Logo DBNL
Hert-spiegel (1992)

Hert-spiegel

(1992)–H.L. Spiegel–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Hertspiegels Sevendenboek Euterpeaant.

 
De vlakkea Amstel-stròòm moett ons te dezer plekkenb
 
een beek Kastalides,c of Pegasusd verstrekken,
 
diens slangh-trek hobbel-dijkf betreeden wij met lustf
 
vaak na de Diemer-meers-buijr-bòòmgaart groeng ter rust.h
5
t'zij als des vochten dageraats safraandei deeken
 
komt voor d'uijrwaghen bloozichj uijter zee gestreeken;k
 
t'zij als des Hemels òògh ons vlakl zijn straalen biett;
 
of datmen datm in t'zinken snel ter halven ziett:
 
Een uijt gestrekte lind' dekt ons vermoede leeden:n
10
of wijn-rank overwelfselo koel mach ons bekleeden:p
 
Ghij klaaren Spiegel-beekq met olmen overdekt,
 
Ghij Acht-kant heuvel-huttr vaak dichtens lust verwekt:
 
Maar isser meerder lust, als al des landts onlustens
 
Heel zij-loos Godt beveelen?t en dies vaijlich rusten
15
in u doorluchtichu thuijn-huijs-overdekt prieel?v
 
ditt schoutta den Amstel bruijn,b en bòòm-groent even veel:c
 
Daar ziett ghij kòòp-luij vrek,d en nijvre boeren vletten,f
 
De visscher t'nett, de swaan haar zilvre pluijmen netten:f
 
Hier brenght een labber-wintg verscheijden reuken uijth
20
de bloem-hof, daar òòk bloeijt Apolloos krensel-spruijt:i
 
Des steijlen ijpen-mantels blader-rijke telghenj
 
beletten Phoebus glantsk hier d'uchtent douw te swelghen:l
 
maar als hij hallef-hòògh het beevend' lof door-straalt
 
van bòòmen, kruijt, en gras zulk dwaal-licht voetsel haalt:m
25
Antrekkelijk gezicht: O schou-plaats der Natuijren,n
 
veel rijker als het park omringht met Pompees muijren:o
 
O dertle schemeringh des groene muurs,p die tracht
 
de morghen-stont te weerwilq rekken d'achter-nacht;r
 
U vlechtinghs is vergeefs; De heldre fakkels schichtent
30
door wilgh, queed',u dooren, ijp den lust-hof vroech verlichten:
 
Dit schitter-rijke licht broot-dronken speelt, en juijght
 
als bòòm, en lof door wint, of waghenv danst, en buijcht:
 
Zou, zeght, een Rijm-heer hier zijn zing-lust kunnen dwinghen?w
 
als die noch wort geterchtx van t'quinkeleerich zinghen
35
van t'vròòlijk pluijm-gediert? dat zwevend' over t'hoofta
 
van telch op telchb voor dach voor douw zijn schepper looft?
 
brenght zulk gezicht, gehoor, gevoell, en reuk vermaaklijkc
 
den kunst-geerighen Geest geen rijm-lust lokbaar spraaklijk?d
 
Dit schepsel-boexsche lesf leert meest beweeghlijkf deuchdt,
40
en brenght het dankbaar hert staagh dank-zeggigheg vreucht:
 
Maar op dat s' hertsen lust geheel zou zijn volkoomen
 
ist lust-pleijnh noch verzien met vruchtbaar kruijt,i en bòòmen
 
D'aard-besijs Amper-zoettej vrucht-teeltk eerstl verblijt:
 
De dorst-lesschende kars treft juijst de heete tijt:m
45
De tijt-peer enkel-sop,n wijnigheo keijserinnen,p
 
Bospeer, en kanjuwielq de peer-oogst eerst beginnen:
 
voort langhals,r bargamott,s de smoutt,t en butter-peer:u
 
maar t'bastaart-zoetev kermis-peertgew maakt den heer:x
 
Het winter-oefty dan volght met mispelen, en queden;
50
De vijgboom, en karstenghz te vroeg van kinde scheeden:
 
De suijker-zoette pruijm gesprenkeltaa blauw, en witt;
 
T'aalbeziken koraalich, en zwert als een gittbb
 
vergeet, ik; doch ist vreemt dat in dit lieflijk woelen
 
verheuchta door zulk gezicht, gehòòr, reuk, smaak, gevoelen,
55
een mensch zich zelfs vergeet? en ditt Aartsch Paradijs
 
geeft boven bosch, en beek van Griekelant den prijs?b
 
maar maakt het staagh genottc min lustichd dees wellusten,f
 
of lust ons half vermoeijt ter halver wech te rusten,
 
daar biett ons T'muse-tooren-hoff op eenen gronttg
60
drie schuijl-hutsh boven eeni vierkant, achthoekich, ront,
 
diens tinnen singel-transj verthòònt ons in t'nòòrdòòsten
 
d'Inlandsche zuijer-zee,k t'hoogh Goijer-bosch in t'òòsten;
 
