Hemelryck dat is Lof-sangh van 't Rijcke der hemelen
(1621)–Joannes Stalpaert van der Wiele–
Auteursrechtvrij'twelck eertijds beweeght heeft Adrianum rechter van Nicomedien tot het gheloof ende martyrie ons' Heeren Iesv Christi
[pagina 55]
| |
Sesthiende Ghedicht.De Hemelsche blyschap vergeleecken by een groot Avondtmael. Dat alle de Goeden des VVerelts niet dan Schorssen en zijn vande vruchten des Hemels. Ende vanden honden-honger, die hier naemaels geleeden sal vverden. Voor eerst heeft hyze dan genompt, een Auondtmael:
Maer sulcken daer geen maet, soodaenigh daer geen pael,
Waer datmen compt te slaen het oogh, en is te vinden,
Ghy weet wel dat een Ga naar margenootkVorst, wanneer hy aen syn vrinden,
Iae all de wereldt door, verthoonen wil sijn maght,
De weelden van syn rijck, de hoogheyt van sijn pracht;
Dat hy dat nergens mee, plagh beeter te bewysen,
Als met een disch voorsien van Coninclijcke spijsen,
En tgunt dat daer aen cleeft. Daer weet hy meer of min
Al wat vermaecken can den menschelijcken sin,
De luyster van syn rijck, de glory van syn croonen,
Aen all' end yegelijck voor d'oogen te verthoonen.
Want hier is eerst de sael te sien seer wel bereydt, Ga naar margenoot+
De dienaers altemael wel stemmigh gelevreydt;
De muyren om end' om, daer t'gastmael is geseten,
Behangen met fluweel, met goudt, en met tapeten;
De solders heel verguldt, de beddens oft gestoelt
Wel rondt en sacht gebuldt, wel cierelijck bewoelt
Met Coxenylgie roodt, of Coninclijck scherlaecken:
Tbufet seer hoogh geplanct, soo dat het schynt te raecken
Tot aen't verhemelt toe: van boven tot beneen
Vol vaten van fyn goudt, en cunstigh elpen been,
| |
[pagina 56]
| |
Van paerlemoeder oock, gemaect tot coupetassen,
En schaelen niettemin die op malcander passen.
Beneffens dit ciraet soo staet den vollen disch,
Met op gesocht gediert, met ver gehaelde visch;
Een deel van Calecoet, een deel van d'Indianen:
Het slechste datter is, sijn Pauwen en Fasanen.
Men vindter gheen gerecht van dagelixe spijs,
Van rinder off van weer, men sieter nau Patrijs.
De schotels sijn van goudt, van silver de plateelen,
Daer in gesoden staen de Truyten en Barbeelen;
Daer in dat staet bereydt de diergecochte Stuer;
Een yder met een saus van sonderlinge geur.
Den honger werdt vermoeyt, en meynt nu in Brittangien
En nu weerom te sijn int uyterste van Spangien.
Van waer de Oesters sijn, van waer de diere cost
Met schatten gerançoent, met duysenden verlost.
Soo dat haer schier verveelt yedt anders aen te raecken,
Dan spijsen die van goudt, en van talenten smaecken.
Den dranck is min of meer, de wijn naer advenant
Van d'alderbeste geur, die oydt van Griecke-landt,
Die van Posilipus, of van het weeldigh Somen,
Iae van Falerno selfs, sijn leven is ghecomen.
Die onder tusschen noch, naer't deen of ander past,
Met suijcker werdt gesoet, met cruydt geypocrast.
Men brengt malkander toe, met halven en met heelen
En alsmen tgoudt is moe, soo drinctmen uyt Iuweelen
Iae tis oock wel gebeurt dat inde plaets van Wijn
Men paerlen selfs dronck, ghesmolten in asyn.
Dit was Cleopatra; maer 'twaren Venus cunsten,
Daer mee sy toonen wou de liefde en de gunsten
| |
[pagina 57]
| |
Die zy haer boel toe drough, ter wylz' hem dee verdoen,
In een cleyn dronckgien wijns al teffens een milgioen.
In't middel vande smaeck, soo isser noch voor d'ooren,
Een lieffelijck vermaeck van sang en spel te hooren.
