Logo DBNL
Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien (1612)

Het derde deel van de tragische of claechlijcke historien

(1612)–Jan Jansz. Starter–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Een Burgher tot Modena, wesende verlieft op een Ioncvrouwe, wanhoopende door jelousie, doode ende verhinc hem selven met zijn eyghen handen.

Soo dese teghenwoordige Historie maer scheen versiert te wesen, om de jeucht onses tijts wijsheyt te leeren, ick soude my nu daer mede niet besich houden, hebbende vele andere vermakelijcker stoffe, uyt welcke men soude ghenoech connen trecken, waer mede alle gheslachten ende ouderdommen te leeren, maer merckende de sekerheyt van tgene wy willen verhalen, ende dat sulcx by onsen tijden is geschiet, soo ist onnodich dat ick op houde van voorts te varen, zijnde verseeckert dat ghy (mijne Ioncvrouwen) u onledich houdende met dit te lesen, u ontstellen sult over de geschiedenisse, ende verslagen zijn, dat een mensch so dwaes zy, dat hy in de wellust selfs ghesocht heeft het voorwerp van zijn verderf, alles mette alder vreemtste ontmoetingen die een Mensch soude connen bedencken: Tot Modena dan een Stadt in Lombardije, was't onsen tijden een Borger ghenaemt Francoys Totto, de welcke zijn Vader hebbende verlooren, ende seer rijck ghebleven zijnde, ende wel te gemacke, begon goets moets te zijn ende het geselschap te volgen, als wesende alleen, ende zijne eenige Suster voorsien hebbende, ende die hem verliet belanghende de handelinghe zijnder goederen, op de wijsheyt ende goede beleydinghe van zijn Moeder. Daer was ter selver tijt tot Modena een seer schoone Ionckvrouwe, ghenaemt Calore, welcke hebbende een al te goeden Man, ende die niet en was van dese swaerhoofdighe, die niemant in haer huys willen sien, nam goede daghen, ende liet een yeghelijck naer zijn welgevallen in haer huys comen, aldaer houdende alderhande spel, waer in sy gheacht werde eene soo goede ende ervarene Meestersse, als eenighe int gheheele Landt. Daer leet oock selden eenich vreemdelingh door Modena, die hebbende hooren spreecken van Calore, haer niet en versochte, soo om hare uytnemende schoonheyt, als beleeftheyt, niemanden weygherende den inganck van haer huys oft Tafel, alwaer toeliepen de Spelers ende Dansers: De Coninghen oock en misten daer niet, om den overcomenden het gelach te doen betalen.

Dese Ioncvrouwe was daerenboven overcostelijck in kleedinge, ende die daeghlijcx wat nieus versierde om haer uytnemender ende costelijcker te vertoonen, als eenige andere haers gelijcke een gebrec al te ghemeen onder de Ioncvrouwen van onsen tijden, meer sorghvuldich te wesen over d'oppronckinghe des Lichaems, als de Ziele te vercieren, Godt wil oock dat sulcke die meynen te wesen de geschictste, dicwils den spot ende schimpreden werden van alle menschen, ende meest sodanige die geenen anderen aendacht hebben, als tot de sotternijen deser werelt, ghelijc Calore, die niet eenen heylighen dach voor by en liet, oft in haer huys en werden ghepleecht alderley soorten van danssen: men moet ooc niet dencken, dat eerbaerheyt woonen can midden onder de groote maeltijden ende wellustige feesten, ende dat het cieraet der cleederen het vleesch niet prickele, dertel genoech zijnde van hemselven, ende twelcke versot door de soeticheyt der Musike, ende grooten toegangh van jonge Mannen, den geest niet en verwildert, ende niet en dwinght haer te gehoorsamen.

Calore dan levende in alsulcken vrijheyt, begon Totto in haer huys te verkeeren, ende aldaer ghemeyn gheworden zijnde, begon seer op haer te verlieven, hem daer in so seer vergetende, dat hy hem niet meer en bekommerde met zijn Huys, noch het geselschap zijner Moeder, oft eenich Vriendt, ja viel in alsulcken verblintheyt van sinnen, dat hy voor hem nam, so hem zijn Lief voor haren Dienaer woude aennemen, nemmermeer te trouwen, maer soude hem te vreden houden niette ontleende ende gestolen lustbrocxkens in eens anders bedde, ende met eenen lijf ende goederen geven zijne Calore. Ende hoewel hy aldus dapper genoopt was, so en derfde hy haer nochtans zijne liefde niet openbaren, vreesende afgeslagen te werden, ende bespottet van zijne goetdunckenheyt, overmits de groote Heeren die daeghlijcx met haer verkeerden: maer haer siende vrolijc ende beleeft, ende dat sy niemanden stuer was, die met haer omgingen, verstoutte hem op eenen dagh, haer met meerder vrijmoedicheyt aen te spreken, ende haer zijn herte te openen, sprekende aldus:

Ioncvrouwe, wanneer eenighe misdaet geschiet door de boosheyt van den genen die daer uytvoerder van is, ten is niet buyten reden, dat hem de selve toegherekent, hy daer over naer verdienste gestraft werde. Dit segh ick daerom, so ick u openbare eenich mijn secreet, twelcke u qualijck smaken mochte, dat ghy my sulcx niet en wijtet, maer den genen van welcken het comt, ghemerct ic alleen d'oorsake daer van ben, ontfangende de indruckinghen door tvoorwerp uwes aengesichts, ende meer als menschlijcke schoonheyt. Want de Liefde, een hovaerdich Tyran, heeft my so seer uwe ghemaect, ende mijn Herte ghebonden inde aenschouwinge van uwe goede gratien, dat soo hy my door uwen middel soo gunstich niet en is om te helpen, als machtich my onder den voet te werpen, ick gedwongen wesen sal, te sterven onder den last, om de doot te ontgaen die maer eenen voetstap van my is, naer dat u believen sal tvonnis des doots oft levens over my uyt te spreken, my voor den uwen ontfangende oft my verwerpende te senden, mijne gedachten te onderhouden met den dooden inden afgront. Ic moet oock sonder veynsen belijden, dat mijn lijden ende overgrote smerten, my aldus hebben doen spreken, also ick langhe ben ghewondt gheweest, sonder te derven openbaren mijn lijden, ende noch mijn hulpe eysschen, ende heyl daer toe dienende. So ic ongelijck hebbe my so verre te verstouten, ende so het ondeughd is lief te hebben, ende ic straffe oft loon verdiene, het staet aen u Ioncvrouwe, in wiens macht tselve is, aen u alleen sal ick my dragen, veel liever hebbende te sterven u gehoorsaem zijnde, dan te leven ende u mishagen, ende my tegen uwen wille te stellen. Ende nadien ghy van so goeden oordeele zijt, als yegelijc u achtet, ende d'ervarentheyt bewijst, bedenct (ic bids u) oft in my eenighe gheveynstheyt is, op dat dese sonde geweest, ic van mijne lichtvaerdicheyt ghestraft werde: maer so de oprechticheyt mijns gemoets u openbaer gemaect is, naer tghene ick suyvels ende geheels in mijn voornemen hebbe, so bidde ic u dat ghy sonder eenige geveynstheyt dese quelligen Minnaer handelt, die wenscht ende voorgenomen heeft in uwen dienst te leven ende te sterven, ende die van nu aen protestere nimmermeer eenige andere lief te hebben, te

eeren oft dienen, dan u, die de eerste zijt aen welcke ic mijn liefde gheleyt hebbe, ende de laetste wesen sult, die haer roemen sal macht te hebben over mijn herte ende leven. Ick weet wel, dat ick groote reden hebbe, te beminnen een so schoone ende volmaecten sake als is mijn Vrouwe Calore, maer en derf my niet laten duncken, dat ic waerdich ben van haer soo veel gunsts te ghenieten, als so seer begenadicht te werden: nochtans so mijne onwaerdicheyt ende cleynheyt vergheleken werden mette verdiensten mijnder trouheyt, ic dencke dat den lof mijner gedachten vermochte sy noch hoogher te vlieghen, ghenoeghsaem ghevoordert soude wesen so wel ghecoren te hebben, ende uwe beleeftheyt, metende het goede met het onvolmaecte dat in my is, sal bekennen dat ict waerdich ben dat ghy my bemint, niet alleen ten opsien van my, maer om dat ghy u selven beminnende, ghy niet en sout connen sien eenige plaets ter werlt, in welcke de beeltenis uwer schoonheyt beter zy afghemalet dan in mijne Ziele, ende in-geprint als in mijn herte. De Ioncvrouwe, die al langh te voren aen de manieren ende t'ghelaet vanden Modenees ghemerct hadde dat hy verlieft was, ende dat zy niet droevich was, dat een so jongh, schoon ende rijck Man haer ten dienste stont, so veynsde sy niettemin dese stouticheyt van Totto qualijck te nemen, welcken sy statelijc antwoorde, doch meer na beleeftheyt als gramschap smakende, segghende: Hoe, Heer Totto, denct ghy, dat ghy om de vrijmoedicheyt die ic een yegelijc toone, stoffe behoort te nemen van my anders als eerbare te oordelen, ende dat u mijne beleeftheyt behoort te veroorsaken suulcken stouticheyt, om my te spreken van saken, so qualijck betamende mijne achtbaerheyt, als van t'ghene ghy my versoect? Ten ware ick sage, dat het uwe boosheyt niet en is die u drijft, ende dat het lief-hebben is eene natuerlijcke sake, ick soude u antwoorden so dat betaemt: maer kennende uwe goetheyt, ende de rechtvaerdicheyt uwer sake, ick ben te vreden u sulcx te vergheven, met last nochtans, dat ghy my niet meer gelijcke redenen sult voorhouden. Totto die niet so slecht en was, als hem zijn Lief oordelde, bekende aen dese so weynich straffe antwoorde, dat hy in zijn vervolch geen verlooren moeyte dede, ende dat hare stuerheyt nergens toe en diende,

dan tot meerder aenlockinge, daer by ghevoecht, dat het niet betamelijc en is, dat een Vrouwe haer soude laten verwinnen metten eersten slach, ende dat het ghenoech was, na dien hem d'aensprake niet verboden was, versekert met het gemeene spreecwoort, dat een Stat gehoor ghevende ten halven ingenomen ende ghewonnen is. Antwoorde haer daeromme, na dien het also is Ioncvrouwe, dat de Liefde natuerlijc is, ende dat de mijne niet hercomt van eenige geveynstheyt oft ondeucht, hoe wilt ghy dat ick my onthoude u te beminnen, ten zy ic met eenen gae buyten de palen der nature selfs, ende mijn leven verlate, want het so onmogelijck is, dat ick can leven sonder u alleen lief te hebben, als dat de Sonne schijne opter aerden, sonder te toonen de cracht haerder claerheyt, ende soude het dan mogelijck wesen, dat ick beminnende gelijc ic doe, siende voor mijne ooghen een so groote schoonheyt, aenmerckende de behaechlijcheden vande volmaecste Ioncvrouwe van desen Lande, soude wesen als een Bloc sonder haer aen te spreecken, ende soo onghesont van geeste dat ic niet gevoelende mijn siecte, my soo soude laten verteeren, sonder mijn smerte te claghen? Dus mijn Ioncvrouwe, ick moet sterven oft Dienaer wesen van uwe eerbaerheyt, want ick doch daer sonder niet leven can. Naer dat ick mercken can, antwoorde de Ioncvrouwe, so ick eenige Suetmuyle ware, ende dat in my geen liefde ware dan tot my selven, ghy sout in perijckel uwes levens wesen, maer op dat ghy my niet en oordeelt een Moortster, wreede, noch stuere, ic verwillige u mijne liefde, voor so vele als mijne eerbaerheyt lijden can, ende ontfanghen u voor mijnen Dienaer, gheensins willende dat ghy eene andere als my bemindt, ende van mijnder zijde, ic sal u alsulcke een wesen, dat ghy gheen oorsake sult hebben van my te claghen, ten zy ghy selve veroorsaect uwe onvrede. Merct hier den oorspronck van het ongheluck van desen Modenees, ghelijck ghy horen sult lesende tvervolch deser Historie.

Fransoys Totto siende zijne saken wel gaen, ende dat de Ionckvrouwe met soo goeden ghelaet hem hare liefde ghegunt hadde, wert so seer op haer verlieft, dat hy naer latende alle voordere sorghe, niet anders en betrachtede dan Calore te dienen, hy beminde niet dan hare schaduwe,

hy scheyde niet dan seer weynich uyt haer gheselschap, ende dit was hem so vele lichter, als den Man der Ioncvrouwe eenvoudich ende goet te vernueghen was, die geensins zijne Huysvrouwe mishagen woude, ende nam een welgevallen in al tgene dat zy dede, gehoorsamende haren wille, als een Slave den wille zijns Heeren. Men seght ooc, dat gelijc de Modeneesche Vrouwen gheacht worden de schoonste van Lombardije, hare Mannen ooc de beste zijn die Godt maect, te weten van goede conscientie ende niet erchwanich, die hun ooc niet en bemoeyen dat de Vrouwen couten ende verkeeren mette gene die zy willen, door dien zy nemmermeer eenich quaet nadencken en hebben, dan als syse sien int werc op het bedde, want dan ist dat sy aldereerst eenich vermoeden crijgen. So sulcx waer ware, men soude moghen segghen, dat de Modeneesche d'Engelen zijn van Italien, gemerct dit Volc de Ialousie in hun harten so lustelijck geschildert dragen, als de gheveynstheyt listichlijc in hare Zielen geprentet, so en was ooc Totto niet waerdich den naem van een Modenees, wesende so seer vervreemt ende afgheweken vanden aengenamen aert van die van zijnen Lande ende Stadt.

Dese aldus levende in vreuchden, verwerrede hem so seer inde netten ende schadelijcke stricken der Liefde, dat hy vergetende alle lust van zijn nacomelingen te voorsien, ende yemanden naer te laten die zijnen Name voeren mochte, voor hem nam (als alreede geseyt is) nemmermeer gheen Huysvrouwe te nemen, ende hem droncken drinckende in zijn eyghen Wijn, oft mogelijck verwonnen van de cracht vanden Liefden-dranc, daer met de Vrouwen haer behendichlijck ghenoech in Italien behelpen, begaf hem so seer tot Calore, dat hy daer maecte eene schoone gifte tusschen den levenden, van alle zijne goederen, hem voor zijn leven lang behoudende de vruchten, ende woude dat de sake verholen bleve tot zijn overlijden. Oft sodanighen ghifte crachtich is oft niet, daer van ghedraghe ick my aen de gene die het Recht pleghen, ende late die decisie aen eenen so grooten hoop wandelende Advocaten, die haer geluck verwachten op de Sale van het Paleys tot Parijs, welcke om niet ledich te wesen, haren tijt mogen corten inde beradingh van dese sake, want ic bedroeve my over hare le-

dicheyt, ende noch meer, dat een so schoonen questie ter bancke blijft leggen. Wat de betalinge belangt, sullense afeysschen den jongen Edellieden, die van de Wapenen twisten op de Cramers Sale, aldaer doende so vele om s'Conings dienst, als d'Advocaten tot verlichtinge van Partijen, terwijlen sal ick mijnen Modeneeschen Slave ende Dienaer van Calore hervatten, welcken eenige hebben willen beroven van zijn hope, om zijn Lief niet te blameren, als oft sodanighe ghiften gheschieden sonder eenighe groote oorsaecke, ende oft moghelijck ware datmen dach ende nacht so langhe te samen soude connen wesen, sonder yet anders te doen als zijn leet te vertellen. Ende ic en weet geen Vrouwe van goeden verstande, die den Modenees niet en soude geoordeelt hebben een ware Beeldt sonder leven, so hy met alsulcken ghemeynsaemheyt ende moete, den tijt hadde laten voorby gaen, ende selfs niet anders vervolghende als tghene de Minnaers noemen gifte der Liefden-genade. Want alhier te willen stichten eerbaerheyt inde lucht, ende een so vaste deucht te versieren, is met hem selven ghespot, ghemerct niemant lief heeft, oft hy en stelt hem voren eenich eynde in sulcke liefde, welcke so sy uyt eenige deught voorts quame, wat behoefdemen de eensaemheyt om zijn Lief te verselschappen, oft ooc het suchten ende heymelijcke teyckenen, daer de sake waerdich is geopenbaert ende geweten te werden, voor alle de Werelt? Noemt my dat so ghy wilt, so en soude ic't anders niet connen noemen, als begheerte van gebruyc, zijnde versekert dat niemant lief en heeft sonder te poogen naer dat wit, ende en wert niemant ghenoemt Dienaer van eenige Ioncvrouwe, die niet en wenscht het boven-deel inde partije te spelen. Datmen daeromme Calore decke so men wil, so sal nochtans elck mensch van goeden verstande dencken dat Totto haer so ghemeyn zijnde, ende zy hem troetelende met alsulcken vrientschap, als een Vrouwe haer Lief soude connen beminnen, onmogelijc is hier eenen anderen te schilderen, als Venus omvanghen inde ermen van den ghenen, dien Vulcanus de hoornen aensette, gemerct den Man haer dicmael vindende inde camer wech ging sonder een woort te spreken, ende haer tijt gaf hare contemplatien te volbrenghen.

Waerlijc een treffelijc ende medelijdende Man, die niet so gulsich van zijn spijse en was, als die alleen te willen eten, ende die droevich soude geweest hebben, zijnen evennaesten zijn wellust te storen ende hinderen, hem misschien geluckich achtende, datmen hem so vele gunsts dede, als te volbrenghen ende betalen tghene hy ten achteren was.

De vreuchde deser twee ghelieven duerde eenighe twee ofte drie jaren, sonder dat oyt tusschen hunlieden was eenich woort van gramschap, maer waren niet dan omhelsinghen lieflijcheden, geneuchlijcke woorden, cussen op duysent veranderinghen ende sotternijen, sulckx dat sy beyde dachten gecomen te wesen tot de volcomentheyt van haer gheluck, siende haer altijts onverhindert van yemanden, ende by naer sonder erchwaen, alles bedect blijvende onder sulcken handelinge ende toeloop, welcke een yegelijc hadde int huys van Calore. Maer de groote ledicheyt vanden Modenees, altijts sittende op den schoot van zijn Lief, ende de versadinghe der wellust maeckte hem veel ellendigher als d'ellende selfs. Also het spreeck-woort vanden Griecsche Poeet niet vergheefs gheseyt wort, luyt aldus:

 
vvie luy en overrijck veracht zijn oud' gheslacht,
 
Sijn vrienden en zijn huys, een deuch-niet wort gheacht,
 
want 'tgoet uyt den natuer vergaet in d'overvloedicheyt,
 
En wort dan voort tot niet door wellust en hoochmoedicheydt.

Desen verblinden Nar wist wel dat zijn lief sulcx was, dat een yegelijc haer mocht heymelijc gaen versoecken, dat sy een yegelijck toelachte, ende eenen yeghelijcken vrientschap bewees die tot haer quamen, sonder haer te vermijden van yemant ter wereldt, op allen redenen het woort te gheven, ende oock te hooren spreken den ghenen die het tharen wille hadden, ende nochtans sonder oorsake, dan seer sobere, hy vergat so seer zijn eerste affectie, die niet dan amoureuse was dat hy na hem treckende tfenijn van Ialousie, in haer haette t'gene hy voormaels boven alle dingen ghepresen hadde. Want haer siende so lustich, vrolijck ende lachende op elcke reden, oock haer voegende naer de sinnelijcheyt van eenen yeghelijcken, gelijck sy oock eenen

seer aerdighen gheest hadde, onwaerdich onderworpen te wesen de fantasie van eenen jalourschen dwaes, begon te dencken dat het onmogelijc was, oft sy hadde eene anderen Lief dan hem, ende dat sy hem eyntlijc oock verlaten soude: ende oft hy wel den meesten tijt by haer was, so en liet nochtans desen schadelijcken worm niet af zijn herte te knaghen, hem voor-stellende dat sy elcken beter ghelaet toonde, ende dat hy de minst getroetelt was, gelijc hy ooc alreede docht minst gheacht ende bemint te zijn. Hy decte int begin dit fenijn in zijn herte, sonder yemandt yet te seggen, dan claechde alleenlic by hem selven op dese wijse: Ach ellendighen Minnaer, in wat afgront zijt ghy tegenwoordichlijck geworpen, dat ghy naer soo vele wellusten, in uwe herte moet draghen eenen ghestadigen beul, die u dach noch nacht laet rusten, soo groot is d'affectie die my dese ghedachten geeft. Van waer comt dit rasende archwaen, dat mijn Calore anders t'mywaerts zy dan ghetrouwe, ende die my so hulde is als ick haer ben? Is het Fortuyne die afgunstich is van mijn welvaren? oft soude d'inbeeldinge van t'ongelijck twelck sy my doet, hem niet mijnen gheest verthoonen, om my soodanighen verraedt t'openbaren? Ach Calore de schoonste onder de keure van allen Vrouwen, ist moghelijck dat een sulcken ontrouwe mach ghevoet werden onder sodanighen aenghesicht als het uwe, ende dat uwe soetheyt my ase met sulcken bitterheyt? Ist wel te ghelooven dat sy haer so verre soude vergeten, als my hare trouwe te breecken, ende een ander lief te hebben dan die, die haer liever heeft als hem selfs? Maer wat segh ick oft te geloven zy? Is sy niet een vrouwe, onderworpen de selve veranderingen, ende ongestadicheden, als de reste van dat geslachte, ende gebooren tot een selve werc als de andere, te weten tot verderf der mannen? En sal ick moeten bekennen het ghevoelen vanden geenen die secht dat de cracht der schuymende water-baren der Zee wreet ende schrickelijck is, dat het glinsterende ende alles verterende vier seer vervaerlic is, ende d'armoede seer qualic te lijden. Maer dat van allen onheylen ende ellenden niet te vergelijcken zy, by een vrouwe die so verderflijc is, datter niet schadelijckers te bedencken oft te vresen is, in gheheel de nature der dingen? Helaes Calore mijn eenich welvaren

ende hope, waer aen dacht de Moeder aller dinghen, voorts brenghende u gheslachte, ghemerct zy u alle boos geschapen heeft? Maer wat segh ic? Waerom beschuldige ick die, die sonder schult is, int gene daer over ick my haers beclaghe? Ben ick so cranck van hersenen dat een eenich vermoeden my quaet doet dencken van mijn liefste Lief? Ia ic, want het is toch de schoonheyt die de geestige soecken, ende aende behaechlijckheden ende vrolijckheden besten hen de cloecke verstanden, ende is ooc de schoonheyt die haer roemt in hare volmaectheyt, ende haers gelijcke soect niet in eene plaetse, maer als connende groote saken begrijpen gaetse soecken int verborghenste des vernufts, der cloecste ende wijste. Och schoonheyt, schoonheyt, ic vreese dat ghy wesen sult d'oorsake mijns doots: want ist so, dat mijn Lief my ongetrouwe is, ende dat mijne hulde geloont wert met sulcken verraet, het is onmogelijck dat ic blijve leven, mijn herte verliesende het rechte voetsel zijns onderhouts, ende de trouwe welc zijn aes is. Ach ongeneuchlijcke geneuchte, ende blijschap die den ellendigen geest der menschen bedroeft, die u ter werelt bracht, ende toeeygende als een voorwerp onwaerdich van so grooten weldaet, ic en weet niet wat gunst hy den mensche toedroech, gemerct het de Vrouwe is die u besit, ende het is in haer dat wy soecken tgebruyc van tgene schoon is.

Wel geluckich is hy, die berooft is van tgesichte van een so behaechlijcken quaet, ende noch veel meer die niet en gevoelde de listen eender Vrouwe, die onse herten steelt, in onse aendachtichste redenen, ende ons verblint, dan als wy scherpst meynen te sien. Neen, neen, ic en ben van Calore niet alleen bemint, niet meer als ict alleen ben die haer troetele, ende haer mijnen dienst aenbiede, ic en ben niet verstandigher, aenghenamer, van beteren huyse oft middelen als alle de ander die haer vervolgen, noch zy stuerder die te ontfangen, vrientschap te toonen, ende haer te gheven gelijcke oft meerder gunste als ic van haer ontfange. So sulcx waer is, versekert u wrede dat ghy nemmermeer uwen toegheneyghden Dienaer een maent int leven sult sien, die u niet in ruste laten sal, maer van mijnen gheest vervolcht werden, so lange tot dat den Hemel uwe lichtvaerdicheyt straffe, ende my over u wreke, in erkentenis

van mijne groote trouheyt.

Totto levende in dese gedachten, ende clagende altijt in zijn herte, het gewelt van zijne siecte was so groot, datse nootsakelijc moeste aenden dach comen, sulcx dat op sekeren tijt hy zijn Lief siende spelen int Berdt met een ander Edelman, ende dat zy int handelen vande Teerlinghen hem de hant dructe, also zy eenen yeghelijcken zeer gemeynsaem was, twelc oorsake was dat den jaloursch opstont. Ende Calore, die alreede gemerct hadde het droevige ende nadenckende leven van haer Lief, twijffelde terstont dat hy besmet was, met de schadelijcste siecte die eenen mensche mochte aencomen, was seer bedroeft, wel siende dat zy voortaen niet soude connen in ruste leven, hebbende steets een helsche schaduwe by haer, ende hadde wel gewilt zijns met eeren ontslagen te wesen, maer zy wiste dat desen onghevallighen so seer met hare liefde bevanghen was, dat de al te groote liefde hem gheworpen hadde inden afgront van dit boose nadencken. Nochtans naer dat zy het spel gelaten hadde, quam zy by haren donckeren, ende begon hem meer als oyt te troetelen: maer hy die vol bitter lijden was, ende die in zijn Ziele alreede gevoelde eene rasernije schadelijcker als van eenen besetenen, verwerp alle dit vleyen, niet afhoudende van suchten, ende dit lijden een weynich ophoudende, begon so seer te schreyen, datmen gemeynt soude hebben, dat alle de vochticheyt sijnder herssenen door zijn ooghen hadde moeten vloeyen, ende seyde eyntlijc: Ach mijn Lief, hoe paeyt ghy my met uwe troetelingen, die so seer van u herte zijn afgesondert, als den genen u na by is, die haest sterven sal, siende dese groote ontrouwe. Ende onsalige als ic ben, also mijne vrijheyt in slavernije ghebracht te hebben, dat ic noch van affectie noch van oorsake veranderen can, om te triumpheren over dese verraetster die my mint by ghelaet, ende omhelst op gelove. Onder wat Planete ben ic geboren, dat ic dese Vrouwe uytnemende lief hebbende, gelijc ick die beminne, sy nochtans van my geen werc en maect, dan by gebrec van ander geselschap, ende schijnt alleenlijc my uyterlijc te beminnen, om met mijn lijden te spotten? Hoewel dat Calore haer seer quelde om dese manieren van doen, ende dat zy vremt vont dat desen Sot

haer in meerder dwanc houden woude als oyt haren Man gedaen hadde, so ghebruycte zy nochtans voor datmael haer gewoonlijcke vrijheyt niet, hem latende daer in zijne raserijen: maer hem omhelsende, seyde tot hem: van waer comt u mijn Alderliefste dese nieuwe fantasie, dat sedert drij jaren herwaerts dat ghy hier verkeert, nu eerst jalours wert van my, sonder eenige oorsake, die u boven allen lief hebbe ende waerder als mijn eygen doen? Ist van heden dat ghy weet met wat gelaet ic onthale, ende toeve alle de gene die my comen besoecken, ende dat een yegelijck wellecom is in ons huys? wat hebt ghy ghesien oft vernomen in my, sedert dien corten tijt dat u de jalousie bevanghen heeft, twelcke u rechtvaerdighe oorsake geeft van clagen? Ick verstae uwe schalcheyt wel, ghy zijt mijns sat, ende sout gheerne van my scheyden, maer en weet niet by wat middel te beginnen. Neen, neen, behaecht u tspel niet, ick ben van meyninghe eer ghy crancker werdt dat ghy vertreckt, sonder my meer aldus te quellen.

Den ellendigen mensche die in zijn herte geen vreuchde meer gevoelde, hoorende d'antwoorde van zijn Lief, ende gheen acht nemende dat tgene sy seyde niet dan uyt gheneuchte ende jockernije was, seyde: Ach ellendighe als ick ben, ende wat meerder teecken tot een proeve van mijn erchwanen soude ick connen begheeren, als desen so lichtverdighen afscheydt die zy my gheeft, om dat zy des te vrymoediger troetele, andere die veel meer in hare gratie staen dan ick, die sulcx meer als yemant anders verdiene, mits mijne trouwe ghehoorsaemheyt, totte wreetste ende ondancbaerste Vrouwe die leeft? Calore ontsette haer datmael, ende langer niet connende verdraghen d'onbeleeftheyt van desen Raescop, antwoorde hem: Wat heb ick te doen met uwe sotternijen, onwaerdicheden ende sielbraken? Gaet henen ende verhanght u, wildy, ick ben moede t'aenhooren uwe erchwanen, ende verstoort over uwe sotte manieren ende gelaet, denct ghy dat ic een Beeste ben, om my te laten leyden, na den lust van eenen Hersselosen, als ghy zijt? Neen, neen, ic ben gewent in vryheyt te leven, ende niemant rekenschap te geven van mijnen handel, ic hebbe eenen Man die hem niet en stoot aen mijn doen, ende my dunct na dien hy hem daer met te vreden houdt, dat ghy

niet vreemt behoort te nemen tghene ick aenrichte, maer moet u genoech wesen de liefde die ic u draghe, sonder my hier te asen met uwe melancolie, ende van my te vermoeden daer aen ick in mijn leven noyt en dachte. Eylaes, mijn Liefste, seyde hy doen, het sal voor my een cleyn dinc zijn te sterven, mits dat ic stervende yets doe dat u aengenaem zy, ende en verstoort u niet om mijne fantasije ende vermoeden, want de groote liefde die ic u drage ende de vreese die ick hebbe u te verliesen, veroorsaken my dit groote lijden, ende wist ic dat een ander mijn plaetse ingenomen hadde, ic sweere u dat ic geen vierentwintich uren leven en soude. Wat seght ghy, antwoorde de Vrouwe, soudt ghy wel soo dwaes zijn, dat ghy om ghunste ofte onghunste van eene Vrouwe u leven sout willen crencken, ende veroorsaken tverderf van uwe Ziele ende goeden Name? laet varen dese ghedachten, ende zijt alleenlijck goets moets, seker zijnde so ghy my getrouwe zijt, dat ick u niet minder getrouwe ben, so moet ghy nochtans niet dencken dat ic daerom van hier verjagen mach, die hier ghewent zijn te comen, want so soude ick u van ghelijcken moeten buyten sluyten, ende u de vryheyt weiren my te versoecken, sulcx my een onlijdelijcke pijne soude zijn, ende swaerder als eenighe andere. Ghebruyckt uwe ghewoonlijcke wijsheyt, ende denct dat andere geen minder volmaectheyt hebben hen te bewaren, ende hun trouwe te houden als ghy, ende so ick u lichtelijc mijne liefde schonc, daerom moetmen niet seggen, dat ick so lichtvaerdich tot een yegelijck ben, ende ick en begheere geenen anderen Richter als u, mits afleggende de dwase inbeeldinghe, oft ghy oyt eenich Man ghesien hebt, dien ic de minste vrientschap bewesen hebbe, anders smakende dan de ghemeene van allen Vrouwen van mijnen doen? Ghy weet het, als die nimmermeer uyt mijn gheselschap scheyt, ende welcken ic wil dat alles siet wat ick doe, ende mijn woorden hoore. Meer andere woorden sprac Calore tot desen wanhopenden Dwaes, die hem seer weynich hielpen, om dat in plaets van dese jalousie uyt zijnen sin wech te nemen, sy die daer meer in plantte, so seer dat hy voortaen anders niet en dede dan rasen, zijnde so hartneckich gheneghen tot zijn dulle ende wreede ghedachten, dat hy gelijck hersseloos vele dingen dede die bewesen dat hy uyt

den verstande was, als die schier anders niet en sprac dan aen Calore, hem beclagende dat sy hem vergat voor eenen anderen. Want den Geck hadde hemselven so seer laten verwinnen van dese swaermoedicheyt, dat hoewel hy niet met allen en sach dat hem mocht versekeren tgene hy vermoede, so maectmen hem nochtans de Vliegen die zijn Lief custen swaerhoofdich, ende elcken lach oft lieflijck woort dat Calore yemant anders toesprac, waren so veel scherpe Messen int herte van desen Catijvigen. Want zijn Ziele hadde meer oneenicheden in haer, alsser Sterren aen den Hemel staen, ende gevoelde meer quellingen als hy oyt te vooren int vrijen wellusts ghehat hadde, somma scheen dat hem de doot bevanghen ende dat de wanhope hem tot haer getrocken hadde, om hem te doen spelen de Tragedie die hy corts daer na vertoonde, tot zijn grote schade ende schande. Het moest ooc wesen dat een qualijc begonnen spel also eyndichde. Want als Calore op een dach met een Edelman speelde, ende sy het verloor, so dacht desen beseten also haest dattet gedaen was, ende dat zijn Lief het spel gespeelt hadde, sulcx hy meynde hem toe te behooren: hierom den Edelman zijnde wech gegaen, keerde hem totter Ioncvrouwe, ende sprac: Ten is geenen tijt meer van veynsen, ic sie wel dat mijne tegenwoordicheyt u quelt, ende dat ghy in allen dingen trachtet my te doen wanhopen, dan ick sal u de tijtcortinge geven, op dat ghy met meerder vrijheyt uwe Boelen handelt, ende dien troetelt die u welgevallen. Calore en antwoorde hem niet voor d'eerste mael, ende verdroech lijdsamelijc genoech dat hy tot haer sodanige woorden sprac, int bywesen van eenen zijnen Dienaer: maer siende dat dese coortse in volharden veranderde, alsdoen verliesende alle lijdsaemheyt, sprac tot hem met grootert gramschap: Sal ic altijts dus gequelt werden, ende anders niet hooren dan de dwase inbeeldinghen van desen onsinnighen? Wie soude langer connen leven met een so erchwanich mensche als ghy? Zijt ghy jalours, gaet henen braken uwe erchwanen in d'andere Werelt, ende laet die vrolijc leven die hen niet bekommeren met uwe raserijen. Want als ghy toch doot wesen sult, sullen wy verlost zijn van een swaer pat, ende ghy geheelijck van nadencken tegen my, die u niet aen en gae, noch met

u nochte den uwen yet te doen hebbe. Den Ioncman die niet meer zijns selfs en was, maer veel meer vanden Duyvel beseten, als andersins, antwoorde zijn Lief. Nadien ghyt my beveelt, ic sal niet nalaten u te gehoorsamen, dewijle ic u onghehoorsaem zijnde niet soude connen leven, ende langer levende soude ic anders niet doen dan quelen. De Vrouwe en nam geen acht op de laetste woorden van desen wanhopigen Minnaer, t'sy dat zy op yet anders dachte, oft dat zy verwonnen van gramschap, zijns weynich acht nam, want hadde zy ghedacht aende cortheyt der redenen van desen Quant, zy soude met eenen vernomen hebben, dat hy verwonnen van siecte, anders niet doen conde dan daden van eenen onsinnigen Dwaes, ghelijck hy t'selve corts daer naer metter daet bewees: Want hy ging inde camer van zijn Lief, alwaer hy sonder te dencken noch op zijne conscientie, noch aen de dwaesheyt die hy volbrenghen woude, ende opt oordeel Godes over den Dootslagens, ende ooc dat het verboden is te gaen buyten zijn ghelit, dan met toelaten van dien grooten Capiteyn onser Zielen, die de doot gesmaect heeft, om ons het leven te geven, nam hartneckichlijck voor hem te sterven. Aldus nemende inct ende papier, twelc hy aldaer by ghevalle inde camer vant, maecte hy drie Briefkens, elc van dien by hem onderteyckent, het eerste van welcke hielt aen de Kerckelijcke Persoonen, met dese woorden: Na dien ic willichlijc den doot gecoren hebbe, om mijne ruste ende eynde van mijne smerte, ende dat my van niemanden gewelt is aengedaen, ic bidde de Religieuse van S. Dominicus Kercke, dat hun believe mijn lichaem te begraven in de ruste ende tGraf van mijne Voorouders. Merct desen ongevalligen, welcke gedenct aen de eere des Lichaems nopende de begraefnisse, ende en is so blindt niet oft hy siet wel d'oneere van de gene die berooft zijn van dit ghemeyne recht, so ghedenct hy nochtans niet dat het ghebet vruchteloos is den genen die verloren zijn, ende noch minder dat hy vrijwillich ende wanhopende zijn Ziele gaet overleveren den vyant aller godtvruchticheyt ende heylich leven. Dit Rolleken stac hy inde enckel-soolde-schoen van zijnen slincken voet, so wel dat de helft buyten hinck, ende gevoechlijc gesien conde werden. Het tweede hielt in de

bevestinghe van de gifte van zijne goederen aen zijn Lief by hem gedaen, willende dat zy die sonder verhinderinge genote, als haer de selve ghegeven hebbende wesende by zijne sinnen ende goet verstant. Maer den armen onsinnigen betoonde wel dat zijn verstant verre van hem gheweken was, ghemerct dat die om welcx wille hy gingh sterven, moeste wesen d'Erfghename van zijns Vaders goederen, sulcx haer noch by houwelijcke noch maechschap toebehoorde. Maer wat? het was een streec van liefde sonder vrientschap: want hy beminde Calore, maer hy haette hare lichtvaerdicheyt, ende was een doot-vyant van zijn eyghen leven, niet connende lijden dat de ghene die hem behaechde genuechte nam in haer eygen complexie, ende dat sy pleechde tgene zy niet en conde vergeten sonder seer groote veranderinge van haren aert. Dit tweede Briefken hielt hy in zijn slinckerhant. Het derde was van desen inhout: Stervende gelijc ick sterve met mijnen eyghen wille, niemant my daer toe dwingende als mijn seker voornemen ende behagen, so bid'ic mijne Moeder ende alle mijne Maghen, dat zy op dit mijn ongeval niemant willen versoecken, want ic de gene ben die alleen de schult daer van hebbe, ende moet daerom alleen beswaert wesen, die gecosen hebbe te sterven, om ontslagen te wesen het pac der liefde. Dit stac hy in zijn mont, met het eynde op t'welcke niet gheschreven was: ende op elc Briefken aldus gheteyckent, stelde hy den datum van den Dagh, Maent, ende Iaer onses Salichmakers M. D. XX. wesende tot Rome Paus Leo de X. ende Careld de V. Gecroont Keyser tot Aken.

Desen Duyvels Dienaer ende Beul zijns eygen levens, hebbende dit aldus volbrocht, bereyde metten Riem van zijn Rapier ende zijn Coussebanden so fraey zijn Hanghtuych ende Strick, dat hy hem selven hangende ende afwerpende van een groote Kist, eynde maecte van zijn liefde ende erch-waen, verlossende met eenen Calore vande pijne hem meer te hooren dus clagen.

Och Minnaers, dat dit seven oft acht honder Iaren geleden ware, datmen ons dit vertelt hadde, so souder eenige oorsake wesen van te vermoeden dat dit veel eer versiert dan gheschiet ware: maer en zijn noch gheen vijf-

tich jaren, so dat de memorie daer van noch geheel versch is, ende dencke dat noch tot Modena lieden in leven zijn, die dese gheschiedenis noch gedencken, ende die noch niet al vergheten hebben den name van Bartholomee Calore, welcke hebbende langen tijt verwacht haren Totto, ende siende dat hy langher vertoefde als hy ghewoone was, creegh eenich ontspringen in haer herte, sonder dat zy oyt ghedacht soude hebben aen dit ongheluck, dat een Man genietende de vrientschap van zijn Alderliefste, oorsaecke hebbe hem selven te quellen ende wanhopen, also hy niet te verwachten heeft dat hem aengenamer wesen can, oft dat een Man wenscht van de ghene die hy bemint, ende daeromme seyde zy tegen eene Dienstmaecht: Gaet henen, siet wat desen onsinnigen Dwaes maect, ende secht hem dat hy hier come, hy heeft mijns bedunckens ghenoegh geraest. De dochter was gehoorsaem, gaet na de camer, clopte meermalen, sonder dat haer yemant antwoorde: want Totto haer niet hooren conde, wesende ghenoegh belemmert voor Rhadamanto inde Helle, om hem rekeninge te gheven van zijn so haestighe ommebrenghen, ende door dat donckere Wout der wanhopende, hoe zijn lichaem op der Werelt begraven soude werden. De Ioncvrouwe hoorende so hart cloppen, staet op, ende gaet selfs cloppen ende haer Lief roepen, mette meeste beleeftheyt die zy conde: maer hy was so doof ende verbolgen, dat hy de soeticheyt ja Veneri selfs niet geantwoort soude hebben, al hadde zy selve voorts gecomen. Dit dede Calore twijffelen, ende voor haren oogen stellen de dreygingen des doots die desen Dwaes haer menichmael voorgehouden hadde, haer over sulcx versekerende dat hy zijn handen gebruyct hadde, ende dat zy ongetwijffelt niet en vermoede twelcke alreede niet en was gheschiet: daerom riep sy hare Dienaers ende oock haers Liefs, die by de laetste woorden geweest was tusschen Totto ende haer gevallen, totten welcken sy sprac, Ic hebbe alreede twee ofte drijmael voor dese deure geclopt, ende mijn Dienstmaecht so dicmael, om datter den Heere Fransoys Totto in is, ende weet niet wat hy daer doen mach, ic ben daerom van meyninge dat wy openen, tzy met wille oft onwille. Sy wert gehoort, als wesende haers selfs, ende gebiedende

den genen die zy loonde, men beweeghde de deure om die uyt hare hanghen te crijghen: maer gheduerende dit gheruchte quam den Man ende noch eenen Dienaer van den afgestorven, welcke alle eendrachtelijc de deure open liepen, ende comende inde camer saghen dit ellendighe spectakel van desen ghehanghenen, die hem so jammerlijck gheworght hadde.

Dit gherucht wert seer haest de ghantsche Stadt door gestroyt, ende liepen daer toe vele lieden om een so vremden sake te aensien, ende van niemanden verwacht die kennis gehat hadden van desen armen wanhopigen. Soo de Vrienden wijs geweest waren, zy hadden met een anderen decmantel dese schande connen decken, maer de droefheyt haer bevanghen hebbende, verloren hier in alle bescheyt, gelijc dien catijvigen in af te snijden zijn benaude leven. Dese, welcke oorsake geweest was van dit ongheluck, naer veel claghens ende schreyens over haer Lief, sneedt af alle gheneuchte ende tijdtcortinghe, en cleede haer niet meer costelijc, verliet alle danssen ende Spel, verkeerde ooc niet meer in de geselschappen, maer ginck bedect, om te verbergen de grote schoonheyt, welcke veroorsaect hadde sulcken schandelijcken doot haers Liefs: maer ten was geen tijt alsulcken remedie te gebruycken na dien de schade geschiet was: sulcx moest zy vanden beghinnen ghedaen hebben, ende niemandt geen oorsake te gheven om quaet van haer te dencken, also het niet ghenoech en is voor een deuchtsame Vrouwe, de deucht te beminnen ende te volghen, so zy niet en arbeyt dat haren goeden name over-een come met het verborgenste hares herten. So Calore niet al te aentreckende ware geweest, had zy sulcken ghenuechte niet ghehat aende lieflockingen, ende de Mannen met hare oppronckingen gevleyt, desen Dwaes ware op haer niet verlieft geworden, ende haer aen clevende soude het leven, zy haer eere ende voorigen goeden name niet verloren hebben.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen