Boekèt Mestreechs. Bloemlezing uit de Maastrichtse dialectliteratuur

[p. 145]

Edmond Franquinet (1896-1974)
De moord in de Hèlstraot

't Is al tamelek lang geleie en dao zölle mer wieneg Mestreechteneers zien die ziech nog get devan herinnere. Dao waor ouch neet väöl bezunders aon: 'ne vastelaoveshawwer dee, wersjijnelek in 'n zate bui, ruizing had gekrege mèt 'nen andere zaatlap en daobij doedgestoke waor. Ze liek woort nog dezelfde nach gevónde in de Hèlstraot, in d'n oethook, vlaak achter de poort. De mäördeneer hadde ze de volgenden daag al te pakke; 't waor 'n aw vijandsjap. De zaak kaom veur en de kerel kraog e paar jaor. En heimèt is 't hiel geval vertèld, teminste wat betröf de algemein bekinde feite.

't Zouw dan ouch neet de meujte weerd zien die aw historie hei nog ins op te hole, es dao neet nog get anders aon had vasgezete, get wat indertied bij de behandeling van de zaak neet ter spraoke is gekoume en toch zjus get wat aon dees banaal moordaffeer veur miech zoeväöl reliëf gegeve heet, dat iech ze miech noe nog, nao zoe'nen langen tied, in al häör bezunderhede kin rappelere, en dat iech ze van me leve wel noets zal vergete.

Me zal ziech aofvraoge wie 't dan kós zien, dat, es ziech toen róntelum die moordzaak zoe'n gewiechtege gebäörtenisse höbbe aofgespäöld, daovan toen niks bekind is gewoorde. De kwestie zit zoe, dat eigelek zjus datginnege wat miech 't aondinke draon zoe leveteg hèlt, mèt de zaak op ziechzelf neet väöl te make had... Mer laot iech de feite naogoon, wie ze ziech höbbe veurgedoon, dan kint me begriepe en oordeile.

Veer hadde eus vrun mèt hun dames nao hoes touw gebrach en kaome noe oet 't Villapark trök gewandeld, um langs de kortste weeg eus eige woeninge, die in de stad laoge, op te zeuke. 't Waor vastelaoves-maondagnach en al tamelek laat - of vreug, wie me 't neume wèlt. Veer waore mèt de lèste van de Redótbal weggegange; en dan nog eve e lösteg gezèlsjap tot achter in 't Villapark wegbringe, terwijl de straote van 't gevruur zoe glad zien, dat me koelek veuroet kump, maakde dat 't al aordeg tege de mörge leep, veurdat veer op d'n trökweeg waore. 't Vroor nog altied dat 't kraakde, zoe'n ech naowinters-gevruur, en al maagde us ouch in 't begin, wie veer van de bal aofkaome, de kop nog get gezwiemeld höbbe van al 't danse, de aordege maskes en 't good bufèt, noe waore veer al lang weer kaajd en kalm gewoorde, want ónder eus winterpalto's* waore eus verkleiderspekskes mer dun en gaaroet neet werm.

[p. 146]

Zjang Nujen, dee mèt miech nao de stad trök wandelde, waor geine koeje kerel van z'nen aard. 'ne Bedaarde, vrunteleke jong, altied veerdeg um iemes van deens te zien es 't 'm meugelek waor. 'ne Mins boe me staot kós op make en dee mer ei woord had. En toch, 'r had get wat maakde dat niemes 'm eigelek es 'ne gooje vrund wouw besjouwe, dat 'r nörges gevraog woort in d'n intieme femiliekrink en dat de awwers van meidskes op trouwbare leeftied de sjrik um 't hart sloog, es ze mèrkde dat heer get erg vruntelek tege hun dochters waor. 't Waor dit, dat 'r aon God noch gebod geluifde en opelek deveur oetkaom 'ne volslage atheïs te zien. Wie dat zoe bij 'm opgekomme waor, kós geine mins zègke en waor ouch neet te begriepe. Z'n femilie bestoont wijer, veur zoeveer bekind, oet allemaol eve braaf, relizjieus lui en me wis dat z'n awwers erg drónder lijde, dat hunne zoon van hun gooj principes waor aofgedwaold. Mer wie gedeensteg en mètgaond Zjang ouch waor, op dat punt wis 'r neet van touwgeve. Dèks móste dao wel sjerpe conflicte gewees zien thoes, want papa Nujen waor geine gemekeleke en me wis dat ouch d'n awwe pestoer Bertels ziech alle meugeleke meujte had gedoon um Zjang op de gooje weeg te hawwe, mer niks sjijnde in staot gewees te zien 'm van z'n ónbegriepeleke ideeje op 't terrein van ze gelouf en z'n zielsrös aof te bringe. Ouch van z'n kinnese hadden 'rs wel ins mèt 'm dao-euver gediscuteerd, mer ze hadden 't noets weier kinne bringe dan dat 'r op 't lèste, es 't 'm te lang begós te dore nao ziene zin, 't gesprek op get anders goojde; en dao waor heer hiel hendeg in. Me spraok noe mer noets mie mèt 'm euver die kwestie, want dat haolde toch niks oet, en daobij, es 't euver ander dinger góng, waor heer d'n aordegste mins dee me ziech dinke kós en ze gezèlsjap mie es weerd.

Ouch noe hadde veer 't mer allein gehad euver de kaw en dat 't zoe laat gewoorde waor - wie veer zjus ónder de Poort Waarachtig doorkaome, späölde de karreljong en sloog 't veer oor- en iech bedach miech dat veer beter de Hèlstraot door kóste goon es euver de Pieterstraot, umdat heer in de Breistraot mós zien en iech op de Kleine Grach.

‘Laote veer hei langs goon,’ vroog iech 'm. Heer vónt 't good en wie veer veurbij de Vief Kóp waore, teurende de Hèlpoort dónker en hoeg in de kaw winternachloch.

‘Geer die hei binnegaot, laot alle hoop mer vare,’ citeerde Zjang, wie eus stappe hooi umhoeg klónke ónder 't poortgewelf. Mer pas waore veer drónder-oet of heer pakde miech opins bij m'nen erm.

‘'t Heet toch neet gesnied,’ zag 'r en wees op 'ne witten houp, dee laog in d'n oethook, dee me, direk es me ónder de poort door is, aon z'ne

[p. 147]

linkerkant heet. 't Waor, wie iech al zag, vrerend weer en de maon sjijnde helder, mer in deen hook kós 't leech toch neet komme. Iech bekeek de witten houp ins tegooj. 't Tochs miech dat iech 'ne minseleke vörm drin trök kinde, zoe wie iemes dee op z'n hoeke zit.

‘Zouw 't dèks 'ne zate verkleider zien?,’ vroog iech, ‘dan zal dee z'n lol wel op kinne in die kaw.’

‘Me moot zoe iemes toch neet hei laote ligke,’ meinde Zjang, ‘'t zouw de mins z'nen doed kinne zien, mèt dat weer.’

En veer stapde nao de figuur touw um ins te kieke wat veer aon 't geval kóste doen. 't Bleek werkelek 'ne verkleider te zien, in e wit pierrot-pekske, dee ineingedoek in d'n hook zaot te slaope, wie me zoe zouw zègke.

‘Hei, vrundsjap*,’ reep Zjang en 'r tikde de ónduteleke versjijning op de plaots boe häör sjouwer moos zitte. ‘Foj,’ zag 'r tegeliek, ‘iech geluif dat dee smerege kerel gegöbbeld heet. Heer heet allemaol dónkel vlekke op ze pekske en iech veulde ouch zoe get nategs aon m'ne vinger.

Steek ins e zwegelke aon.’

Iech doog wat 'r vroog. 'n Ougenblik verliegde 't zwaak vlemke d'n duusteren hook, veurdat de wind 't weer oetbloos. Meh dat inkel momint waor lang genóg gewees um us get te laote zien wat us alle twie doog keke van de sjrik: de vlekke op 't pak van de verkleider waore roed, dónkerroed, en de nategheid aon de vinger van Zjang waor ouch roed,... roed blood.

Veer stónte dao wie geslage, zeker wel e paar menute laank. Iech waor d'n ierste um miech te herpakke. ‘Veer mote de pelitie waarsjouwe,’ zag iech. ‘Laote veer 'nen deender goon hole.’ ‘Of nein,’ bedach iech miech, ‘eine moot hei blieve um op te passe dat dao niks gebäört; mesjiens is de maan nog neet doed. Blief tiech; iech loup nao 't pelitiepöske op de Pieterstraot.’

Iech wachde z'n antwoord neet aof, mer góng op weeg, zoe gaw es m'n bein miech veuroet wouwe bringe. Iech avvenceerde evel neet hel mèt die glats* en iech waor al half boete aosem, ouch al van de emotie, ie iech aon de Pieterstraot waor. Bergop góng 't nog lesteger en twie kier had iech bijnao op me geziech gelege, veurdat iech de pelitiepos bereik had. Ze keke dao iers wel get vreemp op van dee verkleider, dee dao kuimentere aonkaom en iech geluif dat ze miech al 'n slaopgelegenheid touwdachte. Mer wie iech aon 't vertèlle góng, mèrkde ze al gaw dat 't meines waor, en 'nen hoofagent en 'nen deender waore direk veerdeg um mèt miech op weeg te goon.

[p. 148-149]

[p. 150]

Veer stapde weer veurziechteg de Pieterstraot aof, door 't parkske langs 't Paoter Vinkteurensje en zoe ónder de poort door. In d'n oethook aongekomme, keek iech verwónderd op. Bij 't leech van de electrische lantere van d'n hoofagent zaoge veer dat Zjang neve 't liek op z'n kneeje laog. 't Sjijnde dat heer us neet had hure aonkomme - eus stappe móste anders toch hel genóg geklónke höbbe mèt dat gevruur - en zelfs van 't leech niks gemèrk had, want wie iech m'n hand op z'n sjouwer lag en ‘Heila’ zag, keek 'r gans verduts op en vroog: ‘Biste noe al trök?’ wat iech tamelek vreemp vónt, want iech mós toch lang genóg ónderweeg zien gewees en iech kós miech neet veurstèlle dat zoe'n nachwach bij e liek iemes kort zouw valle.

‘Höbste geslaope?,’ vroog iech 'm.

‘Nein,’ zag 'r, ‘iech zaot te dinke.’

Miech tochs dat dat dinke dan toch wel erg deep mós gewees zien, meh iech kraog de gelegenheid neet um daonao te vraoge, want noe had d'n hoofagent us nudeg. Dee had intösse geconstateerd dat dao gei leve mie in 't corpus zaot - de maan waor al zoe kaajd wie 'ne stein - en heer verzeukde us 'n hendsje te helpe um 't liek nao de pelitiepos te bringe, boe us dan nog einege vraoge zouwe gestéld weurde en eus naome opgeteikend veur 't wijer ónderzeuk.

't Waor 'n sinister percessie, die dao door de nach de Pieterstraot optrok. En iech waor blij wie 'nen ingel, wie veer e klein eurke later weer op straot en noe veurgood op weeg nao hoes waore.

Euver d'n hiele weeg zag Zjang gei woord - iech moot ierlek zien en zègke dat iech ouch neet väöl zin in praote had. En zoe lepe veer in gedachte verzónke nevenein op. Aon de Breistraot zag 'r miech goojendaag. Iech kaom noe eve rech tegeneuver 'm te stoon en iech sjrikde devan wie bleik 'r oetzaog. 't Geval mós 'm al hiel erg aongepak höbbe. Iech winsden 'm 't bèste en maakde dat iech nao hoes kaom.

't Is te begriepe dat iech neet gaw m'ne slaop kós vinde. Mer wie iech de volgenden daag tege de middag opstónt, veulde iech miech weer gans lekker, en al dach iech dan ouch nog d'n haven tied aon wat veer de veuregen aovend hadde mètgemaak, iech leet 'r miech neet al te zier door oet m'n humeur bringe; - 't is toch mer eine kier op 't jaor Vastelaovend.

's Aovends trok iech weer drop oet, meh Zjang trof iech tot m'n verwóndering nörges. D'n daag denao, Asselegoonsdag, wie iech aon m'nen dejeuner zaot, kaom 'r bij miech binne. Heer zaog väöl serieuzer oet es anders en op z'ne veurkop meinde iech get zwarts te zien, wie 'n oetgeveeg kruiske. Mer dat mós zeker 'n vergissing van miech zien. 'r Góng zitte.

[p. 151]

‘Wel,’ zag iech, ‘wat bistiech vreug op de wandeling. Biste gisterenaovend neet oetgewees? Iech höb tiech nörges gezeen.’

‘Nein,’ antwoordde heer, ‘oetgewees, dat is te zègke verkleid of nao 'ne bal, bin iech neet. Iech höb d'n hielen aovend bij pestoer Bertels gezete.’ M'n boteram veel miech bijnao oet m'n hand. Mer iech herpakde miech. Dat waor 'n mop of iech had 'm verkierd verstande.

‘Wie?’ vroog iech. ‘Wat bedoelste?’

‘Jao,’ zag 'r bedaard, ‘bij pestoer Bertels, ins serieus praote.’ 'r Zweeg eve. ‘Zuug,’ góng 'r toen door, ‘wie iech dao maondagaovend allein gezete höb bij dat liek van dee vent, dee dao zoe opins, mèt 'ne zate kop mesjiens, van hei-oet nao de iewegheid touwgegange is, toen is miech vanalles door m'n herses beginne te speule, boe iech van teveure noets aon gedach had. Iech had van-ze-leve neet d'n doed van zoe kortbij gezeen en zeker neet zoe'nen doed. Wel, wat iech allemaol gedach höb, kin iech zoe perceis neet vertèlle, meh iech kraog dao opins hiel nui perspectieve veur m'n ouge. 't Waor miech of iech tot noe touw, zónder 't zelf te wete, m'n ziel achter e maske verborge had gehawwe en of miech dat maske opins woort aofgetrokke en iech noe eigelek pas mèrkde wat dao al deen tied achter had gezete. 't Gevolg daovan waor m'n viziet aon pestoer Bertels, boe iech gistere d'n hielen aovend laank mèt höb zitte redenere. En 't rizzeltaot van die riddenatie zuuste hei.’ En 'r wees op z'ne veurkop. Iech had 't dus good gezeen.

‘Jao,’ góng 'r door, ‘gisterenaovend veur d'n ierste kier nao jaore höb iech miech weer gebeech en vemörge bin iech te kemunie gewees.

Mer noe gaon iech ins gaw trök nao hoes. M'n aw lui wete nog niks devaan. Wat zölle die opkieke!’ En 'r stónt op, reikde miech de hand en góng.

Dat iech 'm neet de goojendaag winsde, waor neet oet ónbeleefheid of ónvruntelekheid - iech kós gewoenweg gei woord oetbringe.

Aantekeningen

Uit: E. Franquinet, Maskeraad (Mastreech 1927) 59-72.

winterpalto's: winteroverjassen

vrundsjap: hier: vriend

gegöbbeld: gebraakt

glats: gladheid

[p. 152]