Al wat ter werelt werdt geharrept en geveelt,
Al watmen op de Fluyt, of op Mandoren speelt;
Al watmen hooren magh op Cyters en Cymbalen,
Doen tasten op de Luydt, doen singhen van Choralen;
Al wat Orpheus dee, al wat Orion plagh
Int middel vande Zee; compt hier weer voor den dagh
Hier onder werdt gedanst; en nu door Battementen
Vertoont het gansche Iaer van Somer tot de Lenten;
Vertoont al wat de cloot des werelts Oost en West
Omhelst of cleyn of groot, besit of slimst of best.
Doch op dat aenden reuck hier niet en sou gebreecken,
Soo werdter oock gebrandt, gesmolten, en ontsteecken
Int Coninclijck Salet de alderfynste Gom,
Met Muscus en Ciuet getempert om en tom.
T'welck daer of staet en rooct in gulde Echauforen,
Of door den sachten dienst van blancken en van moren,
(Die daer toe overmael geschict syn en gepast)
Met Nardus nat vermengt, uyt Iaspis en Albast,
Aen Taeffel werdt verquist, versprenckelt en vergoten.
Dit en noch meer daer toe hebt ghy, die met de groten
Het Hof te volgen pleegt, als een van deelste Lien,
Of selver wel geprouft, of immers dick ghesien.
Soo dat ghy meer als wel hier uyt hebt cunnen letten,
Hoe dat de Princen in dusdaenige Bancketten
Aen Taeffel laeten sien, al wat ter werelt schier
Of lecker inde mondt, of inde ooghen dier,
| |
[pagina 58]
| |
Of aen de resten oock der menschelijcker sinnen,
Is aengenaems te sien, is lieffelicks te vinnen.
Van desen onsen Heer wel grondelijck bewust,
Soo hevet hem belieft de blyschap van syn rust,
Op dat hy ons daer toe te liever sou doen commen,
Om onser crancheyts wil, een Avondtmael te nommen.
Ga naar margenoot+Een Avondtmael daerom om datter nae de noen,
Alhier noch int gemeen veel werricks valt te doen;
Daer vooren datmen 'snachts naer all' des Taeffels lusten
Int sacht gespreyde Bedt, gaet slaepen en gaet rusten.
Dan ouermidts dat ons aldear in s'Heeren Huys,
Gheen werck altoos en rest, gheen arbeydt nochte cruys;
Maer een gestaege rust, naer een geduyrigh eeten:
Soo werdt syn Taeffel daer een Auondtmael geheeten.
Doch een groot Auondtmael. En seecker wel te recht
Daer't alles is beschaft, daer't alles is berecht
Dat Godt bedencken kan: daer niet en sal gebreecken.
Ey! tis te grooten Mael; ken wilder niet van spreecken:
Ga naar margenoot+Mijn kennis is te dom, mijn aessem al te flauw',
Mijn tong is veel te crom, de borst mijn al te nauw'.
Al waer ick Cicero, de soetste der Romeynen,
Soo soud' ick met mijn Tael dit Auondtmael vercleynen,
Benauwen het Salet, verminderen 'tciraet,
Verkrimpen het Bancket, dat alle honighraet,
Ga naar margenoot+Dat alle soetigheyt van smaecken gaet te boven.
Wee my vermetelt mensch! indien ick wilde loven
Ga naar margenoot+Van d'omgeschoncken Wijn den alderminsten drop.
Wat weet ick vande Schael, wat weet ick vande Kop,
Of vande Couppetas, daer uyt ze werdt gedroncken?
Wat weet ick vant Bufet daer op men sal sien proncken
| |
[pagina 59]
| |
Soo meenigh Paerlemoer soo meenigh gulde Vat?
De prys is al te dier, t'oneyndigh is de schat,
Men can door geen getal noch door gheen cijffer weten
Hoe rijck daer wesen sal 'tbehangsel van Tapeten: Ga naar margenoot+
Hoe sacht de Beddens daer en stoelen syn gepluymt; Ga naar margenoot+
Hoe lieffelijck den disch bestroyt en geperfuymt;
Hoe dat daer over al de Nardus-natten druypen Ga naar margenoot+
De Myrthus-blommen hier, en daer de vloer bekruypen
Filieren alderley, veelverwigh van coleur;
Soo aengenam van oogh, soo vrindelijck van geur,
Dat ick haer soete lucht als mee van d'ander reucken
Hier geensins en begeer te quetsen of te kreucken
Met d'aessem van mijn reen. Nu 'tover soet geluydt
Van alderley Musijck, van Orgel en van Fluyt, Ga naar margenoot+
Van Cyther van Viool, van alderhande snaren,
Die Godt daer tot vermaeck aen Taeffel sal vergaren;
De sangers hoogh en laegh, soo lieffelijck begaeft,
Soo sachtelijck gequint, soo meenighmael g'octaeft,
Soo effen en soo claer van strooten en van stemmen;
Soud' ick toch al te seer verdoven en beclemmen
Met mijn verkrompen tael, die haer noch van de maet,
Noch van de Noten oock int minste en verstaet.
Die daer te lande werdt gehouden en gesongen. Ga naar margenoot+
Veel minder vanden Dans, veel minder vande sprongen,
Die daer nu over dwers, en nu weerom int rondt,
De alderblydtste schaer met nieuw' en nieuwe vondt
Van Brandes van Galliaerd', by beurten en by cansen,
In d'oogen vanden waerdt gestadelijck sal dansen.
Hoe waert my mog'lijck weer dat ick u soud alhier
Vertellen het fatcoen, verhaelen de manier
| |
[pagina 60]
| |
Ga naar margenoot+Van al het Battement, van alle de vertooningh
Daer mee den Heer doorgaens vermaecken sal sijn Wooning?
Het een is niet ghedaen, oft ander is weer ree:
En daer nae t'elcke reys wat nieuws weer inde stee,
O weeldigh Paradijs! O Ga naar margenootlsalige ghenooden!
Die van die soete spijs, die van die vette brooden
Verkrijgen sult u part, ontfangen sult u deel.
Neen, neen 'ken segg' niet wel, genieten sult geheel.
Want siet, dit is den aerdt van't gunt daer is te plucken:
Ten kan niet sijn gepaert aen deelen of aen stucken.
Maer recht soo al de schaer het in't gheheel besit,
Soo valt het oock te beur geheel aen yder lidt.
Gheheel aent heele rijck, geheel aen all' de deelen:
Iae even heel aen een, alst weesen can aen veelen.
'Ken segg' u verder niet, de reste suldy sien,
Alst Godt gelieven sal aen u syn licht te bien.
Bedenct het wat ter wyl. Maer wildy't niet verkrencken,
Soo moet ghy't meer als thien en thienmael overdencken.
En alst al is bedacht, soo compdy noch te cort,
Tot dat den Heer u cracht die aen 'tbedencken schort,
Met een verheven licht eens comen sal te stercken.
Ga naar margenoot+Een puntgien isser noch, daer aen ghy cunt bemercken,
Recht als door een stremijn, de vreugt van deesen disch.
Bedenct eens al de lust die hier beneden is,
By my ten deel verhaelt, en die ghy selfs noch nader:
By u bedencken cunt. Siet nu dit al te gader:
Eer, rijcdom, hooge staet, wellusticheyt, en spijs,
Gheleecken by tgewas vant Hemels Paradijs,
Syn niet dan schorsen maer en schillen van die vruchten.
Als ghy de werelt dan, daer nae soo seer hoort suchten,
| |
[pagina 61]
| |
Soo seer op siet verhet, dat selfs oock een party
Daer over dick vervalt in dulle raserny:
Soo peynst toch eens hoe soet de vruchten moeten smaecken,
Indien de menschen hier soo nae de schorsen haecken?
En wat dan weesen sal wat vorders daer sal sijn
van't principael Bancket, vant Broodt, en vanden wijn?
Hoe seer by ons gheacht, hoe hoogh dat wel geresen
Moet syn het hooft-gerecht, en spijs van vaster weesen,
Naer dien men hier soo raest, soo grabbelt en soo vecht,
Om 'tafval maer alleen vant leste vrucht-gerecht?
Siet tot dit Avondtmael, mijn Heer, sydt ghy geroupen.
Och! laetet immers u de werelt niet besnoupen:
En laeter toch gheen Ga naar margenootmhouf, gheen jock syn, of gheen vrouw',
Die u van dit Bancket, van deese Taeffel houw';
twaer al te grooten schae en schande om de schillen
Die voor de swijnen syn, de Maeltijdt te verspillen.
Dit waer voor uw' verstandt, voorseecker alte slecht;
En Godt soudt boven dien hem belgen wel te recht.
Iae met seer goede reen Ga naar margenootnversweeren en verloven,
Dat ghy met siel en leen vant Hemel-rijck verschoven,
Van syn groot Avondtmael, van syn bereydt Bancket
Soo veel niet als een beet, soudt hebben oydt te bet.
Och wat mistroostigheyt! wat wanhoop sal dat weesen!
Hoe hoortmen nu by tydts dien vlouck, dien eedt te vreesen,
Eer ons de Son ontwijck en d'avondt overval!
Die Son, die nimmermeer ons wederkeren sal.
Dien avondt die ons betrappende in sonden,
Ons eeuwelijcken sal doen Ga naar margenootohongeren als honden,
Doen lopen om de stadt, om een cleyn kruymtgien broots.
Maer tis dan al te laet; de Vonnis-brief des doodts
| |
[pagina 62]
| |
Is al gesloten dan, Iae selfs alree ghelesen:
De siel van Vrou of Man alreede dan verwesen.
Dat dan gelesen is, moet blyven vast en stijf
Die dan verwesen is, het sy of Man of Wijf
Moet dan verwesen syn, moet dan verloren blijven.
Men let dan op gheen claght, gheen streelen, ofte wrijven.
Hoe datmen sich verhuylt, hoe seer men sich verstoort,
Wat honger datmen lijdt; men werdter niet verhoort.
Den tydt is dan voorby, het Glas is dan verloopen;
Daer is dan gheen genae, noch graty meer te hoopen;
Oock van een brocgien broodts van al het Auondtmael.
'Tgeluck is Ga naar margenootpvoorgehaert, van achteren ist cael
Alst eens maer is voorby soo'n kanmen't niet meer vatten;
Al hadtmen oock daer voor te geven al de schatten
Die opter aerden syn. Daer moet dan syn geleen,
Int middel vant gekners int middel vant geween,
Soo lang als eeuwigh duyrt, een honger die de magen,
Recht als een grooten hondt gestadigh sal doorknagen.
Een drooghte niettemin, die d'opgespleete borst,
Wel thienmael op een uyr doen sticken sal van dorst.
Och! wat een groot gehuyl by daeghen en by nachten?
Och! wat een honger noodt! och watte water clachten!
En dat voor eeuwigheyt. wat wanhoop? wat verdriet!
Daer oock een dropgien nats, hen sal gebeuren niet.
Het Woordt blyft alte vast, het groote Woordt des Vaders,
Dat op den dwasen mensch, dat tegens de versmaeders
Van syn groot Auondtmael eens uytgesproocken is:
Nu segg' ick u voorwaer, Nu sweer ick u gewis
Dat oock niet eenen Man, Ga naar margenootqzy raecken waer zy raecken
Van die geroupen syn mijn Auondtmael sal smaecken.
| |
[pagina 63]
| |
O alderhardste woordt! o dier besworen eedt!
O blindtheyt vanden mensch, dat ghy u soo vergeet!
De cans is nu verswijmt. Ghy wistet wel te voren.
De slagh is nu gegaen, het woordt is nu besworen.
Ghy claeght nu al te spae, ghy hongert al te laet;
Verwacht nu gheen genae, verhoopt nu nae gheen baet.
Maer ghy, mijn besten vrindt, die hier noch opter aerden
En in dit Leven zydt, en doet ghy toch d'onwaerde
Aen dese Taeffel niet, dat ghy om weynigh cafs,
'Twelk hier de wint verwayt, dat ghy om weynigh Ga naar margenootrdrafs
waer nae den sotten mensch, hier hongert mette beesten.
verliesen soud' den wensch van 'sHemels rijcke feesten.
Ey! neempt toch beter raedt, ter wylen het Salet
Des Heeren open staet. Ey! hongert dit Bancket:
Maer hongert het alhier; op dat ghy met den dwaesen,
Alst nu te laet sal syn, oock niet en compt te rasen
Van honger om de stadt, als een verwoesten hondt.
Valt hier den Heer te voet, beschuldigt hier u sondt.
Boet hier, versoent u hier, bidt hier om syn genaede;
Want alst hier is verswijmpt, soo is het daer te spaede.
Siet dit ist Auondtmael, dit is den eersten naem;
Waer by dat ons den Heer wel juyst en wel bequaem
De Hemelsrijcke vreugt en blyschap heeft gheleecken.
Indien't u nu belieft mijn noch te hooren spreecken,
Doch met vercorte reen, een weynigh vande rest;
Soo'n meyn ick anders niet, of Godt de groost' de best',
Sal u met syn genae de sinnen soo verlichten,
Dat hy u vande siel den doncker sal doen swichten,
Die daer van ongeloof tot noch toe is geweest.
|
|