Gulde-Jaer Ons Heeren Jesu Christi
(1968)–Joannes Stalpaert van der Wiele–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 63]
| |
Aen denGa naar margenoot+ dichter van 't Gvlde Iaer.Hoog-geleerden ende wel-beleefden⋆ Vriendt, nadien 't uE. beleeftheydt gheweest is, my mede onder de Eer-Dichters van u Gulde Iaer een weynigh plaets te verleenen, soo hebbe ick goet gevonden, ende niet vreemt van 't Opschrift uw's Boecks, in plaets van eenigh ander Sonnet ofte ordinarisGa naar voetnoot1 Klinck-Rijm, alhier ter eeren Gods, ende t'uwer liefden te vertalen het Sicelides MusaeGa naar voetnoot2, van den Poëet Virgilius, by⋆ u E.⋆ in het voor-gaende Op-schrift seer gheleerdelijck verhandelt: ende het selvighe, na⋆ mijn beste wetenschap, overgheset hebbende, te doen schrijven met soodanighen veranderingh van letter, dat een ieghelijck daer uyt ten eersten aensien seer lichtelijck sal hebben te onderscheyden den Text van Sybilla uyt de glosse van Virgilius. Ende daer over⋆, ten lieven danck⋆ komen te belijden dat ghy met groot ghelijck⋆ het Cumaensche Ghedicht vindicerendeGa naar voetnoot3 Tanquam à non Domino, De Eer van 't Gulde Iaer, te rugghe ghetrocken hebt, uyt het besit van den onghe- | |
[pagina 64]
| |
rechtighen Pollio, omme te restitueren, diese behoorde, den Heere Iesv Christo. Aldus begint dan den Poëet, ter eeren van het versch-gebooren Salonyntje, soone van Asinius Pollio Borgher-meester van Romen, onder den Keyser Augustus. 't Welck hy den naem had doen gheven van Saloninus, overmidts⋆ de victory by⋆ hem onlanghs te voren verkreghen, in 't veroveren van Salonen, Stadt van Dalmatien. Virg.
Siciliaensche fluyt, daer⋆ TheocrijtGa naar voetnoot1 de dinghen
Des velds opsongh, laet my voordaen⋆ wat hooger singen.
Ga naar margenoot+ Want elck-een en gevalt het Scheper-deuntje niet.
Doch als ick dit oock bləes, soo wens ick dat myn Ried
Magh waerdig zyn 't gehoor van Borger-meesters ooren.
Maer nu is ons met lief⋆ de laetste eeuw ghebooren,
Sybil.
Satvrni Gvlde Ryck vverdt nu als voren jongh.
Het Groote Jaer vernieut, en brenght vveer t'onser schemel⋆
De Maghet, met een kindt van d'alderhooghsten Hemel.
Virg.
Biedt maer Lucina! bied aen 't kind uw' goede zucht⋆.
Sybil.
Door vviens gebore jeugd, voor d'ys're die nu vlucht,
Een gulde eeuvv, door al den aerdbo'em op sal rijsen.
V.
En wat soud g'anders toch, als liefd' en gunst bewijsen,
Nu onserGa naar voetnoot2 't lieve Ryck van u ApolloGa naar margenoot⋆ heerscht.
Doch 't is u Consulaet, o Poll'jo! daer⋆ van eerst
Beginnen sal 't cieraet van dese Gulde Maenden.
Misdaed ons over-bleef, soo sal zijn goed gheley
De vvereld maken vrij van 't eeuvvige geschrey.
Het leven van de Goo'n sal hy te recht ontfanghen:
En sien in 't middel van de desen, met verlanghen
| |
[pagina 65]
| |
Sijn' Helden; sulcks sy oock ten danck⋆ hem sullen sien,
Tervvijl hy over 't rond der aerden sal gebien,
BevredightGa naar voetnoot1 nu voor heen, door Vaderlijcke deughden.
Geluck vvel-saligh kind! voor vvien het aerdrijck jeughden⋆,
En sonder iemands svveet al om sal schieten uyt
Een menight van geblomt, en van vvel-rieckend kruyd.
Het soet-gemelckte vee, van selfs⋆ en ongedreven,
Komt u 't vergaerde sock met volle uydersGa naar voetnoot2 geven.
En dat noch sonder angst (o ongehoorde eeuvv!)
Van scherp-getande VVolf, of rood-bebloede Leeuvv.
De roosen staenGa naar voetnoot3 verschrickt; en dutten, uyt vvat aerde
U vviegjen heeft gehaeldt gebloemt van sulcken vvaerde.
De dalen zijn verlost, de bergen zijn bevrijdtGa naar margenoot+
En al vvat datter oyt te kruypen plagh van slangen.
V.
Hier mee, terwyl ghy komt de loffelijcke ganghen
Van uw' Voor-vad'ren, en de deughden te verstaen,
S.
SalGa naar voetnoot5 't onbeboude Veld vast geluvven van graen;
De ruyg-bevvasse braem van roode druyf bekropen,
En 't hardste eycken-hout van honigh staen bedropen.
Doch soo daer evenvvel noch van 't voor-lede quaed
Een vveynigh overschiet, soo salmen vroeg en laet,
Bezeylen noch de zee, beploegen noch de Landen,
Ia selfs de steden oock, om tegens haer vyanden
Te vrijen, met een muer verstercken al⋆ te met.
D'ervare Tiphys, die op sijn beraemde vvetGa naar voetnoot6
Het Argonautsche schip dee stieren, soo⋆ vvy lesen,
Komt vveder: maer voorvvaer 't sal vvijser Tiphys vvesen.
En al veel stijver boordGa naar voetnoot7; daer⋆ in het vroom getal
| |
[pagina 66]
| |
Der Helden, vveer na⋆ 't Vlies van Colchis varen sal.
Men salder krijgenGa naar voetnoot1 oock; maer met veel nieuvve vonden⋆,
Voor 't lest, als u den tydt, tot een gesette standt
Van jaren heeft gebracht, en⋆ sal van 't vaste landt,
Noch Boeyer, noch PynasGa naar voetnoot2 meer hoeven uyt te loopen,
Om goed te brenghen uyt, of vvaren in te koopen:
Tervvijl datGa naar voetnoot3 alle land, sal alles brenghen voort.
Soo datter geen gerucht voordaen⋆ en vverdt gehoordt,
Noch vande svvare ploegh, in 't groeven van der aerden;
Noch van het kromme mes, in 't snoeyen der vvijngaerden:
Die alles even mildt, den Huysman onbevvust,
VervvinnenGa naar voetnoot4 sullen veer de menschelijcke lust.
Gelijck oock sullen doen de schapen aen der Heyden.
Nu Verver, houdt u rust: de vvol sal van de VVeyden
Ga naar margenoot+ Ontfangen haer coleur, na⋆ dat een ieders staet
Vereyscht, of jeugdigh groen, of Koninglijck scherlaetGa naar voetnoot5.
De rest al navenant⋆. Och lang-vervvachte tyden!
Daer⋆ Gods bestemden raedGa naar voetnoot6 de vvereldt mee verblyden
Sal in de laetste Eeuvv. VVeest vvelkom vvel te keur!Ga naar voetnoot7
VVant ben versekert dat uvv' komst is voor de deur.
Gaet aenGa naar voetnoot8 dan Godes soon! gaet aen de groote eeren
Daer⋆ mee ghy 't hooghste rijck dijns Vaders sult vermeeren.
Aensiet hoe d'aerde svvaer van qualen staet en neyghtGa naar voetnoot9.
Ia hoe den Hemel selfs op ons te vallen dreyght;
En al vvat datter is, tot in de diepste gronden,
Ontsteldt is over 't quaedt van 's wereldts grove sonden.
Aensiet het, liefste kind! aensiet het, VVasdom groot
| |
[pagina 67]
| |
Des Hemels! en verblydt al 't leed van onsen noodt.
V.
Maer och! of⋆ Godts genaed' op 't laetste van myn leven,
Soo veel my noodigh waer, van adem wilde gheven.
Met wat gemoed soud' ick uw' daden roepen uyt!
Noch LinusGa naar voetnoot1, noch Orphêus, en souden met haer luyt
Gespannen op de kam. Ia sou wel nemen aen
Met Pan, in 't middel van Arcadia te staen.
Versekert dat myn Lied, midts⋆ uw verheve sinnen,
Oock Pan in 't middel van Arcadia sou winnen⋆.
BegintGa naar margenoot⋆ dan, kleyne kind! door 't lachjen van uw mond
T'erkennen uw' Vrou-moe'r; op dat de langhe stond
Van maenden tweemael vijfGa naar voetnoot2, of weynigh minder dagen,
Die s'u met veel gewalgs heeft in haer schoot gedragen,
Daer door eens werd⋆ vergoedt. Begint, segg' ick, begint!
Maer wat baet al 't gelach, helas! van 't kleyne kindt,
Als 't d'Ouders niet weer toe en lachchen, t'haerder zyde?
Men sag 't wel aen Vulcaen, wanneer na 't kort verblyden
Oock van soo vroegen lach, hem schopten met een set,
Iupinus van sijn disch, en Juno van haer bed.Ga naar margenoot+
Dus verre Virgilius.
Tot den welcken volght dese ApostropheGa naar voetnoot3.
Houdt Maro, Maro! houdt geleerdsten der Poëten!
VVaer heen draeght u de sucht⋆? hoe gaet ghy soo vergeten
Uvvs selfs, dat ghy 't Gedicht van een soo ouden maeghd
| |
[pagina 68]
| |
Den rechten Heer beneemt, en aen een vreemde draeghtGa naar voetnoot1.
Dit onrecht is te groot, den Hemel sal 't niet lyden.
VVasGa naar voetnoot2 u schoon⋆ onbekent 't geen over lange tyden,
En in een and're vvet⋆, met even klaer bescheyd
Van vvoord en sin als hier, van Christo vvas voorseyt;
Ga naar margenoot+ Quam u 't Hebreeusche boeck Aggaei noyt ter handen;
Of 't geen dat Amos soon in d'overzeesche landen
Van Palestina song, op d'eyge selve maet
Daer⋆ dit Cumaensche Lied van 't Gulde Iaer, opgaet:
Gh'en liet⋆ daerom te min niet duydelijck te vveten
Het geen van deur te deur schier allen d'ingheseten
Ga naar margenoot+ Van Romen vvas bekendt; en jammerlyck ghevreest
Van⋆ hem die oyt by u in 't spreken is ghevveest
De kloeckste op de rol: ja 't geen van alle Talen
Ga naar margenoot+ Der volcken vvierd gelooft; dat van de Joodsche palen⋆
Soo van d'Hebreeusche vvet⋆, als van Sybillas mond,
Bereycken met sijn stockGa naar voetnoot3 sou 't gantsche rond der aerden.
Soo seer dat al de geen, die sijn verheve vvaerde
Te vvrakenGa naar voetnoot4 quam, gevvis verloren soude gaen.
En hoe kan dit toch met u Salonyntje staen?
Die niet in 't Ioodsche Landt, maer binnen Room gheboren,
By avontuerGa naar voetnoot5 eer langhGa naar voetnoot6, sal in de vviegh versmoren.
Ga naar margenoot+ En vvaer is oock de MaeghGa naar voetnoot7, van welck hy komen sou?
Sijn Vader is een mensch, sijn Moeder is een Vrou;
En geen van beyd' en zijn noch Goden noch Godinnen.
VVat moght ghy dan, goed man! vvat moght ghy gaen beginnen,
Ga naar margenoot+ Dat ghy 't ellendigh vvigt dorst nommen Godes soon?
En ('t ghene dat voor u noch niemandt vvas gevvoon)
| |
[pagina 69]
| |
Den Grooten VVasdom van den Grootsten alder Goden;Ga naar margenoot+
Die van de hooghe kap des Hemels, om de nooden
Van d'eeuvvighe ellend des vverelds te vergoen
Gesonden vvas om laegh. Poëet! ghy vvaert te koen.Ga naar margenoot+
En desen naem te veer toch boven alle vvenschen.
Die van⋆ Cumana niet dan op den soon des menschen,
Aen haer, door Godes Geest, verschenen, vvas gejuystGa naar voetnoot1.
Sy vvist van dier tijdt af, dat Godes soon ghekruystGa naar margenoot+
In sterffelijcke le'en, voor 's vverelds svvare schulden,
Den Hemel sou voldoen, en d'aerde sou vergulden.
En hier toe songz' hem dit Gesang van 't Gulde Iaer.
Bedenckt dan eens hoe grof, bevroedt dan eens hoe svvaer
Ghy teghens sijn gezagh in desen hebt ghesondight.
Sijns moeders reyne draght, stondt daer platGa naar voetnoot2 in verkondight;Ga naar margenoot+
Gelijck de Godheyd oock sijns vaders niet te min⋆.
Sijn naem ('k en tvvijffel niet) vvas daer mee door 't begin
Der Lett'eren uyt-gedruckt: ghelijck s'in al haer sanghen
Te doen plagh; met den tijdt daer by, soo⋆ 't groot verlanghen
Der Volcken over al, op 't selve pas⋆, bevvees.
En ghy onsaligh, had noch evenvvel geen vrees
Een lof van sulcken maet, en van soo hooge dingen,
Een vuyl-gemaeckte kind van Poll'jo t'overdringhenGa naar voetnoot3.
't VVas dese die u om een appel, om een ey,
God-vvoudsGa naar voetnoot4, uyt 's Consuls Hof, beschaemdelijck te vvinnen,
Op Cumaas rechte Text, soo slechten gloss' dee vinnen.
Maer God en liet niet toe, dat u vermaerde vaersGa naar margenoot+
Soo krom verdrayen sou den sin des Gulde Iaers,
't VVelck van een Maegden-soon, een Maghet had geschreven.
| |
[pagina 70]
| |
Des⋆ hy 't ghestreeldeGa naar voetnoot1 kind trock uyt het versche leven,
Eer noch de tiende Son sijn vvieg beschenen had.
Den Vader bleef bedroeft; end' al de Roomsche stadt,
VVel tegens het verguld van uvv' misbruyckte sanghen,
VVierd' voor 't beloofde goud, met svvarten rou behangen;
En ghy oock met de rest: maer boven al beschaemt,
Dat ghy 't begrave vvigt, soo vroeg te prijsen quaemt.
Dan⋆ dit is d'oude straf van hen die om de hoven
Te vleyen, Godes eer vvel dickvvils dorven roven.
Den Hemel is jalours, En straft of vroeg of laet
Al die om 's vvereldts gunst, sijns Scheppers eer versmaedt.
Ach onberadeGa naar voetnoot2 man! vvaer blijven nu de Luyten
Van Linus, en Orphêus, met d'opgespleteGa naar voetnoot3 fluyten
Van Pan den halven bock, die gh'in de vrome⋆ da'enGa naar voetnoot4
Te singhen⋆ van dit kindt, te ruggheGa naar voetnoot5 soudt doen staen?
Helas! 't vvas niet dan roock: end' uvv' beroemde liedenGa naar voetnoot6
Zijn door de vvindt vervvayt te samen met haer riedenGa naar voetnoot7.
Het vvight is onder d'aerd. Versnijdt dan nu voordaen⋆
Ga naar margenoot+Uvv' pen, en gheeftGa naar voetnoot8 de jeughd een spieghel aen Vulcaen:
Dat vvillens' in de vviegh haer leven niet doen schennen,
S'haer⋆ vvachten door ghelach, haer moeders te erkennen;
Sulcks⋆ hier d'onvroede mond van Salonijntje dee.
Seer vvel; vvindtGa naar voetnoot9 hier de peys des Borgermeesters mee:
Maer ghy sult my verlangGa naar voetnoot10 dit spreuckjen doen geloven.
De vvaerheydt is my al te machtighGa naar voetnoot11 om te doven
Uvv' opgepronckte fluytGa naar voetnoot12. Des⋆ ick my hier verklaer
| |
[pagina 71]
| |
Te houden aen 't ghevoel van dit Vergulde Iaer.
Eer hebben moet⋆ de pen van d'uytgelesen Schrijver:
Die voor sijns Meesters eer hier toonde sulcken⋆ ijver;
Dat hy van dagh te dagh het Rijcke goud aen vvees,Ga naar margenoot+
Dit doet hy, door dit Boeck, vveer keeren meer als t'overGa naar voetnoot1
In handen van den Heer, uyt d'handen van den Rover.
Des⋆ hem den Hemel vvil genadighenGa naar voetnoot2 te loon;
Voor sijn Vergulde Iaer, een roo vergulde Kroon.
V E. Andere Ick. W.V.I. |
|