Logo DBNL
Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien (1612)

Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien

(1612)–Jan Jansz. Starter–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Pauline Romeynsche Ioncvrouwe wert van haer Lief bedrogen onder decsel van Religie, ende om die misdaet werden uytgeroeyt de Tempelen ende offranden vande Goddinne Isis, ende de Priesters tot Rome gedoodt.

De Twaelfde Historie.

Ten tijden dat Tyberius Cesar Augustum in het Keyserrijcke gevolcht was, onder welcken geboren wert onsen Heere, ghelijck hy oock onder den selven de doot smaeckte, ten selven tijden dat de offranden Isis inde hoochste achtinge waren, ende de Priesters int gevoelen van meerder heylicheyt, gheschiede tghene volcht, een Iaer na de gheboorte onses Salichmakers. Daer was tot Rome een Edel Borger genaemt Saturnin, welcke houwelijckende na zijnder waerden, also hy was van seer ouden Huyse te wijve nam een eenige Dochter, genaemt Pauline, welcke boven hare veele landen ende wijde besittingen die sy haren Man toebracht, hem noch verrijcte met veel schoone Meublen ende costelijcke Iuweelen. Dese Ioncvrouwe hoewel sy seer rijc was, droech den tittel ende name te wesen de schoonste ende

fraeyste van alle de Edelvrouwen van Rome van haren tijt, maer de schoonheyt en was niet ten aensien van tgene haer wonderbaerlijc maecte, gemerct de verdorventheyt van haren tijt, te weten by eene so volcomen deucht die in haer was, ende so grooten eerbaerheyt, so dat in haer scheen te lichten de gelijckenis der oude Romeynsche Ioncvrouwen, die voortbrachten de Fabios, Scipiones, ende Emilios: want haer herte en liet hem niet bedriegen van het glinsterende gout, noch verwinnen door de listighe aensoeckingen der gener die haer poochden te doen verliesen desen goeden name: Ende des was sy in meerder aensien om sulcken eerbaerheydt als alle de reste vande Romeynsche Ioncvrouwen haer vry gemaect hadden van den regel hunner Voor-ouderen: want daer en was niet eene van wat Huyse sy ooc wesen mochte, tgebit niet inden tanden ghenomen en hadde, om de sinnelijcheyt te volgen, ende welcke haer niet sot en oordeelde haer te lijden met eenen Man sonder haer noch een By-lief te nemen, ende dat met so weynich aensien van haren Huyse, hoocheydt ende goeden name, dat die voor eenen yeghelijcken openbaer sitten, niet en mogen in hare daden onbeschaemder zijn, als de ghene die schaem-root behoorden te worden, denckende alleenlijck aen hare sonde. En is oock niet te dencken, so het leven der Vrouwen ongheschict was, dat der Mannen daerom yet beter was, want sy de ghene waren diese bedorven, so dat d'eene ende d'andere so ongeschickt ende vol vuylicheden waren, datmen hem niet verwonderen moet so ick Pauline alhier stelle als eenen Phenix, ende een seldsaem dingh binnen Rome, wesende tharen tijden schier alleen eerbaer bevonden, ende die haer derf oft mocht verghelijcken met die Lucretia, om welckx ontschakinghe de Coninghen uyt de Stadt verjaecht werden: ende beminnende haren Man suyverlijck, ende becommerde haer niet langhs de strate te loopen als een Sottinne, oft inde venster te leggen, oft inde deure te staen, om met een yeghelijck die gaet ende comt den clap te houden, maer hieldt haer in huys, acht nemende op haer huyshouden, regierde haer huysgesin met sulcken voorsichticheyt als eertijts deden Cornelia Moeder vande Grachis, oft de getrouwe Portia

Huysvrouwe Bruti. T'is kennelijck, dat hoe een saecke uytnemender ende costelijcker is, hoe de menschen haer meer begheeren ende wenschen, oock te meer naersticheyt doen om tselve te vercrijghen.

Dese Ioncvrouwe wesende volcomelijc schoon, wijs, geschickt, ende eerbaer meer als eenige andere, conde niet wesen sonder dat sy in so grooten toelatinghe ende verdorventheyt vande Romeynsche Ioncheyt, van yemande versocht wert, onder welcken was een Romeyns Ridder, genaemt Mondus, een vande voornaemste van zijnen state, seer rijck ende machtich: welcke acht genomen hebbende op de schoonheden, gelaet, ende fraeye manieren van Pauline, wert soo uytermaten op haer verlieft, dat hy haer dicmael siende, in haer so seer ontstac, dat so haest hy dese Goddinne int oogh hadde, verliesende zijn verstandt ende sinnen, anders niet en wenschte, dan dat Pauline mocht zijn schade mercken ende daer toe sulcken boete geven als zijn siecte vereyschte. Mondus verwonnen zijnde door zijn wellust, als die sonder te dencken tot welcke hy hem keerde, hem liet gheleyden naer zijn sinnelijckheydt ende verdorventheydt des vernufts, die den gheenen vergheselschapt die lief hebben ende hem gevoelende levendich getroffen metter liefde van Pauline, ende dat sonder haer te sien hy niet leven conde, noch cracht hadde te moghen bestaen, begon voortaen scherpen ende ghestadighe wacht te houden, om hem te vinden allomme daer sy was. Wie siet den Sperwer de ronde doen ontrent een ghebroet Kieckens, nu om hooghe stijgen, terstonts rontsom vliegen, ende daer na haer crachtelijck nederstorten, somwijlen ooc inde lucht hangen? Also was Mondus, want daer en was gheen Thoneel daer men eenighe Comedie oft Tragedie vertoonde, dat hy aldaer niet en was om zijn Goddinne t'aenschouwen. Gingh hy inde Vecht-plaetsen, daer vertoonde hem oock den quelligen Minnaer meer aengevochten als die schermden, ende gheladen met wonden uyt het Perck ginghen, oft die bevende ende versekert vanden noot van hare bevreestheyt, hen aenboden int ghevecht teghen de alder-wiltste Beesten: hy gevoelde een wreeder als Leeuw, Tiger, oft eenich Beir die ten spele gestelt

worde, die hem zijn herte pijnichde, sonder dat hy daerom eenighe andere verlichtinge van zijn smerte begeerde, als die hy van Pauline soude connen vercrijgen. So sy naer eenighe Kercke ghing, derwaerts was het dat den onsinnighen Minnaer haer volchde, niet ophoudende gheduerichlijck haer te besien, dan selfs als de Priesters eenighe Beeste ontleeden, om tselve te offeren, als oft hy zijn Lief vertoont hadde de geheele offerande die hy haer dede van zijn herte, ende hoe hy in zijnen gheest verscheurt was om eene ghewillighe offerande te schijnen, om opgheoffert te worden voor de voeten van zijn Pauline, mits haer die offerande aenghenaem ware: so meynde hy oock door alsulcken aenlockinghen, vleyinghen, ende lieflockinghen haer tsijnder liefde te trecken, tot metdooghen van zijn lijden te brenghen, ende zijn amoureuse wonde te stelpen. Sy die wel wiste waer dit oochwencken, teeckenen ende gelaet henen wouden, ende wat wint sijn suchten was, als hy hem somwijlen in haer geselschap vont, ende als hy haer aensprac, sonder dat hy haer dorste het minste openbaren van tgene hy op therte hadde, dan in ghemeyne woorden, alsoo sy nochtans wijs was, veynsde sy niet met allen te mercken, ende noch min eenich werc te maken van yets dat uyt den monde quam van haer Lief op gheloove, hem niet meer vrientschaps toonende als den minsten die haer soude moghen aenspreken, tot welcke sy niet weygerich was: want de Romeynsche Ioncvrouwen waren doen ter tijt so vree niet van hare woorden, als sy nu ter tijt zijn, ende hadden doen wat meer toelatens als tegenwoordelijck datmense besloten hout als een Iuweel, twelck de Mannen vreesen te verliesen.

Den Edelman siende de manieren van doen van dese schoone Ionckvrouwe, was seer t'onvreden, also hy hem versekerde dat zijn vervolch hem weynich gelucken soude, nochtans dacht hy in so schoonen wech niet stille te staen, maer hoe stuer ooc zijn Lief wesen mocht, hoe steenachtigen herte sy hebben mochte, dat hy evenwel arbeyden soude dat te vermorwen, het sy door bootschappen, brieven ofte ghiften, zijnde de bequame middelen tot sulcken dinghen, contrarie d'opinie van Ovidius: Want de Vrouwe die met oprechter ende trouwe liefde mint, en begeert niet dan een

ongheveynst herte van den ghenen die haer lief heeft, niet wenschende dan hem te sien getrouwe, secreet, ende hulde. Mondus nietemin aleer met gheschencken beghinnen, woude Pauline door Brieven te kennen geven, tgene hy haer door teeckenen verclaert hadde, ende met bedecte woorden, niet dervende verstandelijcker spreken, so seer was hy belemmert in hare teghenwoordicheyt. Zo coos hy dan eene Boyinne vande ghene die te Rome meer geeerdt werden als de eerlijcste Vrouwen, ende die meer boosheden, beswieringhen, vergifts, ende betooveringhen weten als oyt Medea dede, oft die in Sicilie de Menschen die tot haer quamen, in verscheyden vreemde formen veranderde. Tot dese oude Proserpina keerde hem Mondus, als haer kennende de beruchtste in schalcheden ende scherpsinnicheden die binnen Rome was, ende die neffens hare listen de sprake tot haren wille hadde, ende de boose Gheesten in hare macht de Minne-drancken ende het maken van dien in haer hooft: dese gaf hy zijn voornemen te kennen, haer hebbende verclaert den brant die hem verteerde, ende de smerte die hy leet, van al te seer te beminnen die sijns gheen werck en maeckte, ende haer niet en becommerde met zijne benautheden. Sy gheeft hem moet segghende dat de Vrouwen niet alle op eenen Stempel ghemunt zijn, belanghende de toelatinge ende verkiesinge vanden ghenen diese vryt dat het dwaesheyt is te dencken dat een selfde liefde (ten zy seer selden ende by ghevalle) twee herten te samen bindt, datse verscheyden zijn, gelijck daer ooc veranderinge is in de geneghentheden der menschen, ende dat de ampten onderscheydentlijc onder den Demons verdeelt zijn, om hem onder den Menschen in te willighen, ende die te bewegen, d'eene tot dit, d'andere tot dat: so seer (seyde sy) dat soo den Demon van dese Ioncvrouwe die ghy lief hebt, niet genegen is tot liefde, daer en is Venus noch Cupido, daer en is Brief noch Gheschenck diese verwinnen can, noch maken dat sy haer neyghe tot uwe liefde, Daerom moet ghy niet laten haer te schrijven, want ick sal 'thaer brengen tghene ghy haer ontbieden wilt, ende haer aengesproken hebbende, so versekere ick my isser yet doenlijcx onder den Hemel, om die uwe te maken, dat ick sulcx weten sal, ende sal u tselve metter waerheyt te kennen gheven: ende ter contrarie, so

haer herte onwinbaer is, ende dien Demon die haer regiert u tselve waerschouwende, sal ic van meyninge zijn dat ghy ophout haer te vervolghen, als van een sake sonder voordeel ende een vermeten sonder hoope ende uytcomste: somma, seyde sy, berust u op my, ende gheeft my uwen Brief ende morghen dien dach sal ick u weten segghen, oft dese Pauline standtvastigher is als duysent schoone Romeynsche Ioncvrouwen, die door mijnen middel gestruyckelt, ende onder mijne scherpsinnicheydt gheboghen hebben. Den Romeyn haer hoorende aldus spreken, mercte dat in haer was so veel boosheyt ende listicheyt als in eenighe Vrouwe van haren Ambachte in geheel Rome, ende dachte dat het warachtich was tgene men vande listen ende bedroch van dese oude Teve seyde, welcke elcke wijse Huys-moeder binnen Rome schuwede als de peste, op datse by hare dochters niet en quame, soo veel middelen had sy om de onbedachte joncheyt te beclippen, ende in hare Netten te trecken. Daerom Mondus hebbende eenighe hoope in de bequaemheyt van zijn Boinne, ende inde ervarentheyt die sy hadde in gelijcken saken, schreef eenen Brief aen zijn Lief van dusdanighen inhout.

Brief van Mondus aen Pauline.

Ioncvrouwe, die gene aldermeest met haer volmaecktheden den Goden naerderen hebben ooc een sekerder kennisse van het ghene inde genegentheden der menschen is, ende connen die verstandelijc afmeten by tgene uyterlijc blijct, dit segge ick om uwent wille, die schoon zijnde als eenige Goddinne, onmogelijck is oft ghy en zijt deelachtich inde kennisse, geheel andere ende verschelende metten mensche, ende en can niet wesen, oft u en zijn bekent die dingen die u selfs aengaen, ende so tastelijck vertoont werden dat het gesichte selfs oordeelen mach het ghene ghy veynst niet te weten. Het is de pijne die ick lijde, welcke so sy om eenighe mijne verduysteringhe niet en heeft connen doordringhen tot het claerst schijnende licht van uwe Ziele, ic bidde u dat het nu wesen mach dat ghy sien ende mercken moocht wie ic ben, en wat ic lijde om u lief te hebben. De affectie is al te geweldich, acht ghenomen op de smerte die mijn crachten

te boven gaet, doch al te cleen mits de volcomen Goddelijcke schoonheyt die in u is, noch te vergelijcken by die bevallijcheyt die u meer een Goddinne doet gelijcken als een sterflijck mensche. Met deelende dan tgene Hemels is, stort uwe glinsterende claerheyt over mijn donckere ende aenghevochten herte, ende aertsch wesende ende ghecoren van tbeste, ende beleeftste onder den menschen, gebruyckt tmywaerts sulcken goedertierentheyt, dat ic my voortaen roemen mach te dienen niet eenighe vrouwe hebbende een stuer herte, de Ziele sonder genade, ende de sinnen sonder begrijp van eenige vrientschap, maer veel eer een vreedsame, spraecsame, ende metdoogende vrouwe, ende ontfangende d'indruckingen der Liefde, even als de schoonheyt bemint werdende, geenen anderen behoort met gedeelt te werden, dan den genen die door hare trouheyt alsulcken volmaecten ende heyligen dinck waerdich zijn. Ick bidde u mits dese mijnen dienste t'aenvaerden, ende de verdiensten van mijnen arbeyt, ende dichtheyt te sien, mitsgaders ooc dese vrouwe die ic u sende te geloven, om u noch meer ende meer te versekeren de woorden vanden genen die uwe handen in aller onderdanicheyt cust, biddende den hogen Goden u te nemen in hun bewaringhe, ende onse voornemen door een gewenschte bycomste wel te doen gelucken.

 

De Boyinne der liefde nemende Monde brief ginc ten huyse van Pauline alwaer ingelaten zijnde, niet voor sulcx sy was: want de Ioncvrouwe en kende alsulcken vrouwen niet, also gemeenlijck alle eerbare het gheselschap der gene schuwen, twelc haren goeden name verdienen mach, ghemerct ooc dese oude teve niet en was van het quartier van Pauline, ende daeromme waren oock haer deuchden haer onbekent, want hadde sy geweten waermede sy omginc, sy en soude de tijt niet ghehat hebben haer van liefde aen te spreken, nochte yet anders, also-mense voor de deure eerlijck afgheslagen soude hebben. So haest sy ingecommen was dit oude wijf, vont sy Pauline in sulcken doene als eertijden Lucretia gevonden wert te weten spinnende, ende werckende metter naelde midden hare staetdochteren, sulckx dese oude Quene int beginsel seer verwonderde, ramende alreede dat een sulc arbeydich leven in genen deele

de liefde smaecte, ende dat Venus niet en heerschte midden sodanighe die de ledicheyt schuweden, als een voetster ende moeder alles verderfs ende ondeucht in tleven des menschen. Niet tegenstaende maeckende van noot een deucht, dat sy om Pauline een woort int verborghen te spreken, twelc de eerbare vrouwe haer niet en weygerde, meynende dat sy eenige heylige Vrouwe was, so sy haer sach schudden om te vallen en ter doot bereyden Iovi in d'ander werelt tot eenen guyl te dienen. Dese helsche furie en toonde niet terstont den brief vanden Minnaer noch en sprac ooc van ghene liefde, maer hebbende langhen tijt ghepraet vande ghesichten der Goden, ende bevolen innicheden, twelcke den intreed was van dese mismaecte hypocrite, daelde sy eyntlijck tot het vervolch d'welck de Goden den sterflijcken vrouwen gedaen hadden, ende hoe sy hen wel so verre vernedert hadden als een slechte vrouwe te minnen, even als de Goddinnen eenen Man die van haren doene niet en was. Ende wesende in dit gesprec, vraechde het oude wijf Pauline? vint ghyt goet Ioncvrouwe dat de Goden diemen onlichamelijck secht te wesen, ende sonder ghevoelen hen metten anderen vermengen, ende so overvloedich in hare dertelheden zijn dat sy verlaten hun geselschap, sy der vrouwen reynicheyt comende onteeren, ende misbruycken, sonder dat sy daer voren eenige andere vergheldinghe crijgen: Pauline die eenvoudich was, antwoorde, datmen also niet en behoorde te spreken, vande almachtighen Goden, ende so zy lust hadden de sterflijcke vrouwen geselschap te houden, dat sulcx niet en was sonder groote vreucht, gemerckt uyt sulcken bycomsten ghesproten waren d'uytnemenste mannen der werelt, gelijck Hercules van Iupiter ende Alcmene Dardanus hooft van het Troyaensche geslachte ende Romulus sone Martis, ende Silvie, belanghende de Goddinnen, nadien hen die Goden niet verstoorden, dat sy metten sterflijcken mannen te doen hadden, datmen sulckx oock niet vreemt vinden en moeste, en noch min haren wille te beschuldighen, die niet en hangt aen onse sinnelijcheyt, die verdorven is sonder te weten wat vande volcomenheyt der dingen zy, gelijck de Goden? ende ooc Venus is onvruchtbaer gebleven van de daet Vulcani, daer Anchises haer bevruchte, daer van co-