Na t'zuijen leijt d'ondiepe, ronde diemer-meer
 
zaft stroomt den Amstel uijt den middach hoekl ter neer;m
65
De zwarte harlem-meer blinkt glinsterich nan t'westen;
 
de grazelooze blenko daar t'groot vier gaat te nesten,
 
En Noord-waart stròòmt het visch-rijk omgedijkte ij
 
dat van scheeps-kielenp krielt; Hier valt ons nacht-rust bij:q
 
Maar nu lokt wanderlust om verr',r alzoo veranderingh'
70
in alles lustich is, dies keerts de lust ons wanderingh'
 
na t'eenzaam Ruijsche-steijnt dat doch voor ons ontsluijt,u
 
k'genaaktev loop-velts brugh,w daar mij een zoett geluijt
 
lokt vòòrt, de pòòrt gingh op; men liett de brugh neer-dalen;
 


illustratie
Titelprent van de uitgave van de Hert-spiegel bij Wetstein in 1694. Een meer uitgewerkte gravure dan die van 1614: het schip is te zien, ook het land waarheen het koerst. Het Arion-plaatje is ontsproten aan de geest van Spiegel, 1589-1591. Foto: K.B. Den Haag.


 
Hòòr-geerich, en verwonderta tradt ik op de zale,b
75
Daar hielt Apollo feest; Euterpes Orgel schoonc
 
stont an de Ooster-muijr; daar vooren in ten thoond
 
Arion op den Dolphijn vròòlijk zatt en speelde;
 
Euterpe zach op mij;f Het orghel zweegh: zij queelde,f
 
In t'midden vande zee, en schrijlingh op een vis,
80
daar t'naaste schip te vijandg geen lijf-berginghh is
 
gerust, en vròòlijk wel vernoeght te zinghen meughen
 
die moett vast van gemoett in Godt, in deuchd verheughen.i
 
Het bulderigh geschutt, pijl, blixem, donder, swaart,
 
noch geenerhande schrik dien maken mach vervaart,j
85
diet alk acht voor geleent, en dankbaar òòk zijn leuen
 
los-hertichlijkl besitt, en willich kan begeeven:m
 
De dinghen quellen niet; het is u weder-will,n
 
en schauw-liefds mis-verstanto dat Godt weerstrevenp will.
 
ziett hier in Platoos hol,q qua anwenst,r ijdel wenschen,s
90
en twist om schijn-goett valsch:t Helaas; Hoe luttel menschen
 
zich, en der dinghen heijl door reen-wiks hulpu slaan gae,
 
veel min gansch beeld,v en wille-loosw Christ volghen nae;
 
qua voor-gangh, mis-verstands anwenstx houtt u gebonden
 
aan schaduw-heijls onrust;y Dies waarheijts heijl verkondenz
95
u niett ter herten raakt; of lòòft ment met de praat,
 
men lòòft in s'hertsen gront gelt, wellust, eer, en staat:
 
Mitsa gingh de Orghel op: An d'eene deur geschildert
 
was Platoos Hol, daar elk door schaduw-liefd' verwildert;b
 
An d'ander deur daar zachmen Kebes Tafereel;c
100
T'eend wees Melpomen'f u, Eratof t'aarg ten deel,h
 
zoo verr' de valsche schijn, en mis-verstant doen dwalen
 
hoe ghij daar uijt tott heijl mooght raken hoort verhalen.i
 
An t'misverstands bedrijfj heeft d'albestierder goett
 
gequel, en straf gehecht die heijlzaam port tot boett;k
105
Wie leeft luij, gulzich, geijl, vrek, nijdich, trots, hovaardich,l
 
of hij gevoelt haar smert?m ten zij men heel veraardichn
 
in qua gewoont verrokto zòò ganschelijk verwent,p
 
datmen noch zich,q noch Heijl, noch Godt, noch waarheijt kent:
 
Doch groote ziekt, of pijn,r of herder Avontuijren,s
110
versmaatheijd,t schrik,u bedwangh,v of weder-wils besuijren,w
 
last, onlust,x ongevoechy vaak geven afterdocht
 
dien, die doch tott bezinningh zelden wort gebrocht.z
 
Meest al het leven langh gaat elk onachtzaam deure;aa
 
Veraarde qua gewoonta laat zich niet licht versteuren;b
115
Elk is zoo heel gewent te zijn der zonden knecht,
 
dat hijt vast meent te zijn aande Natuijr gehecht:c
 
zoo dat het ketterij,d en dwaasheijt schijnt, te hooren
 
datmen door waarheijt vrij wort, of door Christ Herbooren.f
 
De dier-menschf (diens verstant t'valsch-schijn-goettg waardichh acht)
120
gansch vintt zich onbequaam der God-volgighe kracht:i
 
