Boekèt Mestreechs. Bloemlezing uit de Maastrichtse dialectliteratuur

[p. 191]

Bèr Hollewijn (1907-1978)
't Bekkerke

Lewieke, 't bekkerke boe dit verhaol euver geit, woort roond de iewwisseling gebore. Geer moot 'm uuch veurstèlle es 'ne neet te groete mins, ieder aon de kleine kant, mèt e buukske, rossege haor en twie klaor uigskes in zie bool geziech; gein sjoenheid veur 't oug, meh toch neet oonappetietelek.

Z'n bekkerij ligk in ein vaan de aw straote in de binnestad. Dao moot me z'ch niks geweldegs vaan dinke; 't is mer e klein bedrijfke, mèt 'ne winkel vaan 'ne sjolk groet. Meh jeh... dao hove ouch mer e paar lui vaan te leve. Heer zouw dat wel aanders höbbe gewèld en 't liefste de vaajer vaan e groet hoeshawwe zien gewees. Jao, 'ne mins kin väöl wèlle; es 't neet veur d'ch is weggelag krijgste 't neet. Wie 't z'ch liet aonzien is de mins Lewieke veurbestump um es joonkmaan door 't leve te goon. En noe kin 'r, es heer in z'n einpersoens vrijgezèllebèdsje ligk, nog wel dèks en lang treuver prakkezere en daan dinke tot 't ouch aanders had kinne zien... daomèt verandert heer niks aon z'ne levensloup.

Wie Lewieke koelek veertien jaor waor, storf z'ne Peer. Dee kraog op 'nen aovend vreiseleke pijn in z'ne boek. D'n dokter, dee in ze kuitske waor gekoume um te zien wat 'm mankeerde, wis mèt 't versjijnsel geine raod en zat 'm e lavvemint. Daodoor woort de pijn allein nog mer erger en 't ind vaan 't leedsje waor tot d'n erme maan, door 't springe vaan z'ne blinnenderm, diezelfde nach nog 't leve adie zag. Z'ch krunkelend en kermend vaan de pijn storf heer in de erm vaan z'n krietende vrouw, die door z'nen doed veur d'n derde kier allein kaom te stoon. Ze waor oontruusbaar. Peer waor zoe'ne gooje maan gewees... wel de bèste vaan de drei, zag ze d'n hielen tied.

Drei bekkers had ze es maan gehad. Oet häör ierste houwelek had ze 't bekkershoes, mèt alles wat debij hoort, euvergehawwe. Dat waor 'n hiel bezit en mèt deen eigendom waor 't neet lesteg gewees 'nen twiede maan te kriege. Wie dee ouch hiemele góng, kraog ze Peer es derde levensgezèl. De bekkerij woort ederskier gewoen doorgezat.

't Pand waor zoe aajd es Methusalem. De deur en de vinsters hadde hardsteine umliestinge en bove de winkelingaank waor 'ne gievelstein ingemetseld mèt 'n veurstèlling vaan Sinterklaos bij drei kinder in 'n koep, die hun hennekes nao häöm oetsteke. 't Verhaol vaan de slechte bekker, dee drei kinder in stökskes kapde en ze door d'n deig wouw

[p. 192]

doen, kós Lewieke vaan boete. Mèt z'nen Törkse knech Pie kaom d'n hèllege bisjop Sinterklaos gelökkeg zjus langs de bekkerij en hoort dao, wat dee smeerkanis vaan 'ne bekker had gedoon. Heer zegende de in stökskes gehakde kinder en proont kaome ze weer tot leve. Veural door dit woonder heet Sinterklaos 'n groete bekindheid gekrege es kindervrund. Euveral weurt z'ne mei gevierd en veur geinen aanderen hèllege weurde op ze fies zoeväöl leedsjes gezoonge. Oet erkintelekheid veur de ier, die häöm weurt aongedoon, rijt de bisjop in de nach vaan de vijfde op de zèsde december nog altied op z'ne sjummel euver de taker en maak braaf kinder blij mèt kedokes, die heer door de sjouw nao oondere liet valle. Tot daobij niks kepot vèlt, is e woonder op z'chzelf.

Vaanwege de gievelstein aon 't bekkershoes waor 't 'n traditie gewoorde um, op de veuraovend vaan Sinterklaos, 'ne körf peperkokemennekes aon de kinder vaan de naobersjap oet te deile. Dat oetdeile gebäörde door de mennekes vaanoet de winkeldeur de straot op te goeje, tösse de kinder die z'ch veur 't bekkerijke hadde verzameld. 'nen Trejjende en bóksenden tróp kluiverkes goejde z'ch daan op de peperkook, boebij de sterke hun tesse volduide en de kleine en zwakere mèt ötse op hunne kop jenkentere aofdrope. Lewieke heet aon dat goej- en smietwerk later 'n ind gemaak. Heer gaof de peperkokemennekes nog mer allein aon winkelklante en aon kinder vaan de lui, die aon de kaar kochte.

't Bekkershoes laog aon 'n tameleke brei straot aon de rand vaan 'n volksbuurt. Dao waore versjeie winkels gevesteg, wie 'n slachterij, e paar kruieneerszake, 'ne glaashandel, 'n heujzaak, 'ne snópwinkel, twie water- en vuurwinkelkes. Detössenin laoge de nudege kaffees.

Die kaffees waore de hoeskamers vaan de buurt. De lui woende miestal in miserabel umstandeghede; ze hojsde in bouwe mèt ein- en twiekamerwoeninge of in huiskes mèt boekege, sjeifgezakde gievelkes.

't Gevolg waor tot de mieste manslui 's aovends hun ammusemint aon de kaarttaofel gónge zeuke.

Lewieke waor in de buurt gebore en getoge, meh wis vaan de woenen leefumstandeghede in de sträötsjes wieneg of niks aof. De oerzaak heivaan laog veur e groet deil bij zien sjaolopleiing. Es zoon vaan 'ne ‘zelfstandege’ had heer op de middesjaol vaan de Broeders gezete; de jonges oet de buurt gónge allemaol nao de ermesjaol en z'n Meer had 'm verbooje, z'ch mèt ‘dat kenaalje’ in te laote. Heer had braaf geluusterd, meh... vrundsjes had 'r noets gehad. Ouch op z'n sjaol neet.

[p. 193]

Dao waor heer, wersjijnelek door z'n verlegenheid, ze poezeleg pesteur en z'n roej vlashaore, 't mikpunt vaan pesterije gewees. De mispunte oet z'n klas sjolle häöm oet veur ‘roeje papzak’ en slote häöm oet vaan hun späölkes. Es ze häöm te pakke kóste numme, lete ze 't neet.

't Gebäörde ins in de pieringebak vaan 't gemeintelek zwumbad, tot 't käördsje vaan z'n mèt roej en witte striepe gekleurd baojbreukske 't begaof en 't liechaamsbedèksel op z'n inkele zakde. E paar jonges waore wie de hinne debij um häöm vaan de kant aof in 't water te duie. 't Breukske bleef achter en Lewieke laog póddelnaaks te spartele. Op de hilariteit die volgde, kaom de badmeister aongeloupe, dee aon de lol 'n ind maakde. Mèt 't naat breukske tege z'ne geslachspoemel geduid, góng Lewieke jenkentere nao 't kleihökske. Heer is daonao noets mie nao de pieringebak gegaange.

't Mieste op ze gemaak voolt heer ziech bij z'ne Peer in de bekkerij. Z'ne Peer, dee Lambertus hètde, waor 'ne opgewèkde kerel, dee ze zäönsje de knepe vaan 't vak lierde. Heer zouw later jummers z'nen opvolger weurde. Op vrij middage góng Lewieke mèt z'ne Peer op de bezörgtoer. Heer duide daan ieferteg achter 't keerke mèt de klepdèksel en lierde zoe de klantekrink kinne. D'n doed vaan Lambertus waor veur Lewieke zjus of heer 'ne slaag mèt 'nen hamel op z'n hersepan kraog. Heer kós ziech neet veurstèlle tot z'ne Peer veurgood vertrokke waor. Wie d'ne doeje maan begraove woort, leep Lewieke snótsèllelaank te kriete achter de liekbaor. Tot wie de kis oonder d'n eerdboojem wegzakde, had heer nog altied hoop tot z'ne Peer troet zouw opstoon.

Lewieke had nog 'n haafzuster oet 't ierste houwelek vaan z'n Meer. Ze waor zwoer gebouwd, had 'n achterwerk wie e meulepeerd en waor zoe lielek wie de nach.

Z'n Meer waor, behalve mansgek, 'n zier devote ziel. Door de combinatie vaan die twie höbbelekhede had ze in de naobersjap de bijnaom ‘De kuise Suzanna’ gekrege. Häöre wetteleke naom waos Anna, nao de heilege Anna te Drieën, boe ze 'n groete veriering veur had. Häör beeldsje stoont op 't keske in de hoeskamer achter de winkel, tösse e stèl aander hèllege die ze oet 't ein of aander genadeoord had mètgebrach. Ouch op de sjouw stoonte nog veer gipse hèllege tösse boekètte opgemaakde blomme. Hèllege späölde 'n veurnaom rol in 't leve vaan Anna. Volgens de gangbaar devotiepraktijke had ze veur versjèllende krenkdes en kwaole veursprekers of -spreeksters in d'n hiemel:

[p. 194]

Slevrouw vaan Rös en d'n hèllege Cornelis tege vallende ziekte, giech, stupe en aander zenuwkwaole, Sint-Rochus tege hoondsdolheid, Sint-Gerlachus tege koorts, Blasius tege keelpijn, Appolonia tege tandpijn, Sint-Ouw* tege rimmetiek, Sint-Antonius veur verlore zake.

Nao d'n doed vaan Lambertus góng Anna neet bij de pakke neerzitte. 'ne Bekkersknech waor neet te kriege. Kandidaote waore sjijns bang deveur tot ze es veerde maan in Anna häör strikke woorte gevaange. De han móste dus oet de mouwe weurde gestoke. Um veer oor in de mörge trommelde ze häör dochter en Lewieke oet bèd en begóste ze mèt hunnen dreie te bakke. Doordat ze al dèkser mèt hadde geholpe, wiste de kinder zoe oongeveer wat allemaol gedoon mós weurde.

En wat ze neet wiste, brach Anna hun wel bij. Ze had neet veur niks drei bekkers gehad.

In 't begin mislökde wel ins get, meh 't doorde toch neet lang of hun broejer en kedètsjes waore eve lekker es die vaan Peer en z'n veurgengers en... geine klant hadde ze verlore.

Aantekeningen

Deze tekst van Bèr Hollewijn is genomen uit het eerste hoofdstuk van zijn roman 't Bekkerke (Maastricht 1980).

In Mestreechs aajd, 144-149 is het tweede hoofdstuk afgedrukt.

Sint-Ouw: Sint-Autbertus (Aubert, Otbert), van 633 tot 669 bisschop van Kamerijk (Cambrai), patroon van de bakkers. Attributen: een brood en de bakschotel. Feestdag: 13 december.