Roomsche Reys
(1624)–Joannes Stalpaert van der Wiele–
Auteursrechtvrijt'zamenspraeks-gewijs tusschen Pieter de Reyser ende Abacuk fijnen broeder
[pagina 212]
| |||||||||||||
Genomen uitte woorden Isaiae cap. 8. ende 28.Ziet ick zal leggen inde Fundamenten van Sion Een grond-steen, een beprouf-steen, een houksteen, Die kostelick is, ende op het fundament gegrondt. LEzer! Om dat Redelick-bescheid int naevolgende gedicht haren theem vry wat lang van woorden, ende van regelen gemaekt heeft; zoo hebbe ick het zelvighe, omme u door de lengte niet te verveelen, in eenige Sectien ofte Kerven willen verdeelen, mette aenwijzingen, ende korte begrippen tusschen beiden.
NU word' ick eerst gewaer, als ick te weder-zijde
De Pausselikke Magt dus voorstaen en bestrijden
Hier hoor van deze luy, wat Isaias wou
Verclaren door die Steen die d'alderhoogste zou
Doen legghen tot behouf van Sions diepe gronden.
| |||||||||||||
[pagina 213]
| |||||||||||||
Een Steen, sprak hy, beprouft, een Houk-steen, daer gebonden
Op werden zou te zaem een twederhande muir.
Een kostelicke Steen; en die tot langer duir,
Dat is, om t'einde toe des werelds te volharden,
Op 't eerste fundament wel vast gegrondt zou werden:
Tot voordeel vanden geen die met een vast betrou
Hen hielen aen 't geloof van Sions hoog gebou.
Maer leider! tot verlies van elken, en van allen,
Die over deze Steen moedwillig wouden vallen.
En wat Steen is toch dit? dit dient wel ondertast.
En is het Christus niet? voorzeker; dat gaet vast,
Zoo wel in zijn persoon (in wien 't bizonder claer is)
Als mede in het hoofd van Petrus zijn Vicaris;
End' all' zijn volgers die van d'oudste tijden af
Noch dragen het gewigt van zijn bevolen staf.
Het blijkt: want hierom wou Heer Iesvs, zo wy weten,
Dat Simon, die voor heen maer Simon was geheten,
Noch krigen zou daer by, wel op zijn ampt bequaem,
Van een gehechte Rots een onbewogen naem:
Om Petrus metter daed en mette stem te wezen.
En hier om hiel de stoel, die Petrus uit gelezen
Heeft tot zijn hooge school, altijd zoo vasten stee,
Dat haer de Helsche poort, wat kracht of list z'ook dee,
De breedte van een stro, noch noit en kon verzetten
Van 't eens ontfangen woord. Och! wat all' rode wetten
Weerstondtze aende pley, verdrougze op de bank,
Van Neroos tijden af, drie hondert Iaeren lank;
Tot dat haer Constantijn door Gods genae bevrijde?
Maer wat most zy daer nae wel van Arrius lijden?
Wiens Sect gewapendt met de Keiserlicke hand,
Haer schelde door Valent, en schende door Constant.
Wat opgeraepte spijt, wat onverzoende haten
De'en wel aen deze stoel de Nestors, de Donaten,
En wes de ketterij oit broide uit haer nest?
| |||||||||||||
[pagina 214]
| |||||||||||||
Hoe wordenze verfoeit? hoe wordenze verpest?
Wat schennis most z'al zien? wat lasters most z'al horen?
En hoe had haer de nijd der Griecken niet doen smoren,
Ter-wijl de hoge moed van 't Room-jalours Bysant
Haer stafzo lang bevocht, ten waer haer d'eige hand,
Die op de Helsche Poort haer had belieft te stijven,
Haer sporten ook gesterkt hadd' op het Griekse kijven?
Helas! 't onzalig volk, 'twelk tot een clare straf
Van haer verdraeide zucht, nu mette Bisschops staf
Gedrongen onder 't juk van d'Hottomanschen toren,
De vrydom van Gods-dienst te zamen heeft verloren;
Tuigt nu met haer verdriet, en roupt met haer ellend:
Ziet dat ghy d'hoge stoel van Petrus niet en schendt.
Hadd' ik my des gewacht (Leerdt, Leerdt aen mijn exempel)
Ick waer noch in 't bezigt van Myter en van Tempel.
Nu miss ik z'alle bey, tot wrouging van mijn ziel,
Om dat ick over 't hecht van deze Houk-steen viel.
Dit tuigen niette-min met tastelicke rede
d'Henrici alle beid', en Frederik de twede:
Met Ottho noch daer toe de vierde, die haer zwaerd
Op 't hard van deze Rots, niet anders als geschaerdt
En hebben, zoo wanneer zy haer bezitters quelden
Met heimelick bedrog, of openbaere velden.
Voor-zeker alsmen dit nae menschelicke reen
Wou onderzouken, wie zou achten niet dan een
Van deze grote mans (ick laet staen met haer allen)
Waer mans genoug geweest, de Zetel te doen vallen
Van haer verheve stand, had haer de Sauvegaerdt
De Hemels, op 't geweld der Hellen niet bewaerdt.
| |||||||||||||
§ Eerste Kerf.Inde voorgaende § is vertoondt de onbewegelicheid der H. Kerken, deur middel van vierderley beprouving, te weten, van Heidenen, Kette- | |||||||||||||
[pagina 215]
| |||||||||||||
ren, Griekse Schismatiken, ende eindtelik van quade Christenen. Voordaen wordt het zelve bewezen, door 't quaed leven zelfs van eenige Pausen. Waer uit dat gespeurdt wordt een zonderlinge voorzigtigheid Gods int hand-haven vande Roomsche Stoel. Item de kostelikheid van deze Kerkelicke Rootz-steen aengewezen, eerst deur de bekeringe der Volken; ende daer nae niette-min deur de Eendrachtigheid der Leeraeren. Iae wilder iemand dit vry claerder noch zien bliken,
Die slae met goede stae eens open de Chroniken,
Die van de Roomsche Kerk, en van al 't geen daer in
Gebeurdt is, sijn gedicht: Voorwaer, als ick bevin
Aen d'eene zy 't getal van schismen en van twisten,
Aen d'andere de schaer der geenre die deur listen,
Of zucht van geld of eer, gekomen totte staf,
Bekladden d'hoge Stoel, onteerden 't heilig Graf
Ga naar voetnoot*Van Petrus d'eerste Paus, met ondeugd van quaed leven;
Zoo'n kan ick laten niet den Hemel lof te geven
En roupen over luid met een dankbaerig hart:
Heer Iesv! sijt gelooft van hier tot aen 't gestart;
Die zoo getrouw van woord en heilig sijt van werken.
'Ten is niet dan uw' hand, die 't fundament der Kerken
Heeft van 't begin geleit, end' altijt zoo gestijft,
Dat ook wanneermen twist, of om de zetel kijft,
Of als de Harders deur quaed leven ons ontstichten,
Men niette-min de toorts noch even claer ziet lichten,
Door 't gansche Aerden-rond, van uw' gepreekte wet.
Lof sy uw' lieve zucht, danck heb uw' stark gebed,
Daer mede ghy 't Geloof kreegt Petri niet te feilen.
't Is zoo: hier quam van daen de overvloed der heilen
Zoo menig alsze sijn, die 't kostelicke werk
Verfraijen van Gods Huis, vercieren van Gods Kerk.
Van hier quam al de tucht, van hier all' d'exemplaren
| |||||||||||||
[pagina 216]
| |||||||||||||
Van vrome Confesseurs, ende starke Martelaren;
Die met de grootste deugd vereerden 't grootste Ampt.
Van hier quam 't hete vier, daer Romen mee bevlamt
Heeft tot het waer geloof, de Duitschen en de Waelen,
Wanneerze haer 't verbond des Heeren dee vertalen.
Iae daer en wordt nau Land beschenen vande zon
Des Christelicke wets, 'twelk Romen niet en won
Door uit-gezonde last van klouke Predicanten.
Ick laet nu 't koude Noord, ick zwijg nu 't Rijk Levanten;
Wie preekten eerst den Rhijn? wie leerden eerst de Maes?
Voorwaer 'twas Willibrord, en naer hem Bonifaes.
Gezonden deze, van Gregorius de twede:
En geene niettemin, van Sergius, die mede
Eerst met alzulken naem de eige stoel bezat.
Sulks ook niet lang voor heen van daer ghezonden had.
Sijn tweden Augustijn, Gregorius de eerste
Naer England, daer Neptuin, noch met Diana heerschte.
'Ken zeg gu vorder niet: maer weet dat naevenant
Daer nau te vinden was iet wes in eenig Land
Van Goddelikke haef, of Christelikke schatten,
Of deze rijke Rots en hadd' het haer doen vatten.
