Logo DBNL
Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien (1612)

Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien

(1612)–Jan Jansz. Starter–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De wrake die de Elianen namen over de Tyran Aristotimus, deur middel van een Vrouwe ghenaemt Megistone.

De Sesthiende Historie.

Soo daer oyt eenighe saecke ter wereldt mishaecht heeft den mensche die de vrijheyt ghewoon is, ja oock die gestaen heeft onder t'gebiet van de ingeborene Heeren zijnes landts, dat is tot aller tijt

geweest de tyrannie ende wreetheyt, die oyt ende oyt is verfoeyt ende vervloeckt geweest, ja soo seer, dat de Volckeren hebben derren de hant heffen tegen hare Princen, de Huysghenoten sijn verbittert gheworden tegen hare Meesters, ende dat meer is, de naeste vrienden ende Maghen vertoornt zijnde over sodanigen beesticheyt, hebben hare handen gheschonden aen de gene die met haer vermaechschapt ende hare bloedtverwanten waren, het welcke men sal connen af-nemen uyt dese naevolgende Historie. In Morea, eertijts Peloponnesus genaemt, heerschte over de Elianen, Volckeren woonende op de engde van Corinthen in Achajen, eenen Aristotimus, die dit Vorstendom hadde vercregen door middel van Antigonus, een van de naevolghers des grooten Alexanders: Desen Aristotimus hebbende 'tRegement ingenomen met tyrannie, droegh hem selven oock vast, uytwijsende sijn aengeboren aert, wesende fel, hoveerdich, wreet, ende ghedient van Amptluyden ende Raetsheeren, die met sijne humeuren over een quamen, ende nergens in en verscheelden van de complexien haers Meesters, aen de welcke hy hem selven vertroude, haer bevelende niet alleen het Regement, maer ooc de bewaringe sijns Lijfs: dese ruyden hem soo wel op, dat al-hoe-wel hy uytsinnich ende onvriendelijck genoech was van zelfs, hy even-wel van daghe te dage noch onverdraechlijcker wert in alle sijne handelingen: in voegen dat zelfs sijne haters hem in grooter eeren hielen, ende dat eensdeels om sijn wreedtheyt die sy ontsaghen, eensdeels oock om de weynich gelegentheyt die sy sagen ofte voor handen was om de Werelt van den Tyran te verlossen, aengesien de groote menichte van vreemde Krijgsluyden die hem omringden, ende nacht ende dach waeckten om hem te bewaren, even als weynich te vooren de Tyrannen van Sicilien plegen te doen, die naderhant verdreven werden, uyt oorsaeck van hare wreetheyt ende grouwelicke handelingen, geenen Prince betamende. Dewijle dan dat Aristotimus sijnen naem vast bevleckte beyde met het bloedt der onnosele, ende d'ontschakinghe van Dochters ende Vrouwen van goeden Huyse, soo ist ghebeurt dat eenen Eliaenschen Heere ghenaemt Philodamus,

een deuchdelijck ende rechtveerdich Man (aen den welcken de Tyran begaen heeft een van zijne merclijcxste schelmerijen, die hem ooc eyndelic t'leven coste) dat seg ic desen Philodamus, niet connende verborgen houden het menichvuldich verdriet dat een yelijck schiep in de dwaesheden des Tyrans, hem selve daer over heeft dorren aenspreken, hem waerschouwende dat hy voortaen hem selven wijsselijcker draghen ende zijne heerschappie bouwen soude op het vlack van sachtmoedicheyt ende genade. Den Tyran, die dese waerschouwinge niet geern en hoorde, ende dese vrymoedicheyt des Edelmans afmat met de elle van zijn boos herte, meynde terstont dat dese Man hem na zijnen staet ende leven stondt, daerom hy hem oock van doen voort met quaden oogen aensach, hem niet aensprekende dan uyt nootdwangh, ende niet anders verwachtende dan gelegentheyt om hem eenich quaet spel te maken. Den vromen Borger dit siende vertrock na zijn huys, en quam niet meer te hove, ende en besocht bynaest niemant anders als de zijne, vreesende overvallen te worden, als die wel kende de deucht van den mensche, ende de manieren van doen zijner trawanten. Nu so wasser onder t'gevolch van Aristotimus, ja de voornaemste van dien, een seker soldaet ghenaemt Lucius, den beestelijcxsten overspeelder ende wreetsten mensch, die men soude connen bedencken, desen was om de selve zijne beesticheydt ende grouwelijck leven, als overeencomende met de seden des Tyrans, gelijck als het troetelkint van den selven, ontsien in allen dingen, ende aen wien de Prins geen dingh en conde weygeren van alle wat hy op hem begeerde, Philodamus, daer wy voren van ghesproken hebben, hadde een Dochter, genaemt Mica, die uytnemende schoon was, doch hadde dese hare schoonheydt dies te heerlijcker glants door dien sy vergeselschapt was met so grooten deuchtsaemheyt ende eerlijcken ommeganc, dat sy van een yegelick wert verheven ende gepresen onder alle de Dochters van de Stat. Op dese Dochter verliefde den godlosen straetschender Lucius, ende niet wetende hoe hy den Vader best aengaen soude, noch wat verwe hy vinden soude om hem zijn Dochter te eysschen, als hem selven versekert houdende dat sy hem soude geweygert worden, so om de

