Roomsche Reys
(1624)–Joannes Stalpaert van der Wiele–
Auteursrechtvrijt'zamenspraeks-gewijs tusschen Pieter de Reyser ende Abacuk fijnen broeder
VI. Handeling.
| |
[pagina 143]
| |
daer in besmaelde, waeren de Af-laten van dit aenstaende Iubilee ofte Gulde Iaer van 1625. de welke ik u beleed' ende alsnoch belijde, dat my tot mijn voor-genome voyage niet weinig en beweegden. Tegens de deze, voert ghy uit, met twederhande laster; scheldende in d'eene den oppersten Dispensier van de Schat-kamer Christi, voor Antichristus; Ende in d'andere, de genade der Af-laten van Christus wegen ontsloten, voor beromt ende bedriegelik. Zekerlik Sig. Abacuk, ik en hadde zoodaenigen onbeschaemden spitigheid van uw' discretij niet verwacht.
Abac.
Het geene ghy spitigheid, laster ende onbeschaemtheid noemt, dat laet ik my duncken niet anders te wezen, als yver, geloof, rede ende Godvruchtigheid. Iae mette zelve verzekertheid, daer ik mede ontfanghe alle d'andere Artikelen mijns gheloofs, ontfang ik ook; Dat den Paus van Romen is het zeven-hoofdige Beest, ende den Waeren Antichrist, die ons van Christo, ende de zijnen voorzeidt is.
Piet.
Ik hebbe my tot noch toe laten voorstaen, dat deze voorslag niet anders en was als een opgeraepte Contumelie, voortkomende uit een ongetoomde kijf-zuchtighe gramschap, daer toe de broosheid en de boosheid van een mensch somtijds komt te vervallen, als hy vande redenen verlaten werdt, ende noch even-wel zijn voorstel hardnekkelik ende als met geweld, staende begeert te houden. Maer naedemael ik u alhier deze aenzegginge hoor noemen, een Artikel des geloofs, een yver, ende rede: zoo zoude ik wel schier belust sijn (indient V. L. niet en ver- | |
[pagina 144]
| |
veelde) dese rede te hooren.
Abac.
Dat en is u niet geweigerdt: want wy Gereformeerden en slachten de Papisten niet, die zich van haer Paepen ende Munneken laten blind-hokken: maer onder zouken zelfs de Schriftuir, ende weten zelfs, na de Ga naar margenoot+vermaninge Petri, bescheid te doen, ende volkomen reden te geven des geloofs t'welck in ons is.
Piet.
Zeer wel: wy zullen dat voorschreve blind-hokken zoo lang ter zijde stellen, tot dat ghy van dit loffelikke Artikel uws Geloofs de redenen aengewezen zult hebben. Indien ik dan met geen tastelik bescheid, voldoende yder onpartidig ende onbedurven oordeel, u den botten muil en snoere, zo ben ik wel te vrede dat ghy met uw' blind-hokken vrimoedelikken voort vaerdt. Geeft my dan, belieft het u de redenen van dit Geloof.
Abac.
Al rede; De heilige Schriftuer wijst Ga naar margenoot+ons aen seven merk-teikenen, aen de welke men Antichristum kan bekennen. D'eerste, Af te vallen vant waer geloof. 2. Te zitten inden Tempel Godes. 3. Sich te verthonen als een God. 4. Sich te verheffen boven alle God. Deze vier merk-teikenen gheeft ons Paulus 2. Thess. 2. 3. De 5. Christum te ontkennen 1. Ioan 2. 22. 6. Valsche mirakelen te doen. 2. Thess. 2. 9. Ende eindtelik de 7. Den onderzaten een zeker lidteiken ofte character inne te drukken. Apoc. 13. 16. Maer alle deze merk-teikenen sijn te vinden inden Paus van Romen. Ergo is den Paus van Romen den waerachtigen Antichrist. Datze autem alle zeven inden Paus van Romen te vinden sijn, zal ik u betonen van stuk te stuk. | |
[pagina 145]
| |
§ 1.
| |
[pagina 146]
| |
te verhalen. Dan nu tot het twede. | |
§ 2. Het twede Merkteiken Antichristi.
Abac.
Het tweede merk-teiken van Antichristus, is dat hy inden Tempel Gods zoude zitten, ghelijk als Paulus tuigt 2. Thes. 2. 4. Naedemael dan de Paus te Romen is zittende in den Tempel Christi, zo moet daer noodzakelik uit volghen dat de Paus van Romen de waeren Antichristus is.
Piet.
Ga naar margenoot+Indien dit gevolg noodzakelik is, gelijk ghy hier sustineert, zoo moet ook noodzakelik volgen; Als broeder Abacuk ergens binnent hek, ofte elders zit inden Gereformeerden Tempel, dat Broeder Abacuk Antichristus is. Want Paulus en heeft niet meer uit gedrukt den Tempel Gods die binnen Romen is, als die binnen Geneven, ofte in Engeland, ofte ergens sijn int Gereformeerde Nederland. Ten tweden, dit Merkteiken bewijst claerlick een van tween, te weten, of dat de Paus van Romen geen Antichristus en kan wezen, of dat de Roomsche Kerk, den waeren Tempel Godes is. Het blijkt; want de Gereformeerden leeren eendrachtelik met haren Patriarch Ioannes Calvinus, dat de Roomsche Kerk de Ga naar margenoot+Kerk Gods niet en is. Isser dan een Antichristus inde wereld, zoo en kan hy te Romen niet wezen, maer moet ergens inde Kerken Godes gezocht worden. Ick laet dan die van Geneven, Engeland, ende 't Gereformeerde Nederland, daer alleen de waere Kerken Godes sijn, dezen aengaende onder malkanderen disputeren opte preferencij. Of zeker, indien noch evenwel de Paus Antichristus is, zoo moet de Roomsche Kerk gekendt worden voor de op- | |
[pagina 147]
| |
rechte Kerk Godes; ende sijn over zulks de Gereformeerden gehouden te beliden dat zy haer afgescheiden hebbende vande Roomsche Kerk, tegenwoordig sijn buiten de waere Kerk: Alzoo, nae de leeringhe Calvini zelfs, gelijkkerGa naar margenoot+ maer eenen Christus en is, zoo ook maer eene Kerk Christi en mag wezen.
Abac.
Hoe wel de Kerk Gods, onder het Pausdom vervallen is, nochtans zoo sijnder deur de voorzigtigheid Gods, noch even-wel eenige lidteikenen Reliquien, ofte ruinen van dien overghebleven, ghelijkerwijs men zien mag, alzer eenig groot Gebou ter aerden gestort is, datter noch hier en daer eenige stukken van fundamenten, muyren, ofte gevelen blijven legghen, daer aen men het vervallen werk noch kan bekennen. Ende aengezien den Paus van Romen noch is zittende int middel van dese ruinen, ofte over-blijfselen, zo komt noch efter dit Merk-teiken Antichristi, aen hem te bekliven.
Piet.
Dit sijn min of meer de woorden van Meester Ian Calvijn. lib. 4. Instit. cap. 2. § 11. & 12. Maer uit dit Andwoord maeke ick deze twee naevolgende Argumenten. 't Eerste: Indiender maer eenighe ruinen ofte lidteikenen vande Kerk Christi over-ghebleven en sijn, zo is dan de Kerk Christi gevallen, ende de eerste waerheid heeft ons gelogen, die nochtans Matt. 16. 18. gezeidt heeft, de poorten der hellen zullen tegens mijn Kerk niet vermogen. Ten tweden, volgt uit dit Andwoord, dat de Gereformeerden geen Kerk altoos en hebben, want den Tempel Gods is vervallen, ende de Ruinen sijn by de Papisten onder Antichristus ghebleven. Ergo en hebben de | |
[pagina 148]
| |
Gereformeerden niet met allen; of hebben zy iet dat hebbenze van nieus moeten timmeren. Maer 'tgeene van nieus getimmert is, en kan de Kerk Christi niet wezen. Zulks dat in alle ghevalle, ter wijlen dat de Kerk Gods, nae haer eigen zeggen ter aerden leit, veel zekerder is voor een Godvruchtig mensch te blijven inde Roomsche Kerk, daer noch eenighe Ruinen sijn vanden ouden oprechten Tempel, als te verhuisen nae de Gereformeerde, diemen noch zoo onlangs van nieus geboudt heeft. Ga naar margenoot+Behalven dezen, zoo is meer dan kennelik, zoo wel deur claere Texten des Goddelikken woords, als deur openbare getuigenissen der Oud-vaderen, dat de zetel Antichristi wesen zal, niet inde Kerk Christi binnen Romen, maer inden Tempel van Salomon binnen Ierusalem; die Antichristus te zijnder tijd, vande Ieuden aenghenomen wezende voor Messias, wederomme oprechten zal, omme daer inne met Goddelikke eer ghedient te wierden. Het blijkt voor eerst uit de woorden Pauli 2. Tess. 2. hier voren verhaelt: Zoo dat hy zitten zal inden Tempel Gods. Want ten tijde Pauli, jae eenige honderd jaeren daer nae, en wierden de Christen Kerken, noch gheen Tempelen geheten, maer niet dan bid-plaetsen, Oratoiren, Basilicae ende Martyria, gelijk te zien is uitte schriften Iustini, Irenei, Textulliani ende Cypriani. Ten tweeden, overmids dat Apocal. 11. 8. 9. ghezeidt wordt dat Antichristus Enoch ende Heliam, die hem wederstaen zullen, vermoorden zal binnen Ierusalem, dat is ter plaetsen, daer heur Heer gecruist is. Ten derden, om dat zulks de o- | |
[pagina 149]
| |
verlevering is vande Oud-vaderen, die 'tzelve vande Apostelen ontfangen, ende ons by haer geschriften nae ghelaten hebben. Ziet Ireneum lib. 5. Cyrillum Catechesi 15. Ambros. in cap 21. Lucae, Hilarium in can. 25. Mathaei. Lactantium lib. 7. cap. 15. & 17. Damascenum, ende andere. Ten vierden, om dat zulks de rede zelfs mede brengt. Want naedemael Antichristus, gelijk ons het meeren-deel vande oude Leeraren ghetuigen, een Iode wezen zal uit het geslachte van Dan, ende vande Ioden voor Messias aengenomen zal worden. Ioannis 5. vers. 43. Zo en is niet waer-schijnelik, dat hy elders zijn stoel zal hebben te stellen als in de Stad, ende den Tempel van Ierusalem. Maer nu vant derde. | |
§ 3.
| |
[pagina 150]
| |
§ 4.
| |
[pagina 151]
| |
haem van alle onheilen bewaeren. Nu, zoo lang de Heere Christus opter aerden zienelikken leefde, heeft hy door hem zelven, op beide deze manieren zijn Kerk tot een hoofd verstrekt, ende de zelve gheregiert, zoo van binnen invloeijende verscheyden gaven van gratij als van buiten bestierende. Maer sedert dat hy zijn zienelikke teghenwoordigheidGa naar margenoot+ van ons ghenomen heeft, heeft hy het inwendighe Ampt alleen behouden, ende tot het uitwendighe, een Vicaris ghecommitteert, die in zijn plaets, totten einde des werelds toe, de zienelikke Kerk, met zijn zienelikke teghenwoordigheid zoude regieren. Het blijkt Matth. 16. 18. & Ioan. 21. 15. Het scheeldt dan zoo veel, dat de Paus van Romen (die deze Commissij van Petro heeft gheerft) op deze twede manier hem dragende voor het hooft der Kerken, als een Antichristus begaen zou sacrilegij; dat hy veel eer als een Vicaris Christi, bediendt zijn bevolen Officij.
Abac.
Zoo is dan, naer uw' zeggen, de Kerk Gods een Monster met twee hoofden; het eene onzienelikke inden Hemel, end 't andere zienelikke opter aerde.
Piet.
Dat de Kerk Gods inde uitterlikke regieringhe twee hoofden heeft, meine ick nu bewezen te hebben; maer dat daeromme de Kerck een Monster soude zijn, en volgt daer niet uit; niet meer dan dat de Rijken van Napels, Portugael, Navarre, ende diergheliken, die by absentie van haer Koninghen, deur Viceroijen worden geregiert, Monsteren en sijn. Iae indien uw' Consequentij goed waer, zo zoudt ghy zelfs ook een | |
[pagina 152]
| |
monster moeten wezen, niet alleen met twee, maer met drie hoofden: 't eerste natuirlijk, dat op uw' hals staet; het twede politijk, te weten de Prins, ofte staet der Landen daer ghy onder ghestelt sijt; ende het derde Christus. Gelijk dan deze drie hoofden u geen monster en maken, zoo is zulks voor de Kerk Gods noch al veel minder te vrezen. Ende dat is, wildy de reden weten, om dat deze hoofden van verscheiden slag, het een onder 't andere ghevougt, ende over-zulks ghesubordineert ende malkanderen compatibel sijn.
Abac.
Ga naar margenoot+Christus heeft de regieringhe van zijn Kerk, aen alle de Apostelen al even nae bevolen, ende niet meer aen Petrus, als aen de resten, zeggende Ioan 20. 21. gelijk den Vader my gezonden heeft, zo zeinde ick u-luiden. Ende Matth. 28. 19. Gaet, ende leerdt alle de volken &c. Ergo en heeft den Paus van Romen geen reden, al-waer hy schoon de Successeur Petri, hem boven alle d'andere Bisschoppen op te beuren, als een opperste Regeerder ende over-hoofd der Kerken. Maer zulks doende, toont hy hem te wesen den waren Antichristus.
Piet.
't Is waer, dat Christus de regieringe van zijn Kerk aen alle de Apostelen bevolen heeft; maer dat hyze aen henluiden te zaemen al even nae bevolen zoude hebben, strijdt tegens de openbaere Schriftuir Ioan. 21. 15. daer Petro by naem ende toe-naem alleen gezeidt is hoedt mijn Lammeren, hoedt mijn Schaepen. Bekomende deur de selve Ga naar margenoot+woorden, gelijck ons de heilige Vaders leren, ordinaris magt van Pastorale regieringhe, | |
[pagina 153]
| |
niet alleen over de Lammeren, dat is over de gemeene Christenen; maer zelfs ook over de Schaepen, dat is, over de Pastoren, Bisschoppen ende Prelaten der Kerken, aen wien de gracij ende officij gegeven is om Lammeren van gelovige zielen Christo te baeren. Ende dese Monarchale regieringe vereisschen uit eene mond alle de ghelijkenissen der dinghen, daer by de Kerk Gods vergeleken werdt alomme inde heilige Schriftuir. Naementlikken Cant 6.3. by een wel gheschikte Slagoorde. Daniel 2. 44. by een Koningrijk, Ioan. 10. 16. by een Schaeps-kop 1. Tim. 3. 15. by een Huys, ende 1. Corinth. 12. by een menschelik lichaem. Want gelijk een geschikt Leger niet geregiert en kan worden, dan van eenen Veld-heer; een Rijk van eenen Koning, een Schaeps-kop van eenen Harder, een Huys van eenen Pater-familias, een lichaem van een hoofd; zoo kan ook de Kerk niet gheregiert worden als van eenen Oversten.
Abac.
Zeer wel; dit stae ick u alles toe. Maer desen Veld-heer, Koning, Harder, Pater-familias, ende Over-hooft is anders niemand als de Heere Christus.
Piet.
Ick distinguere u wederom als voren? 't is de Heere Christus, ende anders niemand, zoo veel als aengaet de inwendige invloed der gaven van gratien en van genaden: Maer zoo veel belangt de uitwendighe regieringhe, ter wijle het zijn Goddelikke wijsheid belieft heeft ons zijn zienelikke tegenwoordigheid te ontrekken, zoo en kan het Christus niet wezen, dan deur middel van een zienelikke Vicaris: gelijk als bliken kan uit- | |
[pagina 154]
| |
te by-ghebrachte gelikenissen der Schriftuiren. De reden is: want zienelikke vergaderingen, vereisschen een zienelik hoofd, dieze met woorden aenspreken, met exempelen voorgaen, met uit-spraek vereenigen, met wetten bedwinghen, ende in alle voorvallende zaeken, naer onderscheid van plaetsen, tijden, ende andere omstandigheiden vervorderen ende bezorgen mag. Ga naar margenoot+Neemt voor Exempel een wel gheschikte Leger, wanneer het toegherust is om slag te leveren; voorwaer ten sy den oppersten Veldheer daer teghenwoordig sy, of in zijn eigen persoon; ofzeker, by ziekt, by zucht, ofte andere beletselen, door een Stad-houder Generael daer toe ghedeputeert, het zal hem wel wachten den viand aen te doen; niet teghenstaende, dat alle Vaenen van Capiteinen, ende alle de Regimenten van Colonnellen sijn voorzien. Iae laet my vastelik voorstaen, dat ghy Heeren Gereformeerden, hoe lieve kinderen Gods ghy u-luiden ook waendt te wezen, nimmermeer en zoudt durven bestaen, u-luider Heyr-kracht, zonder zienelik Over-hoofd, alleen opte onzienelikke beleidinge Christi, int veld te avontuiren. Maer zult met goede redenen ongherust wezen, tot datter eenen zekeren Commandeur ghesteldt sy over de ghehele Slag-oorde. Ick zegghe eenen zekeren Commandeur: want laettender twee ofte drie wezen met ghelijkke magt; als den eenen goed zal vinden te slaen, d'ander te blijven inde Schansen, om den vyand te verduiren, de derde de vlucht te nemen, wat zalder anders te verwachten staen als scheidin- | |
[pagina 155]
| |
ge, scheuringe, ende dikwils ondergang vanden ghehelen Leger? Dus gaet het min of meer nae proportij, inde heilighe Kerk, die maer eene en is, ende by een wel-geschickte Slagoorde wordt vergheleken: Ende over-zulks niet dan van een opperste Over-hoofd gheregiert en kan worden. Want indien alle de Bisschoppen waeren van ghelijke magt, zonder erkentenisse van eenighe hogere, opter Aerden: hoe zoumen 't hebben, alsser eenighe gheschillen int gheloof quaemen te verschijnen? by exempel; men disputeerde op het onderhoudt vande veertigh-daegse Vasten, ofte vant bidden voor de dooden, Ende de Bisschoppen en konden malkanderen hier over niet verstaen; d'eene de zelve aenvaerdende als Apostelike Traditien, d'andere verwerpende als superstitien, de derde twijfelende &c. Wat zoude hier, vande Kerk Christi te verwachten staen, alsser gheen Over-hoofd en wierde ghekendt, die van Gode ghemagtigt waer om met zijn uitspraek de gheschillen te eindighen, ende met censuiren de hard-nekkighe opinien in ordre te houden? Voorwaer niet anders, dan datze op zijn Arminiaens tot schismen en scheuringhen vervallen, ende ten lesten tot rook zoude verdwinen. Ende dit wel voorziende de voorzigtigheid Gods, gelijk hy int oude Testament zijn Synagoogh ghesteldt heeft onder de regieringhe van eenen oppersten Priester, zoo heeft hy min of meer int nieuwe Testament de opzight van zijn Kerck bevolen aen eenen oppersten Harder: ghelijk ick nu hier boven ghezeidt ende bewezen hebbe. Hier uit besluit | |
[pagina 156]
| |
ick twee dingen. 't Eerste, dat de Paus van Romen hem dragende voort zienelikke hoofd der Kerken, niet meer en doedt als 't gheene hem van Christo belast ende bevolen is. Het tweede, dat de geene die hem hier over schelden voor Antichristus, niet alleen tegens hem en zondigen door spitigheid ende contumelij, maer zelfs ook teghens Gode deur laster en blasphemij; wel wetende datter gheschreven staet Rom. 13. 2. Die de overigheid wederstaet, wederstaet Gods ordonnantij. Ende inden zeindbrief Iudae vers. 8. worden ten alderhoogsten bestraft die de Overigheid versmaden, ende de Majesteyt lasteren. | |
§ 5.
| |
[pagina 157]
| |
van giften. Ende deurgaens elders inde heilige Schriftuir. Iae de Rechters ende Iusticieren laten hen dageliks van de misdaedigen met ghebogen knien aenbidden, ghelijk hem ook de Ouders doen van haere kinderen: En daer is tot noch toe niemand gheweest, mijns wetens, die hier over de Engelen, Patriarken, Iusticieren, Ouders besmaelt, ofte ghezeit heeft, dat zy zulks toelatende hen voor Goden uitghegeven hebben. Waerom zal den Paus van Romen da alleen hier inne misdoen? hoordt me vriend! De uitterlikke aenbedinghen ende voet-vallenGa naar margenoot+ sijn indifferent ofte onverscheiden tot alderley eer, 't sy Goddelikke, Civile, ofte Religieuse. Ende worden gespecificeert tot deze ofte geene, alleen deur de meeninge vande genen dieze doen. Mids-welken alzoo daer tot noch toe geen Pausen geweest en sijn, die hooger Titel hebben gevoerdt, als Servus Servorum Dei, dat is: Dienaer der Dienaren Gods. Ende dat wy-luiden ook daegeliks de Pausen zien kiesen, zien wijen, zien sterven, zien begraven, tot stof ende doods-beenderen zien vervallen; zoo en kan daer van weder-zijde geen meninge, iae gheen alderminste suspicie wezen, omme deur aenbedinghen ofte voet-vallen, eenige Goddelikke eer te ontfangen, ofte te bewizen. Tis dan een Religieuse eer; van een gelikeGa naar margenoot+ slag, als is de geene, die wy Catholiken, totte Princen, Koningen, Keiseren, Bisschoppen, Cardinalen ende Pausen toe incluis, den Biecht-vaderen bewizen int spreken van onse Biecht; ofte oock den Priesters staende voor Autaer Gods, int ontfangen van heur- | |
[pagina 158]
| |
luider benedictie. Sijt ghy oit inde Katholike Kerken gheweest, 't sy in Braband, Vrankrijk, ofte elders, zoo kundy zelfs ghetuighen, dat ghy niemand, hoe groot dat hy ook was de benedictie hebt zien ontfangen, of zijn biecht en hebt zien spreken, dan met ghebogen knien; al wasset schoon dat de Priester ofte de Biecht-vader niet anders en was als een slecht Broertjen met een grau ghelapt kapje. Zonder datter iemand is, die zich in deze eerbiedigheid, of verheft, ofte veronwaerdt: eensdeels, om dat wy van jongs af, in die ootmoedigheid worden gheouffendt; eensdeels om dat wy wel weten dat deze eerbiedigheid niet en blijft rusten inde persoon des Priesters, ofte Biechtvaders; maer deur hem heenen passeert tot aende persoone Christi, zijns Meesters, om wiens wille dat hy in dier voughen gheeerdt wordt. Dus gaet het allevelleens metten Paus van Romen, uitgenomen dat naer advenant de meerdere magt die hy ontfanghen heeft van Christo, hem ook grooter eer ende waerdigheid toe komt vanden menschen. Ga naar margenoot+Vraegdy my, wat meerder magt? Hoordt het mette woorden Bernardi, die Calvinus zelfs gecensureert heeft voor een heylig man, ende een Godvruchtig Schrijver. Dese dan lib. 2. de Considerat. cap. 8. willende Eugenium den Paus, eertijds gheweest hebbende zijn Discipel, vermanen totte goede bedieninghe zijns Ampts, toondt hem hoedaenig het zelve is, in deser voughen: Laet ons wat neerstigher onderzouken, o Eugeni! wie dat ghy sijt? Dat is, wat persoon dat ghy | |
[pagina 159]
| |
voor een zekeren tijd inde Kerk Gods sijt dragende! wie sijt ghy? Een groot Priester, een opperste Prelaet, een Prince der Bisschoppen, een erfghenaem der Apostelen. Ghy sijt van eerste gheboorte een Abel, van regieringe een Noë, van Patriarchaetschap een Abraham, van Oorde een Melchisedech, van waerdigheid een Aaron, van authoriteyt een Moises, van oordeel een Samuel, van magt een Petrus, van zalvinge een Christus. Ghy sijt, die de sleutelen gegeven, die de Schapen bevolen sijn. Daer sijn, wel is waer, noch andere Portieren des Hemels, ende Harders der kudden: Maer ghy hebt boven de anderen zoo veel te heerlikker lot ontfangen, zoo ghy boven de anderen, uitstekender naem te erf hebt gekregen. Zyluiden hebben haer zekere aengeweze koijen, een yder de zijnen, maer u sijn alle de Schapen bevolen: aen eenen de gantsche kudde. Iae niet alleen de Schapen, maer sijt ook over alle de Harders gestelt tot een Harder. Wildy weten waer mede dat ick het bewijs? mettet woord des Heeren. Wie heeft hy oit, 'ken zegge niet vande Bisschoppen, maer ook vande Apostelen, zo algemenelicken, ende onverscheidelicken alle zijn Schapen bevolen? Indien ghy my lief hebt Petre, zoo hoedt mijn Schapen. En welke toch? De volken van deze, of van gheene Stad, Landschap, of Koningrijk? Neen, maer mijn Schapen, zeidt hy. Wie en ziet niet dat hijze alle gelijk heeft bevolen, die geenige uit bezondert en heeft? Ende een weinig lager. De andere sijn dan naer uitwizen uwer regulen gheroupen tot een ghedeelte vande zorgfuldigheid, maer ghy totte volheid des magts. | |
[pagina 160]
| |
't Gezag vande anderen is beheindt met zekere palen: Maer het uwe strekt zich ook over dien gheenen die over de anderen ghezag hebben ontfangen. Of en ist by avontuir in uw' magt niet, by wijlen om redenen, ook aen een Bisschop zelfs den Hemel te sluiten, uit zijn stoel te zetten, den Sathan over te leveren? u blijft dan onroerlick staende uw' privilegij zoo wel inde gegeven sleutelen, als inde bevolen Schapen. Dus verre S. Bernardus. Zoodaenig dan wezende de magt ende bedieninge vanden Paus van Romen, boven alle andere Prelaten, Bisschoppen ende Priesteren der Kerken, zoo en is niet vreemt dat hem boven alle de reste, ook eenige uitstekende eer wordt bewezen. Ende alsmen de rechte rede plaets wil geven, zoo en isser niemand die hem over de toelatinge des zelfs, behoort te besmalen. Inzonderheid ter wijlmen de Ambassadeurs vande Princen, ende Koningen niet qualik af en plag te nemen, dat zy vande goed-willigen ontfangen, ende vande jaloursen vereisschen zoodaenigen eer, als zy naer advenant de waerdigheid van haer Meesters, hen meinen te competeren. 'Tgeene dan inde Ambassadeuren, ende Viceroijen wordt geprezen, en behoortmen inden Vicaris Christi niet te berispen. Te min alzoo hy deur middel vande benedictie, ofte zegening des heilighen Cruis, die hy, 't sy inder Kerken, 't sy achter straeten, over de eerbiedige Schaeren ghestadelik is gevende, meer als t'over te kennen geeft, dat hy die eer niet en accepteert, ofte ook niet beknielt ende beneigt en begeert te wezen, dan ter eeren van | |
[pagina 161]
| |
zijn Meester, ende den zegen die hy van zijnent wegen aen henluiden is gevende.
Abac.
De Heere Christus, van wien deGa naar margenoot+ Paus van Romen een Stad-houder wil wezen, en heeft zoodaenigen eer niet gheaccepteert, maer ten alderhoogsten geschout.
Piet.
De Heere Christus heeft met goede rede al veel groter eer geaccepteert; want vande drie Koninghen Matth. 2. vanden Leproos Matth. 8. van Petrus Lucae 5. 8. vande Syrophenissa Lucae 8. 47. vanden verlichten blinden Ioan. 9. 37. ende van eenige anderen heeft hy voet-vallen ende Goddelikke eer ontfangen, ende toegelaten: Daer nochtans de Pausen van Romen, als wezende niet dan puire menschen, gheen andere eer en willen, noch en mogen ontfanghen als menschelikke, ofte, zoo ickze flus noemde, Religieuse; die hen ghegheven wordt ter zaeke van haer hooge bedieninge. Ten tweeden, alzoo de Heere Christus in dit sterffelikke leven ghekomen was, niet omGa naar margenoot+ gedient te werden, maer om te dienen, jae om te lijden end' om te sterven, ende alzoo deur ootmoedigheid, versmaetheid ende lijdzaemigheid de misdadighe wereld te verlossen; zoo en heeft hy niet zonder reden doorgaens geschout ende ghevlucht alle zulke hoogheid ende eerbiedigheid, die hy wist dat zijn beraemde manier van verlossing waeren contrarierende: Maer nu, nae zijn glorieuse verrisenis, boven de verzoening vant menschelik geslagt, verdiendt hebbende de rechterhandGa naar margenoot+ zijns Vaders, ende een Naem boven alle Naem, zoo begeerdt hy ook geeerdt, aengebeden ende beknielt te sijn van alderlei knien, Hemel- | |
[pagina 162]
| |
sche, Aerdsche, Helsche. Ende dit is de rede, waerom dat de Heere Iesvs, die wijlen op de wereld zoo ootmoedelik ende versmadelik leefde, nu niet alleen in eigene persoone met Goddelikke eer van Tempelen, Autaren, Sacrificien ghedient; maer ook zelfs in alle 'tghene dat hem aengaet vereerdt wordt ende verheven. Hierom worden de hoofden ontdekt, ende de knien gheboghen, als zijn heilighen naem gespeldt, zijn wapen, dat is, zijn Cruis gezien, ende zijn stad-houder ghesproken ofte gegroet wordt.
Abac.
Ga naar margenoot+Petrus den Apostel, zoo ghy zelfs zeght, is de eerste Stad-houder Christi, ende d'eerste Paus van Romen geweest; ende nochtans en heeft hy dese uitstekende eerbiedigheid, die nu ter tijd den Pausen ghegheven wordt, noit toegelaten.
Piet.
Op verscheide tijden, passen verscheide zeden. Ende het komt een voorzigtighen Hoof-meester toe, het Huysgesin zijns Heeren uit te deilen zoodaenigen maet van provande, als de omstandigheiden des tijds, zoo nu, zoo dan komen te vereisschen. Lucae 12. 42. Ten tijd Petri, ende noch eenighe eeuwen daer nae, als de Kerk Christi met armoede ende versmaetheid geplant, ende de Heidenen door ootmoedigheid ende patiencij tot het geloof ghetrokken mosten worden, zouden de rijkdommen ende de uitterlikke Majesteit der Kerken meer ghestrekt hebben tot verachtering, als tot vervordering des geloofs: Ende men zoude de bekering des werelds meer toe-gheschreven hebben het menschelik vermogen, en den tijdtelikke rijkdom, als de mogentheid Gods. Maer het Christen ge- | |
[pagina 163]
| |
loof nu al omme gepredict ende bevestigt sijnde, zoo heeft het de voorzigtigheid Gods met zijn Kerck anders belieft te voughen, ghebruikkende daer toe de uit-gestorte mildheid vande Constantinen, Pipinen, Louysen, ende andere diergelike Godvruchtige Keiseren ende Koninghen, die de Kerken Christi, ende zonderlinge de Roomsche, als sijnde de moederkerk des werelds, met zoodaenighe rijke patremonien, domeinen ende heerlikheiden hebben ghedoteert, als van noode zoude wezen by verloop van tijden, tot hand-having des geloofs, ende wederstand der ketterijen, ende der geenre, die de zelve favoriseren. Een zaeke voorwaer die d'experientie dikwils geleerdt heeft, een eenig middel geweest te sijn vande behoudenisse der Kerken. Want mids dat de liefde verkoudt, ende de boosheid gewakkert is; Ende dat by veel Christen Princen, al te zeer, God betert, ingenomen vande schadelikke leeringhe Nicolai Machiavelli, de materie van staet, zo hoog wordt ghedreven, dat de Christen Religie, schier alomme ghepostponeert ende opte kaffetuirie ghestelt wordt; zoo en zouden (menschelikker wijze te spreken) de Bisschoppen, te veel plaetsen, nimmermeer de zaeken staende ghehouden hebben met ghebeden, vermaeninghen, ofte Censuren, en hadden zy niet magtig gheweest de Pastorale staf oock met het Princelikke zwaerd, nae 't exempel van Iudas Machabeus, te beschermen. Ick zegghe, nae 't exempel van IudasGa naar margenoot+ Machabeus. Want even gelijk int oude Testament, de opperste Priesteren langen tijd waren zonder tijdtelikke heerschappij, ende nochtans | |
[pagina 164]
| |
inde laetste tijden, namentlijck onder de Machabeen, de zelve in alder manieren van node hadden, tot bescherming vande Religie; zoo gaet het min of meer inde Christen Kerk. Hadden de Princen, die by partage ghesuccedeert sijn inde Domeinen van Constantinus, Pipinus, Ludovicus, &c. ook te erf ghenomen, haerlieder Godvruchtigheid, Religie, gehoorzaemheid; by avontuir haddet beter geweest, dat de Bisschoppen alleene het geestelik, ende de Koninghen het waerlik hadden bliven handelen; Maer sedert datmen meer heeft beginnen te luisteren nae Machiavellus en Bodinus, als nae Petrus en Paulus, zoo schijndt de Goddelikke wijsheid teghens een zoodaenighen verloop, zijn Kerk ook met tijdtelikke rijkdommen ende heerschappijen, als met een noodwendighe borstwering voorzien te Ga naar margenoot+hebben. Ende naementlik, nae 't gevoelen van eenige wijze Mannen, en waerder huiden opten dag, nau eene Bisschop in Duitslant, op de Stoel ghebleven, en hadden zy beneffens de Mijter, ook de Croon niet gedragen. | |
§ 6. Van 't Voet-kussen.Aengaende het voet-kussen vande Dienaers Gods, ende in zonderheid vanden oppersten Prelaet der Kerken, dit en zoudemen niet beschimpen, hadmen ghelezen ende overwogen de waerdigheid vande gheenen daer af geschreven staet Isaiae 52. 7. & Rom. 10. 15. Quam speciosi pedes Euangelizantium pacem, Euangelizantium bona! Hoe aengenaem, ofte hoe schoon zijn de voeten der gheenre die ons de pais verkundighen, ende de goeden bood- | |
[pagina 165]
| |
schappen! Maer wat ist te verwonderen dat de geene die tot Vaders en Voeders hebben gehadt de kussers van Candidaes, ende d'omhelsers van Audeberten, gheen vermaek en hebben int voet-kussen der Pausen? Van contrarij gevoelen bevind' ik dat altijdGa naar margenoot+ geweest sijn de alder-oudste Christenen: de welke overdenckende het ongemeten weldaed, 't welk hen gheschiedt was van d'Apostelen, ende Apostolike Mannen, deurt verkundigen vant heilig Euangelij, ende de bedieninge der Sacramenten, hen niet bedwingen en konden uit affectie van dankbaerheid, de handen en voeten te kussen van haer geestelikke Vaders. Ziet V. Bedam, historiae Anglicanae lib. 3. cap. 26. ende zult bevinden dat de Enghelschen over duizend Iaren versch bekeerdt wezende tot het Christen geloof, voor de Priesteren, Monikken, ende andere dienaers Gods, niet alleen inde Kerken, maer zelfs over straeten, daerze hen ontmoeten, de knien quamen buighen, ende de hoofden neigen, om van haerluider handen gezegent, ofte monden gebenedijt te worden. Van geliken deden alle andere Nacien, ghelijk al omme te zien is uitte Kerkelikke Historien; ende voornamentlik uitten ouden Schrijver Minutius Felix in Dialogo pro Christianis, qui inscribiturGa naar margenoot+ Octavius. Want van waer zoude anders haer fundament ghenomen hebben die blasphemij, daer mede de Christenen vanden Heidendom wierden ghelastert te aenbidden (om niet argers te zeggen) de knien des Priesters; dan uit het gestadige ghebruik, daer mede zy dageliks gewoon waeren, met ghebogen knien ende gevouwen handen, de Priesters Gods | |
[pagina 166]
| |
te voet te vallen, 't sy om haer zonden te belijden, 't sy om haer-luider benedictien te begeren? Doch, al-hoe-wel deze eer van voet-vallen, van d'oudste tijden af gemeen is geweest alle de Priesteren, ende zonderlinghe de Bisschoppen der Kerken, zoo isse nochtans altijd zeer merkelick ende uitstekende geweest inden oppersten Bisschop, wel verstaende, om dat hy deur Petrum zijnen eersten voorzaet, uitte handen Christi ontfangen hadde de harderlicke roede, tot regieringe zoo wel van de Schaepen als vande Lammeren Christi. Wildy hier van, uit ontallikke, eenighe exempelen. Leest Anastasium Bibliothecarium, Platinam, ende andere Kerkelikke historyschrijvers, ende zult bevinden, dat niet alleen de ghemeene man, zoo geestelik als waerlik aen den Pausen van Romen deze eerbieding hebben bewezen, maer ook de aldergrootste Koningen ende Keiseren zelfs. Als namentlik Pipinus aen Stephanus de derde. Carolus Magnus aen Leo de derde, Ludovicus Pius aen Stephanus de vijfde Henricus de vierde aen Paschalis de twede, Fridericus den eersten aen Adrianus de vierde. Ende daer na wederomme aen Alexander de derde. Iae noch langhe voor alle de dezen, Iustinus den ouden aen Ioannes den eersten van dien naem: De welke, zoo wanneer hy deur bedwang vanden Arriaenschen Koning van Italien Theodoricus, gezonden was naer Constantinopelen, nochtans vanden voornomden Keiser Iustinus, zoo eerbiedelik ontfangen is geweest, dat hy hem mette gheheele Stad van Constantinopelen, | |
[pagina 167]
| |
met Cruissen, Vaenen ende Was-lichten, twalef mijlen weegs in 't gemoet gegaen wezende, hem plat ter aerden aengebeden, ende de voeten gekust heeft met grote blischap; dat hy waerdig was geweest, in zijn Rijk van Orienten, te zien den Vicaris Christi, ende den Successeur Petri, 't welk niet ghebeurdt en was nae 't martyrie vanden Paus S. Clemens, als hy van Romen deur de zelve Landen, als balling nae Chersonesum ghevoerdt werde. Ende als hy nu den Paus met grote eerwaerdigheid inde Stad, tot inden Tempel van S. Sophia hadde geleit, heeft hy de Keisers-kroon, die hy ten dage van zijn verkiezinge van Ioannes Patriarch van Constantinopelen hadde ontfangen, van 't hoofd ghesteldt, om daer mede op een nieu vanden Paus gekroondt te werden. Gelike eer dede de Keiser Iustinianus (die ons de beschreve Rechten vergadert ende verbetert heeft) aen den Paus Agapitus, wanneer hy totten Keiser komende om de oorloghen te stillen tusschen hem ende Theodatus Koning vande Gotthen, hem een merkelikke spacie buyten de Poorten van Nicaea in Bithinien te ghemoet getrokken, met de Kroon op 't hoofd ter aerden ghevallen, ende des Paus voeten ghekust heeft. Ende wederom noch een ander-mael in des Keisers Palleis: want nae-dien Iustinianus, den goeden Paus, gheduirende de voornomde ambassade, tot verscheide reisen zeer ernstelik hadde gebeden, broederschap te willen beouffenen metten ketter Anthimus, ingedronge Patriarch van Constantinopelen, die de Keiser tot dien dage toe, gehouden hadde voor oprecht-gelovig; ende hem | |
[pagina 168]
| |
daer toe in geender manieren hadde kunnen bewegen, zoo hadde zich d'occasie eens ghepresenteert, dat Anthimus in des Keisers tegenwoordigheid vanden Paus af gevraegt sijnde de belidenisse zijns gheloofs, weigerig was ghebleven in Christo twee natuiren te bekennen: daer mede ontdekkende zijn bestopte ketterije. Waer over dat de Keiser zich verootmoedighende voor den Apostolischen Stoel, ter aerden gevallen, ende den alderzaligsten Agapitum aenghebeden heeft. Ziet hier van, behalven Anastasium ende Platinam, Liberatum Cartaginensem, Zonoram, Theophanem, ende Nicephorum, lib. 17. cap. 9. Ga naar margenoot+Hier uit besluit ik vier dinghen: Eerstelik dat de eer, die dikwils de ghemene Bisschoppen, ende Priesteren der Katholiker Kerken gegeven wordt, niet besmaelt en behoordt te Ga naar margenoot+worden inden oppersten Pastoor. Het twede, ter wijl de Keiseren, Koningen, en de aldergrootsten van Christenrijk, zich altijd in deze eerbiedigheid zoo volbodig hebben gedraghen, dat wy ende andere ghemeene luiden geen redenen en hebben, ons te verhovaerdighen, ofte daer tegens te murmureren. Het Ga naar margenoot+derde, dat de Pausen niet alleen in Italien ofte binnen Romen, maer ook in Orienten ende binnen Constantinopelen zelfs, gekendt ende gheeerdt sijn geweest voor de eerste Prelaten der Kerken; als hier boven gebleken is uitte Ga naar margenoot+kroninge Iustini. Het vierde, dat de Pausen gheweest sijn inde possessie van deze eerbiedigheid, langen tijd eer Phocas regierde, ende nae 't zegghen vande nieu-ghezinden met zijn privilegien, Bonifacium den Paus, van | |
[pagina 169]
| |
een Bisschop, tot een Antichristum maekte. Het blijkt, want Iustinus ende Iustinianus hebben seventigh ofte tachtigh jaeren voor Phocas inde wereld geweest. Dan dit allesGa naar margenoot+ niet tegenstaende, walgen de fijne broeders vant voet-vallen ende voet-kussen der dienaren Gods. Ende dat om drie gewigtige redenen; eerstelik overmids den aerd vanden gheenen die hen ghebaerdt ende opghevoedt hebben; gelijk hier boven gezeidt is. Ten tweden, om dat de opgeblaze ketterij een gezwore partij is van oodmoedigheid. Ende ten lesten, om dat gheen gratij zoude hebben eenige eer te bewizen aende knechten, die zy aenden meester zelfs weigerig sijn te geven: Want, na 'kverstae, zoo en ist onder u-luiden gheen manier in de Predicatien, ofte andere Kerkelikke vergaderingen voor de Majesteit Gods hoofden of knien te buighen. Voorwaer eenGa naar margenoot+ zonderling privilegij vande uit-verkoornen. De welke als wezende lief-tallige kinderen Godes, inde teghenwoordigheid haers Vaders, liever met alle vrimoedigheid ende familiere vriendschap hebben te converseren, als slaefs-ghewijs hem met ontsig van buighen, stuipen ende voet-vallen te vereeren. Dit laten zy aende Papisten, die overmids haerluider lering vande verdiensten, ende goede werken, niet anders en sijn als dienstknechten, slaven ende werk-luiden; die zich voor de Majesteit van haeren Heer, haeren God, met alle mogelikke reverentie schuldig sijn te dragen, ter wijlen, dat de lieve bedurve kinderen, vande Geneefse Reformatij in haers Vaders oogen niet alleen alle vrymoedigheid, maer ook alle boosheid, met oog- | |
[pagina 170]
| |
luikking van gratie en privilegie durven bedrijven. Maer God bewaer my, ende alle goede menschen voor zoodaenigen privilegie. Ga naar margenoot+Ick hebbe veel liever na den raed Petri mijnen roup met goede werken te verzekeren; Ga naar margenoot+nae 't exempel Pauli mijn zaligheid met zorg en vrees te bewerken, mijn lichaem te kastijen, mijn Heer mijn God met reverentie ende ontsigh te dienen, voor zijn H. naem, ende voor alle 'tgeene 'twelck hem aengaet mijn knien te buigen, als met een vermetelde vrymoedigheid vande Geneefse kinderen Gods, mijn zelven te bedriegen, ende mijn ziel te verliesen. God almagtig, nae my de Schriftuiren verzekeren, en slacht de menschen niet, die wel somtijds uit een malle liefde bedurven kinderen op-voeden, daer zy geen quaed aen zien en kunnen; maer hy haet den boosen, ende Ga naar margenoot+des zelfs boosheid; ende straftze tot inde derde ende vierde gheboorte, ten sy dat hy daer Ga naar margenoot+over met een waerachtig berou wederomme verzoent, ende zijn rechtvaerdige gramschap Ga naar margenoot+met waerdige vruchten van penitentie werde verbeterdt. | |
§ 7.
| |
[pagina 171]
| |
Predicanten, vande Stoel uit te roupen, alsze het nieusgierige kittel-orighe Gemeente ophitsen tegens de Katholike Religie ende de kerkelicke Overigheid. Maer dat ik u ook mette honden hoor huilen, ende mette lasteraers hoor schelden, ben ick des te meer verwondert, zoo ghy te meer gelezen hebt ende beter behoort te weten. Het dragen vanden Paus met Schriftuiren bewezen te willen hebben, is een onverstandig verzouk van een wijs man: Gelijk het Gode genoug geweest is, tot bevel vande eerbiedigheid der Koningen deur Paulum Rom. 13. 7. belast te hebben int generael: Cui honorem, honorem; Cui vectigal, vectigal &c. geeft eer, die eer toekomt; ende tol, die tol toe behoort, &c. zonder int particulier uit te drukken de manier vande eer, ofte de begroting vande Tollen: zoo is het Christo ook genoug gheweest Lucae 10. 16. gezeidt te hebben tot de dienaers zijnder Kerken: Die u eerdt die eerdt my, die u versmaedt die versmaedt my; ende die my versmaedt, versmaedt den geenen die my heeft gezonden. Bevelende voorts de reste aende redelikheid, billikheid, ende zucht-dragentheid der onderzaten: de welke ten tijde vande Galaten zoo groot was over Paulum, datze schier, waert mogelik gheweest, haer ooghenGa naar margenoot+ uitgeroeit, ende Paulo gegeven zouden hebben. Binnen Romen en is de affectie ende eerbiedigheid der Gelovighen niet minder gheweest over Petrum. Ende hoe-wel de benautheid des tijds, hen niet toe en liet de zelve uitwendelick te laten bliken, nochtans de eer die zy nae datum, deur haer Constantinen, Theodosen, Iustinen, Iustinianen ende andere Roomsche Keiseren, | |
[pagina 172]
| |
aende Successeurs Petri met expresse uitdrukking vande zelve qualiteyt, hebben bewezen; gheeft niet dan al te veel bescheids van 't geene dat zyluiden aen zijn eigen persoon, waert mogelik gheweest, wel ghedaen Ga naar margenoot+zouden hebben. Want zoo rasch en hadde Constantinus zijn hoofd niet gebogen onder het water-bad des heiligs Doopsels, of hy bekeerde van stonden aen zijn Lateraensche Palleis inde Tempelen van S. Salvatoor ende S. Ioan Lateraen, noch staende binnen Romen, op den dag van huiden; die hy opten 9. November Anno Domini 324. deur handen vanden Paus Silvester Gode dede wijen ende opdragen. Ende opten 18. der zelver maend noch twee andere Koninglikke Tempelen, d'eene aende voet vanden Berg Vaticanus, en d'andere buiten de muiren aende Hostiaensche weg; ter eeren vande Heilige Apostelen Petrus ende Paulus, doterende ende begiftende de zelve Tempelen met een groten rijkdom, zoo van heilighe Vaten ende Beelden, als van Landen en Hoven. Op dit spoor nae-tredende de navolgende Christen Keisers, en hielen niet op de heilighe Roomsche Kerk dageliks met een uitgestorte mildheid van Landen ende Domeinen, meer en meer te beschencken; tot dat eindtelikken den Godtvruchtigen Koning Pipinus, verwonnen hebbende den Tyran Aistulphum Koning der Longobarden, Ravennam, ende een groot deel vande Italiaensche Steden, daer hy Aistuphum uit ghedreven hadde tot een eeuwighe donatie, by zijne, zijnder zoonen, ende Edelen handen onderteikent, vereerdt heeft aen S. Pieter ende zijne Succes- | |
[pagina 173]
| |
seurs, int Iaer ons Heeren 755. Ghelijk het zelve getuigen ende beschriven Ado Trevirensis in Chronico Anni 727. Leo Hostiensis lib. 1. Chronici Cassinensis cap. 9. Et Gratianus in Decreto distinct. 63. Van deze tijden, dat is, van Sylvester af, hebben de Pausen geraedsaem gevonden, ter eeren vande glorij haers Heeren, ende tot meerder ghezag vande Stoel Petri, daer inne zy waeren zittende, te aenvaerden zoodaenighen eerbiedigheid ende magnificentie, als de Godvruchtigheid vande Christen Gemeente hen toedroug, ende de miltheid der Keiseren en Koninghen kon lijden. Die nu dezen haeren raed wil veroordelen, verwizen, ende besmalen, komt hy schoon daer over niet te vallen in doling, hy en zal hem nochtans niet bevrijen van vermeteltheid; dat hy tegens de keuren vande primitiveGa naar margenoot+ Kerk, zich de eerste Stoel vermeet te verwizen, jae tegens het voor-schrift Pauli, den Prince zijns volks, dat is, den oppersten Priester, te vervloukken. Te min, alzoo sedert dieGa naar margenoot+ tijd onder de Pausen gheweest is een groot ghetal, niet alleen van wijsen, maer zelfs ook van zeer heilighe Mannen, als gheweest sijn Silvester, Damasus, Leo 1. 2. 4. 9. Gregorius 1. 2. 3. 7Ga naar margenoot+ Ioannes primus, & tertius, Anastasius 1. 2. Innocentius 1. & tertius. Xystus 3. Bonifacius 1. 3. 4. & quintus. Felix. 2. 3. 4. Agapetus 1 Pelagius 1. 2. Benedictus 1. & 2. Celestinus 1. & 5. Martinus 1. Eugenius 1. ende meer andere. De welke, indien men immers eenig geloof gheven magh aende Hystorien, alle te zaemen by de gansche Christen wereld gehouden sijn geweest voor zeer gheleerde, waerdighe, ende heilige Mannen; jae zoodaenighen, dat God almagtig | |
[pagina 174]
| |
haerluider leven ende lering met mirakelen vereerdt, ende met wonderdaden heeft bevestigt, als blijkt uitte Chroniken van de oude Schrivers Sigebertus, Ottho Frisingensis, Lambertus Schaffnaburgensis, Petrus ab Aeliaco, Anastasius Bibliothecarius, ende Platina de vitis Pontificum.
Abac.
Deze Schrijvers moghen schriven wat hen belieft: In my en kan die opinie niet komen dat heilighe mannen gheweest sijn, ofte hebben kunnen wezen, die zich met zoo groten opgheblasentheid van Stoelen ende Zetelen verheven ende verydelt hebben. Dit en is toch nerghens het ghebruik, ende daer en sijn ter wereld gheenighe Potentaten, mijns wetens, die zulks pleghen.
Piet.
Sig. Abacuk! uw' opinie en is niet magtig de waerheid vande zaek te veranderen, noch en denckt niet dat den Paus van Romen, om uwe onhervarentheid (om niet te zegghen, bottigheid) desisteren zal, van zijn oude maniere van doen. De Roomsche Kerk is al te vast-houdende van haer oude over-gheleverde Ceremonijen, dan datze die om 't nae-bassen van een deel keffers van Ketters zoude komen te verlaten. Ga naar margenoot+Ghy zegt dat het nerghens 't gebruik en is, noch datter gheen Potentaten ter wereld en sijn, die hen in stoelen op de schouderen laten draghen &c. Maer doedt zeer wel, dat ghy daer by vougt, mijns wetens. Voorwaer dit weten moet in u wel klein sijn: want hadt ghy slechts mette | |
[pagina 175]
| |
eerste lippen de Roomsche Historien aengheraekt, ghy zoudt wel ghelezen hebben dat dit ghebruik niet alleen by de Keiseren en Princen, maer zelfs ook by de Senateuren, ende andere treffelikke Burgheren van Romen hier voortijds ghemeen is geweest. Iae veel gemeender, als nu by ons geworden sijn de Koetsen ende Ros-baeren; In vougen, dat Iulius Caesar, ghelijk Suetonius in zijn leven ghetuigt cap. 43. ghenoodsaeckt is gheweest daer inne by ordonnantie te voorsien, ende de zelve niet dan zekere ghequalificeerde personen toe te laten. Doch terstond daer aen, onder Augustus, ende de naevolgende Keiseren, wierden deze Draeg-stoelen wederomme veel ghemeinder als te voren: zulks dat Domitianus het ghebruik der zelver egheene andere personen verboden en heeft, als de oneerelikke vrouwen. Ziet den voornoemden Suetonium in Domitiano cap. 8. Deze lidteikenen bliven alsnoch in veel Steden van Italien, ende by naemen binnen Napels; daer op alle de kruisweghen ende houkken vande Straeten te huir staet een groote menighte van Stoelen, eenighe open, andere ghesloten; ten dienst van allen den gheenen, die 't zich maer een Reael wil laten kosten: ofte zoo veel minder of meerder, als hy hender of verder ghedraghen begheerdt te wezen. Hier uit besluit ick, indien het draghen inGa naar margenoot+ een Stoel ghehouden moet worden voor een Goddelikke eer, ende een Merkteiken van Antichristus, dat alle de Senateuren van Romen hier voortijds God- | |
[pagina 176]
| |
delikke eer geusurpeert hebben, ende noch op den dag van huiden, de eerelikste Burghers van Napels Antichristussen sijn. Ende ick zelfs mede, over een deel jaeren daer wezende, ook zoo dikwils een Antichrist gheweest ben, als ick my, nae de maniere des Lands, in een Stoel hebbe laten dragen. Ziet toch eens, lieve Broeder Abacuk, tot wat vreemde ende ongehoorde absurden, u de onwetentheid, onhervarentheid, ende de broederlikke sijnigheid is brengende!
Abac.
Wat queltme hier dese Vent, met zijn onwetentheid, onhervarentheid, sijnigheid? Ghy sijt zelfs een al te plompen babok, die de dracht vande Roomsche Senateuren, mette Stoel vanden Roomschen Antichrist zoukt te consunderen. Maer te vergheefs. Ga naar margenoot+Want de oude Romeinen en wierden opte schouderen niet ghedragen, maer bene'en der hand, ende niet dan van twee mannen. 'Twelk veel verscheelt vande opgheblase dragt van het zevenvoudige Beest.
Piet.
Ick verwonderde my, waer dat de Geneefse zedigheid zoo lang was gebleven. Maer naer ick zie, zoo en kundy u zoo niet veinsen, of de gek moet noch al somtijds een enckel reisken uitte mou kijcken. Doch dus doende zoudy wel lichtelik uw' naem komen te verliezen, ende in plaets van een sijnen, een grover broeder mogen hieten: niet alleen overmids de onbeleefde spitigheid; die beter vougen zoude de mond van een onbeschaemt bedelaer, als van een eerlik burgher: Maer zonderling om de uitstekende bottigheid, die ghy hier zoo wel int een, als int ander sijt meldende. Voorwaer hadt ghy ghezwegen, | |
[pagina 177]
| |
ghy waert by my een Philosooph gheweest, maer nu en sijt ghy niet als een verwaenden plompaert. Want wierden de oude Romeinen niet dan van twee mannen ghedraghen, waer sijn dan de naemen van Lectica hexaphoros, ende octophoros van daen ghekomen, die doorgaens byde Hystorischrivers, ende de Poëten te vinden sijn? En is hexaphoros niet te zeggen een zes-dragt, ende octophoros een acht-dragt; nae 't ghetal, nu van zes, nu van acht mannen, die onder de Stoelen gingen. Ende wederom; indien de oude Roomsche Stoelen bene'en de hand ghedragen wierden, hoe heeft dan Catullus kunnen zeggen
Fractum qui veteris pedem grabati
In collo sibi collocare posset?
Ende elders: Cum jam sextâ cervice seratur? dat is, hy worde ghedragen op zes Nakken. Ende hierom wast ook, dat Iuvenalis in een van zijn Satyren, zoo uitvoer over zekeren Romeinschen deugniet van zijnen tijd, de welke niet tegenstaende zijn bedurven leven, zich niettemin dorst laten draghen in Lecticâ octophoro, opte schouderen van acht slaven.
Qui dedit ergo tribus patruis aconita, vehatur
Pensilibus plumis, atque illinc despiciat nos!
Dat is: Zal dan een zoo snoden leven,
In een zachte stoel verheven,
Neerwaerts werpen van om hoog
Op ons, zijn versmadig oog!
Ick zoude u tot dezen propooste noch meer andere plaetsen kunnen by brengen uit Martialis, Seneca, Dion, Propertius, ende andere, maer nu ick, och armen, uw' onhervarentheid | |
[pagina 178]
| |
bemerk, zo twijfel ik groteliks, of ghyze ook wel zoudt kunnen naezouken, ende noch veel meer, of ghy de Autheuren zoudt kunnen verstaen. Ziet liever den Dictionarium Ambrosij Calepini, int woord, Lectica, daer ghy wel zoo veel zult vinden, als ghenoug zal wezen, voor u om te vatten; ende voor my, om uw' vermetelde bottigheid te beschamen. Dit dan aldus wezende, zoo en ist niet te verwonderen, dat de Pausen deur de bekeringe der Keiseren, gekomen wezende totte vrije bedieninge heurder officie, ook toegelaten ende aenghenomen hebben, zoodaenighen manier van Stoelen ende van draghen, ghelijk byde Roomsche Senateuren ende andere honorabele personen doen ter tijd werde ghebruikt. Inzonderheid tot meerder eer van den Meester dieze dienden, ende vanden Prince der Apostelen dieze succedeerden. Vougter ook by, vanden ouderdom, daerze doorgaens in waeren. Naederhand, hoe-wel de tijden verandert, ende de menschen andere manieren aenghenomen hebben, zoo en heeft nochtans de Roomsche Kerk (die in alle andere dingen zeer vasthoudende is, van haer oude gebruikken) niet behouven te wijkken van deze haere oude zede. Om dan dit propoost te besluiten, zal ik boven 't voorgaende, hier noch by vougen eene rede, die by alle onpartijdighe ende beleefde menschen, niet alleen de gevougelikheid, maer selfs ook de noodwendigheid vande Drag-stoel des Paus, claerlik zal overtuigen.
Abac.
Wat sal dat wezen? by avontuir dat het oude Mannen sijn, ende dikwils ghebrekkelik ende inpotent om te gaen, ende daerom gedragen moeten werden? maer waerom | |
[pagina 179]
| |
werden die dan gedragen die sterk en cloeck zijn? ende als sy inpotent door ouderdom ofte ziekte zijn, gelijk sulx kan gebeuren, waerom wordense op de schouderen ghedragen, en niet beneden de handt, gelijk andere oude ende gichtige menschen?
Piet.
Geensins, dat en is de reden niet die ick wil seggen.
Abac.
Wat dan?
Piet.
Weet dat den Paus altijts niet gedraghen en werdt, dan alleen als hy uyt zijn Paleis, dat dicht aen de Kerk leyt, is gaende nae de Kerke, om solemnele Misse ofte Vesperen te hooren, ofte selver te doen, ende dat op de principaelste hoochtijden oft feestdaegen van het Iaer. Want langs de straten en wort hy niet gedragen, dan is of gaende te voet, ofte rijt te peert, ofte op een Muile, ofte wort gedragen in een Rosbaer van Peerden ofte Muilen, ofte ook zelden in een stoel, door zijn Paleis beneden de hant.
Abac.
Van alle dese manieren en maecke ick gheen swaericheidt, maer alleen dunckt mijn te mistaen, en onbehoorlik te wesen, dat hy op de schouderen in een stoel boven de hoofden der menschen gedragen werdt.
Piet.
Hier zal ick nu de reden afgheven, dan onthout dat hy maer door een corte wegh ghedraghen wordt, te weten van zijn Paleis tot in de Kerke voor het hooch Autaer. Nu zoo soude hy deze weg kunnen volbrenghen op vierderley maniere: te weten, of te voet, of te Paerd, ofte in een stoel ghedragen bene'en de handt, ofte eindtelik om hoog op de schouderen.
Abac.
Waerom niet te Paerd?
Piet.
Met Paerden inde Kerken te komen, en | |
[pagina 180]
| |
zoude by avontuir by u-luiden niet te verwonderen wezen: want wy zien altemet dat ghy-luiden van Gods-huysen Paerdestallen gemaekt hebt, ende noch dikwils tot logiment van Ruiters ende Soldaten de Kerken misbruickende sijt. Maer by ons Katholiken, is het een lelijcke ende drouvige zaek, dat Paerden, Muilen, ende andere diergelike beesten inde Kercken zouden komen, ende daer het gebed der ghelovigen ghestort, ende Godes glorie verkondigt werdt, dat daer het gestap ende gebrijsch van Paerden ende Muilen gehoort zoude werden. Van dit zelvige ghevoelen, wildijt weten, is oock gheweest den H. Antonius over dertien honderd Iaeren. Hebdy de wercken Athanasij Magni, zoo zuldy by hem kunnen lezen in vita S. Antonij, niet verre van 't einde, deze naevolgende woorden: Verhael van een beklagelik Visioen, waerdig om met veel tranen beschreit te werden. Want als den H. Antonius eens te zamen met zijn Broeders was ghezeten om te werken, heeft hy zijn ogen schielicken nae den Hemel geheven, ende een weinig tijds naede begonnen openbaringe, uit droufheid van 't gheene hy hadde gezien, heeft hy beginnen te schudden ende te beven, en met gheboghen knien, voor 't aenschijn Gods te bidden, dat Godt door zijn barmherticheyt die toecomende boosheyt soude willen af-weeren. Na het gebet volgden de tranen, ende alle die daer teghenwoordich waeren kreghen een groote vrees, ende baden dat hy soude willen uytleggen het quaet ofte d'ellende die hy gezien hadde. Maer wat? het schreyende genok we- | |
[pagina 181]
| |
derhiel de spraek, en de tong werdt door de tranen belet, doch eindtelick met een groten ankst zeide hy: Mijn kinderen het waer beter dat met een haest-comende doot, wy van soo grooten quaet verlost werden. Ende daer mede wederom door de tranen overwonnen, tusschen het schreyen ende suchten seyde hy: een groot schennis dat nimmermeer gehoort en is, is ons nakende, ende door een groote tempeest zal het Katholijck geloof verdruckt werden, ende de menschen de beesten ghelijck zullen het Heiligdom Christi beroven. Want ick hebbe gesien het Authaer Gods van menichte der Muilen omsingelt, die welck met veel steyger-slagen alles vernielden. Ende de stem des Heeren heeft tot my ghesproken: sy sullen mijn Autaren verfoeyen. Dus verre S. Athanasius. Die welke daer nae verhaelt hoe dat nae twee Iaeren door die Ariaense Ketters, dit visioen volbracht is geweest, als sy de Kerken beroofden, de heilige vaten prophaneerden, de heilige misterien door de handen der Heidenen besmet, die Maechden gevioleert, het bloet der schapen Christi in den Tempel uit-gestort, de heilige Autaren besprenkelt, de Vunt nae de wil der Heidenen bekladt is geweest. Hier ziet ghy hoe schrickelik het van ouds genomen is, dat Paerden of Muilen in de Kerken ende om den Autaer Gods gezien zijn geweest. Deze oude devotie der ouder, heiliger ende Katholiken Mannen wy naevolgende, hebben noch geen ghewoonten dat de Peerden ende Muilen sonder de uytterste noot in de Kerken comen. Waerom ook de Paus zelver zulken privilegie niet en usurpeert om te Paerdt | |
[pagina 182]
| |
door de Kerke te rijden.
Abac.
Waerom gaet hy dan niet te voet? of zeker waerom en wordt hy niet in een stoel beneden der handt ghedraghen? naedemael, ghelijck ghy te voren gheseyt hebt, de wech niet groot en is, van zijn Paleis, dat dicht aen de muiren der Kerken staet, tot in der Kerke toe?
Piet.
Wel gemoveert. Ick sal u de rede gheven; ghy moet weten lieve Broeder Abacuk, dat de Catholiken in groote eere ende respect houden den Paus, als den geenen die sy weten dat Christus Stad-houder is, navolger van S. Pieter, het zienbaer hoofd der H. Kerken, generael Harder van de Schaep-stal Christi; ende meer ander titels heeft, die ick te vooren uyt die Oud-vaderen vertoondt hebbe. Waerom dat een yder begheerich is hem te zien, ende van hem benedictie te ontfangen. Niet kleinder achtende zijn benedictie, als die van den oppersten Priester des ouden Testaments, daer wy in de Bybel afhebben; soo isset dat bysonder ontrent de groote Feest-dagen binnen Romen comen menich duisenden van menschen, alle gader begeerich den Paus te zien, zijn benedictie te ontfanghen; soo dat zomtijts in die korte wegh, die den Paus van zijn Paleys tot in de Kerke te passeren heeft, ghevonden werden twintich, dertich, vijftich, jae hondert duisent menschen: alle-gader soeckende ende dringhende om den Paus te zien. Waert zaeke nu dat hy beneden de handt langs ter aerden ghedraghen werde, ofte te voet waer gaende, wie zoude hem zien als weinich menschen, die alder-deunst by den wech waeren, als hy pas- | |
[pagina 183]
| |
seerde? Want hy en is niet altijts groot, gelijk Saul die van de schouderen af, boven alle de Israeliten was uyt-stekende; want tot Pausen en moetmen niet kiesen de grootste, dan de heylichste ende gheleerste. Midsdezen souden die achterste, die even begerich sijn den Paus te zien, de voorsten verdringhen, ende 't zamen dickwils den Paus over-dringhen. Om dan een yders Godtvruchtighe begheerten te voldoen, moet hy soo ghestelt wesen, dat hem die van veere, soo wel als die van nae by kunnen zien. Hier over om alle de perijkelen, ook van het volck te schouwen, die malkanderen lichtelijck zouden te pletter dringhen; moet hy boven de hoofden der menschen vertoont, en ghedraghen werden: niet door Peerden, ofte Muilen, die in de Kerke gheen plaets moeten hebben; maer door anderen daer toe ghehuirde dienaren, tot voldoeninghe van veelen. Ende dit is hier mede nu ghenoug van dezen. | |
§ 8.
| |
[pagina 184]
| |
wat gebruik dat de instrumenten die de Latinen Flabella, ende wy in neerduits, Wayers, moghen noemen, over straet, ofte aen taeffel gebezigt plegen te worden. Voorwaer, Ga naar margenoot+nergens anders toe, als om wat winds te maeken, ende de vliegen te veriagen. Wat doedt dan de Paus van Romen, die van ouden tijden het gebruik van deze Flabella ofte wayers noch bewaerdt heeft, hier mede toch anders, als openbaerlick te belijden zijn menschelikke krankheid? te weten, als dat hy vande ongetempertheid des luchts beschadigt, ende vande muggen gequetst ende ghesteken kan worden. Ga naar margenoot+Hier uit volgt noodsaekelik, dat de Paus van Romen, wat hy ook is, immers geen Antichristus en kan wezen: want deze, nae ons de Schriftuiren melden, zal zich vertonen als een God, ende verheffen boven alles wat God ghenoemt wordt, ende de goede Paus, met zijn twee wayers toondt zich al-omme voor een mensch, ende protesteerdt dat hy beneffens andere kranke menschen, vande hette ontsteldt, ende vande vlieghen ghebeten kan worden. 'Twelk hy immers niet doen en most, indien hy zich voor een God begheerde uit te geven, want God is onquetsbaer ende onbederffelik. Ga naar margenoot+Het oude spreek-woord zeidt, dat de kunst gheen meerder viand en heeft, als den weet-niet. Ende den Apostel Iudas in zijn Catholiken brief, beschrivende de manieren vande ketters, zeidt dat zy-luiden alle het geene hen onbekendt is, plegen te lasteren. Wildy dan ook niet geteldt worden mette weet-nietten, ofte gherekendt mette ketters, zoo laet voor- | |
[pagina 185]
| |
daen den Paus van Romen int vreedzaemig bezit van zijn Stoel, ende int oude ghebruik van zijn wayers: op dat ghy niet en komt te schelden 't geene ghy niet en verstaet. Behalven het gheene ick nu terstond ghezeidGa naar margenoot+ hebbe; zoo isser noch een ander Morael beduidsel, van deze Wayers ofte Veder-bossen die voor den Paus worden gedragen. Te weten, om hem gheduirende zijn hoge bedieninghe, indachtig te maken doort verwapen vande pluimen, het gheene hem ten dage van zijn widinge worde gheleerdt door middel van 't ontsteken vlas. Zoo wanneermen hem zeide: Pater Sancte! Sic transit gloria mundi, dat is, Heilige Vader! Aldus vergaet evelleens de glorie vande wereld. Zulks dat de zelve vergankkelikheid die hem doen eens getoont worde door 't ontsteken van een hand vol vlas; hem naeder-hand ghestadig vernieut wordt door 't vervlieghen van een deel pluimen. Waer op ontwifelik het oog ghehadt heeft, een vande vernaemste Musiciens van onzen tijd, als hy maekte dat onvolpreze Madrigal a sei voci; 'twelk wy somtijds te zaemen gezongen hebben, in deser vougen:
Questa vita Mortale, chi par' si bella,
E quasi Piuma al vento,
Che la porta, e la perde in un momento.
E si ella pur con temerari giri
Tal hor s'avanza e sale,
E librata sul' ale
Pender da se, nell' Aria anco la miri;
E Sol perche di sua natura e leve.
Ma poco dura: & in breve,
| |
[pagina 186]
| |
Doppo mille rivolte, e mille strade,
Perche ella e pur di terra, a terra cade.
Maer wildy weten wat ghy ghezonghen hebt, zo dikwils als ghy dit Madrigael hebt gesongen? 't zelvighe 't gheene den Paus tot versmaedheid vande eer des werelds in zijn Veder-bossen heeft te contempleren; ende ick t'anderen tiden, tot vermaek vande liefhebbers opde zelve noten, aldus hebbe verduitst. Dit sterffelikke leven
Zoo schoon voor d'oogen,
Werdt als een Pluym verheven;
Maer zeer haest door de lichte wind vervlogen.
Als ghy haer ziet, met veel verlore draijen
Van d'aerde opwaerts springen;
En weerom met veel ringen,
Deurt buijch weer, in d'iele lucht opwaijen:
Dat is om datse licht is van natuiren,
Maer kan niet duiren.
Want onlangs,
Doch na veel ommeloops, en duizend stegen,
Zoo gaet haer d'Aerde weder nae d'Aerde wegen.
| |
§ 9.
| |
[pagina 187]
| |
de Broeder des Heeren, Eerste Bisschop van Ierusalem, om 't hoofd plag te draghen. Zulks ook binnen Ephesen gewoon was te doen den Euangelist Ioannes, ghelijk wy lezen kunnen inden Zeind-brief Polycratis Bisschop van Ephesen ad Victorem Romanum Pontificem, verhaeldt van Eusebius lib. 5. hystoriae cap. 23. Ende van Sinte Hieronymus de Scriptoribus Ecclesiasticis in Polycrate, met deze woorden: Ioannes qui supra pectus Domini recubuit, & Pontifex ejus fuit, Auream Laminam in fronte portans, Martyr & Doctor in Epheso obdormivit. Dat is, Ioannes die opde borst des Heeren gherust, ende Bisschop geweest is, dragende een goude Plaet om zijn voor-hoofd, Martelaer ende Leeraer, is binnen Ephesen ontslapen. Aldus Sinte Hieronymus. Diergelike cieraet, hebben ook buiten alle twifel de andere Apostelen, inden Goddelikken dienst, om haer hoofden gespannen. Eensdeels, om datter geen redenen en sijn, waeromme dat Iacobus ende Ioannes hier inne uitgesteken zoude hebben: Eensdeels mede, om dat de oorzaek die Epiphanius, ter voorzeider plaetsen, hier van geeft, alle d'andere Apostelen gemeen is, te weten: om dat Christus Iesvs, die een Priester is gheweest, ende eeuwelik bliven zal, nae de ordening van Melchisedech; Ende met eenen ook een KoningGa naar margenoot+ uitten zaede van David, de Koninglikke waerdigheid, te zaemen met het Priesterdom, aen zijn H. Kerk, ende de Regierders van dien heeft gelaten. Midsdezen zoo en is niet te verwonderen dat de Bisschoppen, als wezende Successeurs der Apostelen, ende over- | |
[pagina 188]
| |
zulks Koninglikken Priesteren, van 't beginsel af der Kerken, in haer heilighe bedieningen, kostelikke Mytren hebben gebruikt. Dit zoude ick met verscheiden getuigenissen van Oud-vaderen kunnen doen bliken, maer Ammianus Marcellinus, een Heidensch Schriver, geeft ons alleen, mijns bedunckens, hier van blijks genoug. Want lib. 29. historiae beschrivende het appointement ghemaekt tusschen den Victorieusen Keiser Theodosius, ende tusschen den verjaegden Tyran Maskizel, verhaelt onder andere artikelen, dat Maskizel zoude hebben te restitueren aenden Keiser, de krijgs-vaenen, ende zekeren Priesterlikken Kroon, die hy t'anderen tijden hadde ghenomen.
Abac.
Ick accepteer het bewijs van Ammianus Marcellinus: Maer hoe en stelt hem dan de Paus van Romen met eene kroon niet te vreden? en waerom vermeet hy zich op 't hoofd te zetten een Myter met drie Kroonen d'een boven d'ander?
Piet.
Dat zal ick u zeggen. Om dat hy Ga naar margenoot+is de Successeur vanden Prince der Apostelen Simon Petrus, ende over-zulks onder alle de Christen Bisschoppen de eerste ende d'opperste. Den welke daeromme, buiten alle twifel, gheen minder eer toe en komt als den oppersten Priester van 't oude Testament, wiens Myter Iosephus lib. 3. Antiquitatem ca. 8. ghetuigt dat met een drievuldige Kroon omringt was. Ten tweden, om dat hy is de Vicaris ofte Stad-houder van Christus Iesvs, de welke, nae zijn verrizenisse van zijn hemelschen Ga naar margenoot+Vader ontfangen heeft alle magt, ende een naem, | |
[pagina 189]
| |
waer voren dat zich buigen moeten alle knien,Ga naar margenoot+ zoo wel die opter aerde end' in den hemel, als die in der hellen sijn. Ende tot beduidsel van dit volkomen drie-vuldighe Koningrijk Christi, zoo draegt de Stad-houder generael, die van Christo de Pastorale Roede over de gansche kudde, ende de Sleutelen van Hemel ende van Aerde heeft gekregen, op 't gewijde hoofd een drievuldige Kroon; doch gehecht aen een Bisschoplikke Miter, om met een byzonder fatçoen, verscheiden van de kroonen der Keiseren ende Koningen, te kennen te gheven, dat zijn principaelste HeerschappijeGa naar margenoot+ niet vande wereld, maer van den Hemel is. Ende met het geene nu gezeidt is, laet ick my duncken dat meer als t'over bevestigt blijft de oudheid ende redelikheid vande rijkdommen, cieraetten, ende eerbiedinghe, daer mede de Christe-ghelovigen altijd ghewoon sijn geweest, den oppersten Prelaet der Kerken te verheffen. Niettemin om noch meerder voldoens wille, zoo vougt hier by d'exceptie,Ga naar margenoot+ mette welke S. Hieronymus ghetuigt dat Praetextatus, een van de edelste Romeinen, den Paus Damasum plag te bejegenen, zoo menigmael als hy hem vermaende tot het Christen geloof, te weten deze: Facite me Romanae urbis Episcopum, Et ero protinus Christianus, dat is, maeckt my Bisschop vande Stad van Romen, ende ick zal terstond Christen werden. Voorwaer indien Praetextatus, zoo edelen, riken, wijd-bermonden man, die Proconsul was geweest van geheel Orienten, daer nae Praefectus urbis, dat is, Gouverneur van Romen, ende op de naeste trap stondt vande Consu- | |
[pagina 190]
| |
larie, dat is, de alderhoogste digniteit naest den Keiser, zoo gereedt was om aen te nemen de Christen Religie, hadde hy maer kunnen bekomen het Bisdom van Romen; ende dat niet tegenstaende zijn grote zucht ende genegentheid totte Heidensche Superstitie; zoo moet de rijkdom, splendeur ende uitterlikke grootdaedigheid vande Roomsche Stoel, ook in die alder-oudste tijden boven maten zeer uitstekende, jae ghenougsaem Koninglick gheweest sijn. Want anders en wasser int Bisdom niet, dat het wereldsche ende eergierige hart van zoo groten man daer toe zoude hebben bewogen. Ga naar margenoot+Hier uit besluit ick dit naevolgende Argument: Indien Paus Damasus, die Anno Domini 367. inde Stoel Petri gezeten heeft met zoodaenigen groten ende Koninglikke Magnificentie, dat zelfs de alder-grootste Romeinen daer jalours van waeren, noch even-wel van S. Hieronymus ende andere heilige Vaderen doen ter tijd levende, ghehouden is gheweest voor de oprechte Nae-zaet Petri, ende den algemeinen Harder vande Schaepen Christi; zo en kan huiden, Urbanus den achtste, immers ter zaeke vande zelve Magnificentie, niet verdienen byde Gereformeerde Kerk gescholden te worden voor een Antichristus. Ick zegge ter zaeke vande zelve, ofte diergelike mindere of meerdere Magnificentie. Het blijkt: want heeftze Damasum gelaten inde heiligheid ende waerdigheid van een Godvruchtig Bisschop ende Dienaer Christi, zo en kanze Urbanum niet maken tot een Viand Christi. Behalven datter niet een en is van alle de eerbiedigheiden, die ghy zeer kunstelik ende curieuselik hebt | |
[pagina 191]
| |
weten op te zouken, de welke eenigsins te boven gaet de palen vande menschelikke eer; zulks ick nu opentlik van stuk te stuk hebbe doen bliken. Ende mids dezen weder-leit sijnde uw' derde voorgeslagen Merk-teiken Antichristi, ben belust een woord te horen van | |
§ 10.
| |
[pagina 192]
| |
Het twede blijk bestaet in zeer grouwelicke onbeschaemde leughenen. Iae ghy noch niemand van alle uwe Gereformeerde Doctoren, en sijt niet magtig, zoo veel als een exempel voort te brengen, dat eenig Paus van Romen tegens het alderminste Gebod Gods, oit gedispenseert heeft. Mids-welken, indien ghy begeerdt, dat u zoodaenigen onbeschaemde leughen in dezen strekke tot bewijs, zoo moet ghy ook ghehengen, dat mijn deugdelick ontkennen my gherekendt werde tot solutie. Maer eilieve! hoe past nu opden Paus van Romen | |
§ 11.
| |
[pagina 193]
| |
daer volkomentlicken af gesproken inde voorgaende handelinghe, hadde u daer aen noch iet wes gebroken, mogt doe uw' mond gheopendt hebben. Ende indien den Paus van Romen daeromme Christum verlochchent, ende Antichristus wordt, om dat hy 't gebed vande Heiligen verzoukt: zo moeten ook uw' Predicanten zoo dikwils Christum verlochchenen, ende Antichristussen worden, als zy vande Preek-stoel, voor hen, het gebed haerder toehoorders verzouken. Ick en zegge u niet meer; maer flus, als ick u-luiden overtuighen zal, voor-lopers van Antichristus te wezen, dan zal ick bewijzen dat dit Merk-tieken naer u-luider lijf gesneden is, ende dat ghy-luiden recht-schoughe verlochchenaers Christi sijt. Nu, belieft het u van | |
§ 12.
| |
[pagina 194]
| |
gen sluiten teghen het heldere licht des waeren Euangeliums, ghepredikt inde Gereformeerde Kerken.
Piet.
Broeder Abacuk! Dit is het puntjen (hoor ick anders wel) 't welk ghy onthouden hebt uitte Predicatie vanden voorleden Sonnendag, als-wanneer Vader Ezechiel zich wat te lang vergeten hebbende inde schoot van Me-vrou Predicants, by gebrek van studie, genoodsaekt was geweest zijn toevlucht te nemen nae zijn Locos Communes, 'kwil zeggen uit te varen teghens den Roomschen Antichrist, ende teghens de Mirakelen van zijn houte Blokken. Maer met wat fundament ghy het zelve alhier te pas brengt, zal ick terstond u zelfs laten oordelen. Ga naar margenoot+Zoo veel als de Mirakelen aengaet, drie dingen sijnder zeker: 't eerste dat de Mirakelen noodzakelik sijn, om een nieu geloof in te voeren, ofte een extraordinaris zeinding te betuighen. Het blijkt uit het exempel van Moises Exod. 4. vers. 1. 2. 3. &c. Iae van Christus zelfs Ioan. 15. 24. En hadde ick onder hen geen werken gedaen, die niemand anders gedaen en heeft, z'en zouden geen zonden hebben. Ende hierom bevestigde den Heer alomme de Predicatie van zijn Apostelen met naevolgende teikenen Marci ult. vers. 20. Ga naar margenoot+Het twede; dat waerachtige Mirakelen, dat is, wonder-daden, die alle geschapen magt te boven gaen, een zeker, ongetwifeldt bewijs sijn, vande oprechtigheid des gheloofs, ofte van de waerheid des Kerks, daer inne datze geschieden. Het blijkt, want nae-dien alzulke Mirakelen werken Gods sijn; ende God, als wezende de eerste waerheid, gheen getuig en | |
[pagina 195]
| |
kan wezen van valscheid, zo moet noodwendelick waerachtig wezen, het gheene met waerachtige Mirakelen wordt bevestigt. Het derde: Al-hoe-wel de Mirakelen, absolutelikkenGa naar margenoot+ te spreken, niet van node geweest en sijn, dan int beginsel vande Kerk, als 't Christen geloof eerst van nieus te planten stondt; gelijk S. Gregorius bewijst mettet exempelGa naar margenoot+ van een naerstig Hovenier, die zoo lang zijn nieuwe planten blijft besproeijen, tot datze nu aen d'aerde gegroeit, ende haer wortelen hebben geschoten: Dat nochtans al even-wel de voorzigtigheid Gods, de glorie der Mirakelen inde wereld gelaten heeft, tot bewijs van zijn tegenwoordigheid, ende tot een zeker Merk-teiken van zijn waere Kerk. Het blijkt uitte Mirakelen vande H. Vrinden Gods Antonius, Hilarion, Martinus, Nicolaus. Item uitte wonderlikke gezond-makingen die ten tijde Augustini geschiedt zijn binnen ende buiten Hipponen, aende Reliquien vanden Protomartyr S. Steven. Item uitte Mirakelen Benedicti, Ioannis, Agapeti, Augustini Anglorum Episcopi, Osualdi Regis, Cuthberti, Tharasij, Romualdi, Malachiae, Bernardi, Dominici, Francisci, Bernardini, Catharinae Senensis, Vincentij, Antonini, Xaverij &c. Vande welke het meerendeel geleeft heeft in die euwen ende Landen, daer het Christen geloof al-rede gepredikt ende bevestigt was, ende nochtans zoo wel in haer leven, als nae haer dood, van Gode vereerdt sijn gheweest, met waerachtige teikenen, wonder-daden ende Mirakelen, die alle geschapen magt zeer verre te boven gingen; blikende uitte getuigenissen Athanasij, Hieronimi, Sulpitij, Augustini, Gregorij, V. Bedae, Damiani, Bernardi, Bonaventurae, Antonini &c. | |
[pagina 196]
| |
Die deze mirakelen ende alle de omstandigheiden der zelver, zeer pertinentelik beschreven hebben; ende zoodaenighe Mannen gheweest sijn, datze al te wijs ende God-zalig waeren, om bedroghen te werden, ende al te heilig om te bedriegen. Ga naar margenoot+Vit deze drie ongetwifelde Voor-slaghen, besluit ick drie ghewisse Conclusien. Vit de eerste; dat by u-luiden Gereformeerden geen oprechte Kerk en kan wezen: naedemael het Geloof 't welck uw' Reformatie voordraegt een nieut geloof is; ende de Predicanten die 't komen leren, gheen ordinaris zeindinghe en hebben; ende nochtans haer leringe ende zeindinge met geen mirakelen en bewizen. Ga naar margenoot+Vit de twede Voor-slag volgt: Dat de Katholike Kerk, die ick nu inde derde voor-slag bewezen hebbe, altijd van Gode vereerdt geweest te sijn mette glorie van Mirakelen, het oprechte gheloof heeft, ende de waere Christen Kerk is. Ga naar margenoot+Eindtelik uitte derde: Dat de Mirakelen die de voorzigtigheid Gods gesteldt heeft tot een zeker kenteiken van zijn oprechte Kerk, geen Merk-teiken Antichristi wezen en kunnen. Wat zegdy op dit discours Broeder Abacuk? dunckt u dat ick daer inne de waerheid, ofte de reden eenigsins tegens hebbe gesproken?
Abac.
Iae ghy, in alder manieren. Want voor eerst zoo en heeft het Pausdom geen gelijk, mirakelen te eisschen vande Gereformeerde Kerk, aengesien zy gheen nieu, maer het oude gheloof is predikende, ghelijck het vande Apostelen tijden af ghepredikt is gheweest: als blijkt, uit dien zy alle de Artikelen | |
[pagina 197]
| |
ende hooft-pointen van haer Reformatie bevestigt met ghetuigenissen van clare Schriftuiren.
Piet.
Contra: Is uw' gheloof oud, zooGa naar margenoot+ nomt my eens eenen voor Calvinus tijden, die in alles zoo ghelooft heeft, ghelijk tegenwoordig geleerdt wordt inde Gereformeerde Kerken. Kundy dat niet doen, zoo moet ghy bekennen dat uw' gheloof nieu is. Ghy bewijst de Artikelen van uw' Reformatie met Schriftuiren; maer op ghelijcke manier, ghelijk als Lutherus, Zwinglius, Menno, David Ioris, Coornhart, ende alle andere Sectarissen haerluider notoire ketterijen met Schriftuiren bewizen; 'kwil zegghen met Schriftuiren, uit-geleit niet nae 't eendrachtig verstand der gheenre die van allen ouden tijden by de Christen-gelovigen voor wettighe Bisschoppen, Pastoren ende Leeraeren sijn gehouden, ende als onpartidige Rechters lang voor onze gheschillen gheleeft hebben, maer naer uw' eigen goedduncken, ende vermeteldt vernuft. In vougen, dat ghy-luiden met alzulken Schriftuirlikken bewijs, noch de nieuwigheid van uw' Lering verschonen, noch de noodzaekkelikheid der Mirakelen ontgaen en kundt. Ende dit wel wetende deGa naar margenoot+ eerste Patriarchen vande lieve Reformatie, hebben ook haer uitterste devoir ghedaen, haddet willen lukken, om haer nieuwe Euangelium met wonderdaden te starken. Maer Martinus Lutherus is beschaemt gebleven tot twee reisen toe: ende Ioannes Calvinus is evelleens gevaren gelijk als Tertullianus getuigt, dat de vermetelde Mirakelen den Marcionisten gelukten, te weten, zy deden Mirake- | |
[pagina 198]
| |
len, maer avereks verkeert, ende op een heel andere manier, verscheiden van de Heilighe Apostelen: maekende niet ghelijk als de deze, van doode levenden, maer van levende dooden; ziet Hieronymum Bolsecum vitae Calvini cap. 13. Ende of ghy het Bouk Bolseci, by avontuir niet en hadt, zoo wil ick u noch gaerne de vrindschap doen, ende u de Hystorie mette eigen woorden Bolseci getrouwelik verhalen: Ga naar margenoot+Aldus luydenze. Ick en moet hier niet verby gaen den deur-trapten ende scharpzinnigen aenslag, die't Calvino belieft heeft te gebruikken, als hy eenen zekeren Brulee van Ostun vande dood meinde te verwekken, om deur kracht van Mirakelen de naem te bekomen van een Heilig Goddelik Propheet. De zaek ging te werk in dezer manieren: Brulee was van Ostun komen woonen te Geneven met zijn Huisvrou; ende alzo zy arm waren, zochten zy-luiden in alder manieren te verkrigen de goede gratie van Calvinus, om deur zijn recommandatie eenig goed onderstand te genieten uitte Diaconie: Calvinus belooft hen alle behulp; mids dat zy wederom zich zouden laten gebruiken, tot een zekere zake, daer inne hem haeren dienst van node zoude sijn. Doch met besprek van zeer grote getrouwigheid, ende stilzwigentheid. De conditie wordt te wederzijde aengenomen: dien volgende, den ellendighen Brulee, zulks hy van Calvijn onderwezen was, bestaet den ziekaert te maken. Hy werdt by de Ministers vande Stoel aen de Gemeente gherecommandeert, om hem met Gebeden ende Aelmoessen te helpen: Ende onlangs daer nae trekt hy aen de persoon vanden dooden, ende maekt den overleden. Calvinus heime- | |
[pagina 199]
| |
likken vande zaek verwittigt, doch als nergens van wetende, past daer ontrent te komen wandelen, vergeselschapt met een geheel deel vrinden; alwaer hy ghehoordt hebbende het gejammer ende gehuil vande vrou, die ook niet minder de personagie vande mistroostige weduwe en wist te spelen; vernomen watter te doen was, is binnen ghetreden, op zijn knien gevallen, met zijn gezelschap, biddende luidts keels; dat God zijn almogentheid ende grootdadigheid beliefde te toonen int verwekken van dezen doode; ende zulks doende te oirkonden dat hy hem verkoren hadde tot eenen bizonderen Dienaer ende Reformeerder zijnder Kerken. Ende met eenen toe-tredende, neemt de hand vanden ellendige, hem gebiedende in Godes naem zich op te rechten; eenmael, andermael, tienmael; t'elcke reis met een stem meer en meer verheven. Maer wat? den overleden en hoort noch en spreekt, noch en roerdt zich, tot dat den gemaekte doode, doort rechtvaerdig oordeel Gods, die alle valscheid ende geveinstheid haet, gevonden werdt een waerachtigen doode. De vrouw' helas! bestondt hem te trekken, te schudden, te sleuren; maer te vergeefs: den onzalig was dood, ende bleef dood. Midswelk het arm wijf veranderende haer beveinst gehuil, in een oprecht geschrei, verweet Calvino zijn bedrog, noemde hem een moordenaer, een dood-slager, een falsaris; verhaelde ende betuigde voor de gansche wereld, hoe ende watter gepasseert was. Dus verre Bolsecus.
Abac.
Wat ist te verwonderen, dat de Goddeloze Papisten, die om staende te houden haer Pausselikke superstitien, zo veel valsche Mirakelen hebben verzierdt, ook den Godzaligen | |
[pagina 200]
| |
man Ioannem Calvinum met deze scandaleuse leugen hebben durven bekladden?
Piet.
Ga naar margenoot+Me vrind! 't gheene ghy een scandaleuse leughen nomt, verclaert Bolsecus te wezen een bekende, ende overtuigde waerheid. Ende naedemael Bolsecus een zeer eerlick man is gheweest, eerst een vande naeste ende innigste vrinden Calvini, ende daer nae een voornaemt Doctor Medicus binnen Lyons, die zijn Hystorie gheschreven heeft, ten tijde als de dinghen noch waeren in versche memorie, ende daer toe noch zijn Bouk gedediceert heeft aenden Primaet van Vranckrijk, ende by alle vrome luiden tot noch toe gheloof heeft verdiendt, zoo valt het u al veel lichter hem van leugen te beschuldighen, als van leugen te overtuigen. Ga naar margenoot+'t Gheene ghy daer by vougde vande verzierde Mirakelen der Papisten; is een vande stoutste ende onbeschaemste aenzegginghen die ick noch kan ghedencken mijn leven ghehoort te hebben. Dan dit les hebdy gevestigt vande Centuriateurs ofte Chronijk-schrivers van Maegdenburg: De welcke verhaelt hebbende in haer elf eerste bouken, alomme cap. 13. uitte Autheuren, die elk inder tijd hebben gheschreven de Mirakelen ende wonderdaeden vande elf eerste eeuwen, gheschiedt tot bevesting nu vande Biecht, nu van 't H. Sacrament des Autaers, nu vande Aenroupinge der Heiligen, eer van Reliquien, gebruik der Beelden, gebeden voor de Dooden, nu van andere Katholike Ceremonien, voor 't leste daer by vougen, ex plenitudine potestatis, si dis placet, dat is, als Rechters ende Keur-meesters van alle de oude eeuwen; dat | |
[pagina 201]
| |
alle de zelve Mirakelen niet anders en sijn geweest als ghedichte leugenen, ofte bedrog des Duivels, zwarte kunsten, ende gruwelikke Toverijen; dus zy-luiden, ende ghy met hen. En wat zoud ghy anders kunnen zeggen, zoo lang alst u belieft afgescheiden te bliven vande Katholike kerck? want quaemt ghy die aen te nemen voor oprechte Mirakelen, zoo en bleven niet alleen, alle onze geschillen, door 't zegel Gods t'uwen naedeel gedecideert; maer uw' gansche Gereformeerde Kerk, met de zeindinghe van alle uwe Ministers viel t'eenemael te gronde. Want men zoude meinen dat de Mirakelen die in alle voorgaende eeuwen de Christen Kerk hebben vercierdt, nu bizonder de Gereformeerde Kerk behoorden te vereeren. Ende by gebreke van dien, zoude ider voorzigtig mensch met goede rede de waerheid vande Reformatie in bedencken stellen. Nu zoo worden deze Inconvenienten ontgaen, mids ontkennende tout au plat alle de Mirakelen vande voorgaende eeuwen; de zelve verdringhende, zoo veel alsze sijn, of tot verzierde leugenen, of tot zwarte kunsten. Maer wat redelik mensch zal deze stoute,Ga naar margenoot+ onbeschaemde, baldadighe aenzegginghe immermeer kunnen aennemen zonder geweld te doen aen 't ghewroug zijnder Conscientie? Eerst om dat de zelve strijdt teghens 't eendrachtig ghevoelen vande gansche Christen wereld, niet alleen die nu teghenwoordig is, maer ook die in alle de voorgaende onnosele, Godvruchtighe ende eenvoudighe eeuwen is gheweest. Want alle Volkeren hebben deze teikenen altijd voor Goddelikke Mirakelen | |
[pagina 202]
| |
Ga naar margenoot+gehouden. Ten tweeden, om dat het meerendeel der zelver van zeer geleerde ende H. Mannen beschreven is. Namentlik de Mirakelen Gregorij Thaumaturgi van Gregorius Nyssenus, de Mirakelen Antonij van Athanasius, de Mirakelen Martini van Severus Sulpitius, de Mirakelen Benedicti van Gregorius Magnus, de Mirakelen Osualdi ende Augustini van V. Beda, de Mirakelen Malachiae van Bernardus, de Mirakelen Bernardi zelfs van Gotfridus, de Mirakelen Francisci van Bonaventura, ende zo voorts van eeuw te eeuw. En wie zou kunnen gheloven, dat iemand van deze Alder-heiligste geleerdste Mannen (ick laet dan staen alle gelijk) in zaken van zulken gewigte, zouden hebben willen liegen, beuselen, de wereld bedriegen, tot een zekere verdommenisse haerder zielen, ende een eeuwighe smette haerder naemen? Voorwaer niemand anders, dan die zijn conscientie vereelt, ende door ketterie t'eenemael Ga naar margenoot+bedurven heeft. Ten derden, overmids de politie ende goede voorzigtighe Ordre, die inde Katholike Kerk wordt gehouden, al eermen eenighe gheschiedenissen voor Mirakelen aenneemt. Te weten, nae voorgaende kennisse van zaeken, naerstig onderzouk van geloof-waerdige getuigen, openbaere Certificatien van Magistraten, van Dorpen, van Steden, van Staeten &c. De verclaringen ende zegelen vande welken immers in alle Vier-scharen, Hoven ende Parlamenten zoo hoog gheacht ende gerekendt worden, dat opte naekte exhibitie van dien, zonder eenig Recolement, Recht ende Iustitie wordt gedecerneert. Met wat schijn van waerheid, zullen dan deze ende diergelike Collegien wanneerze informatie nemen, | |
[pagina 203]
| |
ofte getuigenissen des waerheids gheven, over de miraculeuse kuiren vande ellendighen hen bekendt, gepresumeert werden te hebben willen liegen, haer eeden breken, haer zielen verdommen; die in alle andere Civile zaeken, van minder importantie alomme zulken geloof meriteren? Veel minder kunnen de voornomde MirakelenGa naar margenoot+ beducht worden van Toverij. Eerst overmids de zelve zoodaenig sijn datze de magt des Duivels, ende alle gheschapen kracht verre te boven gaen: als sijn blinden te verlichten, krepelen uit haer moeders lichaem te rechten, dooden te verwekken; ende dat in een oghenblik tijds, door 't slaen van een Cruis, door 't raken van een hand, door 't spreken van een kort gebed ofte diergeliken, daer geenigerlei zwarte kunsten, Toverijen, ofte andere helsche krachten, zoo menigh alsze sijn aen en kunnen. Ten tweeden, overmidsGa naar margenoot+ de Godvruchtigheid der geenre dieze gewrocht hebben; de welke by alle de wereld zoo notoir ende kennelik is, dat op henluiden geen suspicie met allen van Toverij vallen en kan. Als sijn geweest, Martinus, Nicolaus, Benedictus, Gregorius, Bernardus, ende diergeliken. Ten derden; om dat in gheenigerlei valscheGa naar margenoot+ Religien, als van Turken, Arrianen, Weder-doopers, Libertinen, Arminianen &c. dusdaenige Mirakelen gevonden en werden. 'Twelk immers contrarie zoude gebeuren, indien de Duivel daer iet wes aen hadde; want zoude in alder maniere met gelike Mirakelen arbeiden, de zielen te abuseren, ende te houden in alle de zelve valsche Religien. Twelk alzoo wy niet gewaer en worden, weten zeker- | |
[pagina 204]
| |
lik, dat de Katholike wonder-daden voortkomen niet vande Duivel, maer vanden vinger Gods. Ga naar margenoot+Doch ten is van huiden noch van gisteren niet, dat de werken Gods toe-gheschreven worden de magt des Duivels. Want dus werden de wonder-daeden Christi zelfs, vande Pharizeen ghelasterdt Matth. 12. namentlik, als dat hy door Beelzebub Prince der Duivelen, de Duivelen uit dreef. Gelike spijtigheid verdroughen de Martelaers Christi vande Heidenen, wanneer zy de Mirakelen, die de hand Gods, deur hen, ofte aen hen, beliefde te toonen, overhaelden van Toverij: Ende eintelikken de Katholiken vande Arriaensche, Eunomiaensche ende Vigilantsche Ketters, die min noch meer heurluider Mirakelen van zwarte kunsten pleghen te Ga naar margenoot+beschuldigen. Maer ghelijk alle de deze zondigden tegens den heiligen Geest; misbruikende tot een occasie van meerder verblindheid, 't gene hen deur de ghenade Gods worde gegeven tot kennisse van waerheid: Zo wederstaet ghy-luiden min noch meer de gratie vanden heilighen Geest: misduidende ende u verhardende tegens de openbare middelen, die u vande goedertierenheid Gods vergundt worden tot bekering. Ga naar margenoot+Vorders 't gheene ick hier ghezeidt hebbe vande Mirakelen, en hebb' ick niet ghezeidt, om dat uw' Argument, zulks vereischte, maer ex superabundanti, ende om alle voldoens wille. Want om directelik te andwoorden, is anders niet van node, als te zegghen: dat de Mirakelen die inde Roomsche Kerk gheschieden te Loretten, te Scharpen-heuvel, | |
[pagina 205]
| |
t'Sint Iacob, ofte elders, niet gedaen en worden vanden Paus van Romen, maer van Gode, deur voorspraek van zijn alder-heiligste Moeder, van den Apostel Iacobus, ofte andere zijne uitverkoorenen. Ende dat overzulks uw' voorgewende Merk-teiken Antichristi op den Paus van Romen niet en past; zoudt daeromme pertinentelikken moeten bewizen, dat de Paus zelfs Mirakelen dede, ende by naemen die twee sorten van Mirakelen, die Ioannes Apocal. 13. 13. van Antichristus voorzeidt heeft; te weten, Vier vanden Hemel te doen komen; ende het Beeld des Beests te doen spreken. Gheen van beide de dezen en hebdy van Paus van Romen, mijns wetens, noch oit bewezen, Ergo en is de Paus van Romen tot noch toe Antichristus niet. Zoude hy dan Antichristus wezen, zoo most hy zulks worden deur | |
§ 13.
| |
[pagina 206]
| |
Abac.
Onzalig! En hebdy hem dan noit, daer wezende, de arme verblinde menschen, met het Chrisma de voorhoofden zien besmeren? of met het oly-smout in't wijen vande Papen, de handen zien zalven? ofte ook van zijn onderzaten gheestelik, waerlik, den eed van getrouwigheid af hooren nemen? Ende eindtelik op zijn ghebod, alle de wereld, hier voor houte ende steene Beelden, daer voor een Brood-god van een Sacrament op de knien zien vallen? Oft God gave Pieter dat gelijk ghy deze dingen ontwifelik gezien hebt met de oogen des vleeschs, ook alzoo ghezien hadt met waerachtige oogen des gheloofs! Dan zoudy eerst door middel van deze gruwelikke Afgodische Ceremonien, claerelik uit hebben zien munten inden Roomschen Antichrist het Merk-teiken daer wy nu van spreken.
Piet.
Ick zie wel Abacuk, gh'en zoudt niet gaerne missen; en daerom werptje de kneppel onder de hoederen. Maer indien ghy woudt schinen iet te doen, zoo most ghy eenen zekeren Character aenwizen, ende niet zoo veel t'seffens. Ghedenkt my anders wel, zoo luidt den Text Apocalipsis aldus: Hy zal alle Menschen Kleinen en Groten, Armen en Riken, Slaven en Vrijen doen hebben een Character ofte Lidteiken, in de rechter hand, ofte op het voor-hoofd: zoo dat niemand en zal Ga naar margenoot+moghen kopen ofte verkopen, dan die gheteikendt is met deze Character. Dunckt u niet naer luid van deze woorden, dat de Character Antichristi zal moeten hebben drie conditien? d'Eerste, dat hy ghemeen is alle menschen Kleine, Groten, Arme, Riken, Slaven, Vrij- | |
[pagina 207]
| |
en. d'Andere dat hy onverscheidelikken ghedruktGa naar margenoot+ kan worden, 't sy inde rechter-hand, 't sy op 't voor-hoofd vande menschen. DeGa naar margenoot+ derde, dat niemand zonder deze Character iet mag kopen ofte verkopen. Maer deze conditien en passen noch opte salvinghe vant Chrisma, noch opten olij van 't Priesterdom, noch opten eed des getrouwigheids, noch opte voet-vallen voorde Beelden &c. Als blijkt, want het Priesterdom en wordt aen alle menschen niet ghegheven, het Chrisma en is niet onverscheiden of aen rechter-hand of aen voor-hoofd, maer aen 't voor-hoofd alleen; ende noch veel minder den eed van ghetrouwigheid ofte ghehoorsaemheid: De welke niet gedrukt en wordt, noch in hand, noch in voor-hoofd, maer alsze ghedaen wordt mette tong ghedaen wordt: ghelijk mede het voet-vallen mette knien. Ende eindtelik, gheenig van alle deze Ceremonien wordt vereischt tot kopen ofte verkopen. Ergo en kunnenze het Character Antichristi niet wezen. Laten dan uw' Ministers den Text Apocalipsis beter studeren, ende haer verstandt op een nieu scharpen, om andere Characteren te vinden, want deze dieze u inde hand ghesteken hebben, op het schriven van uwen Leidschen Iunius, sijn al te grof ghesneden voor sine Broeders. Hier mede, al-hoewel ik my vastelikken laet voorstaen, u meer als t'over benomen te hebben het snorken over 't blind-hokken der Papisten; het hoog spreken over 't onderzouken der Schriftuiren, ende niet te min de zeven aengheweze lidteikenen van den Gereformeerden Antichrist, daer van ghy u | |
[pagina 208]
| |
hier boven beromde. Nochtans tot meerder voldoeninge, zal ick u noch twee dingen hier op 't alder klaersten demonstreren: 't Eerste; dat de Paus van Romen niet alleen metter daed vry en is van deze gedroomde Calumnie, maer daer en boven, nae de openbare ghetuigenisse der Schriftuiren; niet vat-baer en is vande alderminste suspicie van zulks te wesen. Het twede: Dat Calvinus met zijn Gereformeerden aen allen Godvruchtighe luyden een groot naedencken gheven, van zelfs te wezen Antichristen, dat is, voor-lopers Antichristi; mids datze in hen-luyden opentlik bemerken alle de lidteikenen, die ons de H. Schriftuir gegeven heeft om hen te kennen. | |
§ 14.
| |
[pagina 209]
| |
dalen. Apoc. 13. 13. Dit en doedt de Paus van Romen niet. Ergo, &c. 3. Antichristus zal een Iode wezen uit hetGa naar margenoot+ geslagt van Dan. Genes. 49. 17. nae dat Ireneus,Ga naar margenoot+ Ambrosius, ende Augustinus den Text uitleggen. Maer sedert den eersten Simon Petrus, en isser noch noit Paus van Romen uit het Ioodsche geslagt geweest. Ergo &c. 4. Antichristus zal vanden Ioden ontfanghen worden voor Messias Ioan. 5. 43. & 2. Thessal. 2. 10. Gelijk Ireneus, Cyrillus, Hieronymus, Augustinus, Hilarius, ende anderenGa naar margenoot+ die Texten hebben verstaen. Maer de Ioden en hebben tot noch toe noit Paus van Romen voor Messiam ontfangen. Ergo &c. 5. Antichristus en zal niet komen voor datGa naar margenoot+ het Roomsche Keiserrijk t'eenemael verwoest ende uitgeroeyt zal sijn, 2. Thessal. 2. 3. nae de uitlegginghe Tertulliani lib. de Resurrectione carnis cap. 24. Hieronymi quaest. 21. ad Algasiam. Chrysostomi, Theophilacti, Sedulij, Primasij & aliorum in Commentario loci. Maer nu en is het Roomsche Keiserrijk noch niet t'enemael verwoest. Want den dubbelden Arend heeft noch eenighe van zijn veeren: ende en zoude niet lichtelikken iemand raden daer aen te komen plukken, overmids dat by experientie bevonden is, nae ons de Naturalisten getuighen, dat de Arends veren alle wolle ofte zijde klederen die zy komen te genaken, doen vergaen ende vermijteren; totte Koninglikke purperen toe incluis. Ergo &c. 6. Inde dagen Antichristi, zullender tweeGa naar margenoot+ getuigen verschijnen, om Antichristo te wederstaen, de uitverkoren te versterken, ende d'overblijfselen van Israel te bekeren. Die | |
[pagina 210]
| |
eindtelik van Antichristo vermoort ende opte straeten van Ierusalem verstroit zullen leggen, tot datze nae vier-d'halven dag verrizen, ende ten Hemel komen te varen. Apocal. 11. 3. 4. &c. Maer dit en is tot noch toe niet geschiet. Ergo &c.
Abac.
Ga naar margenoot+Beidt holla! Sig. Pieter, Ghy maekt uw' Consequentien al alleen. Audi alteram partem. Om niet te zeggen van uw' andere Argumenten: Op dit zeste zegge ik, dat die ghetuigen door de ghenade Gods alrede verschenen sijn; ende een goed deel uitverkorenen int geloof staende gehouden hebben.
Piet.
En wie sijn toch deze getuigen?
Abac.
Voor eerst in't gemeen alle de Recht-ghelovige, die van den Roomschen Antichrist nu langhe honderden van Iaeren voor de waerheid des heylighen Euangeliums vervolginge geleden hebben, ende alsnoch sijn lijdende. Doch wildyze in't byzonder? Daer sijnder die hier toe nomineren Wiklef, ende Ioannem Hus: Anderen, Martinum Lutherum, ende Philippum Melanthonem, die de eerste fundamenten hebben gewurpen vande Kerkelikke Reformatie: Maer wy houden ons verzekerdt, dat deze twee ghetuigen gheweest sijn Vlricus Zwinglius, ende Ioannes Calvinus.
Piet.
Sig. Abacuk! ghy doet nae 't oude spreek-woord: wiens brood ick eet, wiens woord ick spreek. Maer op wat manier zout ghy dit teghens de weder-zeggers kunnen Ga naar margenoot+verdedigen? Want ick bevinde dat by na alle de Oude-vaders uit eene mond, Enoch ende Heliam den Thesbijt voor deze twee ghetuigen gehouden hebben, die God almagtig tot | |
[pagina 211]
| |
dien einde heeft laten vervoeren, om int einde des werelds haren dienst te ghebruikken tot wederstand van Antichristus, ende versterkinge der uitverkoornen. Aldus leeren Tertullianus lib. de Anima cap. 50. Origenes in cap. 17 Mathaei, tractatu 3. Hilarius can. 17. in Mathaeum. Ephrem Syrus tractatu de Antichristo. Chrys. hom. 58. in Math. Hieron. in cap. 17. Math. Augustin. lib. 20. de Civitate Dei cap. ult. V. Beda in Samuelem cap. 11. Tot bewijs van haer lering allegeren zy Malach. 4. 5. Ecces. 44. 16. & Matth. 17. 11. Behalven dezen, zoo en passen geenzins opGa naar margenoot+ Zwinglius ende Calvinus de conditien die Ioannes in zijn openbaringe deze twee getuigen heeft toe-geschreven; want z'en sijn noit omhangen geweest met zakken; z'en hebben niet gepropheteert den tijd van 1260. dagen; z'en hebben den Hemel niet gesloten ofte belet van regen; z'en hebben de wateren in geen bloed veranderdt; z'en sijn van Antichristus niet vermoordt; haer lichaemen en hebben binnen Ierusalem niet onbegraven gelegen drie dagen ende een half; men heeft hen ten einde des zelfs tijds niet zien verrijsen ende ten Hemel varen, noch daer en is gheen aerdbeving op gevolgt, die het tiende-paert van Ierusalem met zeven duizend menschen heeft doen vergaen. Ergo en kunnen Zwinglius ende Calvinus deze twee getuigen niet wezen: Maer veel eer voor-loopers Antichristi; gelijck ick nu voord-aen in deze nae-volghende handeling, mette hulpe Gods claerlick vertoonen zal. |
|