Dus of schòòn afterdocht zucht over t'zond-gequelle,
 
zoo langh' t'oud mis-verstant blijft, blijft ghij in haar helle:j
 
Ia of schòòn âar verstantk bijl u verkreghen wert
 
t'en heelt nietm blijft het outn meer gront-vasto in u hert.
125
Bezinningh d'eerste trap die vrijt van zonden schennis,p
 
verdruktq het mis-verstant, en gront-vest beter kennis:
 
Zij rokt u vande hot-wegh,r wijst een beter patt;
 
dat eerst zwaar-gangbaar-scheen, dit tòònt zij gangbaar platt:s
 
Door haar zoo kent, en laakt ghij lust-gezoex onlusten;
130
door haar in tem-lusts oeffeninght vintt ghij heijl, en ruste:
 
Zij tòònt hoe ghij de Min-Godt zelfsu hebt gròòt gemaakt;
 
òòk hoe ghij door haar lichtv lichtw uijt zijn strikken raakt:
 
Zij zeijt u niet alleen hovaardicheijt is zonde:
 
maar zij erinnert grondichx d'onbenoegens wondey
135
als nimmermeer genoech u ellik heeft gëeert;
 
Int tegendeela zij òòk in t'ziel-grondeerenb leert
 
Hoe waar' ootmoedicheijtc baart staaghd een goett genoeghen;f
 
Hoe die òòk vrijt van gramschap, steurnis, en na-wroeghen,f
 
Dat Hòòmoed al alleeng grond-oorzaak daar toe geeft;
140
geen tòòren tòòrnth die geen die recht òòtmoedich leeft:
 
ziji zeijt dat staten-dienst voor niemant is te wenschen
 
dan die uijt broer-jonstj pooght te dienen andre menschen;
 
Dat al des werelts eer-heijlk maar is dròòmerij,
 
datt nijt, en wraak-lust zijn heijl-looze slavernij;
145
Dat Giericheijt den vrek verarmt in t'gelds verrijken,l
 
dat mildtheijts deucht recht rijk maakt, en doett God gelijken;
 
De schijn-geleertheijt, zeijt zij,m geeft meer scha, als baat;
 
maakt trots, en maakt verwaant, bestaat meest inde praat:
 
Dus stortn bezinningh voorigh' mis-verstands verkeertheijt,o
150
en baant de rechte wegh tott waare God-geleertheijt:p
 
zij baant de wegh; zij wijst die voor voetsq klaarlijk aan;
 
zij helpt te recht, niet recht doch, of ghij moetse gaan;r
 
En eerst voor al haar leers gelòòven, en betrouwen;
 
Toestemment geeft alleen geen macht om voett te houwen,u
155
daar meest doch ellik rust, die nimmer dies beklijft:v
 
want Christ vrijt niemant dan die in zijn wòòrden blijft:a
 
Ghij naam-Christensb ghij zegt om strijtc al Heere, Heere:
 
Maar Christ navolginghs errenstd zie ik nimmermeere:f
 
Ghij kent u ziekt, ghij kent het heel-kruijt,f ghij hebt macht
160
om zoeken;g geen gelòòfh zòò ghij daar niet na tracht:i
 
Bezinningh worteltj door betrouwen, en gelòòvenk
 
dat errenst baart,l zoo niet,m zoo blijft u zond, en slòòven.n
 
Verstands behertigingho eerst door t'beleevenp leeft,
 
derft ghijt,q al waant ghij veel,r denkt dat ghij weet-loos sneeft:s
165
Want niemant waarlijk meer weet; als hij kan beleeven;t
 
Ghij kent; maar hebt t'verstant niet wordij niet gedreven:u
 
Maar heeft bezinningh kracht die laat den mensch niet leech;v
 
Hij treet de wech naw Heijl in, daar hij inde weech
 
een steijlte vintt, een klip, een letzel van zijn reijzen;x
170
Hier hoefty hij groote vlijt,z op dat te hemwaarts deijzenaa
 
twee hellip-deughden Iongh,bb die dalen vanden top,
 
en reijken elk de handt, den Heijl-geercc trekkens' op:
 
De Heijl-wech is tott hier wel engh, wel strengh:a maar effen;
 
Hier werts' onganghbaar heel,b t'begintt hier recht te treffen;c
175
Elk weet, en elk gelòòft; maar hier blijft ellik staan;
 
Ghij zijt, Ghij Spiegel zijt tott hier toe licht gegaan;
 
Nu komtet ande knòòp,d t'is wel zich te bezinnen,
 
en t'algemeen verstands mis-leijdinghf t'overwinnen:
 
Maar over lust, en moedicheijtf te worden Heer;
180
zich zelven overwinnen dat is waarlijk meer:
 
zulk zeegh-Heerg is zòò zeldzaam als een witte raaven;h
 
weet, spreekt, preekt wat ghij wilt, ghij blijft doch eewich slave,i
 
zoo ghij niet deeze zeegh vroom-dadelijkj bevecht;
 
Dies noemt Diogenesk recht zijner knechten knecht
185
den gròòten vorst die kon noch lust, noch moett beheeren;l
 
Niett dat ghij die zult dooden, of gansch uijt u weeren,
 
dat is onmooghelijk, en maar een ijlem dròòm,
 
gebruijktze tott u nutt, datsn houtze inde tòòm;
 
Daar toe zijn zij van Godt gegeven u ten goeden;o
190
U schultp ist louter dienen zij u tott onspoeden;q
 
wat waar het leven doch waart heelijkr zonder lust?
 
en zonder moedicheijt? Een doot, een luije rust;
 
Wie zou, zeght, eeten, drinken, trouwen, bouwen, ploeghen,
 
waar daar niet aan-gehecht een vròòlijks wel-genoeghen?
195
De lust, en moedt en zijn dan in zich zelfs niet quaat;
 
T'is maar t'mis-bruijk alleen, onachtzaamheijt, onmaat,
 
Erf-zondich mis-verstant,a veraardingh,b quade wennis
 
die hebben schult: Geeftc u Bezinningh beter kennis
 
en wortelt,d wortet ernst, en bidt ghij, doett ghij vlijt;f
200
ghij wintf zoo ghij al staagh volhardelijken strijt:
 
Het algemeen mis-bruijk,g en qua gewoont u schennen;h
 
Ghij moett door tegen-wenst die quade wenst ontwennen;i
 
dat volghen moett zoo u bezinningh t'herte raakt;j
 
T'is maar het mont-gelòòfk dat elk onheelbaarl maakt:
205
raakt u Bezinningh t'hert dats wert u hert gedreven
 
door na-verstant;m het moett vòòrtn blijken an u leven;
 
Voor al an sneuvel-vrij bestuijr van lust, en moett;o
 
Lust is een zoett gevoell gehecht an neijgingh boett;
 
Volght men de Neijgingh-tochtp Natuijrlijk,q zij baart luste;
210
Volght men de lust,r Natuijrlijk volcht wan-lusts onruste:s
 
lust-volginghs quade wenstt heeft ellik zoo verkeert,u
 
dat niemant heelbaar isv die niet lust-temmen leert:
 
hebt dorst, drinkt water ghij zult smaaklijk lust gevoelen;
 
Dit gaat Natuijrlijk wel: maar wildij t'keelgatt spoelen
215
met lekkre drank om lust,w dats tegens de Natuur,
 
en t'smert; door qua gewòònt valt doch t'ontwennen zuur:
 
Doe d'eekel smake-loos den Honger kon verzaden
 
verrokt' u lust te min,a u weelde dijtb tott schade:
 
De zond des dronkenschaps, hadmen noch wijn, noch bier
220
waar krachtelòòs, en òòk toedrinkens erf-manier:c
 
U kunst-rijkd lust-gezoek u dient maar ten bederve:
 
T'viel anderzins zoo zwaar niett volgh-lust af te sterven:f
 
Natuur-geneijgtheijt-boettf die heeft haar maat, en endt,
 
Verbeeldingh-lust-bejach;g maar geen Natuijr u schent.
225
lust is een zoett gevoell; een lijflijk heijl,h niet teghen
 
Natuijr: zeght,i is mijn heijl-begeert daar toe geneghen?
 
mijn eijntlijk goettj ist neijgingh boett? Ik zoek dit heijl
 
des lusts Natuijrlijk dat mij gulzich maakt, en geijl;k
 
Weet-geerich zijt ghij òòk geneijght, dat u tott voordeel
230
dient, bruijkt ghijt recht, of matich; T'schaat mist ghijl in T'oordeel:
 
Het schepsel rêen-lòòsm volght slechsn sneuvel-vrijo zijn aart:
 
maar wakker rêen-beraatp het rêelijk dier bewaart,q
 
Datr doolt licht inde keur,s òòk in t'onmatich woeden;t
 
voor al daart lust of moett treftu moett ghij u meest hoeden:
235
zòò ghij voor meerder heijl, of tott onheijl begeert
 
het lust-genot, die keur bruijkt heijl-bejach verkeert.v
 
Natuijr-tochtw maakt u geijl; noch gulzich; maar onmate;
 
Dit heeft Erato breet gepreekt daar wij't bij laten:
 
Ons Ampta te weghenb is des tem-lusts hulp, en aart,
240
hoe die deucht-lieversc eerst nootwendich weder-baart,d
 
eer zij ter zalicheijt door waarheijts kennis raaken.
 
De Temlust lust betòòmtf door bidden staagh, en waken,f
 
door vasten, dorsten, lijden koud, en ongevoegh;g
 
door anwenst krijghtze die de hant slaat ande ploegh:
245
Dit is t'optrekken;h dit ist heijlzaam weder-baaren,i
 
datmen zijn lust betòòmen leer in t'weder-varen:j
 
De volgh-lust heeft meest elk door erf-zond zoo geschent,k
 
zij moett door ongemak, en tijt zijn afgewent:l
 
Het hòòren-zegghen, of het lezen uijt de boeken
250
geeft geen, of kleen behulp, ten zij door t'zelf bezoeken:
 
Al stont ghij leegbaar voor de klip òòk hondert jaar
 
en klapt van deuchd, van haijl, ghij vordert niet een haar:m
 
In Hooren-zeggens-school leeraartmen lichtn in t'leeren;
 
maar waarheijt leertmen niett; dan daadlijk in t'beheeren
255
vano lust verleijdelijk, van trotsche moedicheijt;p
 
Anlokkigh', lustq bekoort; maar moeds verwoedicheijtr
 
komt u zoo schielijk,s en geweldelijkt verstooren
 
dats' onvermijdlijk is,u zòò ghij niet van te vooren
 
door recht' òòtmoedicheijtv allom haar ganghen stopt,w
260
zijn gramschap te vergeefs den Trotschen menscha verkropt.b
 
De brantt quetst vaak te meer inwendichc blijft die vierich:d
 
maar tòòrendwanghf die wast door òòtmoed goedertierich,f
 
en zellef-kennis reijkt òòtmoedicheijt de hantt:
 
zijt ghij meer Heer, een ander min in u verstanttg
265
zoo derfdij zellef-kund,h en zoo ghij die vooghdijei
 
niet aan en neemt, ghij zult wel Eewichj gramschap mijen:
 
Want Tooren spruijt maar uijt verongelijkings waan;k
 
dien treftz' alleen die zich ditt rechterschapl neemt aan:m
 
opvoedings erref-zond plant vroegh in u het stoorenn
270
te-billeno katt, en hont, op steen te vesten tòòren;p
 
Die laat-dunx heerschappijq groeijt bij u langs zoo meer,
 
datt ghij in allen voor-val plechtich maakt den Heer:r
 
Den slaaf, den armen heldts zal tòòren zoo niet quellen;
 
als zij de rijk', en hoogh gezeten zal ontstellen.t
275
Deesu hoeft om tegenwensts behulp dies meerder vlijt,v
 
het kost hem vleijs, en bloett;w langh overlegh, en strijtx
 
te houden alle uijr van al zijn wedervaaren,y
 
staagh reekeninghz in zich; òòk zelver zich bezwaaren,aa
 
en straf oplegghen alsmen schielijk is verrokt;a
280
Die zòò deed', en volherd', isset oijt wel gelokt:b
 
De biecht, het Haren-kleet,c verscheijden kerk-gebruijkend
 
die dienen zoo tott hulp om u te leeren duijken:f
 
de zellef-kennis, en òòtmoedicheijt voor al,f
 
òòk andacht vrijeng best staagh dezen sneuvel-val.h
285
Diog'nes zoo gebruijkt elx laster, en versmaatheijt,i
 
en Sokratesj met lust zijn korsle wijfsche quaatheijt;k
 
went zich in t'steur-gevoelll te spreken langzaam, zacht,
 
T'helpt al zoo ghij u zelf, ent' tijdlijk eerst kleijnacht:m
 
Men dwinght òòk zond door zond; Het zal u bett gedenkenn
290
verpeendij u voor lusts, of moets uijtbreko te schenken
 
een Aalmis tott u straf;p U giericheijt die zal
 
om t'geld-verlies u efterq hoeden voor den val:
 
Die zoo gestadelijkr met Godt haar kracht verwekken,s
 
dien zullen deze twee help-deughdent dan optrekken
295
uijt d'aardsche drek, uijt tijdlijke verkiezinghs last,u
 
maar zonder ditt ghij blijft van eijgen-wil vermast.v
 
Temlusts, en Tòòren-dwangs zeegh, en anwenst vermooghen
 
door ondervindingh-kundw alleen u te verhòòghen:x
 
Dees optrek en geschiett niett in een òògenblik,
300
of buijten u, zij komt door tijt, door vlijt, door dika
 
van t'vallen op te staan; Hij blijft hierb al zijn leven,
 
die niet door eijgen-liefd' God-vruchtich wert gedreven;c
 
Die zich beleecht,d die ziett, die vreest, die bidt, die waakt
 
al staagh, door s'Heijllands hulp ontwijflijk hij geraakt
305
tott tem-lusts zoete zeegh, tott Tooren-dwangs rijk-ruste,f
 
die geven u dan kracht, betrouwen, errenst,f luste
 
te gaan den effen wech; Als ghij dees optrek steijlg
 
doorworstelt zijt na t'derde perk,h na t'hoff van heijl:
 
Voort park zitt op een vaste steeni de Heijl-geleertheijt,j
310
die starkt, en doett uijt braaken valsche schijns verkeertheijt,k
 
de dwalingh, mis-verstant, verkiezingh, eijgen-zin,
 
de Trotsheijt, lust-gezoek, meel t'gierich gelt-gewin;m
 
zij geeft u weetenschapn dat niett u hier mach hinderen;o
 
De onversteurlijkheijtp die zij geeft kan niet minderen
315
door geenerleij geval:q zij doett u kennen Godt,
 
zijn wijsheijt, goettheijt, macht in t'daadlijk heijl-genot.r
 
De waarheijt, overtuijginghs haar twee dochters leeden
 
door t'deuchde lust-hoft vòòrtu ter warer zalicheden:v
 
Haarw ondervindingh-kund u krachtelijk betuijght,x
320
dat hiery de wijz' en dwaas uijt alle voorval zuijght.
 
vernoegingh,a of verdriettb (gelijk de bij, en spinne
 
uijt bloem-zòkc heijl, of onheijl) ellik na zijn zinne:d
 
merkt,f zuijvert u haarf kracht, maakts' u eerst reijn, en sterk,
 
dan zendt zij u tott heijl, en in der deuchden perk,g
325
Eerst tott de weetenschap;h Tott hier toe was u kunde
 
maar gissingh, waan-gelòòf, vermoeden, die tott zonde
 
mis-leijdeni vaak: maar waare wetenschap beklijft;j
 
zij is Bezinningh die door ondervindingh blijft
 
vast-grondich,k en was voor t'bezoekenl onstantachtich;m
330
want scheijn-heijls mis-verstand veel-voudichn bleef noch krachtig;
 
Wort dat in u vernielto door heijl-geleertheijts swaart,
 
dan wort in u de Waarheijt, Spieghel, eerst gebaart,
 
en Overtuijgingh, die alzulken grontt daar legghen;p
 
dat ghij niet meer gelòòft, of waant uijt hòòren zegghen,
335
zoo ellik dier-menschq doett, die zich allomr vergist,
 
In die graats Sokratest wist dat hij niet en wist.
 
In die graat Pÿrrou rechtv die twijfel-kund anrechte:w
 
Maar rechtx Christ-volgers die zijn waarheijts zeegh bevechten,y
 
die 's werelds lusten vlien; Dierz hert dat wort hier puur,
340
zij zien Godt;' Ia zij zijn deelachticha zijn Natuijr:
 
Doe Sokrates zijn wijfs quaat-hòòfdicheijtb ten goeden
 
gebruijkte, tooren-dwangh-heijlc was doen geen vermoeden
 
meer bij hem: maar een weetenschapd die inder daat
 
gansch waal,f Iaf twijfelvrij in eewicheijt bestaat:
345
Want weetenschap is kennis gront-vast in t'bezoeken,g
 
T'is ondervindingh kund,h men leertze uijt geen boeken,
 
of hòòre-zeggens school: Dat hoonich zoett, dat zoutt
 
is brak, gras groen, sneeuw witt, pik swart, vier heet, ijs kout,
 
dits wetenschap bij u: zoo mee der zonden zwaarheijt,
350
en t'ondervonden heijl des Deughds is s'menschen waarheijt;i
 
een glans des wijsheijt Goods: maar wildij die Fonteijnj
 
heel scheppen in u nap, u reen-begripk te kleijn
 
bevonden wort, en mooght met Hermesl zeggen wank'lijkm
 
dat t'onzelfstandich is geen weesicheijt ontfank'lijk.n
355
Dees stuxsche wetenschap,o de oudste docht'r, en deuchtp
 
des heijls ontmoett u eerst,q en doett u met geneucht
 
gebruijken alles wel: starkmoedicheijtr haar suster
 
maakt dan dat ghij in spoett, en in onspoetts geruster,
 
ja onversteurlijkt leeft; want t'dient u al te goett,u
360
S'is t'middel vande moeloosheijt, en overmoett;v
 
Een vast beslooten wil (gegront op waarheijds kennis
 
van Godt, van deuchdicheijt, van zond, van ondeuchts schennis)a
 
ist, die moeds ijver-krachtb zoo tott haar hulpe trekt,
 
dat zij een onverwinlijk voornemen verstrekt
365
als zij door wenst begroeijt;c wenst maakt haar tot een deugde,
 
die hout u welgemoett, in Godt gerust,d in vreuchde,
 
T'zij dat het ongevalf u plaghen wil met druk,f
 
of dat ug weelde driechth te vellen door geluk:i
 
verdriett,j druk, hovaardij, spijt,k dertelheijtl, en vreeze
370
vermoort zij,m of verhoett; wat macher beter wezen?
 
oft Avontuijrn u vrint-verlieso, ziekt, Armoe, smaat
 
toevoeght, of vrindschap, wijf, en kind, eer, rijkdom, staat,
 
U wisse weetenschapp dat al dees waalbaarq dinghen
 
na haaren Aart noch Heijl, noch Onheijl u anbringhen
375
maakt datt ghij gelijkmoedich t'een, en t'ander draacht,
 
dat ghij voor t'alder-best anneemt wat Godt behaacht:
 
Een vliebaarr onheijl is ziekt, ongemaks, en pijne,
 
en mach in veeler òògh dies droefheijts òòrzaak schijnen
 
hoewelt' het niet en is; Hebt ghij een wond, of quaal
380
door vier verdooft,t zoo dat t'gevoelen t'eenemaalu
 
is wech, daar leijt ijet opv dat zal door smert verkoelen,w
 
zult ghij niet wezen blij als ghij de pijn zult voelen?
 
Die insgelijx verstaata dat alles Godt om best
 
hem toeschikt,b zal't die niett tot Heijl-genott in t'lest
385
al bruijken, en ontfâan? Ia zal die niet met vreuchden
 
als Sokratesc Heijl trekken uijt zijn wijfs ondeuchden?
 
Na dattd het rêen-beraat ijet acht of ij, of Fijf
 
daar naf ontroertet u,g en maakt u droef, of blij;
 
Wildij op t'kiesbaar heijlh t'hert als op waar-heijl stellen,i
390
U moet de hoop, en vrees, en zorgh zwaar-moedichj quellen;
 
Achtstu òòk pijn, gebrek, verongelijkingh,k dwangh
 
ondraachlijk; t'maakt u droef,l weemoedich,m schrikkich,n bangh,
 
als ghij t'hebt, of verwacht. Dies halveno nap ditt achten
 
gebruijkt u reenbesluijt u Herts moedighe krachten:q
395
pijn voeldij, of gebrekr na dat dat in u zin
 
is quaat, of goett, zoo zal tott scha, of tott gewin
 
u vreuchd', of droefheijt hulp des moedicheijtss genieten;
 
Ist quaat geacht, t'moett noodicht drukken,u en verdrieten,
 
En met de langer hantv maakt d'anwenst u zoo krank,w
400
dat wee-moedx dikwils overvalt u tegen dank:y
 
Acht ghij zulk vliebaar onheijl geenzins rechtz rampspoedich,
 
door Goddelijk gedult,a zoo draaghdijt sterrikmoedich:b
 
Dit reen-besluijt dat zulkc niet quaat en acht; maar goett
 
krijght geen scha (wortelt wenst) maar bijstant vande moett,d
405
maaktf dat ghij spoettf te zeer niet wenschen zult, noch vlieden
 
de ramp-spoett; maar al bidden staagh U wil geschiede:g
 
Want dits Recht-vaardicheijt dat hij diet alles geeft
 
in alsh volkoomen zeggen op zijn schepsels heeft;
 
Hij weet òòk beter wat u best is, als ghij menschen;
410
Hij jont u beeter t'best òòk, als ghij, die met wenschen
 
zeer vaak u zelven plaaght;i Ghij zijt rechtvaardelijk
 
en ganschlijk tott u heijl, als lidt-maat van zijn Rijk
 
U wil, U wille-keur,j gehoorzaamheijt verduldich,
 
als mee dank, lof, en liefd' òòk broeder-liefdk hem schuldich:
415
Ist niet recht dat ghij die u lucht, en levenl geeft
 
dankt? al ist schòòn dat ghij in ziekt, in armoe sneeft?m
 
Al zendt hij òòk de Doot macht u met rêen verdrieten?
 
Hem eijgent dankn dat ghijt hebt mooghen oijto genieten;
 
òòk lof, en liefd: Laat u een mensch bewijzen deucht,p
420
ist niet recht dat ghij't dankbaar loont zoo veel ghij meucht?
 
Nu kondij Godt (diet u al geeft; ja òòk het leven)
 
dewijl al 't uw is zijn geen wedergeldinghq geven
 
als Dank, en lòf, en liefd', en wat ghij niet vermooght
 
an hem,r dat ghij't hem aan u even naasten tooght:s
425
Godt niet, de menschen al,t ghij mee, al hulp behoeven,u
 
daar wil hij vaak aan u u dank, en liefd' beproeven;a
 
Eijscht ghij met recht dat u een ander hulpe biett,
 
zoo ghij door ziekt, of ramp geraakt zijt in t'verdriett;b
 
Onrechtlijkc weijgert ghij u Broerd dan hulp onaardich;f
430
Doch aldermeest meest-elk zich zelfs is onrecht-vaardichf
 
als hij de dank tott Godt, en broeder-liefd' verzuijmt,
 
zijn dwaze eijgen-liefd' uijt d'algemeenheijts ruijmtg
 
hem stort in eijgen-wils benaude veel behoeftheijt;h
 
T'verkeerdei mijn, en dijn grond-oorzaak zijn van droefheijt.j
435
Om dat elk tegen Godt de botter op zijn koek
 
alleen vergeefsk begeert,l geeft hij zich in den vloek;m
 
Al die na t'schijngoettn (buijten reeden)o gierich dravenp
 
zijn van die zelfs gemaakte Gooden dienstbre slaven:
 
Maar die rechtvaardich geeft God dank; zijn naasten jonst,q
440
zich onverkieslijkheijt,r leeft wenschlijks na de konst,t
 
geniett òòk dubbel loon; Die God-dankbaarheijts deuchdeu
 
verquikt al staaghv zijn hert met wel vernoeghtheijts vreuchde,w
 
zijn broer-liefdx doett hem òòk in t'jonst bewijzen wel,y
 
en onverkieslijkheijtz breekt eijgen-willes hel,
445
en al d' AfGoodena die hem hielden in benouwen;b
 
Dies hij reijn-hertich krijght Gods Aart in t'God-beschouwen:c
 
Wat is Reijn-herticheijt? verkiezingh-lòòs verstant,d
 
datt pijn, ziekt, Armoed, dwangh, smaat, vrintverlies, of schandt
 
niet quaat en acht, noch lust, gelt, vrintschap, staat, vermaartheijt
450
niett buijten Godtf en lieft; ziett Godt met wel-bedaartheijtf
 
al staagh in alle dingh; dats wijsheijt, goetheijt, macht,
 
die hij lieft, die hij krijght, want hij daar staagh na tracht:g
 
Hij ziett dat alles gaat in zulken goede schikkingh,h
 
dat zond den zondaar quelt, dat deuchd is Deuchds verquikking:i
455
De werelt, Duijvel, doott,j hem krenken niet een haar;
 
Deucht dwinght het Avontuijr, is buijten het gevaar;k
 
Hijl bruijkt het al te nutt; Ia al wat boozem menschen
 
hem doen strekt hem tott heijl; hij kant niet anders wenschen
 
voor zich, voor haarn wenscht hij haar heijlzamer beraat;o
460
Haar dwaalbaarp mis-verstant hij duijt doch niet te quaat;q
 
Hij reekent haar geen zond; maar houts' ontfermens waardich;r
 
of anders wort hij meed' zelfs door haar doen onaardich:s
 
Dit schuwt hij: ziett op Godt,t en houtt de middelstraat,u
 
geschiktheijt,v maticheijt hem komen daar te baat:w
465
Wats Maticheijt? T'is Anwenst in den wel-bedochten,x
 
die bruijkt, en stiert gematicht al zijn neijgingh-tochten:a
 
Eerst zijn weet-geericheijt laat hij niet onvernoeghtb
 
in ziel-heijl als diec niet geheel om't tijdlijk zwoeght:
 
Hij laatz' òòk tott geen weet-ziekt nòòdelòòs opwassen,
470
die tusschen lijf, en ziel-heijls stoelen raakt in d'Asschen:d
 
Maar bezicht die bedacht tott wetenschap gegront,f
 
om slechtlijkf lijf, en ziel te houden rechtg gezont:
 
zijn Neijgingh-tochth om heijl (des ziels, en Lijfs) verwerven,i
 
en t'meeste meest hij laat,j na lust niet beestlijk swerven;k
475
Maar laat zijn wetenschap, en rêen-beraat t'bestier;l
 
Welk Heijl meest Heijlbaarm zij, en welk men koopt te dier:
 
Dus stuijrt de maticheijt door Anwenst bij verzochtheijt
 
in onmaatn datmen struijkel niet uijt onbedochtheijt:o
 
zoo lieft zij òòk het schòòn gematicht, onbezwaart;p
480
Het tijdlijk waalbaar; t'Eewich staagh,q elk na zijn Aart;
 
zij weertr datmen de Min niet tott een Godt en make,
 
en strikken zellef breij daarmen niet uijt kan raken;
 
Oòk in d'heijlzame deuchd van barremherticheijt
 
mijdt zij t'meedòòghen week,s en Arremherticheijt,t
485
die maar quelt; en onsteltu datv ghij te minw kont helpen;
 
Men kan best naastens kommer onbekommert stelpen;x
 
zij oeffent kinderliefd, doch niet te breet, of langh,a
 
maar schiktb (met rêen-beraat) rechtc aller neijgingh gangh.d
 
Geschiktheijtf volght de Maticheijt dies op de hielen,
490
datt is een welverzochtef Anwenst inde zielen
 
na zaaks, persoons, en tijds geleegentheijt,g en voort
 
schiktz'h in huijs-houdingh, staat het alles zoo t'behoort.
 
zal d'ouden eeren; Ionghen leeren, wijzen vraghen;
 
der zotten doen in t'goett al duijden, en verdraghen;i
495
Haar susters tòòren-dwangh, en Tem-lust (die haar Aart
 
voorj toonden) komen òòk meer out, en meer bedaart,
 
En leijden al gelijkk dienl tott haar aller moederm
 
De Salicheijt, die deur dees deuchden òòk te vroeder
 
en beetern is gemaakt: zij kròònt hem met haar kracht;o
500
Dies hij voortp Heijlich, veijlichq leeft in volle macht.r
 
 
 
EYNDE DER SEVEN BOEKEN
 
GEMAAKT DOOR
 
HENDRIK. LOVRENSZ. SPIEGEL

Vorige Volgende