ongelijckheyt van state, die tusschen hem ende haer was, als om dat hem zijne conscientie knaeghde ter oorsake van de boosheyt zijns levens, dies ginck hy tot den Tyran, hem biddende, dat hy hem Mica wilde doen geven ten wijve. Aristotimus siende dat hier de wegh gheleyt wert om zijn leet te wreken over Philodamus, belooft Lucius zijn versoeck te doen verwerven, ende sont terstont eenighe zijne lijfschutten aen den Vader, hem belastende dat hy hem op staende voet soude zijn Dochter senden, sonder eenighe onschuldinghe daer tegen voort te brenghen, die hem doen niet helpen en soude, aenghesien zijnen wille dit-mael verstrecken moest voor een Wet ende placaet, door dien hy haer wilde ten wijve geven aen eenen zijnen vrient, wiens maechschap hem namaels grootelijckx soude connen vorderen. Nu dede hy dit, meynende dat de Vader hem niet en soude gehoorsaem zijn, ende gehoorsaemheyt weygherende, so soude hy dan zijnen haet mogen becleeden met den mantel van de Iustitie, ende onder dexel van gerechticheyt hem doen sterven. Ia hy meynde, dat of schoon de Vader hem zijn versoeck quame toe te staen, de Dochter evenwel so standtvastich was, dat sy liever soude de doot sterven, dan dit houwelijck toestaen, so dat hy in aller manieren de Vader int net hadde, ende hem socht in zijn uyterste verderf brengen. Philodamus hoorende so ongerijmden bootschap van den Tyran, wel kennende zijn Tyrannie, ende hoe dat hy met gewelt creech, t'geen hem met goetwillicheyt niet en wert toegeslagen, siende dat het bedwongen spel was, bestont te weenen, ende zijn ongeluck te beclagen, twelc hem daer toe bracht dat hy moest so ongelijcken ende onbetamelijcken houwelijck aennemen voor zijn Dochter: tot de welcke hy hem wendende gheen ander propoosten en conde voeren dan sulcke daer uyt sy wel merckte, dat sy beyde waren gebracht tot den uytersten noot, ende haren Heere, hoe het ooc toeginge, moesten gehoorsaem zijn, daerom hy haer bat, dat sy tot troost van haer ouders, den Tyran wilde believen, ende trouwen den genen die hy haer wilde ten manne geven. Ha! sprac de doorluchtige ende edele Dochter, wel bewijsende onder hoe goeden ouders sy opghevoet was, Ha! mijn Heer ende Vader, van wat houwelijc spreect

ghy doch? meynt ghy dat dien Tyran yet anders soeckt dan den roof mijnes Maeghdoms, even ghelijck hy gehandelt heeft met veel ander Edel-vrouwen van deser Stadt? meynt ghy dat hem eenighe vrientschap tot u doet comen, of dat hy uwe maeghschap anders soeckt dan om middel te vinden van u te verderven ende den Eliaenschen Adel te schenden? O goede Vader hebt doch medelijden met uwe Dochter, ende en gedooght niet dat sy diene tot een verzadinghe van de gulsige dorperheyt des booswichts die Aristotimus op-weckt om my te doen ontschaken: doodt, ontleet, ende verscheurt veel liever de ghene die u daerom bidt, dan dat sy bewaert werde tot een soo vuylen ende afgrijselijcken dienst, als daer is de byzit ende overspeelster te wesen van een straetschender ende eerloos dief: Weest immers ghy de man niet mijn Vader, weest ghy segh ick de man niet die my tot schande brenghe, ende den Beul mijnes Maeghdoms zy: laet my ten minsten toe, in dese slavernie daer wy onder verdruckt zijn, dat ick de vryheydt hebbe van mijn Lichaem te weygeren aen den genen die 'tselve onteeren wil, Laet my liever toe dat ick eerlick sterven, dan dat ick soo schandelijck besmette onsen naem ende de eere van onsen gheslachte, met soo een grouwelijcke toelatinghe van het verlies mijns Maeghdoms. Ist niet beter dat den Tyran my op-offere in sijne dullicheydt, ja dat ghy ende alle u Huysghezin omgebracht werdt, dan dat ghy voor uwe oogen soudt sien soo grouwelijcken schouspel als daer wesen soude de onteeringe van die gene die ghy op-ghebracht hebt in de vrese der Goden, ende gheleert hebt de deucht altijdt gheprent te hebben int harte de eerbaerheyt altijt geschildert te hebben int voorhooft, die my doch nemmermeer uyt den zin is? Laet ons sterven in dese soete vryheydt, dat het leven deur gae, ende de eere ons blijve, als overwinners van de dorperheydt deser straet-schenders ende bloet-honden, de welcke haer doch niet voorder en connen beroemen, dan dat sy een schamel Dochter hebben ghedoot, die hare uytsinnighe ende beestelijcke hoererie niet en heeft willen ghehoorsaem zijn. De reden ende het recht was aen de zyde der Dochter, ende dwongh den Vader bynaest haren raedt te volghen, maer het openbare ghewelt, daer niemandt

