Hemelryck dat is Lof-sangh van 't Rijcke der hemelen
(1621)–Joannes Stalpaert van der Wiele–
Auteursrechtvrij'twelck eertijds beweeght heeft Adrianum rechter van Nicomedien tot het gheloof ende martyrie ons' Heeren Iesv Christi
Tweede Ghedicht.Adrianus overlegghende de ghestaltenisse, pijnen ende verduldigheydt der Martelaren, bevat in hem, door Godes inspraeck, een groot berouvv' van syn sonden, ende een begheerte om sich te bekeeren. En dit op eenen dach ter tijdt en wijlen toe,
Dat dese heel bebloedt, en hy van pijnen moe
Verveelt van al het slaen, verwallight van het recken
Hem in syn cabinet een weynich gaet vertrecken.
Maer siet hier com[t] den Heer hem onversiens het hert
Beroeren door de pijn, beweghen door de smert,
| |
[pagina 5]
| |
Die hy hen aengedaen heeft met soo harde slaegen,
En zy soo duldelijck geleden en verdraegen.
Hy gheeft hem inde sin, nu dit nu dat gedacht,
Hoe dat het meerendeel der deser van geslacht
Of eel gheboren is, en treffelijck van bloede;
Of eerlijck heeft geleeft, of machtich is van goede:
Heel eerbaer van gedaent, van zeden seer beleeft,
Die niemant oyt gemaent, noyt mensch beschuldicht heeft
Van't alderminste feyt, van valscheyt of van woucker,
Oproer, of overspel; tot dat den ondersoucker
Hen nu heeft aengeclaegt van leering en geloof.
Dat hem daer over noyt by heel, of halue proof
In rechten is verthoont, by henluy in haer leven
Yedt schandelicx misdaen, yedt dootelicx bedreven.
Dat zy oock al te saem, recht als uyt eene mondt,
Belijden haeren naem, verclaeren haer verbondt.
Soo datter oock niet een, tot noch toe is gevonden,
Daer uyt men heeft gesien of uyt heeft konnen gronden
Het alderminste merck van oproer of verraet,
Of yet dat strecken mach tot hinder vande staet.
In voegen dat hen niet ter werelt can beswaren,
Dan dat zy Ga naar margenoothalle nachts, voor son voor dagh vergaren
Tot lof-sangh en tot danck voor Christus haeren Godt.
Dat yder daer besweert syn woordt en syn gebodt;
Verbinden selfs oock malkanderen by eeden
Te schouwen alle quaedt, te leven nae de reeden.
En hier roept hy wel luy: wat heeft my aengegaen!
Ay my ellendigh mensch! wat heb ick dan gedaen?
Heb ick so langh t'onrecht en tegen alle seden
De heyligheyt bestreen, de saligheyt vertreden!
| |
[pagina 6]
| |
Gepijnt met sulcken banck, gemoort met sulcken straf!
De lijven sonder eer, de leden sonder graf
Doen stroyen over 'tlandt, doen werpen inde goten!
Heb ick dan so veel bloedts ontschuldelijck vergoten,
So menigh man gebraen, so menigh mensch gesoon,
Door s'Keysers herdt bevel voor d'eer van steene goon!
Och ongeluckich Man! och waert ghy noyt geboren.
Onsaligh is den dagh dat ghy u oyt becoren,
Dat gh'u verleyden liet door goedt of hooge staet,
Of Keyserlijcke gunst, tot sonden en misdaedt.
Misdaedt, so grof en groot, dat ick door duysent roeden
Niet machtich wesen kan mijn wreedtheyt te vergoeden.
Wat boey mach syn te swaer, wat plaegh van stalen bandt,
Iae selver oock wat vier, voor dese rechter handt!
Voor dit bebloede lidt, dat met syn onderschrijven,
Nu desen dooden dorst, nu gheenen dorst ontlijven.
En ghy vergalde mondt die op de dienaers Godts,
So dick gelesen hebt den vonnis-brief des doodts
Wat trechters sullent syn, wat steenen, wat metalen,
Daer ghy so grooten moordt sult mogen mee betalen!