mende Eneas den Vader Iulij, van welcken voorts ghecomen was tgheslachte van onsen Caesars. Nadien ick mercken can Ioncvrouwe (sprack het loose oude wijf al lachende) de liefhebbende Goden zijn u verbonden, ghemerckt ghy soo fijnkens hare saecke verdedicht: maer hoe mach dat wesen dat sy sonder lichaem moghen voldoen den lust der Vrouwen, of het moet wesen dat het lichaem arbeyde hem menghende met sijns ghelijcke, even als inde saecke der gheesten nodich is, dat d'eene gheneghentheyt met d'andere over een comme, om die volmaect te hebben. Och Ioncvrouwe seyde sy dan, versuchtende, men moet de Goden (die tharen ghemaecke zijn) niet ontschuldighen, maer veel eer haer van wreetheyt ende weynich metlijden beschuldigen, ende dat sy al te seer ghenegen tot hare eygen sinnelijcheden, hen gheensins becommeren met het lijden van anderen, ende machtich om hare wellusten, verclaren hare cleyne macht in dat sy niet en vermoghen, oft willen in gelijcken saecken ghunstich wesen, sulcke menschen die met een selve lijden gemaect sijn. Hoe Moeder (seyde Pauline) lastert ghy, sprekende met soo cleenen eerbiedinghe vande Majesteyt der onsterflijcke Goden, die ons so vele weldaden doen, ende so dicwijlen te kennen geven de uytcomsten van hare groote macht? dat sy verre (sprac d'oude Tooverster) maer ick beschuldige onse swackheyt, die wel mercken dat de Goden wesende so seer tot wellust ghenegen, ende goet vindende de begeerte die inden mensche is, ende de Goddinnen betoonende de gheneuchte die daer is inde vermenghinghe van vrouwe ende man, nochtans so mal zijn als te verwerpen tgene de Goden selfs vervolgen ende te vervloecken tghene hen so aengenaem is, niemanden hun hulpe weygherende. Dit segh ick eerst om uwent wille, die wel inden Goden een sake ontschuldicht die ghy vreemt vint in een man die u sonderlinge lief hebben soude, want Godt heeft macht ende vrijheyt sijne lusten ende sinnelijcheden te verwinnen, daer den mensche onder den last buygen moet, als van eenich Godt genootdruckt, die hem verblijt in sulcken verdruckinghen ende onderganck sijns gheests, ende ghedwongen wert zijnen Genio te ghehoorsamen, twelc een Godt is van veel minder vermogen als dese crachten die wy hemelsche noemen. Ic kenne een

eerlijc Edelman, welcke geen cracht van hem selven hebbende, nochte vrijheyt anders als een Ioncvrouwe belieft dat hy hebbe, so ist dat sy sijns geen werck makende, noch acht slaende op sijne diensten, wellust hadde te weten oft de Goddinnen ghelieven op deser Werelt hebben, ende oft de Goden kinderen maecken om de Ghemeynte te regieren: Ende so de schoonheyt yet Goddelijcx is, gelijck sy waerlijck is moeten de Vrouwen vreemt vinden, dat een Man soecke het gheselschap van een so volmaeckt dingh, ende wenscht tselve te ghebruycken, om sijne onvolmaecktheyt volcomen te maecken, hem door dien middel den Goden eenichsins gelijck makende: Neen, neen Ioncvrouwe, ghy mist soo seer u onwaerdighende dien aen te sien die u meer als hem selven bemint, die u begeert te ghehoorsamen, die uwe vriendtschap wenscht, ende noch leven noch goet en heeft twelc niet en zy t'uwen besten, als oft eenich God hem u aengeboden hadde, ende ghy hem straffelijck afgeslagen hadt. T'is (om u rondlijc uyt te seggen) de Heere Mondus Romeynsch Ridder, ende sulcken Edelman als een yegelijc weet, die in affectien den Goden volgende, ende u liefhebbende gelijc Iupiter op deser Werelt so veel Vrouwen ghemint heeft, u ootmoedelijck bidt metlijden met hem te hebben, ende te erkennen oft zijn liefde vergheldinge verdient, ende zijne heusheyt sulcken hulpe ende verlichtinge als hy van u wenscht: tot een weycken van welcke aensiet desen Brief, welcken hy my van sijnent weghen ghebeden heeft u te geven, ende met eenen u te bidden te willen ghelooven tghene ick u segge, ende tgene daer in begrepen is.

De Ioncvrouwe hoorende dese woorden, mercte hoe seer sy ghemist hadde, dese Furie so lange gehoort te hebben, ende daerom sonder den Brief te willen nemen, sprac haer seer ghestoort aldus aen: Wel Onghevallighe, dorst ghy u wel soo verre hechten aen de Majesteyt der onstarflijcke Goden, als een Mensche te verghelijcken by hare macht, ende hem door uwe goetduncken te noemen hunnen Navolger? Gaet ghy schandlijcke Boyinne der oneeren, gaet henen met uwen Brief, ende en laet u niet duncken dat ic my late bedriegen van uwes ghelijcke, oft dat ick met yemanden te doen hebbe dan den genen welcken de Wetten my voor een ghetroude Man gegeven hebben, ende seght

den ghenen die so dwaes is, dat niet bestae teghen mijn eere, ende soo hy wijs is dat hy hem niet en moeye meer te schryven, noch metten monde yet te bootschappen, want ic ben niet beraden hem in eenigen deele te believen: ende om hem de daet met het woort te bewijsen, dat hy hem verzekere dat hy van nu voortaen de gunst niet hebben sal my meer aen te spreken, oft dat ic hem mijn aenschijn vertonen sal, gelijc ic dat tot noch toe eenvoudichlijc gedaen hebbe, meynende dat hy wijser was als hy is, ende dat hy mijn staet ende gheleghentheyt soude inghesien hebben, midtsgaders den Man aen welcken ic gehouwelijct ben: Ende ghy oude Tooverster, wacht u so lief ghy u leven hebt, dat ghy niet meer in mijn ooghen comt, want so ghy u voortaen so verre vermeet, ghy moocht u versekeren, dat ick u so sal doen uytstrijcken, dat ghy u leven lanc aen Pauline gedencken moocht. Ay, wat valscher Hypocrite, die onder tdecsel der Goden, de Hemelsche Majesteyt beschuldicht? vindt my hedensdaechs heylicheydt ter Werelt, nadien die selfs die met den eenen voet int Graf staen, mette Godheyt spotten, ende vergelijcken der Menschen wercken metter Goden, ende spreken daer van so afgrijselijck, dat ick my verwondere datse d'aerde niet en verslinde oft Iupiter met den Blixem slae. Gaet henen, oude Teef gaet draecht uwe Brieven den ghenen weder, die u tot sulcken heerlijcken bootschap uytgheschickt heeft, ende doet u met ghelijcker Munte betalen, als wesen sal tvernoegen vanden ghenen die u seynt, u genoech zijnde dat ick u voor ditmael quijte, also de schult mijne is, die u soo vrijmoedichlijck binnen doen comen hebbe, want ick behoorde aen u ghelaet ghemerckt te hebben hoe veel ghy waert zijt, ende dat onder een sieck schandelijc lichaem ende verrimpelt aensicht, niet wonen can dan alle afgrijselijcke boosheyt.

D'oude Toverster vervaert van een soo straffen antwoorde, ende verschrickt van een so ontstelden gelaet van Pauline, met goede reden teghen haer vergramt, merckte wel datter geenen Demon en was, hoe listich hy ooc wesen mocht, die dese Ionckvrouwe vermochte te brengen tot de sinnelijckheyt des ghenen die op haer so verlieft was, tot welcke sy wederkeerde, seer qualijc te vreden van haer wedervaren, ende beschaemt dat hare const so weynich ghe-

voordert hadde.

Wesende nu gecomen by Mondus, hem hebbende vertelt alle tgene tusschen haer gheleden was, ende de wedersydighe vragen ende antwoorden seyde eyntlijck tot hem: Mijn Heere, ick ben van meyninge dat ghy nalatende dit vervolgh, ende aflegghende soo verdrietelijcken cleet, u pijnt elders uwe liefde te leggen, ghemerckt het so onmogelijck is dese Pauline te verwinnen, als met een Teems alle het water uyten Tyber te putten, ja al ware daer noch by vermengt de Zee Thirenum: Ic hebbe vele Vrouwen versocht, ick hebber vele aenghevochten van verscheyden aert ende complexien, nochtans onder alle de moeyelijcste ende quellijcste die ick in alle mijn leven gekent hebbe so is dese de stuerste ende stantvastichste in hare opinien, soo dat ic haer oordeele te wesen de eerbaerste van Rome, ende dat het verloren arbeyt is haer meynen te minnen anders dan ter eeren, ende acht ghenomen op hare eerbaerheyt Mondus die dese woorden niet voor ghereet ghelt nam, als die van liefde brande, ende van begeerlijcheden sterf, geen ander steunsel in zijn herte geprent hebbende dan de vrientschap van Pauline, ghevoelende dat hy geen ander verlichtinge als van haer alleen vercrijgen conde, poochde hy andermael door alle middelen dit oude Wijf te winnen, dat sy noch eene reyse doen woude, dat sy om dese eenighe weygheringhe den moet niet verloren gave, noch hare stoutheyt niet verliet, want hy haer verzekerde dat sy eyntlijck verwinnen soude. De Boyinne geheel versleten in dit werck, ende die het onbeweechlijck ghemoet van Pauline kende, antwoorde den Minnaer aldus.

Heer Mondus, ick weet wel als ick al ghelopen, ghearbeyt, ende veel voor u ghedaen sal hebben, dat mijn stappen, moeyten, noch mijn woorden niet en sullen verliesen de vrucht die in u is, so beleeft ende milt kenne ic u wel: maer ghy sult my ten besten houden so ick u weygere dienst te doen, niet dat het my quelt dat ick my voor u gebruycke, zijnde alreede verplicht u niet te weygeren, maer het en is in mijn macht niet my meer te vertonen in het geselschap daer Pauline is: Ick hebbe vele ende oude ervaringen, ick weet waer het goet is hem stil houden, ende kenne seer wel welcke die zijn diemen dienen mach sonder beschaemt te

werden, twelck my u doet bidden dat ghy dese gedachten uyt uwen hoofde stelt als u schadelijc zijnde, ende twelc u niet bybrengen can dan tijtquistinge, ende mogelijck opt laetste niet dan schande ende schade. Daer zijn so vele andere Romeynsche Vrouwen also schoon ende van so grooten ende doorluchtigen huyse als Pauline. Kiest diet u belieft ende het gelt mijn leven dat ick u die sal doen gebruycken, maer na Pauline te keeren dat en can niet geschieden dan tot mijnder schade, ende soude mogelijck mijn laetste reyse wesen. Den Edelman siende dat hy dese ervarenste Boyinne van Rome niet bewegen conde noch eenen ganck tot Pauline te gaen, bleef soo beschaemt ende verbaest, als of d'aerde onder zijn voeten geopent hadde, ende ginck so af, dat hy claghende, kermende, ende schreyende, dach ende nacht sonder yet te nutten, of te rusten, entlijc verwonnen van slapheyt hem niet meer connende op de beenen houden ghenootsaeckt wert het bedde te kiesen, so seer geraeckt, al oft eene d'aldervreemste cortse die oyt yemant ghevoelde hem alle cracht benomen hadde. Maer wat segge ic cortse? isser ter weerelt wel meerder pijne dan van liefde, gemerct geene cruyden nocht Droguen daer toe eenige hulpe connen gheven? De Coninghen zijn machtich, hebben middel hare lusten te boeten, de Medecijn-meesteren staen oock tot hunnen dienste de costelijcke Cruyden werden hun van allen hoecken der werelt aen ende toeghebracht, maer soo haest de liefde hen bevecht, als su van Cupido ghetroffen werden, ende als haer tghebruyck verboden is, daer en is noch rijcdom die verlicht, nocht wellust die hen niet tegen therte stoot, alle gheneuchte hinder hen, ende is alleen de swaermoedige eenicheyt die hen vermaect, ende in welcke sy eenich ontsettinge van hare quale vinden. Ic bedroeve my dat dese schade so natuerlijck ende nootlijck zy dat de wijste ist niet te gestadicheyt ten minsten de bewegingen gevoelen moeten.

Onsen quellingen Krancken om de liefde van Pauline, wert versocht van de Medecijn-meesters, welcke wat sy oock deden om zijn ghesontheyt, soo ist dat hy gheensins willende sijne siecte openbaren, noch de oorsaecken van dien, noyt daer teghens yet wisten te ordonneren, niet weten de siecte des Crancken. Het is wel waer, dat sy merckende

dat de natuerlijcke cracht seer verswackt ende afghegaen was arbeyden door seeckere remedien het arme uytgeteerde lichaem van desen crancken weder tot zijn natuerlijcke cracht te brenghen, maer hoe sy het lichaem meer pijnden te verstercken twelck gheen ghevoelen hadde dan door de krencte des gheests des te meer mercten sy hem af ghaen, ende den patien van dach tot dach ergheren, soo datmen niet en verwachte dan zijn zeer haestige doot. Desen Edelman hadde in zijn huys eene slavinne geboren uyt Alexandrie Egypte die hy eertijden gecocht hadde, ende hem wel ghevonden hebbende by den dienst vande Egyptische, haddese goedertierentlijc vry gemaect, twelc oorsaecke was dat sy uyt t'huys hares Meesters niet vertroc, maer bleef hem noch niet teghenstaende hare vrijheyt dienen. Dese Vrouwe ghedenckende aende ghoedertierenheydt hares Heeren, beminde hem soo seer, dat het onmoghelijck soude geweest hebben, dat een moeder haer eygen kint meerder liefde dragen mocht, sulcx dat sy hem so cranc siende steeds by hem was sorchvuldich wesende hem te vermaden ende te dienen, seer droevich zijnde dat sy hem so onder de voet sach sonder dat hem yemant helpen conde, hoorende dat hy steedts suchte ende claechde, ende dat hy woorden binnen smonts sprac sonder dat sy hem verstaen conde, poochde sy hem te vertroosten, hem biddende dat hy haer so vele gunsts ende weldaets doen woude als haer d'oorsake van sijne siecte openbaren, ende die ontdect hebbende, boven dat syt verborgen soude houden, arbeyden soude by alle middelen die sy conde hem eenige ghoede ende bequame hulpe te vinden. Sy mercte wel dat de siecte van haren Heere oorspronc nam van swaermoedicheyt, ende dat sijn schade int herte was veroorsaect mits eenige quellinge des gemoets, dat hy daerom eer behoefde eenighe blijschap ende vermaeckelijcheyt als eenige Medecijne, maer sy twijffelde aenden middel van sulcken verlustinge, also hy nerghens naer hooren woude, ende en nam gheen behaghen dan in sijn suchten ende droomen. Eyntlijc bedacht sy in haer selven datter gheen meerder cranckheyt is als van te zeer te minnen, ende welcke so seer de gesontheyt eens menschen verdruckt, oft de crachten van een goet gheest vermindert, selfs daer de wonde verborgen blijft, ende dat alleen therte

het gewelt gevoelt van een so quelenden sieckte: vermoede dat die daerom haer Heere so kranc was, van seer grooten Huyse, ofte uytnemende eerbaer wesen moeste, gemerct hy in sulcken verdorventheyt der Stadt, in lijden was om tghene dat andere meer vonden als sy wilden, oft dat het ongeluc van desen Eedelman sodanich was, dat hy ontmoet hebben eene welcke veynsende d'eerbare Vrouwe, na dat sy hem aldus de muts opt Hooft geset hadde, geneuchte nam hem te quellen, terwijlen sy elders haren tijt corte, ende haren lust met andere brocxkens versaede. Daerom op een tijt dat sy alleen was by Mondus, claghende ende woelende meer als te voren, als levendich getroffen, ende meer lijdende als hy vermochte, verstoute haer dese gevrijde aldus te spreken: Wel mijn Heere, het schijnt dat ghy behagen neemt in u ongeluc, ende dat ghy denct dat houdende uwe smerte int binnenste uwes herten, daer uyt verlichtinghe ende ghesontheyt meent te becomen: maer ghy zijt meer als de helft bedrooghen, also de quellingen der siecte weynich verschillen mette siecte des lichaems, tot welck so yemant niet by tijts toe en siet die veroorsaect erghernisse: so gaet het toe mette quellinghe des herten, ende aenvechtinghe des gheests, want hoe de schade ergher wert ende meer inghewortelt int herte, hoe den patient min genesen ende verlichtet can werden. Ic mercke dat u schade niet gebetert sal connen werden, so ghy die niet en openbaert, ick mercke datse comt uyt begeerlijcheyt, ende meerdert mits het ontberen ende ongebruyct der begeerde sake: ic versekere my dat het de liefde is die u dus noopt, ende dat ghy om haer dese groote verdrietelijcke pijne lijt. Maer mijn Heere wat mach u dit secreet helpen, twelc uwe leven soude moghen troosten, daer ghy het openbarende men alle neersticheyt aenwenden sal, uwe wonde te stelpen ende ghenesen, door den middel selfs vande ghene die u ghequetst heeft? Weet ghy niet hoedanige ic tuwaerts zy, de dienstbarige vrientschap die ic u drage, hoe getrouwe ick u alle mijn leven geweest ben? Twijffelt ghy dat ic u verbonden wesende gelijc ic ben, ic alsnoch niet bereyder wesen soude u ghetrouwelijcker te dienen als ick oyt dede? Neen, neen mijn Heere, versekert u op my, opent my uwe herte, ende verclaert my welcke die is die u dus pijnicht sonder dat

ghy het verdient hebt: vreest niet dat yemant ter werelt het weten sal dan voor soo veel uwe verlichtinghe vereyschen sal: ende verlaet u op mijn trouwe ende woordt, oft alle Vrouwen lust sal my ontbreken, oft allen raet sal verloren wesen, al soude ic ooc het leven verliesen, of ic sal u genesen, ende u die doen ghenieten die u dus ter neder geleyt heeft, alwaer sy de grootste ende eerbaerste Princesse van heel Rome. Denckt ghy al ist dat ick een slavinne ben geweest, dat daerom mijnen gheest niet gehat en heeft die vrijheyt om te leeren tghene vele andere alleen metter ghedachte niet souden hebben derren bestaen? Neen, neen, ic ben buyten twijffel, datter geenen Demon is die ic niet en bewege hem te ghebruycken om u te helpen, en daer en is gheen so hoveerdighen Genius die den mijnen niet ghehoorsaem zy int ghene de liefde aengaet, so ick maer een weynich te wercke stellen wil van tghene ick doen can. Dit seyde zy niet dat sy yet inde Magie verstont, hoewel het een seer gemeene kennisse was den Egyptischen, maer om dat haer Heere beroert door dese woorden, des te stouter haer zijn secreet openbaerde, ende haer zijn wreede lief noemde. Mondus siende de heftighe ende innighe begheerte van dese Vrouwe, ende hoe vriendelijc sy haer aenboot, mitsgaders de smerte die sy ghevoelde om zijne quellinge, ooc gedenckende hoe ghetrouwe hy haer bevonden hadde, nam voor hem haer zijne liefde die sy scheen te gissen te openbaren ende den name vande ghene die hem so jammerlijck gevangen hadde, hoewel hy ghene groote hoope op haer belofte en sette, gemerckt die hy alreede gebruyckt hadde, de cloecste ende ervarenste in dit ambacht die binnen Rome was hem niet hadde connen helpen, noch door hare const dit ongeluc wederstaen, twelc verlieft hebbende, hem nochtans weygherde den loon zijner trouheyt. Daerom antwoorde haer den Edelman aldus, Vriendinne ic hebbe lange ende meermalen ghehoort alle twelcke ghy gheseyt hebt, meynende mijne crancheyt te verlichten welcke zijnen ganc neemt met onderganc mijns levens, twelc ic niet en can verhinderen also ick dootlijc getroffen ben, ende het onmogelijck is dat menschelijck hant, ten zy eene eenige, mijn commer stelpe, oft my verlosse van desen wech des doots daer in ic alreede ghetreden ben, ende welcke niet connende andersins

mijn welvaren vervolgen, ick nootlijck volbrengen moet: Ick weet wel dat al u begeerte nergens toe en streckt dan my te helpen ende vertroosten, ende dat ghy geenderhanden dienst soudt weygheren, soo ghy my condet te vreden stellen, daer van ick u hertgrondelijc bedancke, ende verhope tselve te verdienen: maer lief (seyde hy swaerlijck versuchtende) nadien het in uwer noch der Demons macht niet en is, noch oock inder Goden selfs te verrichten tgene dienen mochte tot mijne verlichtinge, so en sie ic geen groote oorsake waerom ic behoore uyt te steenen dese oorsake van my wel geluckich ongeluck van my te seer ghelieft: niettemin meer om te voldoen uwe begeerte gestuert door de vrientschap die ghy my draecht ende die te vreden te stellen, die so sorchvuldich is over mijn welvaren: so moet ick u belijden dat het waerlijck de liefde is die my dus pijnicht ghelijck ghy siet. Moet ic die noemen, nadien hare strafheyt so schadelijc is? Moet ic den wonderbaerlijcken name uytspreken van de gene die de Goden des Luchts, Aertrijcx noch vande Huysen selfs niet en hebben connen buygen om my te verquicken ende verlichten? Ach Vriendinne, het is een Goddinne plaets houdende onder de Romeynsche Vrouwen die my dus quelt ende straft, om dat ick my dus seer verstout hebbe haer te beminnen ende te versoecken de vrucht van mijne vervolginghe. Och ic en dencke niet dattet Diane sy die ghenomen heeft het lichaem van mijne Pauline, van Pauline sech ic Huysvrouwe van Saturnin, om desen ellendighen Ridder te verderven. Och het is de selve die my verstrict hout, ende sonder cracht, welcke ic niet weder crijghen can dan door hare gunst ende ghenade: ende welcke uytmerghelende dit quellighe lichaem, oorsake wesen sal dat den gheest sal moeten scheyden naer d'ander Weerelt, om hem te beclagen vande meeste wreetheyt die oyt aengevochten herte ofte benaude siele smaecte. Och mijn vriendinne het is de ongenade selfs tot welcke ick my ghekeert hebbe, ende onder de behaechlijcke ghedaente der liefde ende hare gratien, gevoele ick het doodtlijcke fenijn der Furien die de verdoemde zielen inde helle quellen.

Die Egyptische hem aldus gestelt siende, sprac: Wel mijn Heere? ic dachte dat mijn belofte u verquicken soude, en siet u meer benout als te voren: grijpt moet ick bits u, ende hout

u versekert, mits dat ghy weder becomen wilt, en sterckte nemen, ick sweere u dat ick so vele sal te wege brengen eer vijftien dagen dat ick u dese Pauline tusschen uwen armen stellen sal: ick meynde voorwaer dat ghy u dus quelde om eenige der Princessen Cesaris, ende dat ghy daerom uwe sake niet derfde te kennen geven, maer naerdien sy het is, ghy sulter uwen wille af hebben, al ware sy so eerbaer alsmen seyde dat oyt Portia oft Lucretia waren.

Op dit woort rechte den Romeyn zijn hooft op, ende begon een weynich zijnen adem te scheppen, siende met wat versekertheyt zijne ghevrijde hem beloofde te helpen, ende den tijt die sy hem stelde om hem gesont te maken daerom seyde hy tot haer: Maer soude het wel mogelijc wesen, dat ghy so vele mijn ellendich leven soudt verquicken, als my tot mijnen lust te doen sien die gene ick meer beminne als mijn eygen leven? Zo het so is, daer en is niet twelc ic niet en doe om u te ghehoorsamen ende sal arbeyden moet te scheppen, te eten te drincken, ende my te verblijden: maer so ick van dese hope bedrogen werde, eylaes wat sal mijns gheschieden? niet dan eenen inval ergher als mijne eerste schade, ende een seker eynde van mijn quellinge ende leven? Verlaet (sprac sy) verlaet ic bidts u dese wanhopige woorden, ende laet u genoegen dat ic u niet en belove oft ick sal het so fijntgens volbrenghen, als ic goetwillichlijc twerck aenneme voorden genen aen welcken ick meer verbonden ben als aen man ofte vrouwe ter Werelt, u sweerende dat d'eerste mael ick weder tot u keeren sal, het niet wesen sal sonder u te brenghen goede ende aenghename tijdinghen: Mondus bidt haer zijne hulpe te voorderen, ende de sake verborgen te houden: maer de Vrouwe seyde wederom tot hem, midts dat naer ghy uwen lust gheboet hebt, so wijs zijt uwe blijschap int herte te behouden, des ic verhope desen aenslach te helen, acht ic wel dat niemant emmermeer van desen onsen handel weten sal: maer onder u jonge Mannen zijt ghy in uwen daden soo lichvaerdich, ende schept sulcken gheneuchte in uwe dwaesheden, dat die u dienst doen menichmael de straffe van uwe sonden dragen, niet anders verdient hebbende dan aengename belooninge. Den Romeyn bidt haer op zijn wijsheyt haer te versekeren, ende dat hy veel liever hadde te sterven als yet ghedaen of ghespro-

ken te hebben twelc haer eenichsins mocht nadeelich wesen oft dat strecken mochte tot onheyl van yemanden hem gebruyckende tot zijn welvaren: dan en hielt zijne belofte niet, ende en vergat niet d'angeboren lichtvaerdicheyt van elc jonc sot hebbende naer zijnen lust gebruyct tgene hy begeerde, twelc hem oock qualijc bequam, ende was oorsake van het verderf van alle de ghene die hem in dese sake behulpsaem geweest waren. Dese Vrouwe (ghelijck ick gheseyt hebbe) was een Egyptische uyt Alexandrie, ende hadde daeromme zeer groote gemeenschap met sekere Priesteren van de gene die aenden altaer ende kercke dienden vande Goddinne Isis, welcker Misterien de Romeynen Heeren geworden zijnde van Egypte hadden doen overbrenghen. Dese ghevrijede Mondi bedacht in haer selven het bedroch twelck volght: Sy wist seer wel hoe seer dat dit ghebroetsel het ghelt beminde ende verblint was metter ghiericheyt, daeromme nemende een goede somme ghelts die Mondus haer gaf, aengeloct door dese groote ende sekere hope die sy hem gaf van zijnen lust te boeten, keerde haer tot desen hoogen Priester, welcke sy vanden draet tot inder naelde vertelde de geheele sieckte, oorsaecke der selver, ende den ellendigen staet daer inne haren Meester was, seggende: so ghy zijns niet en erbarmt, ic bidde u te dencken wat een goeden vrient ghy aen hem verliesen sult, ende wat schade het ware dat so een uytnemende Edelman quam te sterven, selfs die u een sulcken gheschencksent op dat ghy de Goddinne om zijn ghesontheyt bit voor zijn ghesontheyt ende verlichtinge: ende ic die u bidde te sien by wat middel wy zijn krenckte helpen sullen, ende gelegentheyt vinden hem sijn lief te doen ghebruycken, want daer sonder ist onmogelijc dat hy can genesen, oft uyten bedde comen, daer hy lach sonder te konnen leven oft sterven, erbarmt ende ontfermt u mijner die desen Heere verliesende binnen Rome wesen soude sonder hulpe oft onderstant: soo ghy hem helpt, soo hy door uwen middel comt tot sijn vermeten, versekert u dat hyt u so hoochlijck loonen sal dat ghy emmermeer oorsake sult hebben u sijner miltheyt te dancken. Den eerwaerdigen Prelaet die niet met allen van sijne boosheyt veynsde voor dese sijne gebuere, welcken ooc wel bekent waren de frayicheden ende listen diemen in dese Tempelen pleechde onder het decksel

van Godes dienst, so wel als inde vergaderinghen des nachts byden Romeynschen Ioncvrouwen op de vyeringen van dese goede Goddinne, antwoorde aldus totte gevrijde: Vriendinne het is in onse macht den Godt Anubis te bidden dat hy desen Iongelinc uwen Heere gunstich zy, ende hem middele t'volbrengen van het gene hy so seer begeert, maer hy moet ghetrouwe ende secreet zijn, ende dat hy niet en openbare van zijne vrientschap, die ic by den Godt Anubis maken sal, dat hy become, want sulcx genoech ware om de Goden te vergrammen, ende hem ende ons te bederven: want soo de Goden ons helpen in onse verborghen saken, ende willen daerom haer genade niet openbaren, maer dat de eere ende dancksegginghe hen ghegheven werde int verborghenste des herten, ende door de eenige ghetuyghenisse der conscientie: verzekert uwen Meester van sulcx, mits dat hy wijs, ende bescheyden zy, ende bidt hem dat hy hem sterc make: ick sal met Pauline gaen spreken, ende sal haer beweghen tot het ghene nodich wesen sal tot verlichtinghe van uwen Patient, ende keert binnen twee daghen weder, ende sal u antwoorde gheven van mijn wedervaren, ende sal u met eenen segghen hoe hem Mondus schicken sal in een sake van soo grooten ghewichte als die ick my onderwinde, want soo sulckx gheweten werde, gheen mensche ter Weerelt en soude ons connen vander doot bevrijden, de sake en is niet swaer daer en is geen perijckel in die te aenvangen, ende noch min in tvolbrengen, alle het ghevaer bestaet hier in, dat hy door mijne schalcheyt te boven comende van sijn voornemen, niet wijs is in sijne reden, ende sijne tonge niet en snoert, hy sal een groote argernisse in dese stadt verwecken: waerschout hem daerom ende vermaent hem van dese trouheyt, en laet my met de reste begaen, want ic sal hem Godt maken eer dry dagen, ende sal hem naer sijnen lust sijn stuere Lief doen ghebruycken.

Och heylige Vader, seyde de Vrouwe, hoe troost ghy my met dese uwe versekeringe, ende wat weldaet ontfange ic van u, nadien het u dus belieft te verwecken, ende mijnen Heere ende Meester sijne verloren crachten te vernieuwen.

Hebt nergens voor sorge, so wijs als Edelman die leeft, ende so heelende dat hy veel eer soude willen sterven die hem

na by is, dan my te segghen den name vande ghene die hem in dit wanhopen hout: denckt oft hy niet gereeder wesen sal te swijghen het secreet vanden ghenen die hem verlost van sulcken quellinge, ende die hem soo grooten weldaet veroorsaeckt als het gheniet, nadien hy zijne smerte niet openbaren woude om hulpe te becomen.

Wel aen seyde den schoon spreker, gaet ende doet hem blijde zijn, op dat zijn flauheyt hem niet min cloec make tottet ghevecht twelck ick hem bereyde, alst sulck eenen noodich is die ick hem veynsen wil, ende dat een goet springer meer moets ende abelheyts thoonen moet als die niet en weten van springen ende tournoyen: keert weder ter tijt gelijck ick u geseyt hebbe, want dan sal zijn stuc vaerdich wesen, ende alles ghereet, om hem ter bane te doen comen, ende die te bevechten die hy bemint, nadien sy op geen andere voorwaerden comen woude.

D'Egyptische keerde blijdelijc weder naer Mondus, welcken sy vroolijcker vont als sy ghewoone was, ende welcke siende zijn ghevrijde so blijden ghelaet thoonen, gevoelde int herte ick en weet niet wat ontspringen, dat hy by na niet en wiste hoe het met hem gestelt was, sy dit siende, comt by het bedde, ende hem nemende byder hant, seyde tot hem: T'is nu tijt dat ghy moet scheppen sout, ende niet aldus int bedde den kermenden ende siecken maken, want so ghy u niet cloeck en maeckt, het is buyten uwer macht u soo goeden gheselle te toonen als ghy wilt datmen u achte: schept moet mijn Heere, ick ben het die u goede tijdinge brenghen moet, ende niet alsulcke die niet en weten dan de dertele scherpsinnicheden vande Romeynsche Vrouwen: versekert u dat eer dry dagen ten eynde zijn, ten sy het aen u liecht, sult ghy Pauline tussen uwen armen hebben, u te bevragen hoe, oft te vernemen waer, oft op wat maniere, ghy sult het weten als den tijt verschenen is dat ghy beschickt ende geroepen wort tot een so grooten geluck ende verlichtinge van uwe so lange ende verdrietige moeyten. Mondus riep alsdoen luyde: Isset wel mogelijck dat de Goden gedachtich zijn geweest der ellendicheden van desen Edelman, ende metlijden ghehadt hebben met zijne schade ende smerte die my totter doot toe benaut hebben? Ach mijn vriendinne

seght my de waerheyt, ende en doet my niet verlangen, en aest my met gheen hope dan mette gene die tgewelt ende cracht van mijne quale dooden mach, mijn commer heeft te langhe gheduert, isser eenighe ruste te verwachten, seght het my, soo niet ghedoocht dat ick sterve eer dat een swaerder pack my verplette, ende eenen last dien ick langher niet soude connen lijden. Hoe dus, sprack d'Egyptische, wat Man zijt ghy? dan als ick u bode des troosts ende onderstants ben, dan keert ghy wederomme tot u rasende wanhope ende wantrouwe: is dit het ghene ghy my belooft hebt, als ick wech ginck, van u te vertroosten, te eten ende drincken om u weder cloeck te maecken, u aldus te beclagen, ende quellen, als oft de uytsprake des doodts over uwe hooft gheschiedt ware? Neen Neen, ick en liege niet, ick en wil u geen beuselingen noch leugenen wijs maken: Ghy sult uwen wille van Pauline hebben in wat manieren het sy bekent ofte onbekent ick en trecx my niet aen, maeckt alleen goeden chier, ende schept eenen moet, op dat ghy den slach niet en misset, als ghy uwes herten lust in uwen armen hebt, ende vertelde hem den gheheelen aenslach vande Priesteren van Isis ende vermaende hem alle verborgen te houden, ende gerust te wesen dat hy zijn wreede lief genieten soude. Den Romeyn die noyt gedacht soude hebben aende schalcheyt by dese Vrouwe aengericht, ende noch min dat de Priesteren sulcke rabauwen hadden gheweest aldus de heylige dagen te besmetten, was metten eersten verbaest, maer eyntlijc hem geensins becommerende op wat manieren hy Pauline ghebruycken soude, mits hy zijnen lust boeten mocht, ende hem roemen mocht de overhant ghehadt te hebben: seyde totte Boyinne: Gepresen sy den Godt Anubis, die het herte vermorwet heeft vanden H. Priester, dat hy mijns erbarmt heeft, ende ick weet het hem hertelijcken danck, ende u oock mijn Vriendinne, u versekerende van mijne getrouheyt, dat ick veel liever hadde te sterven, als u eenichsins te verstooren, oft oorsake te wesen van eenige ongeneuchte vanden ghenen die so bereyt is hem in perikel te stellen om mijne verlichtinge. Siet my alhier genesen, siet my als also sterck als ic in alle mijn leven was: so my staens

voets Pauline voorghestelt ware, daer en is gene swacheyt die my mochte verhinderen my so cloeck te toonen als Edelman binnen Rome.

Ondertusschen den Egyptischen Priester maeckt hem toe opt alder eerlijckste alst moghelijck was, neemt het aenghesicht van een heylich Hypocrijt, hebbende een treffelijck gelaet ende eenen statighen ganck, ginck eenvoudelijck ende geschictelijck na het Huys van Pauline. Zoo waren dan ten dien tijden de Mysterien, Tempelen, ende Priesters van Isis in seer groote achtinge tot Rome, om dat sy de laetste waren inde Stadt ingebracht, soo datmen dese meerder eere bewees dan alle de reste van het Afgodisch Priester-gespuys van so vele Goden, op ontalijcke manieren aenghebeden binnen Rome, soo datmen hun geloofde als aen een Orakel oft Godlijcke antwoorde, ende wel geluckich was die in wiens Huys altemet quam eene van dese eerwaerdige Isidisten. Daerom was het dat desen Broeder zijnde ten Huyse van Pauline, ende gevraecht hebbende om de Ioncvrouwe te spreken, sy hem tegen quam, hem met grooter ootmoet eerbiedelijck ontfinck, ende heb hebbende doen zitten, sat sy oock eyntlijck neder, niet nochtans sonder alvoren verwacht te hebben het bevel ende verlof vanden Meester Hypocrijt, blijvende met openen monde haken naer tgene den Priester haer te seggen hadde. Hy denckende hoe hy zijn redene beginnen soude, bestont te hoesten, ende woorden uyt te spugen vol heylicheyts, ende vol vander Goden geschiedenissen, niet nalatende vande Legende van Isis, nochte vande verscheyden daden van Anubis, daer van men in Egypte so vele gepredickt hadde: vertelde hoe door hem ende zijne heylicheydt den Nil over-vloeyende alle dat Lant spijsde, ende als hy vergramt was het volck strafte, door de onvruchtbaerheyt der Aerde, der Vrouwen, ende der beesten: Voeghde daer by dat het een goedertieren Godt was, ende machtiger als Iupiter oft Saturnis, als ouder wesende dan sy beyde, ende dat hy meer als eenighe Hemelsche hem voeghde ende vrientschap hielt metten Menschen, dat hy hem paerde metten Vrouwen die hy gelucksalich maken wouden, ende welcker eerbaerheydt in meerder aensien is als de reynicheyt van alle

d'andere: ende nadien (seyde den Schoon-spreker) mijn Dochter, hy als wesende Godt, de herten ende gedachten der menschen kent, wetende de groote begeerte die ghy hebt (gelijck hy my door zijne genade dry nachten lanck vervolgende heeft doen verstaen) een kint te crijgen, hy wil den Vader zijn, ende begeert hem by u te voeghen, als de eerbaerste ende reynste Vrouwe van Rome die hy lief heeft ende bemint, alleen om uwe deuchden ende suyverheyt, ende heeft de plaetse vercoren om by u te slapen binnen den Tempel van Isis, daer hy u des nachts sal comen besoecken inde ghedaente van een Mensch, want hem in zijne Godtheyt te sien ofte te ghevoelen en can niet gheschieden, ende dat en can den Mensche niet verdraghen, noch en heeft het vermoghen niet te lijden de wonderbare claerheyt der Hemelsche, ende hier van zijn ghetuyge de ellendighe Semele, van Iupiter metten blixem gheslaghen. Dit is de oorsake van mijne comste, dit is het waerom ick boven mijn ghewoonte ghecomen ben uyt mijne heylige plaetse, niet dervende dien onghehoorsaem wesen wiens onderdanichste ende ghetrouste Dienaer ick ben: Het staet aen u hier in te doen so ghyt verstaet, my genoech zijnde, mijn Dochter, u den wille der Goden te vercondighen, om in hare onghenade niet te vallen, ende so daer schuldt is, dat ghy alleene ghestraft worde, ende ick ontschuldich verschijnen mach voor zijnen heyligen Altaer, daer ick hem dagelijcx offrande doe. Pauline die lichtvaerdichlijck totter Goden dienst genegen was, en wederstont niet langh het segghen des Priesters, ende en street niet langhe teghen den wille des Gods die haer geselschap wenschte, ende daerom beloofde sy hem, dat sy verlof becomen hebbende van haren Man, pooghen soude het heylighe bevel van Anubis ghehoorsaem te zijn, ende haer totten bestemden nacht toemaken soude, twelck was den derden dach daer naer.

Den Leser die niet vele oude Historien gelesen heeft en sal hem niet verwonderen vande eenvoudicheyt van dese Romeynsche Ioncvrouwe, in die tijt in welcke de geesten so openbaer waren als sy oyt waren ten tijden des Heydendoms inde groote Stat: want het gevoelen was verou-

dert, ende van allen outheden ontfanghen, dat de Goden hen metten menschen vermengden, ende dat vande omhelsingen ende byeencomsten van sulcke Goden metten sterflijcken Vrouwen vele uytnemende Mannen voorts ghecomen waren, daerom hielden de Romeynen voor ghewis dat Romulus een sone Martis was, ende Alexander de groote van Iupiter Ammon, dat ooc Scipio van eenen Godt ghegenereert was inde ghedaente van een Serpent twelcke zijn Moeder becroop, ja hielden dat de Incubi ende Succubi metten Vrouwen te doen hadden, ende dat van hen ghecomen waren, sulcke als Homerus ende Plato, ende tzedert heeftmen so vele gevoelt van Merlin Prophete in Groot Bretannien.

De sake dan aldus ingedruct inde weldunckenheyt des ouderdoms, ende de Boecken ende Toonneelen wesende vol van hoerdom ende bloetschande van dese Goden die de Romeynen aenbaden, is niet te verwonderen so dese eerbare Ionckvrouwe Pauline den Priester Bode vanden vermeynden Anubis gheloofde, ende dat sy bewillichde inden Tempel te gaen om by hem te slapen: ende om de meeste simpelheyt van dese Vrouwe te sien, alsoo haest als haren Man gecomen was, en miste sy niet hem te vertellen de bootschap des Priesters, ende de visioenen die hy daer van gehat hadde, met wat staticheyt hy haer aengesproken hadde, ende hoe hy doende wat hem bevolen was, hy alles op haer verlaten hadde, ende den wille hares Mans, hem te vreden houdende het bevel des Godts voldaen te hebben, latende de reste aen hare discretie ende sinnelijcheyt. Den Man die wel wiste hoedanich d'eerbaerheyt was van sijne Huysvrouwe, ende die ooc gevallen was inde duysternissen des ijdelen Afgodendiensts, dwaeslijck ghelovende dat de Goden door hare daet de Vrouwen conden swanger maken, sonder te dencken aende boosheyt der Priesteren, ende dat onder decksel van Godtsdienst men soude connen oft derven sulcken vervloecten afgrijselijcheyt bestaen, bewillichde dat desen schoonen Anubis hem bracht int Gilde vande Hoorndragers, ende met Vulcanus te Boecke stelde, woude ooc dat Pauline inden Tempel ginck slapen so den Priester verordent hadde. Merct hier, hoe verre haer de superstitie

strect, ende wat cracht een vermeynde Godtsdienst heeft, eene eerbare Vrouwe (so sy was) weygert de vrientschap van eenen Man welcken sy kent, wiens rijckdom, waerdicheyt, ende geslachte haer bewist zijn, ende accordeert lichtvaerdelick eenen Hypocrijt, des hy haer om Godes wille versoect, niet wetende oft zijn seggen waerachtich was, ende oft dien Godt alsulcken was als den Engel des Cluysenaers, welcke eene jonge Vrouwe by onsen tijden bootschapte de geboorte eens toecomende Paus. Ende siet noch een Man so versot, dat hy gheen acht slaende op de listen der Menschen selfs inde verdorventheyt sijns tijts, noch ooc op de eenvoudicheyt van sijne Huysvrouwe, laet toe dat Pauline in eenen Tempel ghebracht werde by den ghenen die hy niet en weet, ende voor Hoere diene selfs by sijn toelatinghe, hy die seer ijverich was van sijn eere ende het goedt gheruchte van sijne Huysvrouwe.

Wesende nu den tijt ghecomen dat Anubis Pauline trouwen moeste, siet so wert Mondus inden Tempel gebracht, ende verbercht in een heymelijcke plaetse, verwachtende den tijt van te bedde te gaen: terwijlen wert het bedde toegemaect, om de wachte te houden ter eeren van Venus, ende de tafelen aengerecht voor den Godt, met alles datter noodich was van costelijcken wijn ende uytnemende confituren, op dat so hy met Pauline vermoeyde, hy hadde waer met sijn herte stercken, want het moest wesen dat dese subtijle lichamen der Goden, oock van een seer lichte ende eenvoudige complexie waren. Pauline comt voorts, toegemaect, opgepronct ende geperfumeert opt netste, ende costelijcker gecleet als op den dach van hare bruyloft, als ghedenckende dat sy haer moeste gaen vertoonen tusschen de armen van eenen Godt, ende so haest sy inden Tempel gecomen was, hare Staet-dochters ontkleedense, ende legghense in het bedde toeghemaeckt ende bereydt tot sulcken coppelinghe, naer welcke ceremonien den Priester de kaersen ende tortsen uyt dede, ende de lampen die daer branden voor den Af-godt van Isis, op dat de Ioncvrouwe niet en werde geraect mette selve curieusheyt als eertijt Psiche, willende weten wie die gene was die by haer lach.

Twelc gedaen hebbende, den Priester dede de staetdochteren uyter Kercke gaen, seggende dat de Vrouwe alleen blijven moeste verwachtende de comste vanden Godt Anubis, die niet gesien en woude wesen, nochte van yemanden bekent, ende sloot den Tempel metter sleutel, gaende naer sijn Klooster. Mondus die alles sach en luysterde, soo haest hy het licht sach uyt doen, ende de deure sluyten, om te ghevoelen de snelheyt van eenen Godt quam stracx uyt sijne laghe om zijn soete Vyandinne te gaen bevechten: maer hoorende dat sy mommelde nam hy ghedoogh t'aenhooren wat sy seyde, twelck was een ghebet ghemaeckt tot Anubis op de sake waeromme sy inden Tempel ghecomen was, ende naer dien het hem beliefde haer soo vele te vereeren als haer waerdich te kennen sijnder omhelsingen, dat hem beliefde haer Moeder te maken van sulcken kint twelck deelachtich mochte wesen aende deuchden des Vaders, voor so vele als de swacheyt des Moeders tselve soude moghen lijden. Den Minnaer, die daer aen mercte dat tgene Pauline dede, meer een Hipocrite smaecte als een Vrouwe van goeden verstande, seyde in hem selven: Ach sottinne zijt ghy dus onsinnich, ende uwen Man so qualijck beraden als te dencken dat de Goden hen becommeren met uwe omhelsen, ende uwe begeerlijcheden ondersoecken? en waerom en denct ghy niet liever dat desen Mars die Silviam de Moeder Romuli vercrachte so een quant was die geholpen als ic vanden Priester, middel hadde dese vercrachte Moeder des Conincx der Romeynen te bevruchten? Verbeyt verbeyt, ende ic sal u haest laten sien oft ick hemels, oft aerts ben, want het onmogelijck is dat het ghene onlichamelijck is yet anders soude connen volbrenghen dan schaduwen, ende dinghen sonder cracht: twelc geseyt hebbende maect hy een seker gesnor ende geluyt met een lijnwaet gespannen lancx een pertse, sulc alsmen eenen cleynen wint soude geseyt hebben, voortscomende van eene middachse sonneschijn int heetste des somers. Sulcx Pauline dede dencken den Godt niet te verre van haer was, gemerckt sy alreede de lucht gevoelde, so wierp hem ooc terstont desen quelligen Minnaer op het bedde met sulcken stouticheyt ende so weynich aensien al

of hy alle zijn leven lanc geen ander werc gedaen en hadde: de Ioncvrouwe ontfinc hem heel vervaert ende bevende, maer siende dat haren Anubis hem nergens met besich en hielt dan daerom hy gecomen was, ende dat sonder vele te spreken hy haer niet en dede dan cussen, op duysent ende duysent hoerachtighe manieren ende verscheyden, poochde sy hem te volghen, denckende by haer selven dat de menschen dese aerdicheden niet en weten, gemerckt haren Man haer noyt ghelijcke aengedaen en hadde, oordeelende de kuskens ende troetelinghen der Goden veel wellustigher als der Mannen, ende meer te achten als alle de tijtcortingen die de Menschen connen gheven.

Desen schoonen vermeynden Anubis dede een groot proef-stuck zijns persoons ende sulcken als Pauline, die niet t'onvreden was van desen langen arbeyt, verwonderde haer seer vanden langen adem van desen Pikeur, ende en soude niet gedacht hebben dat yemant anders dan een Godt so veel stormen als Mondus op haer soude hebben connen doen, de selve steets hervattende, hem versadighende van het beetken, daer van hy hem versekerde in zijn leven niet meer te sullen eeten, denckende dat sy haer meynende swanger te wesen, niet meer soude willen keeren tot sulcken ontmoet. Na dat den vergodeden Ridder by wisselinge zijn beste ghedaen hadde, ende sach dat het begonst te dagen, nemende oorlof van zijn Lief met een vriendelijc kusken, ende haer seggende dat alles gheschieden soude na dat hy haer belooft hadde, ghinck wech, latende Pauline so wel te vreden als sy oyt was, so wel om voldaen te wesen, als om de eere dattet eenen Godt was diese becropen hadde, tot welcke hare Staet-dochters quamen, haer vindende also versch als een Roose inde Mey-maent, ende so blijde alst mogelijc was, welcken sy vertelde de dertelheyt Anubis, die alles aenhoorde, hem wel gheluckich achtende dat hyse so wel voldaen hadde: maer soude noch beter te vreden geweest hebben, so hy onder zijn eygen name haer hadde mogen betoonen zijne wackerheyt ende lusticheyt: maer dewijle het anders niet en conde gheschieden, so paeyde hy hem met het gene hy gehat hadde sonder haer meer te vervol-

gen, verwachtende den dach ende ure om hare beesticheyt te verwijten, twelcke maer al te haest gebeurde, so voor hem als de gene die hem geholpen hadden. Pauline hovaerdiger als te voren woude geen menschen meer aensien, als wesende Gesellinne eens Gods, ende en schaemde haer niet in wat gheselschap sy oock was te vertellen hoe sy by Anubis geslapen hadde, so seer hadde zijn haer geselschap behaecht: maer sy was wel verwondert op eenen dach dat Mondus soo sot als sy niet connende langer swijgen, ende oordeelende dat zijn geneuchte onvolcomen soude wesen so hy Pauline niet liet weten hoe seere sy in hare meyninge bedrogen was, hebbende haer op sekeren dach ontmoet ende gegroet, seyde haer straflijck genoech, hoewel ghy so spijtich geweest zijt tmywaerts als my in geender manieren te willen begenadigen met eenich vernoegen, volgende de verdiensten van mijne trouheyt, so ist dat den Godt Anubis vele genadiger als ghy my so vele geholpen heeft dat ick by u gelegen hebbe, ende eenen nacht lanck mijnen lust van u becomen: ende op dat ghy denckt dat ick u niet en spotte, soo dede hy haer alsulcke waerteeckenen met haer gebedt, ende den luchten wint teecken van zijn toecomste, dat Pauline haer versekerde dat het Mondus was, ende niet Anubis die haer inden Tempel bedrogen hadde: twelck oorsake was dat sy sonder Mondus yet te antwoorden, geheel beschaemt thuys ginck, ende smeltende in tranen so haest sy haren Man sagh werp sy haer voor zijn voeten, scheurende hare kleederen ende krabbende haer schoon aenghesicht sonder hooft-hair te verschoonen met een so wanhopende gelaet, dat so haer Saturnim niet verhindert en hadde, sy soude even sulcken offerande van haer lichaem gedaen hebben als eertijts dede de Romeynsche Lucretia, vercracht vanden sone des hovaerdighen, alsulcken bitterheyt gevoelde sy in haer herte, door dien sy haer alsoo bedrogen sach. Saturnin even also ontstelt als zijn Huysvrouwe verbeyde tot dat sy een weynich ghestildt was, twelck gheschiet zijnde hoorde hy dusdanighe woorden van zijne Pauline: Och mijn lieve Man, soo ghy d'eere bemint van uwe Huysvrouwe, van u Huysghesin, ende t'Huys daer uyt ick ghesproten ben, ick bidts u wreeckt

my van het schandelijckste ongelijck twelc oyt Romeynsche Ioncvrouwe geschiede. Daer na vertelde sy hem de liefde Mondi zijn verraet, ende het vervloeckte bedroch vande Idische Priesteren diese so leelijcken bedroghen hadden. Den Man gheheel ontstelt ende verwondert van alsulcken ontmoet, trooste zijn Huysvrouwe, bidt haer gheduldt te hebben, dat hy het was op welcken allen den hinder alleen quam, dat sy haer daerom vertroosten soude, dat hy daerom sterven soude oft hy soude daer van naer zijnen wille ghewroken worden. Van daer ginck hy naer Tyberium doen ter tijt Keyser, welcken hy in tranen stortende vertelde de gheheele daet van dese schoone Priesteren, ende hoe dat den Tempel van Isis diende als een bordeel tot verderf vande Romeynsche Ioncvrouwen, badt ootmoedelijck hem recht te willen doen over Mondus, oorsake van sulcken bedroch, ende die den kerckschender was die onder den name van Anubis zijn Huysvrouwe so schandelijck bedroghen hadde, ghelijck hy self van des beroemt, ende Pauline verweten hadde. Den Keyser die opt laetste van zijne dagen seer wreet geworden was wert seer verwondert over de daet van dese Hypocriten, die hy terstondt dede by de kop grijpen, ende met eenen d'Egyptische Vrouwe van Mondus, welcke hebbende gedaen pijnighen, ende van haer verstaen hoe de sake toegegaen was, ende dat vele andere Vrouwen vanden besten huyse van Roome onder verscheyden gedaenten den Godt Anubis tot ghelijcke tijdtcortinghe ghedient hadden, werdt by ordonnantie vanden Raet ende Keyser den Tempel van Isis uytgeroeyt, die geweest was een verderf van so vele joncheyts, het Afgodisch beelt van de Goddinne inden Tiber geworpen, op dat onder sulcken tittel den onkuyschen brant diemen in dien Tempel poochde te dempen ghelescht wierde: belanghende de Priesteren sy werden eensdeels gedoot, eensdeels ghejaecht uyt het gheheele Landt van Italien, als een openbare peste vande Ghemeynte, ende de ghevrijde Mondi die den Priester beweecht hadde Pauline te bedrieghen, werdt ghecruyst, maer Mondus, mits dat hy een Romeyns Borger was ende een Ridder, als oock datmen acht nam op de cracht der

liefde, ende verblindtheydt der menschen die met sulcken rasernije bevanghen zijn, ontfinck gheen oordeel des doodts, maer op dat dese sachtmoedicheyt de jonckheydt gheen moet en gave om quaedt te doen, werdt eeuwichlijck uyt Rome ghebannen, ende sodanich was het eynde van zijne vrijagie, ende der vervloeckte Priesteren, die onder decksel van heylicheyt ende Godsdienst openbare slaven waren om de reynicheyt der Vrouwen te onteeren.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen