoone vrouwe, die noyt gedacht en hadde dat een Man hem so verre vergeten soude, ende hem selven ombrengen om so geringhen sake, stont haestelijck op om den steeck te keeren, ende hem de hant te houden, doch sy en conde soo veerdich niet zijn of hy en hadde hem selven den steeck al ghegeven, doch niet soo hy wel wilde, want meynende hem selven door t'hart

te stooten, soo heeft de haesticheyt, als hy Cassandra sach aencomen, zijn handt doen missen, derhalven de wonde, hoewel sy diep was, even wel noch doodelijck, noch ongheneselijck was. Cassandra creet ende baerde met allen seer, vreesende datter eenighe schandale soude gheschieden in haer huys, ende dat noch int af-wesen hares Mans. De dienstmaecht quam aenloopen, ende deden beyde haer beste om te stempen het bloet van desen dwaes ende narre, die enkel ghesint was te sterven, nademael doch het leven hem nergens toe nut en was als tot een gheduerighe ende ellendighe doodt. De dienstmaecht vraechde na d'oorsaeck van dese quetsuere, Theodorus dede haer daer het verhael, van haer biddende, sy woude haer vrouwe doch aenporren om medelijden met hem te hebben, want so sy hem hare ghenade weygerde, so soude hy volvoeren, 'tgene dat hy nu niet en hadde connen te weghe brenghen, door dien sy hem sulcx belet hadde, want hy niet en vraechde noch na zijn leven noch na het mededoogen dat sy hadde om hem dat te bewaren, ten ware dat sy met eenen wilde genesen zijn hert, dat overwonnen was van liefde, ende so veel te lijden hadde om harent wille. De maecht beweecht zijnde met medelijden, ende soo goet van herte, dat soo men haer tot sulcx versocht hadde sy niet en soude sodanigen wreetheyt gebruyckt hebben, begonst haer vrouw te vermanen, ende voor ooghen te houden, hoe grooten sonde dat het was een dootslach te bedrijven, ende dat het even veel was de oorsaeck daer van te zijn, oft selve handtdadich aen twerc te zijn, dat sy wel soude letten of de liefde van Theodorus oock geveynst oft gemaeckt was, nadien hy zijn leven min achtede, als de gunst van de ghene die hy lief hadde, dat sy niet en mocht nalaten hem te beminnen, noch nergens beter hare barmherticheyt doen blijcken dan met den ellendigen te helpen, in sonderheyt die gequelt zijn met so ongeregelden passie, ende haer wel versekeren soude dat sulcx gheen sonde en was. Cassandra die haer eere liever hadde als 'tleven van desen dwaes, soude veel liever gheborsten hebben, dat sy yet ghedaen hadde van 'tgene haer dese Ioffrou was radende, maer siende hoe den Grieck gestelt was om te kampen, ende

vreesende dat hy soude moghen sterven in haer huys, keerde haer tot Zizimus, ende seyde: Heer Theodorus, ick sie wel dat ghy niet en soect dan mijn verderf, om my tot een gesellinne te maken van uwe mistroosticheydt, nademael dan dat het de fortuyn enckel so hebben wil, so bidde ick u, laet doch varen alle gedachten van waenhoop, ende gaet doet u genesen, genesen wesende hout u versekert dat Cassandra u vrientschap bewijsen sal, ja sodanigen, daer over ghy oorsaec sult hebben u te bedancken. Theodorus gevoelde door dese woorden dat sijnen geest so verwackerde, dat hy, die te voren de doot so na was, terstont wederom moet greep, ende doende sijne geveynsde meesterse ende vriendinne haer belofte vernieuwen, ging naer huys om hem selven te doen meesteren ende genesen, gevende te verstaen dat hy s'nachts te voren door de Stat gaende de smart gecregen hadde, maer genesen sijnde hem verhoopte te wreken tegen den genen die't hem gedaen hadde, daerom hy den selven ooc niet en wilde betrecken voor rechte. Den lust van genieten ende versekeringe van de belofte van Cassandra hadden so groten cracht in desen Griec, dat hy in corten tijt op de been was, waer over de schoone Ragusinne haer geheel t'onvreden vont als die gantsch geenen wille en hadde haer woort staende te houden, 'twelc sy gegeven hadde om desen dwaes by 'tleven te houden, ende was so ontstelt dat sy niet en wist wat beginnen, doch evenwel volstandich in dit voornemen van liever duysent schandalen te lijden in sijne tegenwoordicheyt, dan het heylige bedde des houwelijcx te besmetten, oft haren naem ende eere in het alderminste te becladden met dese vleck van oneerbaerheyt. Theodorus so haest hy op was en liet niet af te vervolghen, maer was sijne doove ende onverbiddelijcke Vrouwe altijdt om d'ooren, haer voorhoudende wat sy hem toegeseyt ende belooft hadde, ende haer dienstmaecht uytmakende om haer te bepraten, maer de eerbare vrouwe stiet de maecht van haer ende sloot haer den mont, mits dreygende haer te castijden overmits hare vermetelheyt, indien sy haer vorder moeyde met sulcken botoschappen, seggende daer by, dat sy niet en wilde, dat haer huys sou dienen tot een vertrec plaets van dorperheyt ende oncuyscheyt, nadien sy alle haer leven hadde opghetoghen gheweest in de heylighe

onderwijsingen des deuchts, ende geleert geen ander vrient oft liefde te kennen, dan haren man, ende de eerbare genegentheyt die sy malcanderen moeten toedragen, die door eenen heyligen wille 'tsamen gepaert sijn, ende malcanderen trouwe ende liefde belooft ende besworen hebben in het aensicht der Kercken. So veel Theodorus aengaet, dien sloech sy ooc cort af, hem seggende, dat het enckel dwaesheyt was by dit voornemen te blijven, oft eenighen anderen troost te verwachten, want genomen sy hadde hem duysent eeden gedaen, ende hondert obligatien ghegeven elc van hondert getuygen getekent, so en soude sy evenwel haren eet ende belofte niet houden, als geschiet sijnde tegen alle goede zeden ende loflijcke ghewoonten, daerom waer hy wijs, hy soude dit voornemen laten varen, oft anders sy soude genootsaeckt sijn haren toevlucht te nemen tot sulc een die hem sijne dwaesheyt verleeren soude, hoewel sy seer ongheerne soude comen tot sulcken remedie. Zizimus siende dat dit het slot van sijn vonnis was, ende datter voort gheen ander hope en was, wert bevangen met mistroosticheyt, ende en conde haer niet een enckel woort antwoorden, maer vertreckende na sijn huys ontboot een Notaris, voor wien hy alle ende elcke sijne goederen besette ende gaf aen de gene die oorsaec was van sijn doot, niet dat hy den Notaris sijn meynige te kennen gaf, maer geliet hem als of hy hadde willen een reyse naer Griecken doen, van de welcke (seyde hy) ick niet en weet of ic immermeer weder comen sal. Dit alles beschreven ende den Notaris vertrocken sijnde, soo nam de rampsalighe Man den poenjaert daer hy hem selven te vooren met gequetst hadde, ende sonder van yemant belet te sijn, aengesien hy alleen in sijn camer was, stack hy sick 'thart af met eenen steec, dat immer so groten dwaesheyt van hem was, als het ongheluckich was voor sijn ziele, de welcke al suchtende ende verstoort sijnde gingh heenen dwalen na de duysternisse der hellen, om aldaer de eewige straffe te lijden van so onaerdigen ende onweerdighen misdaet. Dit werdt terstont verbreydt door Raguse, men wist oock strackx de oorsaecke van sijn doot, waer over hy niet beclaeght, maer gescholden werdt als ondanckbaer ende wantrouw. Daeren-teghen werde Cassan-

dra ghepresen van wegen hare grote deucht ende eerbaerheyt, tot groot volnoegen ende welbehagen hares Mans, die haer namaels voor veel verstandiger hielt als oyt te voren, deur dien sy haer selven so langen tijt ghehouden ende gewacht hadde sonder daer van te spreken, oft int minst eenich teken te geven van gramschap oft onweerde tegen den dooden, hoewel hy nochtans ordinaerlijck at aen de tafel van Demetrius. Sy dede de gifte te buyten, niet willende genieten de goederen van den genen die de macht niet en hadde Testament te maken, aengesien sijne dullicheyt, ende gepoocht hadde haer erfgename te maken van sijne wulpsheyt ende oncuysheyt. Daer hebt ghy een heerlijcke daet deser vrouwe, ende een grouwelijc feyt van Zizimus, die om de weygeringe van een lichamelijcke wellust, sijn leven so deerlijc ging op-offeren aende mistroosticheyt, ende sijn ziele aen de onbarmhartige genade van de geesten der duysternisse, die hem opgeruyt hadden om beyde lichaem ende ziele so verdoelijck ende overtollichlijck wech te worpen.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen