Logo DBNL
Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien (1612)

Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien

(1612)–Jan Jansz. Starter–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Een Edelman van Siene hebbende zijne Huysvrouwe in Overspel bevonden, brachtse buyten Siene, ende dedese jammerlijck dooden met de Dienstmaeght die inde boosheyt bewillichde.

De X. Historie.

Siene (soo yeghelijck weet) heeft van allen tijden d'eere gehat van geacht te wesen eene van de schoonste ende rijcste Steden onder de outste van Toscane. Tot Siene dan was voortijden (gelijck de Stadt altijts verciert is gheweest met seer schoone Ioncvrouwen) eenen Ionckvrou soo volcomelijck schoon, als eenich Man een Vrouwe soude connen wenschen, so aerdich, bescheyden, ende vol van behaeghlijckheden alsmen doen ter tijt in Toscane kende, van ouden Geslachte ende seer rijcken Huyse, als ghesproten zijnde vande Tolomei, een Volck genoechsaem vermaert ende doorluchtich in gheheel dat Landt: Dese ghecomen wesende ten bequamen ouderdom om gevrijt te werden, wert ten houwelijcke versocht door veele jonge op-gepronckte Edel-lieden, so sy de keure gehadt hadde, sy en soude haer niet geworpen hebben op den genen die haren Vader haer daer naer t'haren spijte gaf. Desen Vader nu, als elcken gijsaert, en hadden gheen ooghmerck op de wellusten der jonckheyt, ende niet meer ghedenckende dat de vreuchde van een jonge Dochter niet simpelic bestaet gepaert te wesen met eenen rijcken machtigen, houwelijcte Pie (aldus was desen Spieghel der schoonheyt ghenaemt) oudt tusschen de achthien ende negenthien jaren, aen een jonck Edelman van zes-en-vijftich of tsestich jaren, ende met wat behaghen des Dochters, dat laet ick u Ioncvrouwen dencken, die inde bloeme uwes tijdts zijt, ende ick ghedraeghs my aen u, oft Pie dus qualick voorsien, groote oorsake hadde haer te bedancken, levende gemeenlijck gelijck een Clooster-joffer oft een gereformeerde Weduwe, ende schier niet wetende waeromme men haer ghehouwet hadde. 'Tghene den gierighen Vader beweeghde so wreet teghen sijn Dochter te wesen, was dat den Edelman ghenaemt Nello de la Pietra, de rijckste ende beste geseten was van geheel Siene, ende de machtichste in Maremme van Siene. Maremme dan is het lant 'twelck paelt aen de Zee, wesende ten platten Lande der voorsz Stadt. Desen Ioncker Nello was neffens alle sijne rijcdommen swaerhoofdich, vreck, ende erchwanich

boven maten, ende daerom siende dat hy in zijne macht hadde een so schoonen sake, ende wel wetende dat hy niet en hadde om de schult te betalen, ende hebbende de Snee op den Berch, anders niet conde wesen den seer kout int Dal, ghingh op het Lant woonen het welcke de qualijcgehouwede een groot mishagen was, ende noch meerder siende de bitterheyt hares Mans, die haer meer Vastendaghen dede houden, alsmen soude connen vinden in het hooft van de meeste hypocrite van de ghene die loopen op alle hoecken van Rome. Hy woude het vleysch dooden van de ghene die met hare uytnemende schoonheyt een Vaster hongher ende smaeck na haer verwect soude hebben, ende nochtans werdt hy van hem selven soo koudt, dat sy hem siende geheel sonder warmte noch stoffe, eyntlijck noodich was dat sy haer voorsach van andere weyde.

Het gebeurde dat Nello eenen tijt lanc te Lande ghewoont hebbende proces op-stondt tusschen hem ende de Stadt, ter oorsake van de palen ende grensen harer Landen, ende moest daerom tot Siene keeren: hy was inde meeste benautheydt ter Werelt om zijn Huysvrouwe, om dat het hem moeyde die met te nemen, wetende de cleyne vreuchde die sy by hem hadde, ende hy vreesde dat zy haer mochte tot Siene voorsien van eenich goet Ruyter, om de dachreysen af te doen die hy te cort quam: haer tot Maremme te laten daer toe sagh hy gheenen middel, alsoo sy alleen wesende (want hy moest zijn ghewoonlijcke gevolch met hem nemen) hy merckte dat sy hem des te lichter de hoornen geset soude hebben, ende wat het ooc costen mochte sy niet laten soude te proeven, oft de worstelingen van eenen anderen, niet stercker, strenger, ende behaechlijcker zijn, als die hy haer naer lange vasten ende bidden so slappelijc aendede, wert besloten dat hyse met hem nemen soude, hem sterck makende d'ooghe zoo wel op haer te houden, dat sy wel scherpsinnich ende beduyvelt soude zijn, so sy zijne wackerheyt bedroogh.

Nello dan vertroc met zijn Huysvrouwe ende tgeheele Huysgesin naer de Stadt, om (ghelijck ick geseyt hebbe) te sien naer zijn proces ende nootsaken. Pie welcke tot alsdoen haren spijt gheveynst hadde, nam voor haer so wel hare saken te versorghen, ende so wel haren wellust te be-

arbeyden, dat zy eyntlijck overvloet hebben soude van t'ghene haren Man haer soo costelijck ende waerdt hielt, meer door gebrec van hebben waer van te geven, als van goeden wille. Den Adel van Siene heeft van allen ouden tijden seer genegen gheweest tot liefde, ende zeer beleefdelijck de Ioncvrouwen te dienen, in voeghen dat ghy daer gemeynelijc eenen schoonen hoop Edellieden siet, welgeschict, geleert, ende borgerlijc, ende die haer seer bequaem in haer cledinghen ende manieren houden. De Ionckvrouwe werpende nu d'ooge op den eenen, dan op den anderen oordelde in haer selven welc wesen soude den scherpsinnichsten ende claerst-sienden die hare begeerte door dit uyterlijc gelaet mercken soude, op dat zy den selven Heere maecte van haer lichaem, ende den ghetrouwen Wachter van haer secreet, die aldereerst haer gebrec mercte. Daer waren dan vele diese wel souden hebben willen vrijen, soo werden sy nochtans daer van afgekeert vreesende afgheslagen te werden, ende dat sy ooc sagen ick en weet niet wat swaricheydt int vervolghen, so ter oorsake vanden Man die cribbich was, als ooc het groote gevolch van Dienaren ende Dienstmaeghden van dat rijcke ende machtige Huys: een nochtans onder hen allen, de stoutste ende cloecste van verstande, quam ten eynde van sijn vermeten, ende bestondt tvervolch van een half ghewonnen sake: want Pie hem ghenoech ghesien ende ghemerct hebbende naer haren lust, wert op hem verlieft, also hy seer schoon, spraecsaem, beleeft, ende bequaem was in allen tghene hy dede ende de beste ghewilt in allen gheselschappen. Desen was ghenaemt Augustin de Gisi, een Edelman gheert binnen Siene, ende van welcken voorts-ghecomen zijn seer doorluchtighe Mannen ende van grooten name in hare Republijcke: desen toonde Pie een blijde ghelaet so dickwils sy hem sach, ende bewees haer so vrolijck ende lachende als sy hem groete, dat hy, die eenen langhen tijt met hare liefde bevangen was geweest, mercte dat het geluck hem gunstich was, ende dat sy themwaerts gheneghen was, verschillende met de gemeyne teyckenen van vrientschap, so moeste hy pijnen haer te doen verstaen dat de gedachten eens zijnde, hy was, ende blijven soude alle den tijt sijns levens haren onderdanigen Dienaer. Haer aen te spreken

sonder haer onghelijck te doen was onmoghelijck, haer te groeten en was gheen teecken ghenoegh om haer uyt te drucken de cracht van sijne begeerte, daerom besloot hy haer te schrijven, 'twelck hy dede met dese woorden:

Aen Ioncvrouvve Pie de Tolomei.

Ioncvrouwe so men wilde af-meten de crachten die wy van boven lijden nae het menschelijcke begrijp, ick weet ende belijde dat ick straf-waerdich ware, my soo verre te derven verstouten als aen u te schrijven, om u te doen verstaen, dat ic van alle mijne begeerten niet een hebbe welcke u niet aenmercken, ende niet en wensche my aen te locken, om u te doen onderdanigen dienst, maer die ghene alderscherpst sien sal, ende acht nemen op de ootmoedighe ghehoorsaemheydt die wy de Liefde schuldich zijn, ende hoe qualijc men hare macht can wederstaen, sal met eenen ontschuldighen 'tghene ick doe, ende medelijden hebben met mijne smerte, niet dat dese sieckte sulcken name verdient, acht ghenomen op uwe godlijcke schoonheyt, die oorsake daer van is, maer om de quellinge mijns herten, 'twelcke twijffelt van sijn welvaren, ende niet en weet wat onthael het van u te verwachten heeft: Wat my belanght, ic dencke ende gheloove dat dit erbarmende oogh, twelcke ick verwondere ende eere, ende int welcke ic de Liefde derve aensien om my te betrapen, my niet en soude onwaerdighen noch aensien als met de lieflicheyt die ic wensche: ende dat u medoghent herte my anders niet soude willen handelen als naer de verdienste van mijne getrouheyt, ende den oprechten ijver die ick hebbe te dienen eene soo schoone ende volmaecte Ioncvrouwe als ghy, welcke ic van nu aen mijn herte, gedachten ende leven op-offere. V schencke ic mijnen dienst, wel wetende dat de gene die u bezit, onwaerdich is van een soo grooten weldaet, ende dat een Grijsaert veel kouder als een ijs, niet waerdich en is in sijn gheweldt te hebben eenen soo uytnemenden ende costelijcken schat, die met meerder beleeftheydt ende vrienschap behoort ghehandelt te werden. Laet varen ick bidde u dese schaduwe des doots, ende omhelst 'tgene met uwe affectien best over

een comt, bemint den genen die u dient ende eert, loont die niet en begeert dan uwen wellust, ende hem verblijden sal in uwe voorspoedt, ist dat het van uwe ghenade hem ghelieft te bevelen dat hy u diene, ende te middelen u te gheven sulcke geneuchte ende blyschap, als hy meynt dat ghy in alle u leven ontfanghen hebt: Hier op uwen wille verwachtende, sal ick uwe lieflijcke handen cussen met begeerte in u yet schoonders te cussen, in aller eerbiedinghe.

 

v ghetrouwe ende onderdanighe Dienaer

Augustin de Ghisi.

 

Den Minnaer vont middel sijn Lief desen Brief te bestellen, door een Vrouwe die int huys van Nello seer ghemeyn was, die hem eenighen dienst schuldich was, ende daeromme hem desen last niet weygheren derfde, sulcx sy een en anderen ghedaen soude hebben, niet denckende dat Pie immermeer tot eenighe andere liefde soude hebben willen verstaen: maer sy was wel bedroghen als sy den brief van Augustin leverde: want de Ioncvrouwe die hem by sijnen name kende, soo haest sy dien gelesen hadde, begon te suchten, seggende heel lijselijck tot de vrouew: Eylaes mijn Vriendinne, en is mijn conditie ende leven niet ellendich, als my doot te sien al eer ick sterve? ende wat baet my rijckelijck gehouwelict te zijn, dewijle my de geneuchte ontbreeckt, de vryheyt my genomen is, ende oock sonder tijtcortinge oft blijde gelaet ick 'toverighe mijner daghen in droefheyt door-brengen moet? Wat helpt my een sulcken hoop van Dienaers, ende sulcken gevolgh van Vrouwen, nadien die 'thooft van ons allen is, ende wiens ghezelinne ic ben, my niet en voldoet van 'tgene hy my schuldich is, als hy de gene loont die t'sijnen dienste staen? Ick sie een yeghelijck hem verblijden, de Iongers lachen ende gaen daer't hun belieft, spreken aen dien't hun goet dunct: ende ick ellendighe ben hier in een Koye, ende leve ghevangen als een Boosdader: ick spreke niemant aen, ick soude qualijck mijn schaduwe oft beeltnis in een Spiegel derven toelachen, datmen hem niet en bevraghe van de oorsaecke mijner vreuchde: ende noch min ist in mijn vermoghen, yemanden te spreken om dese mijne droefheyt te verlichten.

Ic kenne beter dan ghy dencken moocht, desen Edelman die my schryft, ende dancke hem wel hertelijc van de eere die hy my doet my te beminnen, want het en is sonder reden niet dat hy dat doet, ic hem een gelijcke wille ende affectie toedragende, twelcke ick u bidde hem van mijnent wegen te segghen, ende dat ick het hem groten danc wete dat hy medelijden met my heeft ende met mijne boete: maer ick ben hertelijc bedroeft dat ic zijne begeerte niet voldoen en can, ende mijn sinnelijckheyt vernuegen, gemerct ghy siet hoe weynich middels ic hebbe hem aen te spreken, ende noch minder hem te geven meerder vrijheyts als ic wete dat hy begeert, aenghesien het buyten onser macht is daer toe te gheraken. Een dingh sal ick u bidden, dat ghy my dese vrientschap doen wilt, ende my dicmael comen versoecken, op dat ick van hem tijdinge verneme, ende hy van my, ende mogelijck sal Fortuyne onse gedachten so beleyden, dat sy medelijden hebbende met onse qualen, ons middel geven sal om te volbrengen het gene daer toe de Liefde alleenlijc het beghinsel heeft connen gheven. De goede Vrouwe siende met wat gheneghentheyt Pie dese woorden sprack, mede acht nemende op hare suchten ende tranen die haer langhs het aensicht liepen, ende die de Ioncvrouwe also haest afwischte uyt vreese van gemerct te worden van hare Dienstmaechden, mercte wel dat Augustin wel van haer ghewilt was, ende dat het maer aen hem ende zijne stoutheyt staen en soude so hyse niet en gebruycte.

Hierom nemende de hant van dese verliefde Ioncvrouwe, custese, seggende: Ic neme dese gunst van u voor ende inden name vanden genen die u liever heeft als zijn eygen herte ende leven, ende die veel liever duysent dooden sterven sal dan hy niet arbeyden sal uwen lust te stelpen, ende den zijnen die niet anders is als den uwen, ende lessche twee vyeren die Liefde so levendich in uwe herten ontsteken heeft: Ick gae hem antwoorde draghen, ende hem so verblijden als hy noch in alle zijn leven is geweest, zijnde versekert so ic eenige quade antwoorde van u becomen hadde, ende dat uwe beleeftheyt eenige stuerheyt geweest ware, dat ick den besten Heere ende onderstant van den mijnen soude verloren hebben die ic inde Werelt hebbe, ende om wiens wille ic alles doen sal tgene strecken mach tot uwen

dienste, u belovende dicmaels te doen hebben zijne tijdinge, ende hem van de uwe niet te bedriegen, wel wetende dat ic hem niet aengenamers soude connen doen. Ic dancke u seer, sprack Pie, ende nadien ick my so seer op u mach vertrouwen, ende dat ghy den Heere Augustin so seer zijt toegedaen, so bid'ic u hem van mijnent wegen desen Ringh te schencken, ende hem segghen, dat ick soo seer tot zijnen dienst ben, als hy zijn eyghen affectien is toegheneyght, sulcx ick hem metter daet bewijsen sal, als het gelegen is.

De Boyinne wesende ten Huyse vanden Minnaer, soo hy naer zijn bootschap vernam, seyde sy hem: Ic derf u wel achten den geluckichsten Edelman van heel Toscane, also tot uwen sinne gebracht te hebben eene vande schoonste ende bequaemste Ioncvrouwen van onsen tijde: Ic ben derwaerts gegaen ter bequaemster ure van de werelt, haer alsoo van passe ghevonden te hebben, sonder te grooten gheselschap. Den Brief heeft haer soo seer behaeght, dat soo ghy daer sonder ghetuygen waert gheweest, ic duchte dat sy haer gewroken soude hebben vande overlasten ende quellinghen van haren moeyelijcken Man, sulcken sin heeft sy t'uwaerts, ende om haer te versadighen van tgene sy meer van doen heeft als yemandt haers ghelijcke. Tot een getuyghnis van twelcke (seyde sy, den Ring uyt-treckende) siet het Pandt van hare liefde, twelcke sy u bidt te willen bewaren om harent wille, alsoo diere als sy in haer herte bewaren sal eene vaste ghetrouheydt van altijdts te blijven uwe toegheneyghde. Den Edelman die nemmermeer soude ghedacht hebben, dat zijn voornemen soo wel soude geluckt hebben, nam den Ring, dien kussende meer als hondertmaels, segghende: Ach Iuweel, het kostelijcste opter werelt, ist wel moghelijck dat de eenige onder allen Ioncvrouwen, ende de Peerle der schoonheydt haer so seer vernedert heeft, als my te schencken een soo sonderlingen dingh, ende het welcke is het ware teecken haerder liefde, ende wat mocht sy meerder doen voor den genen die haer noyt dienst dede dan metter wensch, noch ooc haer beliefde, oft pijnde te behaghen als door de begheerte zijnder ghedachten. Ach Pie, ghy zijt waerlijc Pie, te weten goedertieren, aengenaem ende beleeft, nadien ghy voorsiende mijn groot lijden door uwe groote wijsheyt, ende mijne woorden

geloof gevende sonder geveynstheyt goedertierlijck, ende met medelijden gewaerdicht hebt dien te helpen, die om u voortaen te dienen niet weygeren sal sijn leven ende goederen te avontueren, ende die hem geluckich achten soude te sterven, u doende eenighen aenghenamen dienst. Ach Spieghel der schoonheyt ende heuscheyt, ende wat boos Aspect heeft veroorsaect dat ghy dus qualijck gepaert zijt, ende dat een ouden geck gheniete de smakelijcke kuskens ende omhelsinghen van mijne Goddinne. Maer wat segh ic, 'tgesternte welck dit houwelijc veroorsaect heeft, is seer gheluckich gheweest, my bereydende den wegh om te gebruycken die schoonheyt, onwaerdich eenen sulcken moeyelijcken Man, want had sy na hare verdienste voorsien geweest, ick hadde te vergheefs sulcken vervolgh ghedaen. Maer noch en kan ic my niet afhouden van te beclaghen het ongeval van dese Ioncvrouwe, ende droevich te wesen van hare onvrede, aenghesien de geduericheyt haer totter doodt toe quelt, ende de vreuchde die sy soude connen crijgen, en can maer wesen van een minute eender ure, ten opsien van haer groote smerte. Maer seght my Vrouwe, dunck u dat dese Ioncvrouwe soo metdoghende is, dat sy compassie soude hebben met de pijne die ick lijde, ende dat sy haer becommert met my oft mijn vervolch? Oft soude sy om met mijn lichtvaerdicheyt te spotten, my dese smoutpeeren gheven om daer naer hare buer-praetkens van my te dichten, ende met desen Minnaer te schimpen, die haer soo ghedienstich is, ende die haer op-geoffert heeft sijn hert ende gedachten? Hoe mijn Heere (antwoorde de Boyinne) zijt ghy so slecht, als te dencken dat de metdoogentheydt zelfs soude willen veynsen int meeste van haer lijden, twelc mettet uwe niet is te vergelijcken, aengesien ghy u ontslaen kunt van de quellinge daer in ghy zijt, daer de arme Ioncvrouwe haer niemant en derf betrouwen dan haer herte, ende wort soo nauwe gehouden, dat sy als dieflings heeft moeten af wisschen de tranen die sy om uwent wille heeft uyt haer ooghen ghestort. Te segghen datter geveynstheydt soude schuylen, 'tis qualic gedacht, gemerckt haren onwille dat sy dus in slavernije ghehouden wort, ende het heftich bidden dat sy my ghedaen heeft haer dicmalen te

besoecken, om haer van u tijdinghe te brenghen, ende te dencken aen de middelen soo seer gewenscht, om u tsamen te doen spreken, twelcke is dat sy ter werelt meest wenscht, ende daer van ghy niet soo gretich zijt als sy dat vierichlijck begheert. Ende daerom als ick haer de handen custe van uwent weghen, Godt weet hoe seer sy my beswoer u van hare liefde te verzekeren, ende datter geen Man ter werelt en is so bemint van Ioncvrouwe als ghy zijt, noch Vrouwe die soo seer wenscht haer Lief te behaghen als sy, soo het gheleghen ware, ende die daerentusschen u bidt haers te ghedencken, ende van gheen liefde te veranderen, want hebt ghy eenighen middel ghevonden tot uwer gemeyne verlichtinge, sy is onbevreest haer in alles te avontueren, mits sy u behagende insghelijcx haren lust boete. Op dit woort omhelsde Augustin de Boyinne, segghende: soo het waer ware 'tghene sy hem seyde, dat hy ende alles wat hy hadde t'haren besten was, des sy haer mochte verzekeren als van tghene dat in haer eygen macht was, ende dat sy voorts niet qualijc name so hy ghedwonghen van lust, ende gheprickelt met een lijden twelck men niet en kent dan by ghevoelen, hy soo moeyelijck was, ende dat hy soo dapper aenhielt t'ondersoecken naer eene vreuchde die hy so lichtelijck niet gelooven conde. De goede Vrouwe seyde hem in corte woorden, datter niet en was dat sijne gheneuchte verhinderde dan ghebreck van ghelegentheydt, door dien Pie nimmermeer uyt gingh dan met groot ghevolch van Mannen ende Vrouwen, om de grootheydt van haren Man, ende om te comen ten Huyse van Nello, was byna onmogelijck om alle het gheselschap, ende dat niemant in de Camer van de Ionckvrouwe comen conde, sonder van een menichte van volck gemerckt te werden, onder welcken niet eene en is oft hy is den Meester toe-ghedaen. Isser anders gheen verhinderinghe seyde Gisi? Heeft Iupiter hem selven tot een Beest gemaeckt, ende hem tot een ghevoelijcke creatuere verandert, heeft hy de Vrouwe onder schijn des Mans bedroghen? ick en ben so machtich niet als hy, ende en wil oock geen Beest werden om mijns Liefs wille ende mijnder gheneuchte: maer wil wel seggen, dat Achilles ic weet niet hoe langhe int Hof van sijn Gebuere is geweest inder ghedaente van een Vrouwe, ende wie sal

my letten dat ic inde jeucht daer in ic ben niet en bedriege, niet mijn Lief, maer hare Wachten ende Argus, onder wat decsel het sy, om mijne smerten te verlichten ende mijns herten lijden, ende de quellinge van de ghene te helpen, die een meerder vrijheyt ende ghemack waerdich is. Siet nu (sprac de Vrouwe) naer u saken, ende schrijftse u Lief, ende ick salse haer insgelijcx also getrouwelijck laten weten, als ick u van hare secreten te verstaen ghegheven hebbe, meer dan my belast was, ende sy wilde dat ghy noch wist, vreesende gheenen middel te hebben haer voornemen te volbrenghen, ende dat ghy in toecomenden tijden geen oorsake hebben soudt harer lichtvaerdicheyt te spotten: maer ic versekere my soo seer op uwe beleeftheyt, dat oft wel de gheleghentheydt haer niet en vertoonde tot wille vanden eenen ende anderen, soo sult ghy u daer in te vreden stellen dat ghy alsoo seer ghelieft zijt als Edelman die leeft, ende van de schoonste ende geschictste Ioncvrouwe van geheel Toscane. Zoo ick dachte (seyde den Edelman) dat Pie het minste quaedt ghevoelen van my oft van mijne trouheyt, swijgen ende stantvasticheyt hadde, ic soude van nu af straffe doen over de leden die mijn ghedachten souden willen veranderen, ende besmetten het minste vande oprechticheydt mijns gemoedts, daerom bidde ic u te willen gelooven, ende haer met eenen te verstaen gheven soo mijn herte hier in ghemist hadde, dat het daer over terstont gestraft soude worden. Voorders, ic bevele u mijn herte, ende ick bid u boven alle deuchden die ghy my soudt konnen doen, dat ghy my houdt inde goede gratie van mijn Lief, ende dat ghy my middelt de bequaemste hulpe die ghy cont, want ick ben soo cranc, dat soo mijne smerte niet verlicht wort, ic vreese daer onder te sticken, ende dat my meest quelt, is, dat de liefde zijnde wedersijdich gelijcse is, fortuyne ons so tegen is, datse ons de middelen beneemt van onser beyden vernuegen, u versekerende ten ware de hope die my aest ende boven houdt, ic en weet niet oft ic lanck leven soude. Ten erchsten comende, aenghesiende de schade gemeyn is, ende dat beyde de herten met een lijden geraeckt zijn, ic sal my met lijdsaemheyt wapenen, verwachtende dien gheluckighen dagh dat Pie haren Name in my volbrenghen sal, ende dat de wreede ooghen van hare Wach-

ters ophouden sullen van soo naer by te lichten, ende den wech mijner vreughden te verhinderen. Ghy sult haer desen Brief gheven, ende sult haer mijne quellinghe soo naer tleven vertoonen als ghy sult connen, op dat sy traech werdende in hare begeerten, ick niet en verliese de hope die my doet leven, ende sonder welcke ick schier niet wesen soude, ghelijck oock mijne ghedachten ijdel zijn, sonder voor soo veel als sy haer besich houden aende uytnementheydt mijns Liefs.

D'oude Boyinne ghingh des anderen daechs de Ioncvrouwe versoecken, welcke sy dede de hertelijcke gebiedenissen van Augustin, ende en miste niet haer te verhalen zijn clachten ende smerten, ende de begheerte die hy hadde hem by haer te vinden, om haer metter daet te bewijsen, tghene men qualijck met woorden conde uytdrucken, ende gaf haer met eenen den Brief wesende van desen inhoude:

 

De Liefde heeft zijn wesen niet genomen inde strenge eensaemheyt der woeste Wildernissen noch inde veelheydt der afgrijselijcker ghepeynsen eens ouden onbermhertighen Grisaerts: Liefde vliedt van de droevige ende onvriendelijcke wooninghe Saturni, ende en volght de spijtighe Iuno niet, welcke om niets ende seer lichtelijc haer teghens hem vergramt. De Liefde bemint Mars wel, niet teghenstaende hy ghewapent, bloedich, ende seer wreedt inde oorloghe is: want de Liefde en hout hem van dien aerdt soo vreemdt niet, ende door zijn cracht so voecht hy de ghewapende themwaerts. Hy vervolcht inde Bosschen de Nymphen ende Herderkens, de Geyt-voetighe Velt-Goden ende dertele Bosch-Goden, ende op de groene Berghen en is gheene Nymphe die de brandende Tortse van desen Cupido niet en volcht. Op de Zee zijn zijne stralen oock uytgeschoten ende bekent, duysent ende duysent woeste ende naeckte schichten der Liefde vlieghen langhs de Water-beken ende Rivieren, met haer vyer ontstekende de alderhoochmoedichste Nymphen: ende inde groote Pallaysen stelt de Liefde, als een Prince ende Coninck, de aldermachtichste ooc Wetten. In Steden ende Landen gebiet hy na zijn behaghen, ende ghenoeght hem voor zijnen arbeyt midts d'eere die hy daer van ontfanckt, ende belacht

de ghene die hy quetst ende treft, sonder die te beclaghen oft hem daer over te bedroeven: Eylaes, ick gevoelet wel, ick hoore hem in mijn herte lachen, hem verblijdende in mijn qualijck varen ende pijne: Ic hoore hem sich in mijnen geest vermeyen, alwaer hy met sijn fackel hem selven vermaeckt ende belacht my, als overwonnen hebbende dien die altijts weygerde sijn slave te worden. Eylaes! hy heeft reden also te spotten, nadien hy niet anders dan begeerten ende zorgen geven can, alleenlick therte rakende om tselve te bedriegen: maer 'tvier te blusschen, ende 'tlijden te versachten, en is (o blinde Cupido) in u niet, hoe wel ghy opter Aerden ende inden Hemel heerschende zijt. Ten staet aen Cupido niet mijn leven te bevredigen, nochte de Lichamen van Gisi ende Pie t'samen te voeghen. Hy heeft de herten vereenicht, grootelijcx tot mijnen voordeele, maer heeft 'tbeste noch ghescheyden, niet mogende my anders geven dan een ijdele hope vande weldaet die ick begeere te ghenieten. Ghy hebt ons wel gequetst, ja ghequetst ter doot toe, een herte bequaem om wel-doen, ende en heeft niet tot sijn vertroostinghe, dan wenschen ende een knagende begeerte, om-werpende sijn wenschinghen ende nedervellende sijn verlanghen. Ach Liefde, eenen Ialoerschen verhindert mijn volcomen geluck, ende maect dat ick niet belijden mach dat ghy anders zijt dan een schaduwe vant geluck der Amoureusen, ende dat ghy ongestadich zijt, wech vliedende soo haest ghy uwen scheut gedaen hebt, als ten strijde onbequaem zijnde. Hoe zoudt ghy de wonde vanden genen genesen dien ghy met u vier zoo verschrickt, als ghyse niet en siet, ende die onghestadichlijck vlieght, nu desen dan dien quaet doende ende quellende? Ach Liefde, Liefde, laet my uwe oogen ontbinden, op dat ic u nu voor my claer siende make, ende dat ghy de middelen mijner welvaert betracht, mijn gesontheyt vordert ende mijn gheluck doet toenemen. Hebt ghy niet ghelijcke macht mijne gedaente te veranderen als eene hooghmoedighe Pallas oft eene stuere ende quellijcke Iuno? En condy my niet gheven het aensicht eens Mans, ende my sijn bedde laten, dewijle den ouden Man naloopt de raserije van een proces, ende de papieren van eenighe pleytinge, oft alsdan wanneer hy sijne saken beraedtslaeght met eenen hoop listighe Advocaten? En

zoudt ghy niet connen bedriegen de ooghen ende ercheyt vande wackere Dienaers ende Wachters van mijn Alderliefste, ende my doen ghebruycken den ingangh der plaetsen alwaer ghy van twee als Godt gheeert sult worden, ghy die als Godt de goede helpt, ende bestiert de hoope van uwe getrouwe Dienaers tot volcomen vreughde? Ach Liefde, ghy kunt niet dan mijnen wensch geleyden, maer sy moet door een ander volbracht worden. Hoe zout ghy my helpen, die uwe ontschaeckte ende vande jaloersche Venus scherpelijck vervolchde Huysvrouwe, nauwelijcx kunt beschermen? Eylaes, ic moet van elders mijn hulpe bejagen ende mijn geluck soecken. Ghy en hebt uwe Moeder van oneere niet kunnen bewaren, maer hebtse verradelijck te schande gemaeckt, ende en hebtse haren Adonis niet laten int leven behouden, om haer te verblijden ende haer herte te verheugen. Ach, ten is tot de Liefde niet dat ic tot sulcken eynde mijne beloften stieren moet: Het sal de Liefste zijn, die mijn herte ende vreucht beleyden sal, gelijc ooc om haer alle mijn naerstich vervolgh is. Het sal de gunste zijn van mijne Soet-wreede, die de wonde der liefde welcke in my vernieut is, van misval sal doen veranderen, ende tgene dat my smerte, ende welck de cracht mijns geests misprees, sal gantsch verwisselt zijn inde alderlieflijckste zoeticheyt, meerder dan oyt mijn lijden swaer ende moeyelijck geweest is. 'Tis Pie, de zoeticheyt, de ruste, de woon-plaetse van my, van mijn treuren, ende mijner smertelijcker liefde. 'Tis Pie, het onderhoudt mijnder droevigher ghepeynsen, ende eenen seer coelen dauw tot mijn brandende vier: welcke my verlichtende, so laet ick alle andere hulpe varen, ende en vraghe na weenen, droefheyt, oft hinder, welcke een ander gheven can: want sy alleen can mijn groote droefheydt ende mijn uyterste ongeluck in blyschap ende geluck veranderen, ende uyt mijn herte wech nemen eenen vierighen brant. Daer inne ist (o Pie) dat ghy Cupido, sijn Schicht, sijn Boghe ende sijn Tortse te boven gaet: Want ghy draeght de liefde inde ghestalte uwes aenschijns, ende hebt de getrouwicheydt in u ghemoet gheprent: ende daer toe noch de begeerte die u verweckt om te voeden den genen die de Liefde niet anders doen can als dooden: dat ghy den Minnaer lief hebt die u bemindt ende lief heeft, ende

alleenlijck leeft Alderliefste om u te gehoorsamen, gelijc hy u ooc alleenlijck hout voor de toevlucht ende Regierster zijns herten, ende die sterven sal hem siende van u gheweirt, ende verliesende tverdrach onser vereeninghe, hy u sien sal wel verre van hem, om hem te voeden met smerte ende pijne: want sonder Pie en can hy gheenen troost hebben, ende aen haer denckende ende van haer afghescheyden zijnde, soo sterft hy.

 

Eylaes mijn Vriendinne (seyde Pie) ende wat helpt den Heere Augustin aldus te claghen, om my te doen sterven aent ghedencken van zijn ongenuechte, twelc so cleyn niet wesen en can, of ic gevoele de pijne des te meer als mijn begeerte' groot is, ende den middel my benomen sulcx te beteren? Weet hy niet dat ghemerct den dwanc daer ick in ben, de schult mijne niet en is, die anders niet en wensche als mijn herte te verlichten, ende behaghen den ghenen die ic liever hebbe als mijn eygen selfs? Zonder dat ic eenigen middel sie die hem aenbiedt onse ghemeene quellinge die onse beyde aengevochten herten bestrijt te verlichten. Nopende de liefde, die hy meer beschuldicht dan dat betaemt, gemerct sy so gunstichlijck ons metten gedachten vereenicht heeft, hoe wel sulcx teghen hare ghewoonte is de wille der menschen te paren, maer verlieft dicwils den eenen sonder dat het teghendeel daer in over een stemme. Ende daeromme behoorde hy de liefde te prijsen vele eer als hem tegen haer te verbitteren, welcke gemaect heeft dat Pie hem bemint, ende dat hy door haer genade can beweecht werden tot de leere der liefde die te vervolghen die gheen groot wederstant doen soude, soo het doen haer alsoo gheleghen ware als het seggen, ende het werck als het begeeren. Ioncvrouwe (sprack d'andere) ten is noch van mistrouwen over u noch uwen goeden wille dat uwen dienaer spreect, maer ghy moet sulcx wijten tgewelt dat der liefde twelc hem quelt, welcke so groot is dat ic my verwondere dat hy noch leeft, ende ick moet belijden dat de schoonheydt der vrouwen is eene besweeringe om de mannen te betooveren, doordien is gesien hebbe, dat dese hem niet meer en becommerde metter liefden wellust als niet, tot dat hy met uwe schoonheyt bevanghen is geworden, ende van dese weldaet bedancke ic

u, als op my commende, die vele door sulc verlies verloren soude hebben, ende alsoo moetmen de reden der mannen ontschuldigen, welcke hoe sy redelijcker ende scherpsiender zijn dan wy, ooc als liefde haer vernuft verkert heeft, altijts in roere zijn, ende en nemen niet in betalinghe als hare begheerten, of sulcx met hare sinnelijckheydt over een comt. Ende ick versekere my so ghy in zijn plaetse waerdt, ghy sout so weynich swaricheyt vinden in uwe lusten ten op sien van uwen dienaer, als hy in u afmeet ende siet, niet metter reden, welcke den genen onbreect die liefhebben, maer om zijn verdorven oordeel, twelc niet en siet dan den plicht van een wedersijdighe liefde. Och mijn ghetrouwe Vriendinne (seyde de Ioncvrouwe) ick bekenne dat u seggen waer is, ende weet dat de liefde gheheel blint sy, ende sonder achtneminghe in soo veel hare vervolghinghe is, ick ghevoelet by my selven, die veel waghen soude om zijne ende mijne vreuchde te middelen: Maer wat? de eere moet den toom wesen van yeder eerlijcke Vrouwe, ende plaets houdende als ic, ende ic versekere my dat de Heere Ghisi niet en soude willen om eenich dinc ter werelt mijn schande veroorsaken, om een sake al te lichtvaerdichlijc te verhaesten: daeromme sult ghy hem laten weten, dat ic hem belove ende hem des versekere dat d'eerste ghelegentheyt die ic hebben sal, hem daer van sal waerschouwen, ende daer op sal hy raet-plegen ende sien wat wel gedaen ware op dat ons genuechte gheduerich sy, ende dat onse lichtvaerdicheyt niet al te ongeschickt, ons t'eenighen daghe yemanden van ons beyde wie het sy, veroorsake eenich nadeel.

De Boyinne keerde na haren quellighen, den welcken sy van woordt tot woordt vertelde d'antwoorde van Pie, ende zijne quellinghe daerom hy aldus claechde, gemerckt den cleynen middel die sy alsdoen hadde hem te vreden te stellen, versekerde hem niettemin dat hare ruste niet veel langer conde uytgestelt worden, ende dat seer haest eenige gheleghentheyt vallen soude tot des eens ende des anders verlichtinge. Twelcke ooc niet lang aenliep ende hoort hoe. De Heere Nello den Man van Pie, siende dat zijn Proces verlengde, nam voor hem tot Siene met zijn gantsch Huysghesin te verwinteren, ende laste daeromme datmen het graen ende andere provisie van Maremme brachte, twelc

gheschiede, soo dat ten selve daghe als den lijftocht aenquam, hy inde Stadt besich was met eenen Doctor, tot wiens huyse hy vergadert hadde de alder-geleertste vande Stadt, om raedt te pleghen op de materie daeromme hy pleytte, ende woude in allen zaecken zelfs tegenwoordich wesen, die by den Raets-heeren geschieden zouden. Dese gelegentheyt en wert van Pie niet versuymt, die terstont haer Lief daer van de wete dede by de gewoonelijcke Boyinne hunner liefde, ende soo den Versorger vanden Huyse van Nello de Arbeyders ende Sacke-draghers dede comen om het Koorn op den solder te dragen, siet hier den Minnaer toegemaeckt als een arbeyder, die hem vertoonde soo onbekent alst mogelijck was, om 'tkoorn in huys te brengen, daert sijn herte ruste, ende de verlichtinge van sijn quale. Desen armen Sienees niet gemaect om te wercken, ende daer toe teer, ontsiet hem geensins te dragen eenen last, so wel als ghedaen soude hebben den aerdichsten ende cloecksten Raetsheer van Parijs, ende alles wt liefde, die lichtvaerdichlijc den blooden verstout, even gelijc so dwaeslijck de alderwijste doet dollen. Desen nieuwen Arbeyder dan hebbende fijnkens den zack op den hals genomen, gingh als d'andere naer den koorn solder, maer quam alleen beneden om sijn innicheden ende diensten te volbrenghen: want kennende de gelegentheyt van't huys (als die voortijts daer dicwils inne gheweest was) quam alleen in een vertreck, van twelcke men voorts versocht de camer vande Ioncvrouwe. Daer was het dat de beteyckeninge geschiet was, om te beraedtslaghen op de stucken van Nello, terwijlen hy hem besich hieldt met de consultatie vande Advocaten, alwaer den Minnaer 'tkleet van sijn goede gheluc uyt trock, blijvende in het wambays, om te lichter ende gemackelijcker van sijn Arbeydtster ghedraghen te werden, welcke twijffelende dat Gisi in hare Kamer wesen soude, niet en verbeyde derwaerts te gaen, ende openende hare Schat-kamer, God weet hoedanich de onthalingen waren, de kuskens ende omhelsingen van dese twee Ghelieven, ende en wil my niet besich houden met hare tijtcortinghen, door dien ic my verzekere datmen sulcx ghenoech dencken sal, sonder dat ic tselve vertelle, acht nemende op de liefde van beyde, die langh nae dese geneuchlijcke ontmoe-

tinge vertoeft hadden. Van een dingh wil ick u wel versekeren, dat den Edelman siende den beqauemen tijt, so sot niet en was dat hy hem becommerde met clappen, op dat een nieuwe toecomste hem niet en verhinderde te volbrengen daeromme hy ghecomen was, sprekende in zijn herte die den tijt tsijnen wille heeft, qualijc becomt hy hem, dien eenmael latende voorby gaen. De Vrouwe oock opghetoghen mits den teghenwoordighen wellust, wist hem niet te antwoorde, dan met ooch-wencxkens ende suchten, ende en soude oock gheen behaghen ghenomen hebben in zijne redenen so weynich noodich in een sake die so veel aensiens niet van doen en heeft. Naer tsoete ghevecht, de Ioncvrouwe die noch noyt ghevoelt hadde so volcomen genuechte, bekende het onderscheyt tusschen de omhelsinghen van haren Man ende desen frisschen Springer, ende oordeelde vant ongelijck twelcmen haer ghedaen hadde, haer ghevende eene so slappe spijse, ende die als het bedde van Nello so qualijck smaeckt, ende was so seer daer aen denckende, dat sy byna sonder een woort tot haer Lief te spreken, in hare Camer ginc, alwaer sy verbeydende met hare Vrouwen, vernam dat haren Man niet comen soude dan des avonts seer spade, ende daerom ghing sy na hare Vertrec-camer veynsende daer groote dinghen te doen te hebben.

Terwijle sy met hare Dienstmaechden was, Augustin denckende aen zijne geneuchte, vergat alle perijckel ende hem dacht datter gheen geluk so groot en was als tghebruyc van een so volcomen ende uytnemende schoonheyt van zijn Alderliefste, ende overlegghende in zijnen sin liet niet een deel van haer Lichaem sonder elcx volmaectheyt hoochlijc te prijsen, in hemselven oordeelende dat natuere niet volcomelijcker soude connen maken als Pie, ende so den Troyaen voortijts dese ghehadt hadde om die mette Griecsche te vergelijcken, dat hy hier opghehouden soude zijn gheweest, ende zijne Helenam ghelaten hebben, ja Vtnerem selfs, hoewel sy haer noemt Goddinne der schoonheyt, in welcke Paris min volmaectheyt gevonden soude hebben als inde Sieneesche, so onwaerdich te hebben een Man out ende moeyelijc, als Venus haer verstoorde omvanghen te wesen van eenen rimpelighen, creupelen ende

ongeschicten Smit.

So haest als Pie ghekeert was in hare vertrec-camer, alsdoen wierden hare tonghen ontknoopt, ende versadighende hare ooghen in haren wellust, gaven hare harten stonde om yet te bedencken twelc haer vyer aensteken mochte, twelc sy poochden te dooden ende te lesschen, hoe sy daer meer nats in wierpen. Ach, seyde den Minnaer, wat vreuchde isser te vergelijcken met een trouwe minne, ende gelucsalicheyt so groot als de mijne, hebbende tot mijnen wille de schoonste Vrouwe vander werelt? Soo Iupiter (gelijck de Poëten seggen) den Hemel heeft verlaten ende een Herder is geworden, belijdende dat zijn genuechte op der Aerden meerder was, als hy de Goddinne Pomone in zijn armen hadde, dan nuttende alle den Hemels-dranc: wat sal ic seggen, die in benautheyt leefde sonder u mijn Lief, sprac hy, (haer vriendlijc kussende) ende sonder vreuchde, nadien ic tegenwoordichlijc voldaen, vanden lof mijnder begeerten, door uwe ghenade leve, volbrengende twerck der liefde met meerder wellust als oyt Iupiter met Europe, ofte oock eenige van de ghene die hy oyt ontschaecte. O soete strafheyt, die mijn herte sulcken blijschap veroorsaect. O wellustighe quellinghe, die mijnen gheest so volcomentlijc te vreden stelt. Ende waerom en sterve ick niet in dese wellust, veel eer dan afgesondert van mijn Liefste ick ghequelt moet worden met begheerlijcheden, niet altijdts moghende mijn leven in mijn armen hebben, ende mijn vreuchde aen mijn lichaem, om te maken eene so vaste tsamen-voeginge, als die gene onse willen vereenicht heeft, om ons te asen met dese tijtcoortinghe ende wellust, d'alder meeste die oyt Minnaer in zijn leven gevoelde, ghemerct het onmoghelijck is dat eenich Mensch, immermeer so schoonen dinghen ghemint heeft, noch t'gheluck gehat te omhelsen sulcken volmaectheyt als natuere soude connen voorts brengen.

Och Pie, waerlijc Pie, waerdich alsulcken name, ende wat sal ic doen om u alsulcken weldaet te vergelden, ende my te lossen van alsulcken verbindenis die ic u niet soude connen betalen selfs niet al hadde ic duysent levens, soder my vanden Hemel so veel ghegeven waren? tgene ick wil (seyde de Ioncvrouwe) dat ghy doen sult tot voldoeninge

van uwe schult, is, dat ghy my bemint, ende niet en denct dan op uwe wellust, want ick ben blijder in mijnen gheest gevonden te hebben eenen so amoureusen Edelman, dan oftmen my Vrouwe van heel Toscane ghemaect hadde. Ende dervende den wellust, wat soude my connen baten de meeste grootheyt ende niet hebbende waermede mijne joncheyt door brengen, ten ware na de sinnelijckheyt van eenen Dromer, die niet en doet dan mijne daden na speuren, meer dan oft hy te doen hadde mette meeste Straet-schenders ende Moorders vande gantsche Werelt? Och mijn soete Lief, hoe dicmael heb ic gedacht aen dese vreuchde zedert dat ghy my uwen eersten Brief schreeft. So het my mogelijck hadde gheweest te vliegen, oft my vanden Block mijnen Man t'ontslaen, ghy en hoefdet so seer niet gekermt te hebben, noch ic de quellinge van te lijden eene droochte die geen eynde en nam, door de coude troetelingen van den genen die my niet paeyen en can. Hier kussende malcanderen op duysent manieren, schreydden sy heete tranen drinckende d'eene des anders dauw, ende malcander omhelsende, beclaechden sy haer ongeluc, dat sy scheyden moesten door dat het avont wert, ende dat sy vreesde oft yemant het spel geware weet.

Eer dat Augustin wech-ginc namen sy met elcanderen raet op de middelen van malcander meer te sien, ende wert besloten datmen moeste winnen een van hare Staet-dochters: om haer vanden spele te maken, op dat sy de wachte ende sentinelle hielt terwijlen sy den tijt verdrijven souden in de Corps de Garde: sulcx Pie inden beginne niet woude bewillighen, maer sy wert eyndtlijck van haer Lief so seer ghebeden dat sy't toestont, haer versekerende dat desen middel hun den wech openen soude, om des te lichter by malcander somtijts te mogen slapen, ende oock dat het spel niet en conde gheschieden sonder yemant van den Huyse te hebben die des Ioncvrouwes wellust consenteerde: de welcke haer Lief uyt de Vertrec-camer liet, ghecleet als een Sac-drager, sonder voor datmal ghemerct te werden, so en hadde oock noch niemant eenich quaet nadencken vande ellendighe Ioncvrouwe ghecreghen, ghelijck tselve namaels gheschiede, so ghy sult connen sien, indien ghy de Historie ten eynde leest.

Pie alleen wesende in hare camer riep een van hare staetdochteren, die haer de getrouste dachte te wesen van allen, ende welcken altijts aldervriendelijckst hadde gheweest, ende seyde tot haer. Lief so ick wiste dat ghy so seere ghesint waert om my eenigen aenghenamen dienst te doen, so als ick wesen soude u ergens in dancbaer te wesen, ick soude u gheerne ghebruycken in een saecke van grooten gewichte voor my, ende daer in ghy my sout connen helpen ende dienen meer als yemant anders: maer de ghene die dienen zijn huydensdaechs so weynich ghetrouwe (niet dat ick u daer voor houden wil) datmen van hondert de thiende niet en vint welc dien niet en bedriecht die hen haer herte betrout. De dochter verslagen, hoorende hare vrouwe also spreken, antwoorde haer seer verstandelijc aldus. Ioncvrou ick weet seer wel datter veele zijn die misbruyckende de vrijmoedicheyt van hun meesters, dicwils hun verholentheyt ontrouwelijck openbaren twelcmen hun metdeelt, maer ic derf u wel so vele versekeren hoewel ghy tot alsnoch geen proeve hebt gedaen van mijne ghetrouwicheyt, dat ic veel liever soude sterven van yets uytgheworpen te hebben van t'gene men my als secreet betrouwen mochte. Ende des te meer soude ic daertoe van uwent wegen beweecht werden, als ic gevoele my aen u verbonden te wesen, ende ontfange van nu aen d'eere, so ghy my iets ondect van uwe begeerten: u voorts belovende op de trouwe die ick Godt schuldich ben, dat hoe groot ofte cleyn u secreet wesen mach, so ghy my de eere doet tselve te openbaren, dattet nemmermeer over mijn herte comen sal, maer sal met my gaen dragen de reste van mijn meeste innicheden in d'ander werelt, ende en is van heden niet dat ic weet, met wat eerbiedinghe men hem draghen moet teghen die de welcke Fortuyne wil dat wy dienen, ende hoedanich het ampt is van een Dochter van mijnen doene, tegen een so grooten Vrouwe als ghy zijt, die ic gehoorsaemheyt schuldich ben, alleenlijc door dat ick u diene: ende het leven, in tgene u believen sal my te ghebieden, tgene strecken mach tot uwen dienst ende behagen. Ende waerlijc, sy propheteerde daer inne dat sy hare Vrouwe ghetrouwe ende haren Heere ontrouwe hadde geweest, eyndelijc het leven verloor. Ghy weet (seyde Pie versuchtende, ende met een bevende

stemme, twelcke ghetuyghde de vrese die sy hadde van te veel te spreken) hoedanige ick ben, van wat ouderdom, ende byna hoedanich mijne complexien zijn, ende wesende eene Dochter genoechsaem van uwen doene, oft ghy en merct wel hoe onwaerdelijc ick gehandelt worde, en met wat stuerheyt men my leydet, sonder dat ic oyt oorsake gegeven hebbe den ghenen die my dus quelt, my so straf te wesen, ende besloten te houden als een Vogel in een Koye dervende nauwelijcx yemant aenspreken. Of my therte wee doet ende schreyt, dat laet ic u oordeelen, die mijne gehoorsaemheyt siet tegens den ghenen die mijnen vervolgher is, ooc weet ghy alles wat ic doe, ende wil dat u bekent zy tgene dat ic meyne te doen, als die my alleen helpen cont ende de hant bieden, om niet meer aldus gebengelt te worden, ende dat ic begeere het sware pac der dienstbaerheyt daer in men my hout af te leggen. Men secht dat een moedich herte hem nemmermeer versuymt, noch door straffe, vleyen, oft rijcdommen, maer dat t'gene hem zijn ampt doet vergheten is eenen spijt, ende het cleyne aensien datmen draecht. Ic ben ghetrout ick bekennet: Maer aen wien? Aen eenen swaerhoofdigen Grisaert, die my niet en singht dan van vasten ende onthouden, al oft mijn jonckheyt bequaem ware tot alsulcken couden reformatien: Ende die soo jaloers is hoe hy hem ooc gelaet, dat hy hem siende niet cloec ghenoech om my te paeyen, de vlieghen die rontsom my vliegen hem therte doorsnijden, in voegen datmen sekerder wachte rontsom mijn Lichaem hout, dan den machtichsten Prince vande werelt. Weet ghy waerom ic u dit segge? op dat ic het met een woort bestae, ende u mijn secreet segge, twelc is, dat ick niet alleen voorgenomen hebbe my te wreken, my kiesende een lief mijns waerdich, ende die my behaechde ende beter als hy te vreden stelle, maer dat ic hem alreede vercregen hebbe, mijnen ende zijnen lust gheboet hebbende, met eenen gelescht den honger die dus langhe mijn herte ghesloten hielt, so seere dat ic langer alsulcken gebrec geleden hadde tegenwoordichlijc niet leven soude. Ende vertelde haer gheheelijck alles dat t'ghene tusschen haer ende den Heere Augustin geschiet was, daer van de Dochter so seer verwondert was, als eertijts Amphiare siende d'aerde onder haer voeten sincken om haer in te slic-

ken, ghemerct sy noyt ghedacht soude hebben dat Pie so zeer haer soude hebben misgaen, ende min ghedacht den middel die zy vont, den Man ende tgantsche Huysghesin te bedriegen. Sy soude gaerne haer berispt hebben, ende gepoocht haer van dese misdaet af te keeren, maer siende dat de sake ghedaen den raet genomen was, ende dat het dwaesheyt wesen soude te meynen dit vyer te blusschen, daer alreede den brant so groot was, ende den wellust so weder-sijdich, datmen veel eer de jalousie ontwortelt soude hebben ghehadt, so levendich gheplantet int herte van Nello, als het fondament twelc de liefde gevest hadde inden geest van Pie tot haren Sac-drager, daer van sy haer so seer bedancte, dat den anderen verloren moeyte gedaen soude hebben hem uyt haren sin te stellen.

Siende dan dat sy te vergheefs arbeyden soude dien slach te breken, den steen alreede gheworpen zijnde, so en conde sy nochtans haer so seer niet bedwingen, oft sy en seyde al suchtende: Och Ioncvrouwe, ic woude dat sulcx so wel te doene ware als alrede ghedaen, om u af te keeren vanden wech des onghelucx, twelc u niet laten sal te vervolgen, tot datter u t'onderghebracht sal hebben: Ick mercke wel t'onghelijck twelcmen u ghedaen heeft, ende weet ooc wel datmen u onwaerdelijc ghepaert heeft, ende bedroeven my van uwe gevanckenisse, maer noch meer van uwe daet, also het so onmoghelijck is dat sulcx soo henen gae, hoe looslijck ende voorsichtelijc wy tselve aenleggen, sonder dattet yemant mercke, als het vyer soude connen wesen int midden van eenighe brandtlijcke stoffe, sonder zijn hitte te vertoonen. So desen Edelman dien ghy mint, dicwils comt in sulcken cleet so weynich betamelijck als tgene hy lest aen hadde, wie is die hem siende niet sal willen weten waerom hy alhier comt, ende die stracx niet en vermoede dat de saken toegaen gelijc sy beleyt worden. Dit en segge ic niet om my te ontschuldigen u dienst te doen, ende om mijn leven hier in ende andere voor u te waghen, maer ick vrese u ongheluck meer als yet anders, ende het weynich medelijden dat mijn Heere over u hebben soude, dat hy maer hier van het minste vermane. Ic sal al doen wat my mogelijck is, om u verborgen Lief te helen, ende sal hem tot zijn uyt ende ingangen, de beste aenwijsingen

doen diemen soude moghen bedencken, dan ick bid u dat ghy in uwe wellusten voorsichtich wilt wesen, ende dat ghy u niet en vergheet in uwe dertelheden: Ick heb my laten segghen, dat de Liefde alsulcken verblintheyt is, dat de alderwijste hun daer aen misgrijpen, ende de grootste feylen doen, dan als sy meynen hunne saken ten besten te verrichten, men moet in zijn lust sulcken behaghen niet scheppen, datmen sijn eere ende leven verghete, om een so cleynen zake, ende twelcke so haest vergaet als eenighe vanden lusten die menschen hebben. Daer is een punct twelcke ic vreese dat alles openbaren sal, namentlijc, dese uwe onghewoone blijschap: want de Bespieders hier binnen sullen acht nemen op u dus blijde gelaet, ende sullen niet ophouden so lange t'ondersoecken ende te snuffelen, tot dat sy eyntlijck sien sullen van waer dese vreuchde hercomt, welcke staet te verkeeren in een groote droefheyt. Ic stelle u alle het erchste voor oogen twelck in dese handel ontmoeten mach, op dat ghy door uwe wijsheyt mijne genegentheyt af meet, die aldus vrymoedelic spreken om u voordeel ende eere, ende die my geen dinck ter werelt aentrecke, mits ic verhinderen mach dat u niet tot nadeel strecke. Ende ic ben blyde dat ic't zy tot welcken ghy u gekeert hebt, want qualijc sout ghy hier binnen een andere gevonden hebben die u niet beclapt hadde, ende bedeckende zijn verraet mijn Heere laten sien u huyshouden.

Hoewel dat de Ioncvrouwe wel mercte dat de Dienstmaecht recht hadde, ende het sekere perikel so haer lief gekent werde, so ist nochtans dat sy vergetende alle aensien, ende te rugghe stellende alle vrese des doots ende eere, sy haer seyde: Vriendinne ick hebbe u niet geroepen om raet van u te nemen, in tghene gheensins wesen can, wesende gelijc ic ben beraden over mijne daet, maer ghy sult u bedencken, so ghy my de hant niet en wilt bieden int beleyden van mijn geneuchte, dat ghy ten minsten my de gunst bewijsen sult, ende niemanden mijn secreet openbaren, want in plaets dat ic mijn leven vertrout hebbe sout ghy daer van de moortster wesen, ende t'verderf vande ghene die ghedwongen door liefde, ende u oordeelende verstandich ende my toegheneycht, haer soude gheworpen sien in tgene sy van niemant hadde te verwachten als van haren

dootlijcken Vyandt.

Och Ioncvrouwe (seyde d'ander) ic versta alreede dat ghy mijne woorden niet en neemt na de oprechticheydt mijns herten, twelc so goet ende getrouwe is dat ick veel liever van stuc tot stuc ontledet ware, dan alleen te dencken aent minste verraet teghens u: Wat de reste belangt, ghy hoeft my maer te gebieden, want ic sal vrymoedichlijcker gehoorsamen, als ghy my met goeder herten yet sout connen bevelen dat ick t'selve niet stracx en doe.

Pie omhelsde de Dochter, seggende dat sy niet vreemt vont tgene sy haer geseyt hadde, als gedwongen van wanhoope, ende vresende dat sy haer soude willen ontschuldigen, sulcx haer een onverdragelijcke smerte soude ghewest hebben, also haer secreet ontdect te hebben, om daer na also beschimpt te worden: voorts, dat sy haer sterc maecte, haer so versichtelijc hier in te dragen, dat de scherpst-siende bedroghen soude worden, door dien sy den Heere Augustin niet meer tot haer woude laten comen als in Vrouwen cleederen, also hy noch geenen Baert en hadde, ende dat hy lichtelijc d'oogen soude bedriegen van de gene die int Huys wesen souden.

De saecke aldus gesloten, de Dochter hieldt haer seer voorsichtichlijc in dit werck, Pie ende haer Lief pleechden lang genoech hunne geneuchte, spottende metten scherpsienden Man, dat hy met al zijn listen ende behendicheden niet en conde verhinderen, van die bedroghen te worden, welcke hy meynde so nauw na zijnen wille te bewaren. waer is oock den Man so scherp-siende, wijs, oft voorsichtich, die een Vrouwe kribbich als een ongetemt paert dwinghen can? Nochtans daer en is gheenen wellust, welcke gheen eynde neemt, noch gheneuchte die niet en baert eenige bitterheyt, gelijck wy daer van menichmael d'ervarentheyt sien in veele onvoorsichtige, ende is d'onghestadicheyt des werelts loop so groot, dat Fortuyne niet lange vredelijck en laet gebruycken de wellusten den genen die sy met sulcke kittelingen geprickelt heeft, menghende de cleyne vreughde die sy gheeft met so veel Alsems ende naesmakens, alsser blijschaps in sulcke wellusten is, door dien hare gewoonte is, hoe sy eenen persoon hooger verheven heeft, hoe sy hem harder ter neder druct.

De twee Ghelieven dan al te versekert in hare lusten, ende haer betrouwende meer als het betaemde op haer goet geluck, droeghen haer onbescheydelijcker als dat behoorde, misbruyckende den tijt ende gheleghentheyt van harer samencomste: de Dienstmaecht oock die te voren so swaerhoofdich was gheweest, maecte voortaen niet veel wercx den Minnaer in te laten, nu op dese dan op ander wijse. Daer was nu in het Huys van Pie eenen Dienaer vanden ouderdom van Nello ende die met hem opghetoghen was, die aen de sake twijffelde, merckende dat zijn Vrouwe meer in haer Camer was, als sy ghewoone was, ende dat dese Dienstmaecht alleen by haer Vrouwe wel gesien wert, ende meest altijts by haer was. Desen ouden Man, tzy oft den aert van sulcken ouderdom genegen tot erchwaen, hem stierde, oft sorchvuldich vande eere zijns Meesters, van wien hy wel bemint was, oft twelcke het waerschijnlijcste is, dat hy gedreven door een afgunste, begon veel naerder de voetstappen, gaen, ende comen van dese Ioncvrouwe te bespieden, so lange tot dat hy op eenen dach uyt het Vertrec staende dicht aen de trappen, sach uytcomen den Heere Augustin ghecleet als een Sac-drager, sonder dat hy hem kende wie hy was. Hier toe wist hy geen mouwen te stellen, niet wetende oft desen Quant eenich pac int Huys gebracht hadde oft niet, ende dat hy sonder breeder kennisse de misdaet zijnder Vrouwe niet wilde ontdecken, noch Nello daer van aenspreken ten ware hy het versekert was, van tgene hy geheel voor waerachtich wist: hy begon daeromme veel beter te waken, ende dach ende nacht te bespieden al watmen door tghantschen Huys dede, alwaer hy ginc snuffelen ende toesien van alle hoecken, houdende so goede schiltwacht als oyt Soldaet vreesende eene overvallinghe. Eyntlijck also Ghisi ghecomen was zijn Lief besoecken, niet meer in Mans cleederen, maer met het cieraet daer onder Achilles de Moeder Pyrrhi met kinde maecte, te weten, toeghemaect als een Vrouwe, ende hebbende voor de laetste reyse so lange met Pie gespeelt alst hem beliefde: siet hier, so haest de Ionckvrouwe uytginck, desen ouden Verclicker ende afgunstigen Argus, die eenige heusheden mercte die dese twee Gelieven elckander deden, een van welcken de stoutste d'andere

aentaste die haer uytliet, anders dan de dochters malcander gewoon zijn te tasten. Dit versekerde hem zijn beduncken, ende liet hem sulcx te meer voorstaen, siende aen den ganck ende manieren van dese Ioncvrouwe die uytginck, datse veel eer scheen een Man dan een dochter, sonder nochtans dat hy daerom conde onderscheyden het aenghesicht, om den genen te kennen die zijn Meester sulcken schamp dede. De Dienstmaeght mercte wel dat desen Boef eenichsins de zake ghewaer gheworden was, ende keerde daeromme zeer verslaghen wederomme, sonder nochtans Pie yet te seggen, vreesende haer te brenghen in eenich wanhopen, wel wetende met wat Man sy te doen hadde.

Desen Grisaert hadde soo goeden Maghe dat hy dese spijse niet verdragen conde, sonder die uyt te spuwen inden schoot van zijnen Meester selfs, hem versekerende gheensins te liegen, als die hem sulcx niet hadde willen ontdecken, sonder geheelijck vande sake versekert te wesen, ende hebbende twee oft drie malen desen Quant uyt de camer sien gaen, nu aldus, dan alsoo ghecleet, soude zijnen Heere so ongetrouwe niet willen wesen hebben, te beminnen eer den wellust van een Sottinne, als de eere van den genen die hem van joncx op hadde gevoet, met eenen hem waerschouwende hoe de Staetdochter, sulcke als hy hem noemde, den Stalmeester tot Pagie diende, die zijn Huysvrouwe bereet naer zijnen wille.

Nello die alreede wel dachte dat hy Koeckoec was, siende zijne Huysvrouwe veel blijder dan sy plach, en begheerde gheenen grooten eedt van zijnen Dienaer om zijn segghen te gheloven, midts hy oock wiste dat het niet langhe was dat Pie hare Dienstmaecht aldus vleyde, dat dese nieuwe beleeftheyt nerghens van quam, dan dat de Dochter den inganck ende uytganc middelde, van den genen die hem sonder Schip na Koorn stierde. Daerom verbiedende den Ouden eenich gelaet te toonen, besloot hem van zijn Huysvrouwe ende Dienstmaecht te wreken, also hy niet en wist wie zijn Lieutenant int bedde was, ende wel wetende dat hy tot Siene daer zijn Huysvrouwe groot van Vrienden was, sonder perijckel zijns levens zijn voornemen niet en soude connen uytrichten, so besloot hy te vertrecken, ende

hebbende daerom in aller haest zijn saken verricht, dede hy terstont sack ende pack ghereedt maken, nemende den wegh na Maremme met al zijn Huysghesin. Ende oft wel Pie niet en wiste d'oorsake van een soo haestigen vertreck, soo crech sy nochtans eenighe opstijginghe des herten, siende dat sy scheyden moeste, twelck een seker teycken was van haer verderf, maer boven al hare Staet dochter dacht aen dat ongeluck, wel wetende dat sedert dien dagh dat sy Augustin in Vrouwen cleederen hadde uytgelaten, Nello niet afghelaten hadde steedts metten Overdragher te spreken, hem betoonende meer vrientschap als te voren: Sy soude haer gaerne thuys by hare Vrienden begheven hebben, maer het seer haestige vertrect van Nello belette haer heur voornemen te volbrengen, twelck oorsake was dat sy voor haer nam liever alles te lijden, dan yets ondecken twelck hare Vrouwe eenich hinder veroorsaken mochte, die sy in groot ghevaer sagh van haer leven te verliesen, soo haer Godt niet eenighe sonderlinghe ghenade en bewees: De arme Dochter en hadde noyt ghedacht dat den wreeden ende jaloerschen Man hem soo seer op haer soude verbittert hebben, die niet ghedaen hadde dan om hare Vrouwe te behagen, als oftmen in schandelijcke saken yemanden wie het zy, gehoorsaemheydt schuldich ware, macht ende ghebiedt hebbende, maer sy werdt in desen raetslach ende begrijp hares verstants bedroghen.

Want Nello en was niet so haest in Maremme oft hy en dede terstonts de hant slaen aen dese arme Dochter, om haer alles te doen belijden so het toeghegaen was, ende om van haer te weten wie den genen was, die het verborgenste des Huys versochte van desen cloecken Man: men pijnichtse, men dwingtse, so door vleyen als dreygen, maer sy en woude niet openbaren van alle tgene sy vraeghden, so langhe tot dat Nello dol van gramschap overcomende, seyde, pijnicht my op het alderstrafste als ghy sout connen bedencken dit cleyne Hoerken, op dat sy op een andermael leere ghetrouwer te wesen den genen welcker eere haer in grootachtinghe behoort te zijn. De Dochter siende de pijnbanck toeghemaect was soo verslaghen, dat sy stracx bekende den heelen handel der liefde, ende den dienst die sy gedaen hadde, ende den tijt vanden handel, ende den name

vanden ghenen die het herte van Pie ghewonnen hadde. Nello wreeder als een Leeuw, gheboodt dat sy terstont geworcht worde, twelck geschiede: ende ondertusschen Pie dit alles hoorende, dat de doot haer naecte, beval haer Godt, hem biddende dat hy hare sonden vergave, ende bitterlijc suchtende over haer voorgaende leven, leetwesen hebbende dat sy den raet van dese arme Dochter niet en hadde gelooft. Maer also sy in dese bedenckingen was, quam den Man binnen, ende haer beschreyt vindende, ende hoorende de reden, seyde tot haer: Ach ontrouwe ende onghevallige Vrouwe, en denct my niet te verwinnen oft te vermorwen met uwe verradersche ende bedriechlijcke tranen, ten is nu ghenen tijt te beschreyen t'ghene ghy ghecoren hebt ende gebruyct na uwen vryen wille: maer doen moest u dese reden geleyt hebben, als ghy schandelijc bestont my uwe trouwe te breken, ende mijne beleeftheyt te misbruycken. Denct alleen aen Godt, so ghy eenighe sorghe draecht voor u Ziele, want ghy en moocht de doot niet ontgaen, die so wel verdient hebbende, in-leydende eenen Overspeelder in het wettelijcke bedde van uwen getrouden Man: Ende niet connende meer spreken, ten dele gedwongen van liefde die hy zijne Huysvrouwe ghedragen hadde, ten deele van gramschap om hem ontfanghen ongelijc, beval sijn volc datmense haest van cante hielpe. Pie, siende dat het verloren moeyte wesen soude eenighe genade oft vergiffenisse te begheren, keerde haer herte tot Godt, doende een geheele ende lange belijdenisse van hare sonden, ende Godt gebeden hebbende met sulcken innicheyt, alsmen dencken mach dat alsulcke bidden die haer het oordeel na bysien, bat sy ootmoedelijck aleer men haer de doot aen dede, die sy in dancke nam, ende bekende wel verdient te hebben, dat sy versekert mocht wesen dattet haren Man haer vergaf, op dat (seyde sy) ic met dese vrede te vrolijcker vande werelt scheyde, ende sonder nadencken die te verlaten, stervende mette gunste mijns Mans, dien ick vertoornt hebbe, ende welcken ic, naest Godt, dese beternisse doe, ende my sijne ghebeden ende innicheden bevele.

Dit wert den Man ghesecht, welcke smeltende in tranen hun seyde, Gaet, gaet, ic vergevet haer met so goeder herte, als ic tegen mijnen wille haren doot lijde. Het is niet

te twijffelen, so hy die schoone ende hupsche Pie ghesien hadde haer so volstandelijc totter doot begeven, ende met wat begeerte sy vergiffenis versocht van haren Man voor hare doot, hy soude zijn vonnis weder-roepen hebben. Dus om te dooden den brant der liefde sterf sy, ende wert gheworcht Pie de Tolomei, van welcke Dante spreect in zijn vijfde Liedt van zijn Vaghe-vyer.

 
VVeest mijns ghedachtich ghy, ick ben die Pie even,
 
Die tSien' gheboren is, en na verloor het leven
 
Te Maremme, door hem die met een Ring mijn trouw
 
Vercreech my trouwende, en daer na liet in rouw.

Nello en dorfde van alle zijn leven van zijn Landt niet gaen, so om der vreese van zijns af-gestorven Huysvrouwen Lief, als hare Bloet-vrienden tsamen teghens hem ghespannen, ghemerct niemant oyt eenich quaet nadencken binnen Siene van dese Ioncvrouwe ghecregen hadde, twelc eenen yegelijcken dede ghevoelen, dat Nello tegen haer voorts-ghevaren was meer uyt boosheydt ende erchwaen, als eenich zijn goet recht. Maer hy wetende de ware smerte die hem quelde, was te vreden dese schantvlecke ende erchwaen uyt sijnen Huyse geweirt te hebben, niet becommert wesende wat d'andere daer van dencken mochten, mits hy in zijn herte te vreden was.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen