Boekèt Mestreechs. Bloemlezing uit de Maastrichtse dialectliteratuur

[p. 251]

Léon Veugen (1919-2001)
Je maintiendrai

De Franse lieraar* dee veer destieds hadde op 't gymnasium in 't Villapark kaom vaan de kante vaan Gölpe en heer waor dus geine Fransmaan. Meh heer waor erg gruuts op 't feit, dat heer us die sjoen Franse taol mós oonderwieze. Heer zag tot 't de sjoenste vaan alle levende taole waor, um vaan de doeje gei koed te spreke. Wijer verzekerde heer us tot de Franse lui bezunder lui waore mèt hunnen ‘esprit’ en hunne ‘savoir vivre’. Heer twiefelde neet draon, of Fraankriek zouw in de touwkoms 'n groete rol, um neet te zègke 'n roping höbbe; trouwens de veurspellinge weze allemaol in die riechting.

Dao zaote veer, Mestreechtenere, min of mie verslage. Veur us gein rol, gein roping. Tot euvermaat vaan ramp hadde veer groete meujlekhede mèt de conjunctif en de passé indéfini. Ederein voolt tot eine vaan us mós opstoon um eus ier te redde en op te koume veur eus rechte.

Deen eine waor iech. Iech staok miene vinger op.

‘Ja Veugen?’ vroog de lieraar.

Iech zag: ‘Mijnheer, ik wou alleen maar zeggen, dat ik ook van Franse afkomst ben.’

‘Is dat zo?’ vroog de lieraar.

Iech zag: ‘Ja mijnheer, want mijn grootvader is geboren op Hoogfrankrijk!’

't Gebölder vaan die daarteg jongesstumme lag euze lieraar 't zwiege op. Es boetestäönder wis heer neet tot Hoegfraankriek dat kroomp sträötsje is, dat ligk tösse de Herbenusstraot en de Cappecijnestraot. Eine vaan de jonges vertèlde 't häöm en zag get euver 'n achterbuurt. Toen snapde heer 't, meh toen waor 't al te laat veur disciplinair maotregele. Heer lachde dus wie 'ne boer dee tandpijn heet, meh de blik dee iech te incassere kreeg, heel 'n waarsjouwing in. Iech begreep tot heer vaan noe aof de pik op miech had en tot iech op mien tèlle zouw mote passe.

Meh 't moot gezag weure tot heer wel 'ne strenge meh ouch 'ne rechvierdege mins waor en tot iech, zoelang es iech mien lèsse lierde en m'ch rösteg gedroog, gaaroet gein las vaan häöm had. Heer heet miech mer eine kier ‘retenue’ gegeve en dat waor wie iech 'n ‘vies plaat’ ('ne jong en e meidske die ziech puunde) geteikend had en aon andere had laote zien oonder de lès. Nao aonleiing vaan diezelfde plaat kaom heer

[p. 252]

nao miech touw op de speulplaots en in de presentie vaan m'n vrun zag heer: ‘Deze jongeman deugt niet!’

't Gekke vaan 't geval is wel tot de jonges vaan mien klas meinde tot iech dat verhaol euver Hoegfraankriek allein mer oet m'nen doum had gezoke um euze lieraar veur de gek te hawwe. In deen tied zaote op 't gym de kinder vaan de ‘betere stand’ of op z'n mins de ‘gooj börgers’. Es iemand zouw aofstamme vaan get wat vaan Hoegfraankriek of de Stokstraot kaom, daan zouw zoe iemand dao wel wieselek euver gezwege höbbe. De wereld vaan allewijl is gelökkeg get ruimer en get democratischer gewore.

Meh 't waor woer: mienen ampa kaom vaan Hoegfraankriek en dao is gei woord Frans bij. Dao geneer iech miech neet veur en dao is ouch gein reie um m'ch daoveur te genere, want in de lang vervloge jaore waor Hoegfraankriek 'n gewoen straot aon de rand vaan de stad en dao woende gewoen en fatsoenleke boerelui, die boete de stad get groond hadde. De awwers en de veurawwers vaan mienen ampa waore boere, boevaan de mieste gewoend en gewèrk höbbe tösse Wolder en Tournebride. Dao waore ouch stadslui oonder hun en echte notabele, wie dee Veugen dee in de Fransen tied Receveur Général waor en dee mèt zien femilie op 't kestiel vaan Caestert woende.

Meh noe moot iech alweer oppasse veur euze gooje naom, want waor 't neet zien dochter Lieske, die in die oonzedeleke daog figureerde es ‘Godin van de Rede’ in de Waolse kèrk...?

Mienen ampa had geine zin in 't boereleve en mesjiens had heer ouch neet väöl zin um slachter te weure, allewel heer verkiering had mèt Nèt Heunders, de dochter vaan 'ne slachter. Heer bedach z'ch ins good en staok zien duite in e steinfebrikske. Thoes höb iech tösse aw vergeelde pepèrre nog ins e book gevoonde mèt aoflieveringsbewijskes veur brikke. Meh dao waoren 'rs neet väöl vaan gebruuk en dat klop ouch mèt de dreuvege historie vaan 't steinfebrikske dat z'n brikke neet kwiet kós weure. Meh ampa waor vindingriek en heer leet ach huiskes bouwe vaan zien brikke. Dat waore de ‘Ach Zaoleghede’, die ach klein petikskes die aon de rand vaan de ‘Werke’ laoge en die pas e jaor of tien geleie zien aofgebroke. Hiel get femilies höbbe dao geleef en leef gehad. Ze hadde geinen èllentrik en es iech miech good rappeleer ouch gei stroumend water. Meh dao waor 'n pöt oongeveer in 't midde.

In eder geval woende die lui neet te deur tege 'n heur vaan twie gölde per week en ze kweekde hun eige greunte in hunne eige moostem.

[p. 253]

Iech herinner m'ch nog tot eine vaan de bewoeners regelmaoteg aon miene pa (dee jaorelaank veur die huiskes zörgde) kaom vraoge of heer weer ins de beerpöt moch leeghole, want heer gebruukde dat um zie stökske groond te bemèste en heer kraog nog get deveur betaold ouch.

Noe zit iech hei in Australië*, wied eweg vaan Mestreech, en noe iech euver al die dinger naodink, besef iech dudeleker daan oets, wat dit nui land veur miech beteikent. Wie iech op 't gymnasium zaot had Mestreech amper 60.000 inwoeners. Roontelum de stad hadste landweeg mèt karespore en modder aon d'n sjeun. De kós nog voetballe in de Koompe en langs de boeteweeg kóste in 't veurjaor pole en gröppele vinde mèt koeleköpkes en sallemanders. En es iech miene pa daan hoort vertèlle euver wie 't waor in zien jäög, veurtot 't Blauwdörp woort gebouwd en tot 'r grachte waore mèt vès boe later 't Graaf van Waldeckpark kaom, daan kós iech wel kriete vaanwege al die sjoen taarweeg en al dee zoegenaomde veuroetgaank!

Iech bin altied gek gewees op water, pole en beke boe vèskes en kwakkers en sallemanders in zitte. Wie sjoen waor de Maos veurtot ze aon ben woort gelag! Meh alles woort gestroomlijnd in mienen tied. D'n ierste vès dee iech vóng waor 'ne miserabelen abel en m'ne lèste vès in Mestreech waor 'n röts vaan oonder de maot, die nao modder smaakde en nao olie. Vaange de jonges nog ins 'n hagedis aon de walmoer in 't Aldenhofpark en vinde ze nog wel ins e goudslengske wie iech in deen tied? En mote ze daan ouch wegrenne umtot 'ne govie hun trappeerde?

Hei, in Australië, höb iech de klok trök gezat mèt daarteg, viefteg jaore. Hei höb iech weer modder aon mien sjeun, want achter en neve eus hoes begint de ‘bush’. Tösse 't brandhout achterin m'nen hoof zitte wel twinteg hagedisse, groete en kleine, en iech bin altied e bitsje bang nog ins oets 'n echte slang te vinde. 's Mörges make de eeksters m'ch wakker en es iech daan de gordijn opzij sjuif um nao boete te kieke (want iech vin dat panorama vaan heuvels en berg altied eve sjoen) daan zeen iech dèks wel e stök of zès pappegejje die koume drinke oet m'ne goudvèssevijver, prachteg roed en greun en violèt.

En es iech hei gaon vèsse, daan loup iech langs 'n beek mèt kristalhelder water en iech gaon door 't water, euver die glitsetege stein en dèks val iech op mie geziech. Meh dat is nog ins sport este forelle kins vaange die opspringe oet 't water en d'n geert dobbel vawwe en d'n meule

[p. 254]

laote zinge! En de hoofs neet sjouwer aon sjouwer te stoon wie de abeletoekers aon de Bloodbak*! Kilometers en kilometers water en prachteg landsjap zoonder concurrentie.

Werechteg, iech höb de klok trök gezat, zoetot miene zoon noe heet wat miene pa had wie heer 'ne koejong waor en zelfs mienen ampa, de bouwer vaan de ‘Ach Zaoleghede’, dee op Hoegfraankriek woort gebore.

En nog get... iech bin noe eimaol 'ne rasechte Mestreechteneer en zelfs Australiërs begriepe vaanwege me posteur, me geziech, m'n accent, tot iech geinen Hollender, geine Dutchman bin. De mieste dinke tot iech 'ne Fransmaan bin.

Euze Franse lieraar vaan 't gymnasium zouw dat vas intrèssant vinde!

Aantekeningen

Uit: Palet, schoolkrant van het Sint-Maartenscollege Maastricht, april 1965.

Franse lieraar: Dit was dr. D.F. Hupperts

Australië: Hier woonde de auteur van 1961 tot 1979 en van 1982 tot zijn dood.

Bloodbak: de plek waar de Jeker door een duiker onder het vroegere kanaal doorliep, genoemd naar de afval van de nabije vildersplaats.