Boekèt Mestreechs. Bloemlezing uit de Maastrichtse dialectliteratuur

[p. 237]

Germaine Reumers (1917-2002)
De kindercirk

Ins in de twie jaor höb iech 't gelök mien kleinkinder, dochter en sjoenzoon Ronald oet Paramaribo bij miech te mage höbbe.

Zoe veur ein of twie maond aon ei stök. 'n Hiel groet gelök en e klei bitteke ambras.

's Mörges weurt de gezèt compleet in stökke gerete, neet allein veur 't nuits, dat make veer zelvers, meh um te loere boe veer mèt de hiel femilie Knepkes nao touw kinne goon. Dat vaan dee cirk wiste veer al vaan d'n daag vaan te veure door 'n annonce in de gezèt en ouch tot 't mer 'ne kindercirk waor; ze hadde gein liewe en tiegers of olifante, meh zoe nej loere veer neet. Mien aander dochter - jao iech höb 'rs twie, twie sjoen aofzètselkes, al zègk iech 't zelf - zouw ziech 'nen daag vrij deveur pakke, bij de P.T.T. Kóste die lui ouch ins 'nen daag op aosem koume. Kazjeweel* had miene maan werk aon hoes deen daag. 't Zinde 'm niks dee cirk.

Oondertösse tot ederein ziech veerdeg maakde - 't waor 'ne kawwe regenechtegen daag, dus dat móste trieko's en werm zokke en sjeun weure - en dat gevöchel d'n trap op en aof dabbelde tot diech hure en zien vergóng, oonder deen tied kaom miene maan miech edere kier verzeuke toch ezzebleef neet mèt te goon. Wat höbste noe aon dee cirk, sjat, blief toch hei bij miech. Meh sjat heel voot bij stök en zag tot ze toch neet nao d'n Himalaja góng en trök zouw zien ie heer mèt wèrke gedoon had. 'ne Mins kin ziech toch neet altied de wètte laote stèlle.

Veer trokke vaan-oonder*. In eínen oto en dat boe 'rs twie veur de deur stoonte. Meh in einen oto mèt zeve maan höbste dalek lol. Mèt leid en meujte peersde ziech de vijf magerste achterin. Dat waor kuime, jenke, sjriewe, joechele en brölle gebloze. Mèt 't oug op zoeget heet mien dochter ziech 'nen hiele röstege maan oetgezeuk, deen erme jong heet 't lepke neet te deur*; gelökkeg krijg heer nörgens sjevraoje vaan. Veer doen altied de portere vaan d'n oto good touw, dat wel.

De cirk stoont op 'n wei, örges in 't achterland vaan Mestreech; de wei waor erg greun meh ouch erg naat. Dao hóng zoe'ne fijne fiezelrege in de loch en dat piezelde mer op us neer.

Iech zaog al dalek tot 't niks es kinder waore, 't waos 'ne matinee en iech gaof miene sjoenzoon gaw get gooje financiële raod; heer stoont al aon d'n entree en wouw de deurste plaotse koupe. Es 't neet zoe vol is, kinste de goojekoupste numme en toch veur 'n döbbelsje op de ierste rang zitte.

[p. 238]

Binne waos 't wie in edere cirk, benkskes zoonder leuninge, die roontelum 'ne groete cirkel vaan zand gerangeerd waore. Wie dat zoe geweente is, verwisselde de apekeutele eder vief voot* vaan plaots. Mien dochter kaom mèt 'ne zedeleer* aongestoete, dee waor veur miech. Ze had häöm gebedeld bij de cirk-madam en die droog 'm ouch tot bij miech; dat waos veur miene rögk. Iech höb gooj kinder, die wèlle nog lang plezeer (en leid) vaan miech höbbe. Mie naogeslach sjravelde nog get roond, meh ze bleve op 't lèste toch op hun kedètsje zitte.

En dao begós 't speul. Vraog miech neet wat-of dao allemaol kaom opdrave en vlege. Väöl peerdjes, brojne en zwarte en ouch e wit peerd debij; mèt lang stert in eine sjieke baog achter hun koont aon en op en neer dansende blinkentege maone, verseerd mèt goud en zèlver en roed en wit. Mèt hun seerleke puutsjes draofde ze door 't opvlegend zand, klik, klak, klik, klak, hun belle rinkelde, hun verseersele bloonke wie diamante, 't waore zjus peerdsjes oet d'n hiemel. M'n hart góng miech ope vaan plezeer. Veur de mieres* hiel leef en hiel slum hunnekes, die vaan alles aonvónge, wat iech neet ins zouw kinne, door reipe springe en zoe.

't Waos zoe soort femilie-cirk; de zaogs toujours dezelfde lui, daan es clown en daan weer boven op e peerd, gevierleke kaprioele oetholend. Sjoen jong lui, sjoen jong bieste, mager wie de reme*, de levenslös sloog hun oet wie vuur oet de hoofiezers vaan e peerd. Toch loerde iech mer mèt 'n haaf oug nao 't spektakel. Iech voont de cirkgengers op de benk nog 't aordegste um nao te kieke. Hun munnekes hónge ope totste tot in hun dermkes kós loere vaan verwoondering en oontzag. Of ze keekde wie de verkes totste bang woors tot ze hun kake zouwe verinnewere. Hun wengskes, iers zoe bleik vaan de kaw, gónge vaan raos euver nao roed vaan pioenroeze en hun uigskes sjote vuur. In alle modelle en maote zaote ze en sprónge ze dao, roeje en bloonte, hazelneutkleurege en zwarte, zoeväöl joonks had iech zelde bijein gezeen behalve in de kinderoptoch mèt vastelaovend. Dat gief hoop veur 't minseras.

Um de vief voot* kaom Ronald miech vore: cola, chips, sjóklaat en mie vaan die verbooje waor. Geer moot wete tot zien kinder 'n dikke en 'n dun oma höbbe en heer wèlt dat zoe hawwe. Daan kinne ze us oeterein.

Aof en touw woort 't stèl in de cirk, daan stoont get apaarts te gebäöre. Op 'ne gooje kier, nao 't róffele vaan de trommele, kaome ze miech hole, twie sjoen doonker jonges, zoeget boe iech in mien jong jaore weg vaan waor. Iech mós mèt veur de ein of aander ak meh iech góng neet, al boge ze veur miech tot op de groond. Ze kóste miene paart hunne rögk

[p. 239]

breke vaan 't bókke. Neet veur niks had iech miech veurgenome mèt 'n tien veur gedrag thoes te koume. En jewel huur, 't waos veur 't vuurvrete te doen gewees. Noe doge 't e paar aandere, ganse jong lui, en 't leep hiel good aof. Meh, gewèd, es iech 't gedoon had, zouw dat tot in miene boek terech gekoume zien en had iech neet nao hoes dörve en kinne goon. Miene jongste kleinzoon. Manuel, zinde dat neet.

Hadde ze miech mer vuur laote vrete, zöchde 'r, en beloerde miech vol verwiet. Wee zoeget aofsleit, dach heer, zuut ze vlege. Bij die is eine vaan de vijf koffiewater hole.

't Fies góng door en veur miech had 't zoe mage blieve. Dao zien vaan die mominte in 't leve totste de klok zouws wèlle stèlzètte. Dee middag had iech dat gere gedoon.

In de poos kochte veer kaarte vaan de peerdsjes, de hunnekes, de sjoen jonges en meidskes, vaan de hielen pataklang*. Veural ei meidske woort good verkoch; ze had 'n egaal broen vel, zwart haor wat wie water vaan häör aofveel, ouge wie doeve-eier en 'ne sjoene groete ronne navel, groeter es e wölmke*. Iech naom de plaat vaan 't wit peerd um op 't toilèt te haange, örges aanders hadde veer gein plaots mie. Nao de poos góng 't wijer.

De meidskes sprónge op of hónge neve 't peerd en iech trappeerde m'n eige drop tot iech zjus zoe hel keekde wie de res. Dao trommelde ze weer en of 't zoe mós zien, weer kaome ze miech hole; noe veur gans get aanders. Neet veur de clowns, die hadde ze genóg, meh ze hadde 'ne maan op e bèdsje gelag op 'n verhuging. Dat bèdsje waor vaan lang negel veurzeen en dee maan waor 'ne fakir. Noe zeukde ze e zwoer persoen um bove op dee fakir te stoon. Dee zwoere persoen waor iech. Noe moot iech uuch get bekinne: iech had wel zin drin. Dat tromgeróffel voolt iech tot in miene boek, dat vuurde miech aordeg aon. Mien oug veel evels op dat trepke wat iech op mós um bove op dee fakir te koume. Zeve trejje zoonder haajdvas. En dee fakir had 'n groete ronne boek, zjus e broed vaan ach kilo en ouch dao hadste gaar gei verhaajd* aon. 't Waos oonbegonne werk en wie de kinder ouch sjriewde um miech mood te make, iech leet miech neet euverhole. Door die verhipde wörvels* in miene rögk höb iech gaar gein evewiech mie; iech kin neet ins mie op m'n hoeke zitte zoonder um te valle. Wel rete die cirkjonges e bitsje aon miech, die roke spektakel en sjendaol, meh iech heel miech good vas aon miene stool en op 't lèste gaove ze 't op.

Miene kleine Manuel had mèt gerete, noe waor heer ech gifteg op miech; heer doog vaan alles en zag ouch lieleke wäörd tege zien oma.

'ne Jonge gas kroop op de fakir, zelfs dee had meujte um neet um te

[p. 240]

kiepere en iech daankde mie good inziech en belump* en mienen ingelbewaorder, tot iech mèt ganse kneuk en e zuver gewete nao hoes kós goon.

Aon alles kump 'n ind en dee middag, dee veur de kinder kèrmes en vastelaovend tegeliek waos gewees, waos um. Toen die vaan us dat gewaar woorte zatte ze e geziech op of ze in 'n koep kaajd water waore gevalle, zoe gesjaggerneerd waore ze, meh ze kledderde toch vaan de benk aof en noe nao boete touw. Trök in d'n oto razelde veer vaan de kaw. 't Graas waos naat gewees in de cirk.

Thoes in de groete woenkeuke dèkde veer gaw mèt drei vrouwlui de taofel. Euze Ronald wermde sop op en bakde eier mèt champeljongs en d'n eerdbol waors weer in orde.

Meh d'n daag waos nog neet um. Nao get gevreutels en gevreigels zaote ze allemaol aon taofel en miene kleine Manuel zat ziech neve miene maan. Heer had miech neet mie beloerd, dat klein sjinaos, en miech geinen aosem mie gegeve.

Op de vraog vaan miene maan wie häöm de cirk bevalle waos, braok heer los. Heer keek miech rech in de ouge en de zijn, die zoe gifteg waore, doge miech pijn in mien hart. 't Waos of heer vuur speide.

Nog noets waor iech 'n flaw oma gewees, meh noe wel; noe waor iech zoe flaw gewees, zoe flaw! In zien hiel leve zouw heer 't neet vergete, en vergeve doog heer miech ouch neet. En heer lag miene maan in alle finesses oet tot iech neet had wèlle vuur vrete en neet bove op de fakir had wèlle stoon, boe ze miech toch waore koume hole, miech gans allein.

Iech weerde miech zoe good es iech kós en al waor iech mien stum neet gans meister umtot dat klein joonk zoe koed op miech waor, toch expliceerde iech häöm tot iech es aw oma zeker nao oonder gevalle zouw zien en mien kneuk gebroke zouw höbbe.

Es iech op compassie gerekend had, kaom iech bedroge oet. ‘Zouw dat get, zouw dat get!’ keekde de kleinen däögeneet, ‘dat waos zjus leuk, zjus leuk, want dao waor 'ne maan vaan de gezèt dee toujours foto's maakde en daan had geer mörge in de gezèt gestande, zoe vallentere!’ Heer waor gans oet de riezer* devaan, dao waor häöm nog mie mis gegaange es heer gedach had en iech zag mer niks mie. Iech laog good droet. Twie paar ouge keke miech noe aon, gans doonker vaan verwiet en aofkäör. Die vaan miene maan zagte zoonder wäörd: ‘Had iech 't neet gedach, de höbs diech weer ins neet good gedrage en bis op 't nipperke weer aon get oontsnap, meh wach mer meidske.’ En de kleinen öppendöp loerde of heer God en alle duvele tot getuige reep tot nog noets 'ne kleine jong zoe'n rot-oma had gehad.

[p. 241]

Later op d'n aovend in de hoeskamer heel miene sjoenzoon miech 'n fles whisky oonder mien neus: ‘Kiek 'ns mamma, mie es twelf jaor aajd!’ en heer bedeende miech wie 't 'ne gooje jong betaomp. Zoe truus heer ouch zien kinder meh daan mèt 'nen touverbal of krissiekes.

De kleine Manuel góng nao bèd, en leet miech zitte zoonder puneke. En later wie veer groetere nao bed gónge, doog miene maan 't zelfde. Ie iech miech had umgedrejd, laog heer al in bèd, trok de vere zak euver zien oere en zag: iech bin zoe meuj wie 'n maoj, iech gaon indirek* slaope. Ziene rögk wees miene kant oet en de punekes die iech geweend waor, kraog iech ouch neet. Iech waos good oet de gratie. En zègk noe ins zelf: wat had iech gedoon? In d'n eine zien ouge waor iech te lösteg veur miene leeftied en in de aander de zijn neet lösteg en joonk genóg. Perbeer mer ins bij ederein good te doen.

Wie ederein sleep, leet iech zaajte traone op mie kösse valle. De kössteek woort gans naat, meh mie snakke heel iech in, tot 't door mien hiel lief pijn deeg. Twie koej hun op einen daag, dat is te väöl.

Tot iech op e gegeve momint dach: tot ze toch verhibbele es ze wèlle, alle twie; iech bin toch lekker nao de cirk gewees. Iech drejde miech um en veel vas in slaop.

Aantekeningen

Uit: Veldeke 60 (1985) nr. 6, 13-17.

kazjeweel: toevallig

veer trokke vaan-oonder: wij gingen er vandoor

heet 't lepke neet te deur: heeft het niet gemakkeljk

eder vief voot, um de vief voot: om de haverklap

zedeleer: armstoel

de mieres: het overige

mager wie de reme: broodmager

pataklang: rommel

wölmke: kwartje

verhaajd: houvast

wörvels: Endepols' Diksjenaer geeft wöllevers en werrevels, de Nuie Mestreechsen Dictionair alleen nog wervels.

belump: overleg

oet de riezer: hier: buiten zichzelf, buiten zinnen

indirek: een contaminatie van in-tot (op het ogenblik dat) en direk, met de betekenis: onmiddellijk