teghen oft voorby en mocht, dede desen lust in het herte des Vaders versterven, die indien hy hadde versekert gheweest dat Aristotimus hem terstondt soude hebben doen sterven, zijn beste ghedaen soude hebben om hem zijn Dochter te weygheren, maer wel wetende dat den Tyran hem soude bewaren tot swaerder straffe, ende datter al meer souden behaelt ende vermenght worden onder dit jammerlijck verderf, soo pooghde hy vast zijn dochter te winnen. Nu dewijle sy dus in twijffel stonden, siet, so quam Lucius, die niet alleenlijck van liefde maer oock van wijn dul ende droncken was, niet connende verdraghen so langen vertreck, reghelrecht na Philodamus huys toe, alwaer hy vindende de Dochter, die haer geworpen hadde in de armen hares Vaders, dien sy met ghevouwen handen badt om ghenade, ende dat hy doch zijne ende hare schande verhoeden wilde, terstondt met een soldaetsche furie den Edelman beval, dat hy sonder eenich vertreck hem zijne Dochter soude laten volghen, al waer hy haer soude willen gheleyden, oft anders dat zijn huys ende geslachte terstont soude vernielt worden, de Vader antwoorde, neemtse wech, ende leytse daer het u goet dunckt, ick ghevese u voor so verre ick macht over haer hebbe. Den fellen soldaet van den Vader voldaen zijnde, ghebruyckte vast even soo grooten beleeftheydt tegen de Dochter, haer bevelende sy soude hem volgen, maer sy cloeckhertich ende stout zijnde, seyde tot hem, packt u van hier ghy vervloeckten hondt ende eerlose bock, het en staet my, die een Edel Dochter ende onder eerlijcke luyden ben opghevoet, niet toe sulcken booswicht als ghy zijt tot een leytsman te hebben, ic en weet geen ghevoegelijcker plaetse voor my als t'huys mijns Vaders, soeckt elders, ghy straetschender, soeckt elders uwes ghelijcke, want met my hebt ghy ghemist, die gheresolveert ben veel liever te sterven dan dat ghy my sout nader comen dan ghy tot noch toe geweest zijt, ghy (segh ick) dien ick houde nergens anders toe geboren te zijn, dan om een dootvyandt te wesen van alle eerlijcke ende deuchtsame maechden. Den hooveerdigen ende onbarmhertighen Minnaer, duysentderley schandt namen tegen de arme Dochter uytspouwende, doet hare cleederen

omtrent de schouders in stucken scheuren, ende sonder dat dien albaster witten hals, ende gheronnen boessem, die de lelijen ende melc in witheyt beschaemde, hem eenichsins conde bewegen tot metdogen, dede hy haer in sulcker voegen geesselen dat het bloet haer van alle canten uyt liep. Dies niet teghenstaende, ende hoe seer de Vader haer bat om Lucius te gevalle te sijn, so en heeft de eerbare Dochter daer niet na willen hooren, oft toe verstaen, ja dreef den spot met de wreetheydt des booswichts. Wat mensch isser die oyt so veel leet om sijn eerbaerheyt? Ioseph vloot uyt de handen van sijner Vrouwe, ende Bellerophon weygherde een Coninghinne te omhelsen, maer daer en quamen gheen slagen oft wonden by, om haer luyden daer toe te dwingen, alleenlijck sijn sy met dese weygeringe ghestraft gheworden onder decsel van aenghesocht te hebben, de ghene daer sy selve van aenghesocht hadden geweest. Siet hier hoe dat de Vrouwen boven blasen, ende de Mannen moghen haer selve verschoonen so seer als sy willen, sy moeten doch evenwel bekennen dat sy bestreden sijn gheweest, ende overwonnen van het Vrouw-volck, daer sy soo weynich van houden. De bedroefde Vader ende Moeder poogen haer kint te verlossen uyt de handen des Tyrans, die sy meynden te vermorwen met haer suchten ende bidden, maer den booswicht werdt meer verduyvelt als oyt, soo dat hy sonder eenigh omme sien liep na de schamele Dochter, die haer selve vast socht te berghen in den schoot hares Vaders, ende daer sneedt den onghenadighen ende afgrijselijcken Vtant der natuere dese eerbare maghet den hals af, die een recht patroon ende voorbeeld der maeghden, ja een voor-gangster was van alle de gheene die sick roemen de voetstappen na te volghen van de deuchdelijckste ende vermaerste Vrouwen. Doen begonst de Vader eerst onverduldigh te worden, ende de Moeder als mistroostigh te roepen om justitie ende wrake over soo gruwelijcken misdaet: Het volck loopt te hoope, elck ontset hem, elck roept dat de Moorder moeste ghestraft zijn, dat den Straet-schender moest in handen van justitie ghestelt sijn, maer soo verre was het van daer datmense soude ghehoor gheven, dat men

de oore bieden soude om haer clachte te hooren, ende recht te doen over 'tongelijc dat sy geleden hadden. Den Tyran dede sijn lijf wachte tegen haer aengaen, ende werden de eene gedoot, de andere ghevangen ende voort deur gheholpen ende verscheurt, anders niet dan so men het vleesch siet in stucken cappen op den vleeschbanc: De gene die het ontquamen, waren omtrent 800 sterc, ende weken naer Etolien, een by-gheleghen Provintie van het Lantschap Albanien, hier voortijts Epirus ghenoemt. Dese uytghewekene sonden namaels aen Aristotimus, hem biddende, dat hy doch wilde toelaten, dat hare vrouwen ende kinderen mochten by haer comen, op dat hare gedachtenisse hem niet meer en beswaerde, doch wat sy baden ende versochten, hy en wilde daer niet toe verstaen. Doch namaels bedacht hebbende een van zijn gewoonlijcke schalckheden ende boosdaden, want noyt en geliet hy hem vriendelijc, dan als hy eenige uytnemende wreetheyt voor hem hadde, even als of hem sijne voorgaende wreetheyt leet hadde geweest, die hy ten aensien van de ballingen bedreven hadde: so dede hy openbaerlijck uyt roepen, dat de vrouwen ende kinderen die by hare mannen ende Vaders wilden gaen, dat vryelijck mochten doen, ende mede dragen, indien het haer beliefde, hare goederen ende juweelen, ende dat de Prince haer daer toe vry gheley gaf by dese sijne verclaringe. De vrouwen begerich sijnde om hare Mans te sien, waren buyten alle twijffel seer verheugt in sodanig verlof, ende seer neerstich om haer dingen gereet te maken ende op wege te slaen, maer eylacen hare vreuchde was seer cort, ende haer blijschap en duerde niet lange, want so sy uyt der Stadt waren met hare karren, Wagens ende Peerden, die sy mede namen ten deele om haren huys-raet, ten deele om haer kinders, so en waren sy noch nauwelijckx ghecomen buyten de Stadts vryheyt, of de Lijf-schutten des Tyrans en quamen haer overvallen, hielen haer staende, sprakense schandelijc toe, ende deden de voerluyden te rugge keeren, met sulck een verstoringe, dat veel vrouwen ende kinderen jammerlijc 'tleven lieten, andere bleven geminckt ende verplettert, soo van 'tghedrangh van de karren, als van de slaghen die sy met stocken ende platte rappieren ontfingen