En waer komt toch van daen (dit dient hier niet geheelt)
Daer yder ketterij zoo onderlingen scheelt;
Dat d'algemeine Kerk verspreit door zoo veel volken,
Bespreekt door zoo veel taels, bedient door zoo veel Tolken,
Nochtans in alles wes 't geloof des Heeren raekt,
Zoo eenzaem is gezindt, zoo enkel is bespraekt,
Dat d'eene niet een haer van d'ander komt te wijken?
Voorwaer een eenig merk, daer Christus aen doedt bliken
| |||||||||||||
[pagina 217]
| |||||||||||||
d'Oprechtheid van zijn Kerk; ter-wijl de Calvinist
Zoo lang hy is geweest, zoo lang ook heeft getwist:
En noch hoe langs hoe meer, deur nieu gevonde keuren,
Van Gommer end' Armijn, zijn lering ziet verscheuren.
Maer weetge waert hem schort dat hy dus los ghelooft?
Het is om dat hy is een Lichaem zonder hooft.
Het is om dat hy hem van d'Harder heeft gescheiden,
Die Godes zoon belast zijn Schapen heeft te weiden.
't Is om dat hy op Zee verstotend' het Compas,
Wil drijven zonder Roer, en zeilen zonder glas.
't Is om dat hy te veld den Capitein verlaten,
En Hopmans magt gegundt heeft alle de Soldaten.
Dit, dit is d'oorzaek van zijn onbestierdt gevoel.
Gelijk te weder-zy d'Apostelike Stoel,
Die Christus heeft belast zijn broeders te versterken,
Alleen de eendragt is der Katholiker Kerken.
Hier luistertmen nae 't hoofd, hier trektmen op de sein.
Hier vechtmen op het woord, van d'opper Capitein.
Hier zietmen nae de baek, die Christus heeft ontsteken.
Hier boudtmen op de grond, die niet en kan gebreken.
Hier vaertmen op het Roer, hier zeiltmen op het glas.
Hier gaetmen inde wey, hier eetmen van het gras;
Hier doedtmen alles op de Harderlicke roede,
Van hem die Godes zoon zijn Schapen gaf te hoeden;
En tot een fundament van 't Kerkelick gebou,
Op zijn grond heeft gegrondt; op datter niemant zou
Bezorgt sijn voor zijn werk, wanneer hy maer ghevonden
Zijn timmeragie werd' op deze Steen te gronden.
En dit wou Amos zoon met zijn voorsproke reen:
Dat op het fundament, gegrondt zou sijn de Steen.
Dat is, dat Petrus magt op Iesvs zorg zou steunen:
Zoo zeer (al zou noch een Calvijn hier over kreunen)
Dat niemand tot den Heer, en zou geraken, die
Door Petrus niet en quam. Want dus ist dat ick zie
| |||||||||||||
[pagina 218]
| |||||||||||||
Cornelium bekeert, wanneer hem werdt geboden
Van Iaffa t'zijnder leer, den Harder te doen noden.
Zoo dat wel eer te recht van Leo wierd gezeidt:
Indiender eenen man zoo stout is die hem scheidt
Van Petro, wiens geloof den Heer heeft willen stijven,
Dat hy van Gods genae ook zal versteken bliven.
De Leeraer sprak voorwaer, meer als met dubb'le reen;
Want dit was toch voorzeidt aldus van deze Steen:
Dat recht gelijk z' het heil zou wezen vande zielen;
Zoo ook 't bederf zou sijn van die daer over vielen.
Nota. Ten is niet van node dat de Nieu-gezinden, zich zoo curieuselicken pijnen in opzouken der zonden van eenighe Roomsche Pausen. Alzoo de Katholiken hen-luiden de zelve volbodelicken toestaen, zonder achterdencken nochtans dat de waerdigheid vande Stoel Petri, daer deur eenigsins verdonckert ofte vermindert werdt; maer veel eer verheven ende vermeerdert. Als blikende daer uit, dat de zelve deur de voorzigtigheid Gods, zoo van allen kanten teghens de poorten der Hellen gestijft ende ghestarckt is, datze niet alleen de uitwendige vervolginge de Tyrannen, Ketteren ende Schismatiken stand-vastelicken heeft verdragen; maer oock deur het quade leven van eenige Pausen zelfs; niet bewoghen heeft kunnen worden vande oprechtigheid des geloofs. | |||||||||||||
§ Twede Kerf.Schriftuirlick Bewijs, dat Antichristus een zeker man zal sijn: een Iode, uit het gheslachte van Dan, ende vande Ioden aengenomen voor Messias. Item dat hy niet komen en zal voor den uittersten ondergang van 't Roomsche Rijk. | |||||||||||||
[pagina 219]
| |||||||||||||
Dat Helias ende Enoch te zijnen tijde verschinen zullen. Ende eindtelick niet langer als twee en veertig maenden zal heerschen. 'Twelk alles zoo veel past op den Paus van Romen, als een tang op een Varken. De zeven opgeworpe Teikenen Antichristi, die te pijne waerd schijnen, overghehaelt ende wederleit. Maer dit verhoede God. En zekerlick de klacht
Daer op de hoge Stoel van Petrus wordt veracht
Tot Antichristus toe, dunckt my toch al te spijtig.
Gelijk de Reiser hier, voor d'eer zijns Harders vlijtig,
Met texten van Schriftuir, wel duid'lik heeft verclaerd.
Weg, weg met Antichrist! 'tis nau verhalens waerd,
Dan by den geenen die moedwilliglicken twisten.
Den rechten Antichrist, het hoofd van d'Antichristen
En is maer eene man, die Paulus zomen ziet
Aen 't Thessaloonsche volk, een man der zonden hiet,
Een zone des bederfs, en die te zijnder dagen,
Deur d'aemtocht van de mond des Heeren werdt verslagen.
Wat past dit op den Paus, die d'een naer d'ander komt!
Behalven dat de Schrift ons heeft een tijd genomt
Dat Antichristus Rijk precijs zal bliven staende:
Te weten langer niet, als twee-en-veertig maenden.
Daer Petrus hoge Stoel nu vijftien hondert Iaer
Bezeten is geweest. ten derden zegt my waer,
Of wie heeft oit gezien dat deur den Paus van Romen
Van boven uit de lucht het vier is neer gekomen,
Gelijk van Antichrist Ioannes heeft voorzeidt?
Men heeft ook in het Huis des Heeren goed bescheid,
Dat Antichrist uit Dan een Ioed' sal sijn geboren,
En daerom van de Io'en ontfangen en verkoren
In Christus plaets; al komt hy uit zijn eigen naem.
Maer hoe is op den Paus te duiden dit bequaem?
| |||||||||||||
[pagina 220]
| |||||||||||||
Die van de Io'en gewraekt, en noit noch, by mijn weten,
Een Iode op de Stoel nae Petrus heeft gezeten.
Vougt hier noch by dat eerst (naer Pauli wijs vermaen)
Het wijd-beromde Rijk van Romen moet vergaen,
Eer dat het snode hoofd des boosheids zal verschinen.
Maer nu zo zietmen noch meer wassen als verdwijnen
De Keiserlikke Croon. Besluit ghy voort de rest.
End' ick zal midd'ler tijd u zeggen noch voor 't lest
Zoo lang Helias noch, end' Enoch niet en komen,
Dat Antichrist geen stoel kan hebben binnen Romen:
En noch veel min gehadt een zulken langen tijd.
En hier mee is Calvijn zijn Antichristus quijt.
De waerheid is te hoog, en hoe haer komt te heffen
De spijt, z'en raekt haer niet: maer recht gelijk het keffen
Vant janckende gediert, den Dogge niet en let;
Zoo'n heeft den Ketter ook van 't schelden niet te bet,
Dan dat hy hem vermoeidt, bezondigt, en behindert.
d'Apostolike Stoel blijft gaef en onvermindert:
Niet anders als een Roots, die van de woeste Zee
Geslagen, niet en wijkt een duym-breed van haer stee,
Ter-wijl de golven en de baeren op haer breken.
Dus breekt ook min noch meer het zeven-voudig teken
't Welck Abacuk ghedroomt heeft op de Roomsche staf.
Het eerste is maer wind: het twede niet dan kaf,
En 't derde belligh schuym, 't welk van de lucht ghesmeten
Werdt gins en weer, tot dat het ganschlick is ghesleten.
Neen Abacuk, neen man! en denkt niet dat de Paus
Hier om een weinig zwarts, daer om een hand vol graus
Van schuymers die al-om het heiligste vertreden,
Verlaten zal 't gebruik van d'alder oudste zeden.
| |||||||||||||
[pagina 221]
| |||||||||||||
§ Derde Kerf.De gekroonde Myter, Draeg-stoel, ende eerbiedige Voet-val des Paus verdedigt. Stijfledigheid der Nieu-gezinden int buyghen vande knien; teghens de Exempelen vande oude Christen Keiseren ende Koningen. Voorzigtigheid Gods int doteren vande H. Roomsche Kerk, ende andere Katholike Stiften, tegens 't verloop van tijden. Op-werping teghens de tijdtelikke magt der Kerken, bejegent met het voor-schrift Petri, ende mette rechte rede, als datmen God niet tenteren, maer zich zelven helpen moet, om van Gode geholpen te werden. T'welk by-zonder kracht heeft teghens de Nieu-gezinden, nae wiens opinie, alle de Mirakelen, terstond nae de Apostelen tijden, t'enemael op-gehouden hebben. 'Tis meer als duizend Iaer, dat hy om 't grijze hoofd
Nu draegt een gulde Plaet twee-voudelik geklooft;
En nu by wilen ook een hoed, die met drie Kronen
Het drie-der-hande Rijk des Heeren kan vertoonen.
Van d'eige zelve tijd, en van noch langer mee
Gebruikten hy 't gestoelt, nae d'oude Roomsche zee,
Daer in men was gewoon te dragen op de schoeren,
Den geenen die zich nu in Koetsen laten voeren.
Wat nu d'eerbieding raekt die 't Christen volk hem doet
Door 't buygen vande knie, oft kussen vande voet:
Dat is zijn Ampt wel waerd, en zulks verdient den zegen
Die hy de goe Gemeent gheeft van zijns Meesters weghen,
| |||||||||||||
[pagina 222]
| |||||||||||||
Deurt teiken van het Cruis, geslagen over hen.
Maer 't Zwingliaensche school (indien ick immers ken
Te degen de gewoont van haer gepleegde zeden)
Ter wijlze ook voor God nau buigen haere leden,
Wat wonder ist dat zijt dan weigeren te doen
Ter eeren vande knechts, die Godes Schapen hoen?
Dan 't Katolijk gezin, die, nae de werken tuigen,
Te zaemen hangen schier met kruipen en met buigen,
Beknielen niet alleen den oppersten Prelaet,
Maer ook de minste Paep, die voor den Autaer staet,
Of inde Biecht-stoel zit; om dies-wil datze meinen
Haer groot te maken met haer zelven te verkleinen:
En weten dat de Schrift hen opentlicken leert;
Die u, die my versmaedt; die u, die my vereerdt.
Midsdien en was de Paus ook immermeer zoo slecht niet,
Dat hy, die hem doorgaens van Godes knechten knecht hiet,
Aenvaerden zou de eer in eigene persoon,
Die hem ghedaen wierdt om zijns meesters hooghe Croon,
't Was deze daer het oog op hadden de Iustinen
End' in het Fransche Rijk de Carels, de Pippinen
End' andere met hen, als z' haer gekroonden Hoed
Afleggende, den Paus nu vielen eens te voet,
En nu by wilen eens haer lieven dienst besteden
Int leiden vande Muil, daer op hy quam gereden.
En wie kon deze eer hem qualick nemen af,
Ten aenzien van zijn Heer, en van de grote staf,
Die aen zijn hand gereikt, hem des wel maekte waerdig.
Een Ambassaedt doet wel, end' is vry van hoovaerdig
Te hieten, als hy nae zijns Konings adel, tracht
Te zitten op zijn plaets, te werden hoog geacht.
Dus doedt den Harder ook. Iae met veel groter rede,
Alzoo 'tgemene best van all' de Christen leden
| |||||||||||||
[pagina 223]
| |||||||||||||
Van 't hoofd te hangen schijnt. byzonder zo wanneer
Men d'eerste liefde, die het Christen-dom wel eer
In d'opgeleide pligt haers wezens plag te houwen,
Nu ziet hoe langs hoe meer vervallen en verkouwen.
En dit was Gods beschik ('ken twifel daer aen niet)
Die alle d'eeuwen peilt, end' elcke stond door-ziet,
Dat hy zijn Kerk voorzag, alleen niet mette Roede,
Maer op een quaden dag ook met alzulke goeden
Van rijkdom en van magt, als oorber waeren, om
Te stijven het gezag van zijn gebouden Dom.
En dit was dat my flus uitnemelick behaegde
Int Reiserlick bescheid, als Abacuk beklaegde
Den rijkdom vande Kerk. voorwaer de Machabeen
Versterkten met haer zwaerd niet weinig deze reen.
By namen numen heeft by voorschrift kunnen merken,
Dat aen den Duitschen Rijn, veel Bisschoplicke Kerken
Door Luthers kettery, nu zouden leggen plat,
En hadden zy het zwaerd niet by de staf gehadt.
't Is zoo: het oude Trier, en 't Agrippijnse Ceulen
Liep nu al inden haem van Maertens malle meulen:
De kettery hadt nu tot haer volkomen wensch
't Herbipolijnse Stift, en 't wijd-beromde Mens,
Hadd' hem den wizen Raed des Hemels niet beneven
Den Bisschoplicken Hoed, den staelen Helm gegeven.
't Is deze, daer deur God, die alle dingen doedt
Van end' te ende sterk, en tusschen beide zoet,
De Kercken heeft gestijft, de Templen heeft behouwen
Die hy door Bonifaes, en Wilboord heeft doen bouwen.
Ghy zult my zeggen: hoe? en stondt dan haer geloof
Op Gode niet zoo vast, dat hy haer wel van roof
Beschermen kon, ten waer zy met gestaelde handen
Het uitterlick geweld weerstonden der vianden?
In-zonderheid nae-dien men nergens noch en leeft,
Dat by d'Apost'len zulks beouffendt is geweest.
Maer wel dat zy de magt der Heidenen verstreden
Door pijnen dieze le'en, en wond'ren dieze deden.
| |||||||||||||
[pagina 224]
| |||||||||||||
Maer lieve! die dus spreekt weer-spreekt uw' eigen wet.
Of zegt my eens waerom ghy Reformeerders met
De wonder-daden spot? end' als de Katholiken
V porren met goe re'en uw' zending te doen bliken
Die buiten d'oorde is, met eenig wonder werk,
Zoo slaejet inde wind; en zegt dat Godes Kerk
Niet dan in d'eerste tijd van Christus twalef Boden
Mirak'len had van doen, en teik'nen had van node.
Maer die de Tolken nu tot wonder-daden vergt,
Dat hy den Hemel quelt, en Gods genade tergt.
End' hier mee gaedy voort, en preekt van boven neder.
Maer waerom stiert ghy dan den Katholiken weder
Tot teikenen alhier? en wilt dat z'haer alleen
Behelpen met gedult, en weeren met gebeen,
Wanneermen haer bevecht. Neen Abacuk! neen maetje!
Gh'en krijgt de goed' Vrbaen, zoo ver niet met een praetje,
Dat hy verlaten zal om Luther of Calvijn,
Het geen hem eertijds gaf de grote Constantijn.
Hy weet toch al te wel van wien, en waer hy lijen;
En waer hy somtijds moet zijn kinderen kastijen,
Als haer verdraeide wil, ontrust zijns Heeren Huis.
De alder-eerste Paus verdroug het roode Cruis:
Maer weet ghy wel van wijen? door zoukt, het was een Heiden.
Iae om dat hy hier in zou leeren onderscheiden,
Zo lees ick, met goed blijk, als dat hy op zijn woord
Wel man en vrou gelijk, doen steken heeft de moord.
Maer dit was een paer volks, 'twelck deur den Doop verbonden
Aen Christo, van zijn Kerk was straf-baer voor haer zonden;
Om in de Christen tucht, te houwen 't Christen volk.
Onthoudt vry desen Text, fijn man! en vraegt uw' Tolk
| |||||||||||||
[pagina 225]
| |||||||||||||
Ezechiel, wanneer het hem eens komt gelegen,
Of hy te hebben meint, iet redeliks hier tegen?
End' ingevallen jae: dat hy van lid te lid
Zijn Grieven stel, mids dat Vrbaen in zijn bezid
Noch bliven zal, tot dat hy of met wonder-werken,
(Gelijk hy werdt verzocht) zijn zending komt te sterken;
Of zeker doe te niet, wel tot gemeene spot,
Het oude spreek-woord: helpt u zelfs, zoo helpt u God.
Het komt een Christen toe, nae Bybel en nae rede,
Altijd zijn best te doen: en die't ook niet en dede,
Zou handelen als of hy God tenteren wou.
De spijs is voor de nood, de haerd-stee voor de kou,
Het water voor den dorst, den oly voor de zweren;
En al die 't stout geweld zijns viands af wil weren,
Moet wezen op zijn hoed', en doen zoo veel hy kan.
En dit gedaen zoo mag, jae moet een red'lik man
Het geen hem noch ghebreekt, van Gods ghenae verwachten:
Maer nae geen spijs te zien, ofnae geen vier te trachten,
Het water te weerzien, den oly te versmaen,
En zijn verweer alleen op God te laten staen,
Ter-wijl men hem voor-zien noch kan met eigen handen,
Tot nut van zijn behouf, of stut van zijn vianden;
Verdient wel datmen lijdt, het geene datmen draegt,
End' in zijn zwaerste nood van niemant werd beklaegt.
| |||||||||||||
§ Vierde Kerf.De rijkdom vande Roomsche Stoel, nae-der bewezen uitte Ambitie vande Heidensche ende alder-edelste Romeinen, die nae de zelve snakten. Gelijckenisse tusschen de Nieu-ghezinden, besmalende den Paus met het Kerkelicke inkom- | |||||||||||||
[pagina 226]
| |||||||||||||
men; Ende den Wolf, bekrijtende den Harder met zijn honden. Nota. Deur 't vuil bevlakte vel, wordt hier verstaen N. Machiavellus, Florentijn, Die met zijn schadelicke bouken, zijn Vader-land geweest is tot grote schande, ende veel Princen tot bederf. Vande Eerbiedigheid ende Boetvaerdigheid Theodosij, op de berispinge van S. Ambrosius, ziet Ruffinum lib. 2. c. 18. Paulinum in vita S. Ambrosij. Augustinum lib. 5. de Civitate. c. 25. Ende Ambrosium zelfs. Epistola 28. ad Theod. & in funero Theodosij. Dan dit's niet dan te veel van deze zaek gesproken.
Hadd' ik een ding alleen gezeidt ick had gebroken
Vw' ongerijmt beklag van 't Pauselicke goed.
Leest maer den Stridonees en ghy sult worden vroed
Hoe dat te zijnder tijd (let wel op dit exempel)
Wanneer naer uw' beken noch gaef was Christus Tempel,
Een edelste Romein met naeme Pretextaet,
Zeer loffelick beromt, maer die een groten haet
Hadd' op de Christen wet end' alle Christen menschen,
Om 't Pauselicke Ampt plag zonderling te wenschen.
Maer tot geen ander end, midts dat hy ydel was,
Als om den grooten naem, end' om de rike kas,
Die met de Bisschops-stok, te zaemen was te winnen.
En namentlick als hy zich eens had laten vinnen
By Damasum den Paus, die hem met heus vermaen
Van vaste reden zocht het Chrisdom aen te raen,
Dat hy voor andwoord gaf, begerich na de kisten;
Ruymt my de Roomsche stoel, End' ik werd huiden Christen.
Dus hy besluit dan vry, dat nae-venant de maeg
Ook wezen most den brok, daer op hy werde graeg.
Nu zal ick met verlof ook een Conclusy maecken:
Indien het grote goed de Pausen niet doen laken
| |||||||||||||
[pagina 227]
| |||||||||||||
En kon in d'oude tijd, waerom zal Innocent,
Of die nu zit Vrbaen, om min of meerder rent,
Nu Godes vyand sijn, of Antichristus wezen?
Hoordt Vriend! het gaet met u by nae gelijk wy lezen;
Dat wilen eens de wolf verhongerdt op de proy,
Hem veinsde een bestand te maken mette koy;
Mids datze lieten gaen den Harder, en de Honden.
't Sijn dezen, sprak het dier, die u van zoo veel wonden,
Als ghy tot noch toe lijdt, de oorzaek sijn geweest.
'k Vermag den Harder niet, Ik haet het baffent beest!
Maer u die Schapen sijt, bemind' ik al mijn leven.
Gh'en hebt niet meer t'ontsien, gh'en houft niet meer te beven
Voor my of mijns gelijk, verzet maer van haer plaets
Den Harder en den Hond, en wy-luy blijven maets.
Wat dunkt u, was die peis wel raetsaem t'accepteren?
Zoo'n ist noch min noch meer geraen voor 't huis des Heeren
Te laten haer Pastoor, noch voor den dezen mee,
Op een beveinsde hoop van aengebode vree,
Het Kerkelicke goed te ruimen of te wijcken.
Want dit gaf hem den Heer om d'opgeblaze Rijcken
Te houden in bedwang van vaderlik gezag.
Helas! de Schepter is nu niet gelijkze plag.
Het vuil bevlakte vel, 't verwijt der Florentinen,
Heeft ons nu deur sijn les, te hoof schier doen verdwinen
De zucht van Constantijn en d'eer van Theodoos.
Al waer nu schoon Vrbaen verandert in Ambroos,
'Ken weet niet of hy ook wel eenen Prins zou vinden,
Die hem nu met zijn woord zou willen laten binden
Gelijk als deze dee, wel eertijds te Milaen.
't Is nu Raison d'estat die voor de rest moet gaen;
Al zoumen 't Autaer Gods, daerom ook nier doen leggen.
Dan wat dat hier van is; Ick heb wel hooren zeggen
Die par raison d'estat 't geloof is tot een quel,
Zal par raison d'estat ook varen inde Hel.
Wat nu de rest belangt van Antichristus teeckens,
En dunckt my voorts niet waerd te wezen een woord sprekens.
| |||||||||||||
[pagina 228]
| |||||||||||||
Te min, alzoo de tijd end' arbeyd gaet te loor,
Daer geen opset en schijnt te wezen van gehoor.
End' of wy schoon hier op, noch langer bleven twisten,
En ghy noch even zeer den Paus bleeft Antichristen;
Zoo zoud' ik, wel te recht bewogen door uw' spijt,
Verwecken niet dan gal, en quisten niet dan tijd.
| |||||||||||||
§ Viifde Kerf.Vier verzekeringen. Te weten, Eerst, dat Petrus van Christo gesteldt is tot een algemeinen Harder van alle zijn Schaepen. 2. Dat Petrus de Bisschoplicke Stoel van Romen tot zijn dood toe bezeten heeft, ghelijk hier boven bewezen is inde derde handeling. 3. Dat deze alghemeine Magt Petri aen de Bisschoppen van Romen, als wezende zijn wettige Successeurs gebleven is, bewezen mette rede van Successie, midsgaders de ghetuigenissen der Griekse Vaderen; ende namentlick de verclaringe vande oude beschreven Rechten, L. Redentes honorem C. de Summa Trinitate & fide Catholica. Gevoelt ghy wat u lust. By my, daer sijn vier zaecken,
Die my de Roomsche Stoel doen kennen tot een Baecken,
Daer op dat zeilen moet, al die ter haven tracht.
Het eerste is de last van d'algemeine magt
Die Petro is gegundt, om, sonder t'onderscheiden
Van d'een of d'ander kust, zijn meesters Vee te weiden.
Het tweede is dat hy nae 't zekere gevoel
Der Vad'ren binnen Room, de Bisschoplicke stoel
Een langen tijd bezat, tot dat hy daer ter stede
Liet hangen aen een Cruys, zijn deur-geboorde leden:
| |||||||||||||
[pagina 229]
| |||||||||||||
De voeten nae de lucht, en 't grijze hoofd om neer,
Tot mindering zijns zelfs, en glory van zijn Heer.
Het derde volgt hier uit: nae dien te Room gebleven
Zijn Stoel is en zijn Staf, dat Christus die gegeven
Heeft aen zijn Volgers, die naer hem gekomen sijn.
End' of my dit besluit of Luther of Calvijn
Ontkennen wou, zo vraeg ick hen ter goeder trouwen:
Of Christus dan zijn woord geweigert heeft te houwen,
Dat hy tot 's werelds End, zou bliven by zijn Kerk?
Och! hy en feilde noit; zijn waerheid is te sterk.
Noch hy en wou alleen niet voor een weinig Iaeren
Die Petrus leven zou, zijn kinderen bewaren,
Tot stijving van geloof, en vordering van tucht.
Wie zou dit schriven toe zijn Vaderlicke zucht?
Neen; 't geen hy Petro gaf, dat heeft hy hem gegeven
Om in zijn Successeurs, naer hem te blijven leven,
Zoo lang hier duiren zou zijn dier gekochte erf.
Dit brengt de reden mee van 't wettige besterf:
En zonderling in't stuk van Kerkelicke staten.
Als Marcus aen den Nijl, zijn zetel quam te laten,
En Iacob inde Stad, daer wijlen onzen Heer
Gekruist wierd, quam de magt van haer gheruimde eer,
Weer-om van hand te hand, aen alle die Prelaten,
Die in de zelve stoel, nae d'een of d'ander zaten.
En dit is nae-venant in alle Kerken Gods.
Hoe zou de Roomsche dan, die d'onbewoge Roots
Gevallen is te beur, alleen hier in gebreken?
Neen; dit gaet al te vast. end' al en kon ick spreken
Hier niet een enkel woord, zoo roupt het d'eige zaek.
End' of hier even-wel de onbeschaemde kaek
Van eenig sijn gezel, zou tegens willen woelen;
Zoo stijf ick mijn bescheid met het gemeen gevoelen
Der Leeraers, die van ouds geloofden dat de Kerk
Van Romen, was de grond van Gods gheboude werk.
| |||||||||||||
[pagina 230]
| |||||||||||||
Ick gae hier nu voor-by al willens de Latinen;
Op datze u uit zucht te tuigen niet en schijnen,
Als wezende quansuis het Kerkelick gewigt
Daer onder datze staen, te vorderen verpligt.
De Griecken die nu schier van seven hondert Iaeren
Ialours sijn vande Stad, die zullen bet bewaren
Het recht van Cephas Huis. Och! met wat groter lof
Verheft wel Ireneeus 't Apostolike Hof?Ga naar voetnoot*
Hoort, dus sprak hy rondt uit: het is de Kerk van Romen,
Om 't opperste gezag, daer alle Kerken komen
Mee moeten over een, dier sijn in't Aerdsche rond.
Dit is de grootste toch; en, zoomen weet, gegrondt
Van Peter en van Paul. zoo dat wy met goe reden,
Door 't Bisschoplik gevolg, van dier tijd af tot heden,
Gebleven in die Stoel, beschamen all' de geen,
Die op haer nieuwe zin, het oud geloof vertreen.
Dus hy: En meer daer toe, 't welk hier te lang zou wezen
Te stellen op 't papier. ghy meugt het zelfs gaen lezen.
't Staet in zijn derde rol, end' aen het derde hooft.
Maer op dat ghy te bet, 't geen hy hier leerdt, gelooft:
Zo ziet ook all' de rest, gh'en houft maer in haer bouken,
De blad'ren om te slaen, de plaetsen op te zouken,
Die ick tot u gerijf al-hier om t'eer gedaen
Te hebben, mette pen u heb doen wijzen aen
End' als ghy hebt gezien Gregoor van Naziansen,
Cyrillum, Epiphaen, Ioannem van Bysansen.
Bazyl, Theodoreet, den groten Athanaes,
En die 'k wel eerst genomt mogt hebben S. Ignaes,
Zoo vougt daer by voor 't lest, of bidt de Advocaten,
Dat z'u in hun Comptoir, eens gins en weer toe-laten
Te openen het bouk 't welk Codex is genaemt.
En maekt des Keisers wet, u dan noch niet beschaemt,
Zoo geef ik't met u op, als met een die bezworen
Het Zwingliaensche Les, zijn rede heeft verloren,
En met de rede, ook de schaemte t'eenemael.
Gaet ziet daer in't Latijn, of in de Griekse Tael,
| |||||||||||||
[pagina 231]
| |||||||||||||
(Daer 's Keisers eighen hand die wet in heeft gheschreven)
Wat naem dat hy den Paus van Romen heeft gegeven.
Ten was hem niet genoug gezeidt te hebben, dat
Hy altijd zocht t'ontsien de stoel daer hy in zat,
Als sijnd' Apostolijk, maer ('tgeen hier staet te merken)
Dat zijn Eerwaerde was het hoofd van alle Kerken.
En wat was dit toch voor een Keiser, die dit schreef?
Iustiniaen den Vorst. En dit eens ziende, bleef
Ick ganschelik verschrikt in d'onbeschaemde leugen
Van hem die zeggen dorst, dat Romen het Vermeugen
Van't Kerkelicke hoofd door Phocas alder eerst
Gekregen had; nae dien Iustiniaen geheerscht
Schier tachtig Iaeren heeft eer Phocas wierd gheboren.
Des merk ick dat Calvijn, als wel beducht hier voren,
Een nagel heeft gezorgt te vinden voor dit gat.
Hy kent dan dat wel eer den Roomschen Bisschop zat
In d'alder eerste Stoel, als inden waeren Tempel:
Maer dat de zelve is gevallen, nae 't exempel
Van Salomons gebou; t'sint dat in Antichrist
Verkerende den Paus, de waerheid heeft gesplist.
| |||||||||||||
[pagina 233]
| |||||||||||||
§ Seste Kerf.Vierde verzekering. Dat de Stoel Petri niet vallen en kan in ketterij ofte eenighe ongelovigheid. d'Argumenten ter contrarien, ghenomen uitten val van Israël inde daghen Heliae: Ende vande gansche Synagoge, onder Caiphas claerlick gesolveert. Maer hier op dien ick hem (en kom nu tot de vierde
Verzekering by my) dat even dus schoffierde
De Katholike Kerk, in Afriza, DonaetGa naar voetnoot*
In Augustini tijd; mids dezen zoo en staet
Ons anders niet te doen, om Gods Huys te vertalen,
Als t'zeggen dat het hem niet vry staet op te halen
Een ketterij, die eens by d'Ouders is verdomt.
Hoe hoog dan iemand ook hem vande stoel beromt,
Wordt hy een oude Sect te prediken bevonden,
Zoo is zijn leering valsch, al sprak hy met tien monden.
Want anders waerder noit iet zekers in Gods Kerk.
Wy stellen dan Calvijn met Augustijn te werk,
En meinen dat de Pen die d'oude Donatisten
Verwon, wel magtig is de nieuwe te verquisten.
Der-halven wy bevrijdt van 't wistige gewoel,
Ons houden aen het woord 't welk Petro en zijn stoel
Van Christo is belooft: als dat te geender stonde
't Gheweld van d'Helsche Poort haer dringhen zou te gronde.
Is nu de Kerk vergaen, zoo zegt vry dat haer Godt
In zijn beloften heeft bedrogen en bespot.
Maer dit luidt al te hard in Christelicke ooren.
Dat Israël verviel, en dat wel eer verloren
Den Ioodschen Tempel ging, en komt hier niet te pas.
| |||||||||||||
[pagina 234]
| |||||||||||||
Want weet voor eerst, dat die niet al gemeen en was,
Gelijck als nu wel is den Tempel vanden Christen.
End' of schoon doen ter tijd de tien geslagten misten,
Zoo'n doolde even wel daerom noch Iuda niet.
Ierusalem hiel ste'e, en Gods genade liet
Daer noch int openbaer, deur Priesterlicke handen,
Op 't Heilige Autaer het Heilig offer branden.
End' eindtelick men trok noit bundig argument
Van 't Oude, totte stand van 't Nieuwe Testament.
Want God beloofde noit aen Moises dat zijn muiren
Tot 's werelds einde toe volstandig zouden duiren:
Noch dat de Helsche Poort daer tegens noit en zou.
Dit weldaed was ghespaerdt voor 't Christelik ghebou:
Gelijkmen by Mateus wel opentlick kan lezen.
De Synagoog en kon ook altijd in haer wezen
Niet blijven, min noch meer als Agar de Slavin
Maer voor een tijd en bleef in Abrahams gezin.
Men gaf haer wat provands, helas! van tarwe kruymen,
En daer wat waters toe: de reste mostze ruimen,
Daer Sara haer Meesters en Abrams echte Vrou,
Met Isak haeren zoon, altijd in blijven zou.
Want 't is al-om 'tgebruik dat Slaven niet en erven.
Iae recht gelijkmen ook de schaduw' ziet versterven
En ruymen uitte lucht, zoo zaen de Morgen komt;
Zoo gingt ook mette Wet. Die des te recht genomt
Een armoed', een gebrek, een slaef werdt end' een duister
By 't licht geleken van de Christelicke luister.
Zoo dat met groot gelijk het onvolmaekte werk
Most wijcken voor de Stand van een volmaekte Kerk.
Maer deze eens geboudt, en met zoo rike heilen
Voorzien, en kan noch nu noch nimmermeer niet feilen
In 't geen 't Geloof belangt. En dit's by my zo vast
Als Godes waerheid zelfs, die dit dus heeft belast.
| |||||||||||||
[pagina 235]
| |||||||||||||
Ick vin toch al te claer de woorden ons Behoeders
Wanneer ghy eens bekeerdt zult sijn, zoo starkt uw' Broeders.
Want ick voor u gebe'en hebb', op dat uw' geloof
Te feilen niet en kom. En wie zou vaster proof
Noch eisschen voor de Stoel, daer in dat heeft gezeten
Die Iesvs tot een Steen gemaekt heeft en geheten,
Om dat hy 't grote Werk van 't Nazareens Gebou
Wanneer het dreigde val, van val bewaren zou!
| |||||||||||||
§ Sevenste Kerf.Dat van alle de Palen des werelds de Roomsche Stoel altijd beraed-slaegt, ende geconsuleert is geweest op de geschillen des Geloofs; blikende behalven de getuigenissen der Griekse Vaderen, hier boven geallegeert, by de verclaringhe van S. Hieronymus ende andere heilighe Africaensche ende Latijnsche Bisschoppen. Des vind' ik dat altijd de Harders vande Kercken,
Als wetende wel wie hen toe quam te verstercken,
| |||||||||||||
[pagina 236]
| |||||||||||||
Ook vande leste strand van 't uitterste Climaet,
Naer Romen schreven als aen d'opperste Prelaet:
Om op zijn groot onthiet verzekering te krigen
Van 't geen hen God beval te spreken, of te zwigen.
Het blijkt wel aenden brief, die eens de Stridonees
Vit Palestinen schreef aen Damasum, uit vrees
Die hem het Griekse woord ὑπόστασις aen dede.
De wijste Leeraer met zijn wijsheid niet te vrede,
Noch met het andwoord der Prelaten van dat land;
Iae van Paulinus zelfs, wiens opgeleide hand
Hem Priester had gewijdt wel eer t'Antiochijen:
Dit en noch meer daer toe, zegg' ick, gestelt ter zijen,
Bevraegt van over Zee, door brieven Paus Dammaes:
Ofhy toelaten mogt, den naem van Hypostaes?
Maer weetje om wat reen? Men speurt het uit zijn woorden.
Het was om dat hy van de Priesterlicke oorde
De hoogst' end' eerste was: En zonderling om dat
Hy in de zetel van d'Apostel Petrus zat,
Aen wien dat Godes zoon de opzigt had bevolen
Der broed'ren, alszer vrees zou wezen van te dolen.
'Twas om dat hy het sout: 't was om dat hy het licht
Des werelds was; en dat op deze steen gesticht
Was 't Christelicke Huys, daer in het Paeslam eten
Most, al die niet en wou van Gode sijn vergeten:
't Was om dat dit de Ark des waeren Noees was;
Daer buiten datmen most verzincken inde plas
Des zond-vloeds; en dat hy des Heeren goed bewaerde.
Zoo datze stroiden all' die met hem niet en gaerden.
't Was eindtelicken om (en hier mee ist genoug)
Dat hy de scheper-stok van Christus Schapen droug:
Daer onder dat hy ook als een wou sijn gerekent.
Voorwaer een treff'lick schrift, en waerdig om ghetekendt
| |||||||||||||
[pagina 237]
| |||||||||||||
Te werden, tot bewijs hoe d'eerste Kerk ge-eerdt
Den geenen heeft, die nu Geneven zoo schobbeert.
Want recht als deze sprak, zoo wast gemeen gevoelen
Van alle Leeraers; jae van alle Bisschop-stoelen
Door 't gansche Aerden rond: gelijk hier deze Lijst,
Die'k van haer namen geef, u clearlik bewijst.
| |||||||||||||
Liist
| |||||||||||||
[pagina 238]
| |||||||||||||
Paus Eugenium lib. 2. de Considerat. Et Concil. Lugdunense Gregorium decimum. Cap. ubi periculum de Elect. 6. 7. Caput Ecclesiae. Dat is, het Hoofd der Kerken. Dus werdt de Paus Leo ghehieten van't Concil. Chalced. in Epist. ad Leonem. Et ibidem Act. 1. De Roomsche Kerk het hoofd van alle Kerken. vid. S. Gregor. lib. 11. epist. 42. epist. 54. & in Psal. 4. poenit. 8. Fundamentum Ecclesiae. Dus nomt S. Hieronymus den Paus Damasum. Epistola 57. Super hanc Petram aedificatam Ecclesiam scio. 9. Pastor Ovilis Dominici. Dat is, Harder vande Schaeps-kop des Heeren. Amb. epist. 81. ad Siricium Papam. 10. Rector Domus Dei. Dat is, Regierder van 't Huis Gods. Idem Ambros. 1. Timoth. 3. Domus Dei est Ecclesia, Cujus hodie Rector est Damasus. 11. Custos Vineae. Bewaerder vande wijngaerd. Conc. Chalced. in epist. ad Leonem. Insuper contra ipsum, cui vineae custodia a Salvatore commissa est, id est, contra tuam Apostolicam Sanctitatem, extendit insaniam. 12. Praesul Apostolicae Sedis. Dat is, Bisschop vande Apostolische Stoel. Vide Augustinum epistol. 106. & epist. 162. Et Bernard. epistola 190. Ad Innocentium. 13. Episcopus Universalis. Dat is, algemene Bisschop. Ziet het Concil. Chalced. Act. 3. ende zult daer vinden drie verscheide Griekse zeind-brieven, alles beginnende met dezen Tijtel. Sanctissimo & Beatissimo Vniversali Archiepiscopo & Patriarchae Magnae Romae Leoni. Zulks dat nader-hand S. Gregorius lib. 4. epist. 32. weigerende dezen Tijtel, verstaen moet worden 't selve gedaen te hebben, of in zoodaenighen zin, als of hy alleen Bisschop waere geweest over de gansche wereld, ende alle d'andere Bisschoppen, niet dan zijn Vicarissen: of zeker tot meerder cautele, ende uit ootmoedigheid, om des te beter neder te houden de verwaentheid des Patriarchs van Constantinopelen. Mids welke hy ook achterliet den naem van Aerts-bisschop, ende Patriarch: niet anders | |||||||||||||
[pagina 239]
| |||||||||||||
van dier tijd afschrivende als Bisschop, ende knecht der knechten Gods. vid. Ioan. Diac. in vita Gregorij lib. 2. c. 1. | |||||||||||||
§ Achste Kerf.Wordt verzocht aenwijzing van tijd, wanneer de Roomsche Stoel ghevallen; ende wat Paus den eersten Antichristus geweest is? Wat zegdy fijn Gezel van deze grote Mannen?
En dunckt u niet dat zy met Romen t'zamen spannen,
End' uw' verwaende mond, daer mee ghy bast en bijt
Op Petrus hoge Stoel, veroordelen van spijt.
't Is zoo, en hier en gelt niet tegen, 't geen te zeggen
Gewoon sijn die den Text u op zijn Geus uit-leggen,
Als dat de Roomsche Kerk in 't eerste, wel is waer,
d'Apostels Stoel geweest zou sijn vijf honderd Iaer:
Maer nae-der-hand door stof van menschelicke vonden,
Verandert in het Hof van d'eige Man der zonden.
Want dit is nu weer-leit door d'onbewoge Roots;
Daer tegens dat de Hel, gelijk de woorden Gods
Me'e brengen, nimmermeer zoud' hebben te vermeugen.
Zegt dan: of dat uw' Heers beloften niet en deugen;
Of zeker dat Calbijn zijn Iongeren bedroog.
En dit is waer: nae dien de waerheid noit en loog.
Iae d'ondervinding zelfs kan u dit overtuigen.
Zegt eens wanneer de Hel den Roomschen Paus doen buigen
Heeft onder zijn geweld d'Apostolike staf?
Ghy zult my zeggen: Nu van duizend Iaeren af.
'k Neemt aen. was dan Gregoor, die in die tijden heerschte
De Schaeps-kop, in het Rijk van Antichristus, d'eerste?
Zeer wel. Gods wijsheid moet hier over sijn gelooft;
Die als ghy schelden woudt, u niet dan zulken hooft,
't Welk zoo gezegent was, toe laten wou te schelden.
Op dat hy des te bet uw' ydelheid zou melden,
Alleen aen 't Westersch niet, maer ook aen 't Griekse Volk.
| |||||||||||||
[pagina 240]
| |||||||||||||
't Welk dezen groten Man, als een gezondste Tolk
Des Goddelicken woords', van Iaer te Iaer doedt vierenGa naar voetnoot*
Met een gemeene feest: op hoop van zijn manieren
Te volgen nae, ter wijl 't zijn wijze bouken leest.
Vervat dan eens uw' aem, en zegt: Neen, 't eerste Beest
Dat zeven hoofden droug, was Bonifaes geheten.
Die Bonifaes, die op de Roomsche stoel gezeten
Tien Iaeren nae Gregoor van Phocas met geweldt
Van wetten, tot het hoofd der Kerken wierdt ghesteldt.
Maer dit bescheid is toch te sober van vermeugen:
Want het Beschreve Recht bestrafte deze leugen
Door't Codex daer terstond, ter wijl Iustiniaen,
Die tachtich Iaeren schier voor Phocas heeft gegaen,
Ioannem al erkendt heeft voor het hoofd der Kerken.
En hoe? en konnen in zoo korten tijd niet merken
Aen leven noch aen Leer, dat Bonifaes de stoel
Verdroug van Christus bruid, tot Antichristus boel?
Waer bleef de vaste Steen? waer waeren de Prelaten?
Iae waer was Godes oog? En die wel eer gelaten
Had zeven duyzend knien voor Baal ongekromt,
Had die nu al 't getal der zijnre zoo gestomt,
Dat daer niet een' was die tegens de gebreken
Van d'alder-snoodste man, een enkel woord dorst spreken,
Tot voor-stand des gheloofs? Indien ghy hier op diendt
Z'ontsagen al te seer den Antichrist. Me vriend
Dit is de blinde pot geslagen mette blinden.
Hie hieten deze Luy? waer waerenze te vinden?
In 't holste vande Maen? of dikste vande Lucht?
Maer die dit droomden eerst, hoe'n was hy niet beducht,
Dat recht gelijck hy dorst verzieren zulken Nacy,
Men haer ontkennen ook zou met gelike gracy?
| |||||||||||||
[pagina 241]
| |||||||||||||
Iae wel met vaster grond, ter wijl de Christen Kerk
Van aenbegin zoo claer, en t'eynde toe zoo sterk
Moet wezen, datmen haer als op de hoogste BergenGa naar voetnoot**
Getimmert, nimmermeer door nevel, of door tergen
Van Roo Tyrannen, zal verliezen uit het oog.
| |||||||||||||
§ Negenste Kerf.Wat Sinte Bernardus te zijnder tijd gevoelt heeft vande Stoel ende den Paus van Romen. Vougt hier voor 't lesten by, tot zekerder betoog
Het gheen ons Claraval hier over heeft doen weeten
Door 't zegel van haer Abt, die heilig ook gehetenGa naar voetnoot66
Wel meer als eens is van Broer Maerten, en Heer Ian.
Vraegt ghy my nae zijn naem? 't was Bernard. Och! een man,
Die door zijn waere mond, en deugdelicke handen,
Den zegen heeft verdient ook zelfs van zijn vyanden.
Hoordt dan, ter-wijl ghy scheldt den Paus, en zijn gestoelt
Voor Antichristus, wat Bernardus hier gevoelt.
| |||||||||||||
[pagina 242]
| |||||||||||||
'k Wil u vermoeijen niet, mijn uitverkoren Nacy!
Leest maer het bouk, 'twelk hy schreef van Consideracy,
Tot onderwijzing van de derde Paus Eugeen.
End' op dat ghy terstond moogt vinden 't geen ik meen,
Zoo zoukt int twede bouk, het zevenste Capitel.
Och! met wat diepe moed, maer met wat hoge Titel
Spreekt hy den Paus daer aen? ter wijl hy hem bericht,
Wat Ampt dat hy bedient in't Kerkelicke sticht
Hoe'n stellen w'u, zeidt hy, niet claerder noch voor oogen
De hoogheid o Eugeen! daer God toe op getogen
Heeft uw' voorgaende stand? op dat een ider merk,
Wat plaets ghy, voor een tijd, beslaet in Godes Kerk.
Wie sijt ghy dan? voorwaer, De hoogste der Prelaten:
Een erfgenaem van die op d'eerste stoelen zaten
In 't Apostoliks Hof: ghy sijt, door Gods onthiet,
Een Abel van geboort, een Noë van gebiedt;
Van Vaderlicke magt was Abr'ham uw' exempel;
Melchisedechs Autaer regiert ghy in den Tempel.
Van waerdigheid sijt ghy een Aaron, En van magt
Een Moizes; En daer toe een Samuel om de klagt
Te oordelen des volks. Iae (merkt die hierom twist dus)
Een Petrus van gezag, en van gezalf een Christus
Daer zijnder, 'k weet het wel, noch and're die van God
Gekregen hebben magt, om 't Hemelrijkse slot
Te openen, en weer by tijden toe te sluyten,
Te laten deze in, te stoten geene buiten;
Na dat deur deugd verdient, of zonde werdt verbeurt:
Maer daer en was geen magt noch oit zoo hoog gekeurt,
Als d'uwe; die daerom, nae dat ghy zit verheven,
Ook heerelicker naem te voeren is gegeven.
Daer sijnder die met u ook hoeden Christus koy,
Maer elk een kendt de zijn', end' yder heeft zijn roy,
| |||||||||||||
[pagina 243]
| |||||||||||||
Daer op hy weyden moet: Maer u sijn all' de knapen
Des Heeren, waer z'ook sijn, gewezen aen tot Schapen:
Aen eenen al de rest, aen eenen 't gansche Vee.
Iae niet alleen de kop, maer zelfs de Harders mee;
Beroupen om te sijn een Harder der Pastoren.
Maer weet ghy wie, of waer u hier toe heeft verkoren?
't Heeft Gode dus belieft, 't heeft Christo dus behaegt,
Wanneer u overlang in Petro wierd gevraegt:
Simon Ioannis zoon mindt ghy my boven d'and'ren?
Hoedt dan mijn Lamm'ren, en mijn Schapen met malkand'ren.
En wat toch voor een vee? van 'teen, of 'tander Rijk?
Neen; zoo en zeid' hy niet: maer heeft z'u all' gelijk
Bevolen, die u geen altoos heeft uit bezondert.
Des werdt u zware Roe wel met goe'reen verwondert,
Dat God die maer wat zorgs, de rest toe heeft ghepast,
V heeft geroupen, tot de volheid van de last.
Dus schreef de wijze pen: En dee daer toe noch bliken,
Dat hy door zijn gezag ook wel mogt vonnis striken,
En stellen van de stoel, Iae geven in de hand
Van Satan, all' de geen die 't hoog bevolen pand
Van 't Bisschoplicke werk niet wettig en bedienden.
Maer wie is nu zoo dom, die horende en ziende
't Gevoelen van Bernard, in een zoo zwaeren zaek,
Niet zeggen zal: Calvijn bedwingt uw' stoute kaek,
Ter wijl ghy schelden durft den Pastor der Pastoren
Voor 't zeven hoofdig beest, die wy hier zien en hooren
Dat Bernard in zijn tijd zo waerdig heeft genaemt.
Was hy een heilig man? hoe'n sijt ghy niet beschaemt
Te wiken van hem die ghy heilig waent te wezen?
Was hy een heilig man? zoo hebt ghy wel te vrezen
Nae-dien ghy den Prelaet, die hy zoo heeft geviert,
Soo potterlik mis bruikt, zoo schandelik schoffierdt.
Ghy nomt hem Antichrist, en hy weet nau waer mede
Te prizen 't groot gezag van zijn verheve stede.
| |||||||||||||
[pagina 244]
| |||||||||||||
Hy geeft hem Arons Staf, hy reikt hem Moisis Roe,
Van Abel d'eerste plaets, van Abr'ham noch daer toe
De Vaderlicke zorg; End' of hy noch door dezen
Niet hoog genoug gebeurt, of loff'lik waer geprezen,
Geeft hy hem Petrus magt, en Christus vette zalf:
En ghy hier tegens, als een ongebonde kalf,
Gebroken uit het Hok van 't donckere Geneven,
En weet niet wat ghy hem voor vlouken nae wilt geven.
Hy is 't bebloede Beest, het Basiliscus nest,
De Babiloonsche Hoer, de algemeine Pest:
Hy is al wat de Hel, of Satan oit kon wenschen.
Maer die dit schelden hoort, die twijfelt of ghy menschen,
Dan of ghy monst'ren sijt van Plutoos zwarte Poel.
Wat heeft u oit gedaen d'Apostolike Stoel,
Daer Petrus zat, en nu Vrbaen op is gezeten?
Ten is geen Schape-voer, met zulke scharpe beten
Den Harder aen te gaen, die'k u nu heb getoondt
Dat van al 't Christen volk, 't sy waert oock heeft gewoont,
Altijd gehouden was voor 't overhoofd der Kerken.
Ghy zult my zeggen: wy en passen op die Clerken
Zoo veel niet als een haer, die stellende de Schrift
Te rugge, haer geloof bepalen nae de drift
Van 't menschelick vernuft, of 't Pauselick behagen.
Ons Richt-snoer is 't woord Gods. En hierom zoo en vragen
Wy nae de Vaders niet, dan voor zoo veel zy met
Schriftuiren houden staen de Leering van haer wet.
Had Bernard dit gedaen hy had de Antichristen
Doen zitten noit zoo hoog. maer nu, helas! zoo miste
De goede man zoo dik van 't Christelikke spoor,
Als hy voor Godes woord, den menschen gaf gehoor.
Zulks all' de Paepen doen, van minste af te meeste.
Met oorlof goede vrind! sijt ghy dan puyre geesten,
| |||||||||||||
[pagina 245]
| |||||||||||||
Die van de mildheid Gods tot voordeel is gegundt,
Dat daer de reste dwaelt, ghy dwalen niet en kunt?
Maer ghy gaet op den draed der heiliger Schriftuiren.
Dat's waer: maer die getwijnt is nae de nieuwe kuyren,
Daer 't Zwingliaensche Rad, het klo'en mee heeft verwardt.
Sprak zonder schriften dan den heiligen Bernard,
Wanneer hy metten Text, gelijk wy boven merkten,
Des Goddelicken woords, de Roomsche zetel sterkte?
En dat zoo lang voor heen, eer dat den Leeraer wist,
Dat ghy haer nommen zoudt de Stoel van Antichrist.
Zoo dat hy des te recht, noch u noch ons een-zijdig,
Erkendt moet worden voor een Rechter onpartijdig.
Want dat hem vrees van quaed, of hoop van eenig goed
Gedrongen hebben zou te dwarssen zijn gemoed,
Te vleyen mette Paus, te strelen met zijn Mijter;
En is tot noch toe hem ook van de luydste krijter
Van 't Heidel-bersche School, verweten noit gheweest.
Zijn ongeveynsde mond, end' onbedurven geest
Sijn al te wel bekendt, door all' des werelds houcken.
Iae zoo; dat ghy-luy zelfs Bernardi eigen bouken,
Die hy aen zijn Eugeen schreef met een vrye moed,
Ons by te brengen pleegt, als ghy 't vergalde roet
By wijlen op den Paus van Romen uit wilt braecken.
Een man dan die den Paus van Romen wel dorst laecken
In 't geen zijn Hof misde'e; zou die wel immermeer
Hem hebben laten voe'n door hoop van geld, of eer
('t Welk hy te zaemen doch altijd zoo zeer versmade)
Dat hy daerom vertre'en zou hebben d'oude paden,
En tegen zijn gewis verlaten het geloof?
Neen, daer en leeft gheen mensch zoo voor de rede doof,
| |||||||||||||
[pagina 246]
| |||||||||||||
Zoo lang hy reden heeft, gelijk als menschen plegen,
Die ghy tot zulk gevoel, mijns oordeels, zout bewegen.
Heeft hy den Paus berispt met een zoo vrijen straf,
En niet-te-min ge-eert de waerde van zijn staf;
En kent ghy hem int een voor heilig en vrimondig,
Zoo'n kunt gh'int ander ook hem kennen niet voor zondig.
Want 't was de zelve man, end' al om even zeer
Lief-tallig voor zijn God, zucht-dragendt voor zijn Heer.
Midsdien ter wijl ick zie de Roomsche zetel veilig
Door 't zekere betuig van een zoo groten heilig;
Al waerder anders niet, zoo wensch ick eer te sijn
Godvruchtig met Bernard, als scheldig met Calvijn.
| |||||||||||||
§ Leste Kerf.Dat de gehele wel-stand vande Kerk Gods, hangende is vande Pausselicke Authoriteit, gelijk een Huis van zijn Fundament, ofte een lichaem van zijn hoofd. De Monarchale regieringe der Kerken bewezen, met Redenen, Schriftuiren, ende ondervindingen. By-zonder in een zaek, daer aen de Katholiken,
Zoo Reizer hier vertoont, volkomentlick doen bliken
Dat ganschelicken hangt de welstand van Gods Kerk
Want recht als 't fundament, 't behoudsel is van 't werk
| |||||||||||||
[pagina 247]
| |||||||||||||
Den Harder van de koy, het Hoofd van all' de Leden,
De zon van 't claer gestart, end' om gelike reden
De Vader van 't gezin, de Veld-heer van de krijg:
Zoo gaet het min noch meer (de waerheid, als ick zwijg,
Getuigt het over luyd) in 't over-hoofd der Kerken.
Gaet dan ter goeder uir, fijn Man! en zegt de Clerken
Van 't uit-gezifte School, uit mijnen naem: zoo lang
Zy 't uitverkoren volk niet brengen onder dwang
Van een gemeen Pastoor; dat zy-luy niet beletten
En zullen immermeer de scheuring haerder wetten.
Ze houden Clas op Clas, Synode op Synood,
En wordter onder hen, geen over-hoofd begroot,
Ze gaen gewis te niet. helas! de fijne luiden
Die op de Preek-stoel eerst van gist'ren of van huiden
Gekomen sijn, en is de stijl noch niet bekendt.
't Is Sinte Pieters Stoel, die nu zoo lang gewendt
Is Lammeren te hoe'n, en Kerken te regeren,
Daer van z'hen schamen niet en moeten dit te leeren.
Vlisses d'oude Griek, al wast maer een Soldaet,
Wist efter harde wel te geven dezen raed
Wanneer de Griekse magt belegerdt hadde Troijen:
Ghy Heeren, sprak de man, en wildy niet verstroijen,
Schikt dat ghy eenen Held tot opper Hopman groet.
I Daer dient maer eenen Vorst, veel hoofden sijn niet goed.
Dus hy: En dat niet als uit re'en end' ondervinding.
Wat heeft een Christen dan wel oorzaek van verbinding,
(En wil hy immers niet gedijen tot een proy)
Naer eenen Harder hem te vougen vande Koy?
Dit heeft God zo gevougdt. de schriften brengen 't mede
2 't Was eenen Engel, die hy in de hoogste stede
Des Hemels stelde: En als deze daer uit viel,
3 Wierdt zijn gheruimde plaets ghegundt weer aen Michiel.
| |||||||||||||
[pagina 248]
| |||||||||||||
't Was eenen Priester, die van Gode opgetogen
Was eertijds om te sijn een Prins der Synagogen.
4. En dat met zulken magt (noteert dit immers wel)
Dat die hardnekkig waer het Bisschoplick bevel
Te hooren, op het woord des Rechters zoude sterven;
5. Nae-dien dan 't oud verbond, zoo Paulus menig werven
Verclaerdt heeft, een figuer was vande nieuwe wet;
Zoo heeft Heer Iesvs ook maer eenen man gezet,
6. Die als een vaste grond zijn Kerk-ghebou zou stijven;
Of als een Harder vroed zijn Schaepjes zou gaen dryven,
Tot dat hy die gebracht, voltrokken het getal
Der uitverkoor'nen Gods, zou hebben in de stal.
Dit was zijn wijzen Raed: wel wetende dat anders
Zijn Rijk niet staen en kon. het blijkt wel aende standers,
Die nu of immermeer van Ketters sijn gerecht:
Men hoort wel wat gerucht, men ziet wel wat ghevecht
By hen gestadig is. men weet noch wel de twisten
Daer in Lutherus Sect haer van 't beginsel spliste:
7. In d'eene al te zacht, in d'ander al te hard.
Aen wien is niet bekent hoe Menno leit verwardt
8. Hier middel in den Drek, daer middel in de Borsten.
End' als d'Armijnen noch niet lang gele'en bemorsten
Haer nieu-gelapten Rok, met een zoo vuilen vleck;
Wat middel datmen zocht van vriendelick versprek,
Hoe zeer-men voor den Raed te weer-zy Remonstreerde,
Van waer-men ook beriep Doctoren, en Geleerden,
Wat kosten datmen de'e van weed-asch, of van zeep,
't Gereformeerde kleed behiel zijn vuilen streep.
Zoo dat der-halven een groot deel van luy met eeren
Genood-zaekt waeren ook haer Mantels om te keeren.
| |||||||||||||
[pagina 249]
| |||||||||||||
En noch en woudt niet sijn. de Vlek quam weer in't oog
Dwars deur de Mantel heen. Maer weetje waer 't hem loog?
Ick zal 't u zeggen; hoort vry toe ghy Nieu-gezinden!
't Was om dat in uw' Land gheen vlek-smont was te vinden.
Helas! gh'en naemt niet dan wat spoelings van Calvijn:
En dit en had geen kracht 't most Peter-oly sijn;
Gedropen uitte Roots, daer God op dede bouwen
Zijn Tempel, om 't gemeent in eenigheidt te houwen.
En by gebrek van dien, zoo sijdy buiten hoop
Te kuisschen 't vuil, daer me'e Armijn uw' rok bedroop;
En daer 't hoe langs hoe meer, naer ick uw' School zie dullen,
Hier Lieven daer Marot noch meer bedruipen zullen.
Want denckt vry, 'tis met u in d'opgang van uw' Kerk,
Niet dan gerokkent vlas, van ongehavent werk.
'Ken zegg' u vorders niet: dan wilt ghy bliven lopen
Met Mantelen zoo vuil, met Rokken zoo bedropen;
Ist u een lust gestaeg te leven rumoer,
Te driven over stier, te varen zonder roer,
Te bouwen zonder grond, te weyen zonder Harder;
Zeer wel, Ick zie het aen; end' ick en wil u verder
Niet moeyen, nu ghy blijft zoo vast by u gevoel.
Maer ick hou my aen 't hecht van Sinte Pieters Stoel.
| |||||||||||||
[pagina 250]
| |||||||||||||
|
|