Waert noch maer een geweest, die ghy of man of vrouw'
Om 'tleven hadt gebrocht; noch sou den groten rouw'
Vant roodt verquiste bloedt, met recht u doen verdwijnen:
Maer nu so groten schaer! Maer nu met sulcke pijnen,
So wreedt so ongehoort, by u te syn vernielt,
By u te syn vermoort, by u te zyn ontsielt!
Och! daer en is gheen straf; och! daer en syn gheen rayen,
Oock inde diepste Hel, die van u mogen drayen
Of nu of immermeer so ongemeten schuldt.
Wel hoe! de Kercker leyt noch rechte voort vervult
| |
[pagina 7]
| |
Tot boven d'enclau toe, met roo bebloede plassen.
En souder noch wel yet ter Werelt kunnen wassen,
Alwaert Cocythus selfs met zyn bevlamde vloedt,
Van u vergeten siel d'onwaerde van dit bloedt?
Waer is Megaera nu, waer zyn haer twee ghesusters,
De stoocksters van mijn vyer (ken soeck toch gheen uytblusters,
'Ken hebs' oock niet verdient) dat zy my dese borst,
Tot noch toe so versteent, gemarmert en becorst,
Door haer ontsteecken Toorts, doen bersten en doen scheuren:
Op dat ick myn misdaedt, magh eeuwigh gaen betreuren,
Mach boeten met mijn pijn, en roepen door de Hel:
Nu wilt gewaerschout syn, Siet toe, en wacht u wel,
Verschrict door dese boet, geleert door mijn exempel,
Te raecken 'tChristen bloedt, te schennen Godes Tempel.
Maer hoe! en souder dan noch niet een weynigh raedts,
Voor mijn ellendigh Man, noch niet een luttel baets
Voor mijn benaude siel gevonden kunnen werden?
Och! eeuwigh duert te lang, Ga naar margenootihoe soud' ick kunnen herden:
Met mijn verdoemden Geest, met mijn bedurven vleysch
Te leven in het vyer, te sterven int Forneys?
Te branden dagh en nacht en nimmer te bederven,
Te leven inde doodt en nimmermeer te sterven,
Versengt van grooten dorst op Tantalus manier,
Vertrocken inde borst van't onversaede gier,
Met Sisyphus vermoeyt, met Ixion gestadich
Geradert en gedrayt? Och! dit's te ongenadich.
Dit sou my sijn te swaer te lijden sonder endt.
Tis waer ick hebbe't meer als wel verdient, ick kendt.
Mijn sond' is t'overgroot, de plas te menichvuldich
Vant uytgestorte bloedt, de pijn te onverduldich,
| |
[pagina 8]
| |
Die ick de vrienden Gods, soo langh heb aengedaen.
Maer heb ick noch terstondt van hen daer niet verstaen,
Ter wijl ick besigh was met hen nu door de pleyen
Te trecken van haer God, en nu weer om met vleyen
Te locken vant geloof, te raen aen onse goon,
Dat d'oudtste onder hen my seyde: o mijn soon,
Hoe jammert my uw' ziel! och! al dat wy verdragen,
Of hier op dese banck, of daer met all' uw' slagen
Ghetrocken aen de pley; en quetst mijn niet soo seer,
Als mijn uw' sonde doedt, daer mee ghy Godes eer
Vercort, end' oock u siel aen doet soo grooten schade.
Och of ghy't maer verstondt! och of ghy syn genade
Als noch aenroepen woudt! ten is noch niet te laet.
Erkendt mijn vriendt, erkendt, erkendt u droeve staet:
Ontgaet de gramschap Gods, ontloopt syn herde handen,
Ter wijl't u beuren mach; eer dat hy u te branden
Doet werpen inde Hel, doet smacken in het vier.
Keert weder en doet wel, den Heer is goedertier;
Keert weer ter halver spoor, Ga naar margenootkten was noyt zyn begeeren
Dat sondaer ghingh te loor, Maer dat hy hem bekeere.
Versucht maer eens uw' quaet, versoect maer Godes soen:
Al waer dan u misdaedt niet dan een Ga naar margenootlvermiglioen,
Soo sal ick niettemin u vast staen voor genade.
Want in des Heeren sin, is gheen berou te spade.
Dit en noch meer daer toe; sey my die goede man.
En ick hoewel nu moe, dee hen van nieuwen an
Of werpen opte banck, of door de pley op beuren.
De desen weer met stael, de gheenen weer op scheuren
Het eens gepijnde vleesch, met dun getacte roen.
En hier begonsten zy, weer op een nieu te bloen.
| |
[pagina 9]
| |
Maer och met wat gedult! Maer, leyder, met wat mijnen
Ontfingen zy de straf, verdroegen zy haer pijnen!
Hoe seer hen 'tvleesch gewondt, en 'tvel wierdt doorgheboort,
Ken hoorden uyt haer mondt, noydt onvertogen woordt.
'tWas niet dan: Lof en danck. 'twas niet dan: Heer der Heeren
Waer hebben wy verdient dat wy hier t'uwer eeren,
Dat wy voor uwen Naem, so heyligh en so groot,
Verdragen weynigh pijns? Och laet ons totte doodt,
Die, en noch meer daer toe, toch waerdigh sijn te lijden.
Ghy staet ons toch so by, ghy helpt ons toch so strijden,
Versoet so onse pijn, vertroost so onsen geest,
Dat wy noch noyt en sijn geweest te geender feest,
(Wat cier men ons aendee, hoe datmen ons onthaelde
Met uytgenomen spijs, hoe datmen ons beschaelde
Met d'alderbesten Wijn) so wel gebancketteert
Als hier u goedtheyt ons aen dese pley tracteert.
En dit met eenen aem, end' opgeheven oogen.
Maer als zy dan weerom haer hoofden nederbogen,
Soo'n wast weer niet dan: och! Heer Rechter, och Griffier,
Och mannen die ons pijnt, ontgaet toch 'teeuwigh vier.
Voor ons w'en vreesen niet te lijden noch te sterven,
Maer sijn voor uw' verdriet, maer sijn voor uw' bederven
Bekommert slechts alleen. Nu, Godt verleen u peys.
Den Heer gheef u sijn vree. En dit was t'elcke reys,
Dit was so lang te doen, tot dat ick aen de gasten
Te houden op beval, hen af te doen belaste.
En 'tgheen dat my verdriet, noch wel het meest van als,
Is, dat zy nu ontdaen, mijn vatten om den hals;
Recht als tot dancbaerheyt: end' ick met groot' onwaerde
Hen weygerde de cus, en werpen dee ter aerde.
| |
[pagina 10]
| |
Daer leggen sy alsnoch verwentelt op de vloer,
Den eenen met den hals, en d'ander met de schoer
De desen metten dyen, de gheenen mette leeden
Gebroocken of ontsloopt, of teenemael ontgleeden.
Maer nu 'tverhette bloedt mijn is geworden koudt,
Soo werdt ick eerst gewaer mijn doling en mijn fout.
Soo werdt ick eerst gewaer mijn boosheyt en mijn sonden,
Die my veel rooder sijn, als haer bebloede wonden.
Dan wat verbey ick noch? Wat is dat ick vertuck?
Waerom en prouf ick niet of my alsnoch 'tgeluck,
Of 'tsaligh avontuyr als noch my magh gebeuren,
Dat ick nu voor de mond' hen cussen magh de scheuren
Vant rood' bebloede lijff, 'twelc hen door mijn misdaedt,
Van hooft te voeten stijf, of lam, of open staet?
Hier om soo ben ick cranck, dit sal mijn weer vercloucken
Hier aen heb ick misdaen, hier moet ick weerom soucken
Mijn hulp, mijn medicyn. En ick en twijffel niet,
Als zy maer sullen sien mijn droefheyt, mijn verdriet;
En hooren niettemin mijn jammer en mijn kermen,
Of zy en sullen hen wel over mijn ontfermen.
Ick heb te wel doorsien de grondt van haeren aerdt;
Een siel is haer te dier, en al te vele waerdt:
Haer sucht is veelste groot, haer yver veelste heyligh.
Doch ick sal mijn voor eerst bedecken noch een weynigh;
Op dat ons alle dingh te soeter magh vergaen,
En ick met sachter sin mijn beter magh beraen.
|
|