van dese knechten des Duyvels. Die't noch ontquamen wierden ghevanghen ghestelt, ende hare goederen gerooft ende tot Aristotimus gebracht, die hem selven daer van een ongerechtich bezitter maeckte. Dit feyt behaeghde den Elianen met allen seer, ende sy murmureerden daer om, doch soo heymelijck, dat het ghemompel van dese murmuratie niet en ginck over het slot van haer herte. Selfs de Priesterssen van Bachus, die by den Griecken voortijts in grooter eeren waren, verwitticht zijnde van de onrechtvaerdige gevanckenisse van deser Vrouwen, bewonden sick met hare heylighe cledinghen, mede nemende de verborghene reliquien ende gheheymenissen hares Godts: ende wetende dat Aristotimus met sijn ghevolgh was gaen wandelen, vertoonden haer voor hem, ende na dat de Lijfschutten haer plaetse gemaeckt hadden, ende de Prince haer met ghedult aen-ghehoort hadde, siende eyntlijck dat haer versoeck was streckende om de Vrouwen te verlossen, die noch ghevangen zaten, soo wert hy soo rasende gram, dat hy sijne Wachte bekeven hebbende om dat sy haer hadden door gelaten, beval, dat, sonder eenich insien te nemen op Bachus ofte sijne misterien, men dese Priesterssen soude met stocken van hem jaghen, ende verwees haer voort elck in een breucke van twee Talenten, dat is ontrent duysent Fransche Croonen, te betalen tot sijnen behoeve, tot versoeninghe van de misdaet die sy bedreven hadden met hem te bidden om de verlossinghe van die ghene, welcker Mannen verraders ende rebellen waren. Als dese tijdinghe in Etholien quam, soo begonsten de ballinghen onder malcanderen te beraetslaghen, hoe sy best weder mochten in stadt comen, ende 'tlandt verlossen van soodanigen tyrannye, die geen eynde en conde nemen dan met de doot van Aristotimus. In de Stadt Elea woonde een Edelman, die seer bejaert ende stock-oudt was gheworden, dese (alhoewel hy gheen kinders en hadde) en was nerghens mede becommert dan om met perijckel van sijn eyghen leven te wege te brengen den welstant sijns Vaderlants. Dese goeden Man was gheheeten Hellanicus, op wien de Tyran noyt eens en soude ghedacht hebben, als dien het niet en conde eenichsins

voorstaen, dat dese Man eenigen oproer soude dencken te veroorsaecken in de Stadt. Hellanicus, evenwel hebbende nauwe ghemeynschap met eenighe van des Tyrans naeste Vrienden, waerschoude de Ballinghen wat sy te doen hadden, de welcke met een deel Soldaten die sy met haer namen van Etolien, ende sommige oude gebueren, hare Vaderlijcke Stadt quamen belegeren, versekert sijnde dat sy souden onderstant crijgen van hare Vrienden die binnen waren, ende haer sake ging so wel, dat sy in corten tijt so grooten hoop volcx by een cregen, dat het een tamelijck Leger wert, nu ist een aengeboren aert van alle Tyrannen, die eenighen Stadt innemen ende verweldigen, dat sy beyde bloode ende wreet sijn, het een ghebreck comt haer aen uyt vreese, het ander uyt al te grooten begeerte van leven ende eergiericheyt, soo dat, al hoe wel den Tyran anders van natuere cloeckmoedich is, ende hem t'anderen tijde vromelijck ende ridderlijck heeft gedragen, evenwel na dat hy den staet heeft vermeestert, terstont dese vroomheyt vergeet, ende sijne Vyanden niet en bestrijt dan met listicheden, om alsoo allencxkens haer ghetal te verminderen, maer dicmaels gebeurt het, dat de listicheyt die sy hebben om haer leet te wreken, haer soo verre vervoert, dat als sy meynen aldersekerst te gaen, ende haer banden vast te hebben, sy haer bedrogen vinden, ende uyt den stoel gestoten worden: Even alsoo ist ghegaen met Denijs van Sicilien, met Pesistratus van Athenen, ende met desen Tyran Aristotimus, die hem overvallen ende beleghert vindende, sonder middel te hebben om hem selven te beschermen, oft onderstant te versoecken aen den Coning van Asien, die hem Meester vande Stadt gemaect hadde, so seer verslagen is geweest, (als voorsiende sijn verderf) dat hy gheen naerder wech en wist te vinden, noch sekerder middel te bedencken, om hem selven van dit hem over t'hooft hanghende perijckel te bevrijden, dan t'gene hier volcht: Ick hebbe alreede geseyt dat hy wreet ende wilt was in alle sijne handelinghe, ende hoe dat hy de Vrouwen der Ballingen hadde doen ghevangen setten, soo besloot hy dan door middel van de selve te trachten hare Mans te bevredighen, die hem beleghert

hielen, doch zijn voornemen en was niet haer daer toe te brengen met soeticheyt, maer volgende zijne gewoonlijcke trotsheyt ende hoveerdicheyt socht hy haer daer toe te bewegen met dreygementen ende louter ghewelt. Gaende dan naer het gevangen-huys daer dese vrouwen saten, beval hy haer met een uytsinnich gelaet ende stuer gesicht dat sy aen hare Mans souden schrijven, ende de selve hartelijck bidden, sy souden om haren t'wille afhouden van haer voornemen, ende het leger opbreken, want (seyde hy) indien ghy in gebreke zijt te doen t'ghene dat ick u belaste, soo sal ick uwe kinders doen sterven in uwe teghenwoordicheyt, ende daer na u doen pijnigen ende al te samen passeren door de snijdende sweerden van mijn soldaten, ende uwe hoofden seynden aen uwe Mannen tot een seker getuygenisse. Daer en was niet een van alle de ghevangene vrouwen die haer verweerdichde hem een enckel woort te antwoorden, maer siende d'een op d'andere, gaven sy al stilswijgende ghenoechsaem te kennen hoe weynich dat sy naer hem oft zijne dreygingen vraechden, als die volveerdich waren liever te sterven, als yet in het minste te doen van t'ghene dat hy haer beval. Hy ontstack hem van gramschap ende vermaende haer te antwoorden, op dat hy sick beraden mocht wat hem te doen stont. Onder t'getal van de gevangene was een vrouwe van grooten huyse, getrouwt met Timoleon een van de voornaemste van gantsch het lantschap, dese vrouwe was gerespecteert boven alle andere Eliaensche, ende paste soo weynich op den Tyran als hy haer aenquam, dat sy niet alleen selve niet op en stont om hem eer te bewijsen, maer oock de andere vrouwen verhinderde sulcx te doen, dese dan haer verstoutende, ende t'woort voerende voor alle hare medegesellinnen, antwoorde hem, sonder haer eens te ontsetten, op deser wijse: Aristotimus, indien ghy het minste droppelken wijsheyt over u hadt, die een Man hoort te hebben, daer een enckel voncxken van reden ende verstant in is, ghy en sout tegenwoordich so uytsinnich niet zijn dat ghy de Eliaensche vrouwen gebieden sout te schrijven aen hare Mannen, daer toe ghy gedwonghen wort door den uytersten noot van uwe saken, ghy behoorde ons al op een ander tijt ontslaghen te hebben ende sedigher

woorden tegen ons te gebruycken, als dese uwe trotse ende vermetele dreygementen: ghy behoorde oock rechtveerdiger wercken gedaen te hebben, als dese waer mede ghy ons bedrogen ende jammerlijc mishandelt hebt. En denct niet, Aristotimus, dat al stonden wy u schoon toe t'gene ghy op ons zijt versoeckende (dat de Goden verhoeden willen) en denckt niet segh ick, dat onse mannen so dwaes ende onverstandich zijn dat sy meerder sorge souden dragen voor hare vrouwen ende kinderen, dan voor den welstant ende wedercrijginge van de vrijheyt hares vaderlants ende Stadts, maer laet u vastelijck voorstaen dat het perijkel daer wy in zijn, de doot, het verderf, ende ombrengen van onse ende hare kinderen, haer nergens na soo grooten hartenleet souden aendoen, als sy nu wel gevoelen, siende de gevanckenisse ende slavernije van t'gemeyn, welcke ghy u wel versekeren moocht, dat sy sullen trachten te weren, oft altesamen eerlijck ende heerlijck haer leven daer voor laten. Ende alst al gheseyt is, wat eere soude het haer wesen dat sy dese voormaels so vrije ende bloeyende Stat souden altijdt laten overvallen ende verdruckt blijven onder het onverdraechlijcke jock van uwe opgeblasentheydt ende Tyrannie? Wat ons aenghaet, indien wy mochten de wapenen aen nemen, soo meucht ghy vastelijck ghelooven, dat onse Mannen een patroon souden hebben om haer voorghenomen werck nae te rechten ende schicken, daerom en verlaet u daer op niet dat wy haer sullen tot vrede raden, aenghesien dat dese oorloghe de eenighe rust is van heel de republique. Aristotimus alle gheduldt verliesende, ontsteken van gramschap ende rasernije, ja boven maten uytsinnigh, gheboodt dat men het kindt van Megistone, t'welk sonder achterdencken lagh en speelde aen de voeten van zijn Moeder, soude tot hem brenghen, even als of hy van meyninghe hadde gheweest het selve terstont te doen dooden, ende dewijle de Dienaers des Tyrans het kindt sochten, sy die het onder andere kinderen sach spelen, riep het, seggende, comt hier mijn zoon, comt by my, op dat ghy u leven moocht laten, eer ghy verstant oft discretie hebt, oft by eyghen bevindinghe weet wat dese Tyrannie in heeft die ons rechtevoort perst,

ick houde dat uwe doot sal gheluckich sijn, nadien ghy noch gheniet de vryheyt uwes gemoets, niet gevoelende onse slavernije: Oock sal ick met meerder gedult ende minder droefheydt oft rouwe verdraghen u te sien verscheuren ende van lit tot lit trecken, dan dat ghy sout bewaert worden om een Slave te sijn van de lusten deses grousamen Tyrans. Den rasenden Aristotimus, siende dat dese Vrouwe volherde in hare vry-mondicheyt, ende dat sy hem so onverschrocken aensach, ja haer anders niet en geliet dan of sy sijn Vrouwe ende voochdesse hadde geweest, troc na sijn Sweert, met meyninge haer te dooden, ende sijne vromicheyt te toonen teghen die gene die mogelijck so sy 't Sweert hadde in de hant ghehadt, hem immers so seer soude hebben doen beven, maer een van sijn volck, ende sijn goede ja voornaemste Vrient keerde den slach, als die heymelijc verstant hadde met de bontghenooten, ende den Tyran ter doot toe hatede, hoe schoonen ghesicht hy hem oock toonde, so hy corts daer na wel doen blijcken heeft, desen (seg ic) siende dat Aristotimus so uytsinnichlijc na Megistone toestack, greep hem in beyde sijn armen, hem bestraffende over dit feyt, ende segghende dat men het hem tot een eewige schande ende bloodicheyt soude rekenen indien hy sijne handen bevleckte met het bloet van een arme Vrouwe, ende dat hy hem selven soo doende al te verre soude vergheten, ende verbasterden van de vromicheyt sijner voorsaten. De schaemte die hy hadde voor desen vrient, dede hem achterwaert wijcken, ende verkoelde sijn gramschap, so dat hy latende de Vrouwen in de gevanckenisse gingh ordere stellen op sijne saken, daerentusschen en sliepen de bontgenooten niet, maer brouden hem eenen seltsamen dranc, daer hy niet eens op gegist en hadde, meynende dat alle sijne Vyanden buyten in t'legher waren, maer de archste waren binnen, ende zijn ongheval en weeck nimmermeer van sijn lichaem, maer hielt hem gheselschap selfs over sijn tafel, ende bynaest tot aen sijn bedde. Den selven dach dat Aristotimus die groote cloeckmoedicheyt ging bewijsen tegen de Vrouwen, als hy nu alreede in zijn huys ende vertreck was, sachmen over het selve huys een Arent vlieghende ende

allencxkens nederdalende, die als hy was by het dack van de camer daer in de Tyran hem met sijn Vrouwe ende kinders was houdende, liet een steen daer op vallen, ende vlooch terstont om hooghe met een groot gheschrey, als of hy flauw geweest ware, ende niet machtich genoech te vertrecken: Nu waren in die tijden alle volckeren, uytgenomen alleenlijck de Ioden, seer ghenegen tot de dwase superstitie van het voghelgheschrey, ende meynden dat haer geluck hing aen 'tvliegen van eenen vogel, ooc gebeurden haer inder daer veel dingen na de wetenschap van desen aert van waerseggerije, de Duyvel door toelatinge Godes daer onder werckende, ende Godt de gene in haer blintheyt latende die hem niet en wilde erkennen, het vedergheslach ende gheschrey des Arents verschrac den Heer van Elea, die derhalven dede sijnen waersegger ontbieden om beduydinge van hem te hooren over dese vremde gheschiedenisse, die hem het hart so uyter maten bang maecte, doch den Waersegger ende teeckenbedieder gaf hem goeden moet, seggende dat het een goet teecken was, ende dat Iupiter hem te kennen gaf, hoe aenghenaem hy hem was, Aristotimus dese twijffelachtige antwoorde, (gelijc meest alle de antwoorden van sulc volc sijn) gelovende, sach haest de uytcomste van dien, want Iupiter hadde hem so lief, dat hy hem haelde, ende sijnen vreuchden deelachtich maecte in d'ander werelt, Voorts waerschoude mijn Heer de Propheet de Burgers, dat sy wel mochten vrolijc zijn, want dat het niet lang aenloopen en soude, of den Tyran en soude in een groot ongeval raken, waer door sijn Huys soude verdorven worden. Dit was een oorsake dat de ghene die met Hellanicus hadden 'tsamen ghespannen, dies te moedigher wierden om haer voornemen te volbrenghen, segghende: 'tmoeste goedt zijn, nadien het de Goden toestonden ende gunstich waren. Ende dat haer noch meer dede voorwaerts gaen, was, dat Hellanicus sijnen zoone gesien hadde in den slaep, die tot hem seyde: wel, hoe Vader, ist nu tijdt te slapen, sonder mijn doodt te wreken, die door de wreetheydt van Aristotimus ben vermoort gheweest? Weet ghy niet dat den dagh nae by is, op den welcken ghy het hooft wesen moet om de ver-

loren vryheyt te helpen weder crijgen? Dit visioen gaf den ouden Man noch meerder versekeringe, dies hy met het kriecken van den dage sijne bontgenooten ging opwecken, haer vermanende de hant aen 'twerck te slaen, om sonder langer vertrec uyt te voeren 'tgene sy besloten hadden tot voordeel van de ghemeyne welvaert. Het scheen dat alle dingen den aenslach van de bontgenoten mede wilden, want Aristotimus, verwitticht sijnde dat Craterus sijn na-ghebuer ende Vrient, die Tyran was over een ander byghelegen Stadt na by was, met groot onderstant, om het leger van de ballingen te doen op breken, of haer te bevechten, ja dat hy alreede gecomen was in de Stadt Olimpia, gelegen tusschen de twee bergen Ossa ende Olimpus, daer van sy den naem droech, verwitticht sijnde (seg ic) van dit succours, ende verblint door sijne gewaende versekertheyt, al te seer betrouwende op sijn fortune, is so onverstandig ende bedwelmt geweest, dat hy sonder lijfwacht op de marct quam, vergeselschapt met Cilon, ende twee oft drie andere, daer de bontgenoten vergadert waren. Hellanicus siende so bequamen gelegentheyt, ende dat den rampsaligen Tyran, sonder nadencken in sijn eygen doot quam loopen, sprac tot sijne gesellen: Helaes, mijn Heeren, salmen dan segghen, dat ghy ten aensiene van de gantsche Stadt u de gelegentheyt sult laten door de vingeren druypen, die haer nu so schoon presenteert? weet ghy niet dat de gene die gelegentheyt heeft, ende die weygert, daer qualijck weder aen weet te comen, hoe seer hy hem oock pijnt? gaen wy een eynde maken van so heerlijcken aenslach, ende van 'tleven eens so wreeden Tyrans, ende van de slavernije van so veel goede Borgeren, die nergens na en wachten dan om ons te sien voorgaen, ende terstont vallen sullen op de schelmen die den Tyran by hem heeft. Cilon die Aristotimus gheselschap hielt, hebbende het woort ende de lose was gecomen by de vergaderinge der bontgenooten, in voegen dat so haest als den ouden Hellanicus volseyt hadde, den desen stracx viel op den fraysten geselle van Aristotimus Soldaten, ende dede hem met een eenige slach gheselschap gaen houden den ghenen die hy, om den Tyran te believen, vermoort hadde. Den Tyran siende dat Thrasphulus ende Lampidus

Borgers van Eleen hem so dapper te keere ginghen, en liet niet na, so seer hy immers conde, te vluchten ende hem te verberghen in den Tempel van Iupiter, meynende hy soude daer wel bewaert zijn, maer men paste daer niet meer op Iupiter, dan Paris voortijts op Apollo en paste, doen hy onder belofte van trouwe, Achilles ombracht in den Tempel des selfden Apollo, of dan Pyrrhus Achilles zone de Goden ontsach, doen hy in hare Tempelen ende voor hare altaren vermoorde den ongheluckighen Coninck van Troyen. Doch dese luyden hadden rechtveerdigher oorsaeck, nadien sy desen overlast ghebruyckten in de Heylighe plaetsen uyt noodt ende bedwangh, als geen gelegentheyt hebbende om hem elders te dooden, ende door dien zijn leven de gemeene welvaert te seer nadeeligh was, ten aensien van het succours dat na by was. Craterus verstaende de doodt van Aristotimus, ende dat alle de Elianen soo buyten als binnen de Stadt in de wapenen waren, vertrock te rugghe na zijne Stadt toe, op dat de zijne, door dit exempel beweeght zijnde, niet en souden pooghen van ghelijcke te doen. De tijdinghe van dese Moordt en was so haest niet verbreyt door de Stadt, of t'volck en werdt op de marckt ontboden by de bontghenooten tot zijn vorighe vryheyt, daer onder de ghevanghene vrouwen de leste niet en waren, die men terstondt los liet, als de nederlaghe vernomen was, elck hem verheughende, ende beyde met woorden ende ghebaerden zijne vreuchde betoonende, ende alsoo daerentusschen elck een naer t'Paleys van den Tyran liep, so heeft zijn vrouwe, hoorende het geruchte, ende versekert zijnde van de doodt hares Mans, oock wel wetende dat het haer mede also gaen soude, de andere voorgecomen, ende sick met haer eygen hant van den tijt gebracht. t'Volck dringht in, ende siende dat sy gheveeght was, grepen de Dochters by den halse, die seker beter fortuyne weerdich waren, wesende uytnemende schoon, ende daer beneven so eerlijck ende deuchtsaem, alsmender doen weynich soude weten te vinden hebben, sy waren verbaest, ende verschrickten haer niet voor de doodt, maer om dat sy hoorden, dat sommige voorghenomen hadden, haer te vercrachten ende

onteeren, eer sy se deden sterven, het welcke oock soude ghebeurt zijn, ten ware gheweest door de comste van de wijse ende stoute Megistone, de welcke sick keerende tot de hantdadige, de selve aldus aensprack: Wat politie is doch dit die ghy voortstelt om op te richten eene alghemeyne vryheyt, bestaende zaken die sick een Tyran selve schamen soude te bedrijven? Is dit de eerbaerheyt des Grieckschen volcx, dat sy de Vrouwen haer eere nemen, de Dochters ontschaken, ende misbruycken de gene die sy willen doen sterven, om haer also onteert ende geverwet in haer eyghen bloet na de Helle te senden, ende aldaer te doen claghen over hare wreetheyt ende onlijdelijcke Tyrannye? Sout ghy meynen dat de Goden dit onghestraft souden laten, ende dat onse Stadt niet en soude de straffe betalen van de misdaet die ghy bedrijven sout: Vertrect mijne Vrienden, vertreckt, ende laet dit voornemen varen, geeft my dese dochters, ende ic sal u so goeden rekenschap daer van gheven, dat ghy sult sijn sonder nadencken ende vreese van de nacomelingen ende Erven des overleden. Dese Vrouwe was soo seer ontsien van wegen hare deucht ende grootmoedicheyt, ooc om dat sy de Huysvrou was van den voornaemsten ende machtichsten in de Stadt, dat een yeghelijck haer plaetse maeckte, ende root wordende van schaemte om dat sy van haer gevonden waren op so oneerlijcken voornemen, gaven sy haer den last van de dochters, vertreckende yegelijc naer het bevel haerder Capiteynen. Daer siet ghy nu Megistone immers soo beleeft teghen de dochters van Aristotimus, als sy haer wel bewesen hadde onversaecht ende volstandich te wesen tegen den Tyran, niet vraghende na zijn dreygementen, noch na haer eygen ende hares kints aenstaende doot, overtreffende also in cloecheyt, ende namaels in eerbaerheyt ende beleeftheyt de gene die sick beroemen van den naem ende daet van rechtveerdighe ende doorluchtighe Mannen. Megistone hadde dese dochterkens gheerne by 'tleven behouden, siende dat sy so schoon ende wel onderwesen waren, ende dat selfs het gelaet van haer aengesicht hare deughden te kennen gaf, maer voorseker houdende, dat het volck nimmermeer en soude ghedooghen, datter

yemant van Aristotimus geslachte by 'tleven bleve, om geen oproer te maken in de Stadt, so keerde sy haer propoost tot de Dochters, haer vemanende tot lijdtsaemheyt, ende dat sy haer selven immers soo cloeckmoedich souden toonen om te verdragen dit tegenwoordige ongeluck, ende den noot-dwangh, die haer so seer tegen was, als sy wel blijgeestich waren geweest in t'ghenieten van hare voorganghen vreuchde, wat my belanght (seyde sy) ick geve u geerne al wat ick voor u doen can, ende neme de Goden tot ghetuyghen van mijn harte ende gheneghentheydt die ick u toedraghe, dat indien het in mijne macht ware u te verlossen, daer niet een hayr en soude ghekrenckt worden van uwen hoofden, maer nademael u verderf besloten is by dit volck, t'welck verbolghen is teghen de Tyrannien van wijlen uwen Vader, so en can ick u niet vorder gunstich zijn, dan u te laten kiesen sodanighen doodt alst u belieft, om uwe eerbaerheyt te verlossen uyt de hant van dese dwase jonckheyt, die niet anders en soeckt dan u te onteeren ende te bederven. De eerbare ende stoute Princessen, soo verre was het van daer dat sy haer een zier souden verschricken in t'hooren van so droevighen tijdinge, bedanckten haer hoochlijck van wegen hare beleeftheyt, ende baden de Goden dat sy haer wilden behouden by haer geluck, mitsgaders ooc alle de hare, ende dat voor de edelheyt ende goetgunsticheyt die sy gebruyckt hadde, haer beschermende voor oneere: baden haer derhalven om noch een genade, de welcke als Megistone haer toeseyde, so sprack de outste, dat de doodt haerluyden niet dan al te grooten voordeel ende eere en soude zijn, indien sy haer wilde beloven so veel te wege te brengen dat hare lichamen niet onbegraven en bleven, tot een spot van de ongetoomde raserije des volcx, gelijc de lichamen haerder bloetverwanten gesleypt waren na de goten ende vuylnisbacken der Stede: dit versekerde haer megistone op haer woort ende trouwe. De outste heel verblijt zijnde van aengesichte door dese versekeringe, nam een stercke strick ende coorde, ende haer keerende tot haer Suster (seyde sy) Suster nadien de Goden besloten hebben het verderf van onsen huyse, ende dat alreede het ongeluck onses Heer-Vaders het selve heeft onder voet geworpen door

zijn eygen schult, ende onse Moeder van der tijt gebracht heeft in het ongheval hares Mans, laet ons stoutelijck den selven wech gaen, ende haer cloecmoedelijck volgen, op dat ijgelijc wete ende versta, dat dochters van groote Princen een ander hart ende edelgemoet hebben dan het slechte grauw, ende dat het beter is te verkiesen dese eerlijcke doot, dan een weynich langer te leven om te dienen ten spotte van een onreedelijck volck, ende tot een schandelijck tijtverdrijf der gene die ons beyde het leven ende onsen maechdom roven soude. De joncxste de conditie terstont aenveerdende, eyschte haer Suster een bede, de welcke haer toegelaten zijnde, so was haer versoeck, dat sy wilde het voordeel hebben van haer selven eerst te mogen ombrengen. Siet daer wat een schrickelicke ceremonie dattet was om de eere ende om het voorsitten: De Suster seyde, alhoewel ic de outste ben, ende daerom met reden behoorde de eerste plaets te hebben, evenwel, nadien ick u noyt yet gheweyghert en hebbe, so en salt nu in so gewichtigen sake het eerste niet zijn dat ick u afslae. Ende also brachten dese jonghe teedere maechden, haer selven om, lijdende de straffe van de misdaden die sy niet bedreven en hadden, ende dienende tot een exempel aen alle tyrannen, ende immers van heerlijckheden die haer niet toe en comen, dat eyndelijck de rechtveerdicheydt Godts haer niet onghestraft en laet, maer veel eer dat beyde sy ende hare kinderen al met een ongeluck door raken, ende om t'leven comen. Hier van can ons oock getuygen Ecelin Tyran van Padua, de welcke inghenomen hebbende Padua, Verona, ende t'lant van Treviso, den tijt beleeft heeft dat hy met alle zijn bloet daer uyt verdreven ende te niet gecomen is: ja zijn afcomste is uyt geschrabt geworden uyt de memorie ende t'register der groote Heeren van Italien. Doch t'gene dat ick in dese Historie meest aenmercke, hebbende genoech overleyt het cleyne gheluck dat de groote navolcht ende vergheselschap, ende hoe seer dat Godt de sonden haet, sonderlinck in die gene, die als tortsen zijn om het volck te verlichten daer sy over gestelt zijn, t'ghene (segh ick) dat my meest doet verwonderen, is de stantvasticheydt van het vrouwelijck gheslachte, het welcke van een ijghelijck veracht wort, als van naturen geheel swack ende nietigh

zijnde. Want ic sie dat Mica, Dochter van Philodamus haer selve liever overgheeft tot de doodt, ende haer Vader vermaendt die te lijden, dan toe te laten dat een booswicht hare eerbaerheyt ende cuysheyt misbruycken soude. O seltsaem voorbeeldt van deuchde, ende nochtans dickmaels ghevonden midden odner de slechticheydt ende cranckheydt van desen aerdt, Megistone presenteert haer met een onverwinnelick ghemoet, niet eens verschrickende als sy haer vindt voor een wreet ende onghenadich Tyran, ja voor de wreetheydt selve, haer oock niet ontsettende in de ghedreyghde doodt, die sy haer niet en conde laten voorstaen ontsienlijck te zijn, om dat het was tot bescherminghe van de ghemeyne vrijheydt. De Dochters van Aristotimus, ongheluckich om dat sy ghecomen waren van soo Godtloosen Vader, maer wel geluckich ende prijselijc om haer groote stantvasticheydt, nadien sy, noch soo jonck ende teer zijnde, meer ghesorght hebben voor haer eere, dan ghevreest voor de doot: meer voor hare cuysheydt, dan voor haer leven. Ende sult ghy dan noch den Man meer prijsen die ghedwonghen is te verdraghen, dan dese vrouwen die haer ghewillichlijck overgaven tot soo vreesselijcken ghevaerlijckheden? Doch latende de ghezedichste hier van oordeelen, soo sal ick voortvaren, ende u een nieu gherichte bereyden, comende uyt de maeltijt van Aristotimus.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen